ΕΜΠΡΑΓΜΑΣΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΑΓΩΓΗ

Transcript

1

2 ΔΙΑΓΩΓΗ 1. Σν εκπξάγκαην δίθαην Ι. Έλλνηα θαη πεξηερόκελν: Δκπξάγκαην δίθαην είλαη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ πνπ ξπζκίδνπλ ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα, δει. ηηο έλλνκεο ζρέζεηο ησλ πξνζψπσλ πξνο ηα πξάγκαηα. Αθελφο θαζνξίδεη ηηο έλλνκεο κνξθέο κε ηηο νπνίεο ην πξφζσπν εμνπζηάδεη ηα πξάγκαηα (=εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα) θαη αθεηέξνπ ξπζκίδεη ην πεξηερφκελν, ηελ θηήζε θαη ηελ απψιεηά ηνπο. Σν εκπξάγκαην δίθαην είλαη νηθνδνκεκέλν πάλσ ζην απφιπην δηθαίσκα ηεο θπξηφηεηαο ή ηδηνθηεζίαο (=εμνπζίαζε ησλ νηθνλνκηθψλ αγαζψλ). Ο θχξηνο κπνξεί είηε λα θξαηήζεη ην πξάγκα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ είηε λα ην εθπνηήζεη ζε ηξίηνλ (=λα απνμελσζεί απφ απηφ) κπνξεί αθφκε λα δηαηεξήζεη κελ ηελ εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα, λα απνρσξίζεη φκσο κηθξά ή κεγαιχηεξα ηκήκαηα ηεο εμνπζίαο απηήο θαη λα ηα παξαρσξήζεη ζε άιινπο, ζέηνληαο έηζη ην πξάγκα ζπγρξφλσο ζηελ ππεξεζία ηνπ εαπηνχ ηνπ θαη ηξίησλ => απνθιεηζηηθή ρξήζε θαη ειεχζεξε δηάζεζε ηνπ πξάγκαηνο. ΙΙ. Η ζέζε ηνπ ζην ζύζηεκα ηνπ αζηηθνύ δηθαίνπ: Σν εκπξάγκαην αλήθεη ζην πεξηνπζηαθφ δίθαην. Πεξηνπζία είλαη ην ζχλνιν ησλ δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ ελφο πξνζψπνπ, πνπ επηδέρνληαη ρξεκαηηθή απνηίκεζε. ΙΙΙ. Πεγέο: α) ν ΑΚ / β) άιινη θώδηθεο- π.ρ. ΚπνιΓ, Πησρεπηηθφο Κψδηθαο θαη ΚΙΝΓ / γ) εηδηθνί λόκνη πνπ ξπζκίδνπλ κφλν ην δεκφζην εκπξάγκαην δίθαην (=ηνπο θαλφλεο γηα ηα πξάγκαηα πνπ αλήθνπλ ζην Γεκφζην θαη ηα ΝΠΓΓ) θαη ην δηαδηθαζηηθφ εκπξάγκαην δίθαην. / δ) ην δεκόζην δίθαην. IV. Δμέιημε ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ κεηά ηνλ ΑΚ: Ρπζκίδεη ζρέζεηο πνπ θέξνπλ θαηά ην πιείζηνλ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κνληκφηεηαο θαη ηεο δηάξθεηαο => δίθαην ζηαηηθφ. 2. Θεκειηώδεηο αξρέο ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ -> γηα ηε ιχζε κηαο δηαθνξάο, ηελ εξκελεία θαη ηελ πιήξσζε ηπρφλ θελψλ Ι. Η αξρή ηνπ θιεηζηνύ αξηζκνύ ησλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ: εκαίλεη φηη α) ηα εκπξάγκαηα δηθαηώκαηα είλαη κόλν όζα νξίδεη πεξηνξηζηηθά ν λόκνο θαη β) ην πεξηερόκελό ηνπο θαζνξίδεηαη δεζκεπηηθά από ην λόκν. Η αξρή απηή ππεξεηεί ηε γεληθφηεξε αλάγθε ηεο αζθάιεηαο ησλ ζπλαιιαγψλ => εμαζθάιηζε βεβαηφηεηαο. Δδψ είλαη αλαγθαία ε εμήο δηεπθξίληζε > ππάξρνπλ εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πνπ θαζνξίδνληαη ειαζηηθφηεξα απφ ην λφκν- π.ρ. δνπιείεο αθήλεηαη, ινηπφλ, θαη θάπνηα ειεπζεξία ζηελ ηδησηηθή βνχιεζε. ΙΙ. Η αξρή ηεο δεκνζηόηεηαο: Γειψλεη φηη νη ηξίηνη κπνξνχλ λα δηαπηζηψζνπλ πνηα είλαη ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα θαη πάλσ ζε πνηα πξάγκαηα εηδηθφηεξα ππάξρνπλ, ηε ζηηγκή πνπ ζα ζειήζνπλ λα ζπλαιιαγνχλ. Τν αίηεκα ηεο ηππηθήο δεκνζηόηεηαο > Πξέπεη λα δειψλνληαη ηα γεγνλφηα πνπ επάγνληαη εκπξάγκαηεο κεηαβνιέο. Ο λφκνο απαηηεί γηα ηα αθίλεηα εγγξαθή ζηα ηεξνχκελα ζην αξκφδην ππνζεθνθπιαθείν βηβιία κεηαγξαθψλ θαη ππνζεθψλ ή ζην θηεκαηνινγηθφ βηβιίν (φπνπ ππάξρεη) θαη γηα ηα θηλεηά θηήζε ηεο λνκήο απφ απηφλ πνπ απνθηά ην δηθαίσκα ή εθφζνλ πξφθεηηαη γηα θαηάξγεζε εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο- εγθαηάιεηςε ηεο λνκήο. Τν αίηεκα ηεο νπζηαζηηθήο δεκνζηόηεηαο > Δπηηπγράλεηαη κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ Κηεκαηνινγίνπ (φπνπ ηζρχεη), δηφηη ξεηψο πιένλ θαηνρπξψλεηαη ν ζεζκφο ηεο δεκφζηαο πίζηεο, ε νπνία θαηαηείλεη ζηελ πξνζηαζία ησλ θαιφπηζησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ => ηεθκήξην νξζφηεηαο ησλ εγγξαθψλ. ηα θηλεηά, πξφθεηηαη γηα θαηνρχξσζε ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ θαιφπηζησλ ηξίησλ, πνπ ζηεξίδνληαη ζην θαηλφκελν θπξηφηεηαο ή άιινπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 1

3 ΙΙΙ. Η αξρή ηεο εηδηθόηεηαο: εκαίλεη αθελφο φηη ην εκπξάγκαην δηθαίσκα είλαη δπλαηφ κφλν ζε αηνκηθά νξηζκέλν πξάγκα θαη αθεηέξνπ φηη ε εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία παξάγεη ηελ ελέξγεηά ηεο κφλνλ αλ αθνξά ζε νξηζκέλν πξάγκα. Η αξρή απηή πξαγκαηψλεηαη ζηα θηλεηά θαη αλάγθε κε ηε λνκή, ελψ ζηα αθίλεηα αθελφο κε ηελ αθξηβή πεξηγξαθή ηνπο ζηνλ ηίηιν θαη αθεηέξνπ κε ηηο δηαηάμεηο γηα ηε κεηαγξαθή ή ηελ εγγξαθή ζηα νηθεία βηβιία ππνζεθψλ, δηεθδηθήζεσλ, θαηαζρέζεσλ θιπ. Οη δηαηάμεηο ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ εθαξκφδνληαη ζηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα ην ζχλνιν σο ηέηνην (π.ρ. ε επηρείξεζε), αιιά ην θαζέλα απφ ηα πξάγκαηα πνπ (ηπρφλ) πεξηιακβάλνληαη ζ απηφ. Γηα λα κεηαβηβαζηεί ή λα επηβαξπλζεί κε εκπξάγκαην δηθαίσκα κηα επηρείξεζε ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη πξάγκαηα (π.ρ. κηα βηβιηνζήθε), δελ αξθεί κία κφλν εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία, αιιά ηφζεο φζεο είλαη θαη ηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα (αθφκε θη φηαλ γίλνληαη θαηλνκεληθά κε εληαία πξάμε). Αλαιφγσο, πξέπεη λα εγεξζνχλ ηφζεο δηεθδηθεηηθέο αγσγέο φζεο θαη ηα πξάγκαηα. IV. Η αξρή ηεο νηθνλνκηθήο ελόηεηαο ηνπ αληηθεηκέλνπ: Απνηειεί ηε δηθαηνινγεηηθή βάζε γηα ηνπο πξσηφηππνπο ηξφπνπο θηήζεο ηεο θπξηφηεηαο κε έλσζε (ΑΚ 1057), ζπλάθεηα (ΑΚ 1058) θαη ζχκκημε ή ζχγρπζε (ΑΚ 1059). Σν νηθνλνκηθά εληαίν πξάγκα πξέπεη λα απνηειέζεη κηα λνκηθά αδηαίξεηε ελφηεηα αληίζηνηρα, απνθεχγεηαη ε κεξηθή ή νιηθή δηάιπζε ηνπ ζχλζεηνπ πξάγκαηνο. Γηα ηε ξχζκηζε ηεο λνκηθήο ηχρεο ησλ ζπζηαηηθψλ θαη ησλ παξαξηεκάησλ ηζρχνπλ ηα ΑΚ 953 θαη 958. Η αξρή απηή δηθαηνινγεί αθφκε ηελ θηήζε ησλ πξντφλησλ ή άιισλ ζπζηαηηθψλ ηνπ πξάγκαηνο κεηά ηνλ απνρσξηζκφ ηνπο (ΑΚ ). V. Η αξρή ηεο νηθνλνκηθήο αμηνπνίεζεο: Μεηαμχ πεξηζζφηεξσλ πξνζψπσλ, πνπ επηδηψθνπλ ηελ θηήζε ή ηε δηαηήξεζε θπξηφηεηαο πάλσ ζε έλα πξάγκα, ν λφκνο πξνθξίλεη ηειηθά εθείλνλ πνπ θαηά ηεθκήξην παξνπζηάδεη ηα πεξηζζφηεξα ερέγγπα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ πξάγκαηνο. Φξεζηθηεζία > ΑΚ 1041 (=ηαθηηθή, γηα ηελ επηθχξσζε ηεο καθξνρξφληαο νηθνλνκηθήο εθκεηάιιεπζεο ηνπ πξάγκαηνο θαη ηελ ελζάξξπλζε ησλ επηκειψλ λνκέσλ) + ΑΚ 1045 (=έθηαθηε, ε νπνία δελ απαηηεί ηίηιν ή θαιή πίζηε). Εηδνπνηΐα > Δίλαη ε παξαγσγή λένπ θηλεηνχ πξάγκαηνο κε επεμεξγαζία ή κεηάπιαζε μέλεο χιεο (ΑΚ ). Κχξηνο ζεσξείηαη ν θαηαζθεπαζηήο ηνπ, ελψ ηζρχεη κφλν γηα ηηο πεξηπηψζεηο ηνπ αλεμάξηεηνπ θαιιηηέρλε ή ρεηξνηέρλε. Πξνζθύξσζε (ΑΚ 1056). Πξόζρσζε, πξόζθιπζε, πνηάκηα λήζνο, θνίηε πνηακνύ κε πιεύζηκνπ πνπ εγθαηαιείθζεθε (ΑΚ ) > Πεξηέξρνληαη απηνδηθαίσο ζηελ θπξηφηεηα ησλ παξνρζίσλ. Καηάιεςε αδεζπόηνπ (ΑΚ 1075), θηήζε ζεζαπξνύ από ηνλ επξέηε (ΑΚ 1093) θαη θηήζε απνισιόηνο θαηά ΑΚ VI. Η αξρή πξνζηαζίαο ηεο θαιήο πίζηεο: Ωο θαιή πίζηε ραξαθηεξίδεηαη ε ελδηάζεηε θαηάζηαζε ηνπ πξνζψπνπ, πξνο ηελ νπνία ν λφκνο ζπλδέεη νξηζκέλεο σθέιηκεο ζπλέπεηεο. Απηή ε ελδηάζεηε θαηάζηαζε κπνξεί λα ζπλίζηαηαη είηε ζε πεπνίζεζε γηα ηελ χπαξμε θάπνηνπ εμσηεξηθνχ πεξηζηαηηθνχ πνπ απνδεηθλχεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αλχπαξθην (εζθαικέλε γλψζε) είηε ζε άγλνηα έιιεηςήο ηνπ, εθφζνλ θαη νη δχν είλαη δηθαηνινγεκέλεο (=νθείινληαη ζε πιάλε πνπ δελ πξέπεη λα πεγάδεη απφ βαξηά ακέιεηα). Έηζη, εμαζθαιίδεηαη ε αζθάιεηα ησλ ζπλαιιαγψλ, ε αληακνηβή ηνπ θαιφπηζηνπ θαη ε εθθαζάξηζε ηπρφλ αβεβαηφηεηαο πνπ κπνξεί λα επηθξαηεί. Δθδειψζεηο ηεο απνηεινχλ ηα ΑΚ 1010, 1036 επ., 1040 επ., 1066, 1112, ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 2

4 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΒΑΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ ΣΟΤ ΔΜΠΡΑΓΜΑΣΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ ΣΟ ΔΜΠΡΑΓΜΑΣΟ ΓΙΚΑΙΩΜΑ 3. Έλλνηα: Σα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα είλαη νη λνκηθέο κνξθέο εμνπζίαζεο ησλ νηθνλνκηθψλ αγαζψλ απφ ηνλ άλζξσπν- ΑΚ 973. Έρνπλ κία ζεηηθή/εζσηεξηθή πιεπξά (=άκεζε εμνπζίαζε ηνπ πξάγκαηνο θαη πνξηζκφο απφ απηφ σθειεηψλ- βι. ακεζφηεηα) θαη κία αξλεηηθή (=ε ελέξγεηά ηνπο ελαληίνλ φισλ, δει. ε δπλαηφηεηα ηνπ δηθαηνχρνπ λα απνθιείεη θάζε ελέξγεηα ηξίηνπ πάλσ ζην πξάγκα λα επηβάιιεη ζε φινπο ηνπο άιινπο ηνλ ζεβαζκφ ηεο εμνπζίαο ηνπ πάλσ ζε απηφ- βι. απνιπηφηεηα). Αλάιπζε > α) Eμνπζία πάλσ ζε αηνκηθά νξηζκέλν πξάγκα, δει. ζε ελζψκαην αληηθείκελν (ΑΚ 947, 999) λννχληαη θαη εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζε μέλν δηθαίσκα, ελνρηθφ ή εκπξάγκαην. // β) Εμνπζία έλλνκε: ν λφκνο αλαγλσξίδεη φηη ην πξάγκα αλήθεη σο πξνο φιεο ηνπ ηηο ρξεζηκφηεηεο (θπξηφηεηα) ή σο πξνο νξηζκέλεο κφλν απφ απηέο ζε νξηζκέλν πξφζσπν. Αληίζεηε είλαη ε απιή θπζηθή εμνπζίαζε ηνπ πξάγκαηνο, δει. ε πιηθή ή ζσκαηηθή θαηνρή ηνπ πνπ δε ζηεξίδεηαη αλαγθαία ζε δηθαίσκα. // γ) Εμνπζία άκεζε: κεηαμχ δηθαηνχρνπ θαη πξάγκαηνο δελ παξεκβάιιεηαη ε βνχιεζε άιινπ πξνζψπνπ ε εμνπζία ηνπ δηθαηνχρνπ πεγάδεη απεπζείαο απφ ηελ έλλνκε ζρέζε ηνπ πξνο ην πξάγκα. Σν εηδηθφ πεξηερφκελν ηεο άκεζεο απηήο εμνπζίαο δηαθέξεη αλάινγα κε ην είδνο ησλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ, φκσο ε άζθεζή ηεο γίλεηαη πάληα είηε κε θπζηθέο ελέξγεηεο πάλσ ζην πξάγκα είηε κε λνκηθέο πξάμεηο. Απνθαζηζηηθή είλαη πάληνηε ε κέζα ζηα φξηα ηνπ λφκνπαπνθιεηζηηθή βνχιεζε ηνπ δηθαηνχρνπ. // δ) Εμνπζία απόιπηε: ν δηθαηνχρνο κπνξεί λα απνθιείζεη (=απαγνξεχζεη) θάζε επέκβαζε ηξίηνπ πάλσ ζην πξάγκα. Ι. Δηδηθόηεξα ραξαθηεξηζηηθά (πξνθχπηνπλ απφ ηε θχζε ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο σο εμνπζίαο άκεζεο θαη απφιπηεο πάλσ ζην αληηθείκελν): α) Η δύλακε ηεο δίσμεο > Υαξαθηεξίδεη κφλν ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζε πξάγκα θαη ζεκαίλεη φηη ν δηθαηνχρνο κπνξεί λα επηδηψμεη ηελ απφδνζε ηνπ πξάγκαηνο ή ηε δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο εμνπζίαο αδηαηάξαθηεο απφ θάζε ηξίηνλ πνπ πξνζβάιιεη ην δηθαίσκα. Η πξνζβνιή κπνξεί λα ζπλίζηαηαη είηε ζε αθαίξεζε ή θαηαθξάηεζε ηνπ πξάγκαηνο, είηε ζε ελέξγεηα πάλσ ζην πξάγκα πνπ δε θηάλεη κέρξη ηελ απνζηέξεζε ηεο θπζηθήο εμνπζίαο απφ ην δηθαηνχρν. // β) Η δύλακε ηεο παξαθνινύζεζεο > ηα πεξηνξηζκέλα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζε πξάγκα έρεη ηελ έλλνηα φηη ηα δηθαηψκαηα απηά παξαθνινπζνχλ ηελ θπξηφηεηα, δει. παξακέλνπλ άζηθηα ζε νπνηνλδήπνηε θη αλ πεξηέιζεη απηή κεηά ηε ζχζηαζή ηνπο (=εκπξάγκαηα βάξε). ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζε δηθαίσκα ζεκαίλεη φηη απηά παξαθνινπζνχλ ην βεβαξεκέλν δηθαίσκα, ζε νπνηνλδήπνηε θη αλ πεξηέιζεη κεηαγελέζηεξα κε θαζνιηθή ή εηδηθή δηαδνρή απφζβεζε. // γ) Ο θαλόλαο ηνπ απνρσξηζκνύ ή ηεο πξνηίκεζεο > Αθνξά φια ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα. Δηδηθφηεξα, αλ ν θχξηνο πξάγκαηνο έρεη παξαδψζεη ηελ θαηνρή ζε ηξίηνλ, ν νπνίνο θαηέζηε θαηάρξενο, κπνξεί λα απνρσξίζεη ην πξάγκα, έζησ θη αλ ε ππφινηπε πεξηνπζία ηνπ νθεηιέηε δελ επαξθεί γηα λα ηθαλνπνηεζνχλ νη άιινη δαλεηζηέο. Αλ απηφο πνπ έρεη πεξηνξηζκέλν εκπξάγκαην δηθαίσκα ζπληξέρεη κε ελνρηθνχο δαλεηζηέο, ζα ηθαλνπνηεζεί πξνλνκηαθά, έζησ θη αλ έηζη δελ απνκέλεη ηίπνηε απφ ηελ πεξηνπζία ηνπ νθεηιέηε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ δαλεηζηψλ, νη νπνίνη κπνξεί κάιηζηα λα πξνεγνχληαη ρξνληθά. // δ) Ο θαλόλαο ηεο ρξνληθήο πξνηεξαηόηεηαο > ε πεξίπησζε ζπξξνήο πεξηζζφηεξσλ (νκνεηδψλ ή εηεξνεηδψλ) πεξηνξηζκέλσλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ, πξνηηκάηαη εθείλν ηνπ νπνίνπ ε ζχζηαζε πξνεγείηαη ρξνληθά. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 3

5 4. Δκπξάγκαην θαη ελνρηθό δηθαίσκα ΕΜΠΡΑΓΜΑΣΟ ΔΙΚΑΙΟ Ι. Γηαθνξέο κεηαμύ ησλ δύν δηθαησκάησλ: Σν ελνρηθό δηθαίσκα α) ζηεξίδεηαη ζε ελνρή, δει. ζην δπλαηφηεηα ηνπ δαλεηζηή λα απαηηήζεη απφ ηνλ νθεηιέηε ηελ παξνρή / β) δελ παξέρεη εμνπζία πάλσ ζε πξάγκα > έρεη σο αληηθείκελν ηε βνχιεζε ηνπ νθεηιέηε κφλν δηακέζνπ ηνπ πξνζψπνπ ηνπ ηειεπηαίνπ κπνξεί ν δαλεηζηήο λα επηηχρεη πξαγκάησζε ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπ, δει. ηνλ πνξηζκφ ηνπ πξάγκαηνο / γ) είλαη ζρεηηθό, δει. αληηηάζζεηαη κφλν θαηά ηνπ νθεηιέηε. Ο δαλεηζηήο δε κπνξεί νχηε λα απνθιείζεη ηξίηνπο απφ ην πξάγκα νχηε λα δεηήζεη απνδεκίσζε απφ ηξίηνπο γηα ηπρφλ επέκβαζή ηνπο πάλσ ζην πξάγκα. Τέινο, ηα εηδηθόηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο ιείπνπλ από ην ελνρηθό. ΙΙ. Δλνρηθά δηθαηώκαηα πνπ ελεξγνύλ θαη θαηά ηξίησλ: ΑΚ 479, 599 2, 614, 819, Γίλεηαη ιφγνο γηα εκπξαγκάησζε ηνπ ελνρηθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, φκσο, ν λφκνο απιψο αιινηψλεη σο πξνο ην ππνθείκελν ηελ ελνρή, κε ηελ έλλνηα φηη είηε πξνζζέηεη ζηνλ ππάξρνληα νθεηιέηε θαη λέν, είηε κεηαβηβάδεη νιφθιεξε ηε ζπκβαηηθή ζρέζε ζε άιινλ. ΙΙΙ. Γηθαηώκαηα κεηθηήο θύζεο: Γε κπνξνχλ λα εληαρζνχλ απνθιεηζηηθά ζηε κία ή ζηελ άιιε θαηεγνξία. α) Τν δηθαίσκα πξνζδνθίαο ηνπ αγνξαζηή (ΑΚ 532) > Η πξνζδνθία απηή απνηειεί πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα, πνπ κπνξεί λα κεηαβηβαζηεί θαη λα θαηαζρεζεί δελ είλαη, φκσο, νχηε ελνρηθφ δηθαίσκα (γηαηί ελεξγεί θαη θαηά θάζε ηξίηνπ), αιιά νχηε θαη εκπξάγκαην (γηαηί δελ πξνζπνξίδεη άκεζε εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα θαη ε ηχρε ηνπ εμαξηάηαη απφ ηελ χπαξμε ηεο ελνρηθήο ζχκβαζεο). // β) Η πξαγκαηνπαγήο ελνρή- π.ρ. νη δηαηάμεηο ηνπ γεηηνληθνχ δηθαίνπ > Δίλαη εθείλε ζηελ νπνία νθεηιέηεο είλαη ν εθάζηνηε θχξηνο ή λνκέαο ή θάηνρνο νξηζκέλνπ πξάγκαηνο. Η ηδηφηεηα ηνπ νθεηιέηε είλαη αλαπφζπαζηα ζπλπθαζκέλε κε ηελ εμνπζία πάλσ ζε νξηζκέλν πξάγκα. // γ) Τν ius ad idem > Ο ΑΚ δηαθξίλεη θαηά ηε κεηαβίβαζε ηεο θπξηφηεηαο θηλεηνχ ηελ ελνρηθή απφ ηελ εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία. Αλ θαηαξηηζηεί κφλνλ ε ελνρηθή ζχκβαζε π.ρ. ηεο πψιεζεο- ν πσιεηήο είλαη αθφκε θχξηνο ηνπ πξάγκαηνο θαη κπνξεί λα ην μαλαπσιήζεη ζηνλ δεχηεξν αγνξαζηή ν ηειεπηαίνο γίλεηαη θχξηνο κε ηελ παξάδνζε, έζησ θη αλ γλψξηδε ηελ πξνεγνχκελε πψιεζε ηνπ πξάγκαηνο. 5. Γηαθξίζεηο εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ Ι. Κπξηόηεηα θαη πεξηνξηζκέλα εκπξάγκαηα δηθαηώκαηα: Η θπξηφηεηα είλαη ην κφλν θαζνιηθφ δηθαίσκα, αθνχ ην πεξηερφκελφ ηεο είλαη ε γεληθή θαη αθεξεκέλε εμνπζία γηα θάζε λνεηή ελέξγεηα πάλσ ζην πξάγκα (εθφζνλ δελ ηελ απαγνξεχεη ν λφκνο). Απφ ηελ άιιε, ην πεξηερφκελν ησλ πεξηνξηζκέλσλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ νξίδεηαη απφ ην λφκν θαη αξρήλ ζεηηθά θαη ζπγθεθξηκέλα θαζέλα απφ απηά πξνζπνξίδεη ζην δηθαηνχρν νξηζκέλε σθέιεηα, δει. εμνπζίαζε ηνπ αληηθεηκέλνπ σο πξνο νξηζκέλε αλαθνξά ή ρξεζηκφηεηα. εκεηψλεηαη φηη κία κφλν θπξηφηεηα είλαη λνεηή, ε νπνία εθηείλεηαη ζε νιφθιεξν ην πξάγκα αληίζεηα, ε χπαξμε πεξηνξηζκέλσλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ πάλσ ζην ίδην πξάγκα είλαη δπλαηή. ΙΙ. Γηθαηώκαηα νπζίαο θαη αμίαο: Σα πξψηα παξέρνπλ ζην δηθαηνχρν ηελ εμνπζία λα αληιήζεη νξηζκέλε σθέιεηα ακέζσο απφ ηελ νπζία ηνπ πξάγκαηνο γη απηφ θαη ε άζθεζή ηνπο πξνυπνζέηεη ζπλήζσο ηε θπζηθή εμνπζίαζε- π.ρ. πξαγκαηηθέο θαη πξνζσπηθέο δνπιείεο. Απφ ηελ άιιε, ηα δηθαηψκαηα αμίαο παξέρνπλ ζην δηθαηνχρν εμνπζία εθπνίεζεο ηνπ πξάγκαηνο θάησ απφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, γηα λα ηθαλνπνηεζεί ν δηθαηνχρνο απφ ηελ αμία ηνπ πξάγκαηνο- π.ρ. ππνζήθε, ελέρπξν (=δηθαηψκαηα εκπξάγκαηεο αζθάιεηαο). ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 4

6 ΙΙΙ. Γηθαηώκαηα πάλσ ζε αθίλεην, θηλεηό ή δηθαίσκα (επηθαξπία- ΑΚ 1142, 1178) ζε θηλεηό ή αθίλεην (θπξηφηεηα- ΑΚ 999) κόλν πάλσ ζε θηλεηό ή δηθαίσκα (ελέρπξν- ΑΚ 1209, 1247) κόλν πάλσ ζε αθίλεην (ππνζήθε- ΑΚ 1257) πάλσ ζε επηθαξπία αθηλήηνπ {ΑΚ δνπιείεο (ΑΚ 1118, 1188), νίθεζε (ΑΚ 1183)}. IV. Γηθαηώκαηα πξνζσπνπαγή θαη πξαγκαηνπαγή: ηα πξνζσπνπαγή ην δηθαίσκα αλήθεη ζε έλαλ (ή ζε πεξηζζφηεξνπο απφ θνηλνχ) αηνκηθά νξηζκέλν δηθαηνχρν. Αληίζεηα, ζηα πξαγκαηνπαγή δηθαηψκαηα δηθαηνχρνο είλαη φρη έλα αηνκηθά νξηζκέλν πξφζσπν, αιιά αλαγθαία ν εθάζηνηε θχξηνο νξηζκέλνπ αθηλήηνπ. 6. Κηήζε θαη απώιεηα ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο Ι. Κηήζε ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο: α) Παξάγσγε θηήζε > είλαη απηή πνπ ζηεξίδεηαη ζε πξνυπάξρνλ δηθαίσκα άιινπ πξνζψπνπ. Ολνκάδεηαη θαη δηαδνρή, ζηελ νπνία απηφο πνπ απνθηά ην δηθαίσκα είλαη ν δηάδνρνο (ή δηθαηνδφρνο), ελψ εθείλνο απφ ηνλ νπνίν πξνέξρεηαη ε θηήζε ηνπ δηθαηψκαηνο είλαη ν δηθαηνπάξνρνο (ή δηθαηνδφηεο). Άιινηε ζηεξίδεηαη ζε δηθαηνπξαμία ηνπ δηθαηνπαξφρνπ (ζπλήζσο ζχκβαζε) θαη άιινηε επέξρεηαη ρσξίο ηε βνχιεζε ηνπ ηειεπηαίνπ. Γηαθξίλεηαη ζε i) κεηαβηβαζηηθή (=ην δηθαίσκα κεηαβαίλεη ζηνλ λέν δηθαηνχρν, φπσο αθξηβψο ππήξρε θαη ζηνλ δηθαηνπάξνρν) θαη ii) δεκηνπξγηθή (=ν κέρξη ηψξα δηθαηνχρνο δηαηεξεί ην δηθαίσκά ηνπ, πεξηνξίδνληάο ην φκσο δεκηνπξγεί πεξηνξηζκέλν εκπξάγκαην δηθαίσκα ππέξ ηνπ λένπ δηθαηνχρνπ) // β) Πξσηόηππε θηήζε > είλαη απηή πνπ δε ζηεξίδεηαη ζε δηθαίσκα άιινπ πξνζψπνπ, π.ρ. ΑΚ ΙΙ. Απώιεηα ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο: Δίλαη ε ιχζε ηνπ δεζκνχ πνπ ππήξρε κεηαμχ δηθαηνχρνπ θαη δηθαηψκαηνο άιινηε ζηεξίδεηαη ζηε βνχιεζε ηνπ δηθαηνχρνπ (π.ρ. κε δηθαηνπξαμία ελ δσή, κε παξαίηεζε/απνμέλσζε απφ ην δηθαίσκα ρσξίο απηφ λα κεηαβηβάδεηαη ζε άιινπο) θαη άιινηε επέξρεηαη σο ζπλέπεηα άιισλ αλεμάξηεησλ γεγνλφησλ (π.ρ. θαηαζηξνθή ηνπ πξάγκαηνο, αλαγθαζηηθή απαιινηξίσζε, δεκηνπξγία λέαο θπξηφηεηαο ππέξ άιινπ απεπζείαο δπλάκεη δηάηαμεο λφκνπ, θηήζε θηλεηνχ κε ζχκβαζε ή ρξεζηθηεζία, ζχγρπζε ησλ πεξηνξηζκέλσλ εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ κε ηελ θπξηφηεηα, απφζβεζε ηεο απαίηεζεο πνπ αζθαιίδεηαη κε ελέρπξν ή ππνζήθε). ΙΙΙ. Η εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία: Πξφθεηηαη γηα ην κέζν κε ην νπνίν ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα δεκηνπξγνχληαη, θηλεηνπνηνχληαη θαη γίλνληαη αληηθείκελα ζπλαιιαγήο => δηθαηνπξαμίεο ελ δσή, κε ηηο νπνίεο ζπληζηάηαη, κεηαβηβάδεηαη, επηβαξχλεηαη ή θαηαξγείηαη εκπξάγκαην δηθαίσκα. Δπελεξγεί άκεζα ζηε λνκηθή θαηάζηαζε ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη είλαη ζπλήζσο δηκεξήο (=ζχκβαζε), δει. θαηαξηίδεηαη κεηαμχ δηθαηνδφηε θαη δηθαηνχρνπ. Οη εκπξάγκαηεο δηθαηνπξαμίεο είλαη πάληνηε εθπνηεηηθέο. Γηα λα παξαγάγνπλ ην έλλνκν απνηέιεζκά ηνπο πξέπεη αθελφο λα ζπληξέρνπλ φιεο νη πξνυπνζέζεηο ηνπ θχξνπο ησλ δηθαηνπξαμηψλ θαη αθεηέξνπ ν δηθαηνχρνο λα έρεη εμνπζία δηάζεζεο ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπ. Δίλαη αηηηψδεηο δηθαηνπξαμίεο, δει. δελ επηθέξνπλ ηελ εκπξάγκαηε κεηαβνιή, αλ δελ έρεη θαηαξηηζηεί έγθπξα ε ππνζρεηηθή δηθαηνπξαμία πνπ απνηειεί ηελ αηηία ηεο κεηαβνιήο (=άθπξεο). Αλ, φκσο, ε αηηία ππάξρεη θαη είλαη ηζρπξή θαηά ηελ θαηάξηηζε ηεο δηθαηνπξαμίαο, αιιά εθιείςεη εθ ησλ πζηέξσλ -> ε εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία δελ αλαηξέπεηαη αλαδξνκηθά απιψο ν απνθηήζαο ππνρξενχηαη λα αλακεηαβηβάζεη ηελ θπξηφηεηα θαηά ηηο δηαηάμεηο γηα ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ (ΑΚ 904 επ.). Τπάξρνπλ θαη αλαηηηψδεηο εκπξάγκαηεο δηθαηνπξαμίεο, νη νπνίεο επηθέξνπλ ηελ εκπξάγκαηε κεηαβνιή, αλεμάξηεηα αλ έρεη θαηαξηηζηεί έγθπξα ε ππνζρεηηθή δηθαηνπξαμία πνπ απνηειεί ηελ αηηία ηεο- π.ρ. ε κεηαβίβαζε ηεο θπξηφηεηαο θηλεηνχ. εκεηψλεηαη, ηέινο, φηη κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ νη (ελνρηθέο) δηαηάμεηο γηα ηε ζχκβαζε ππέξ ηξίηνπ (ΑΚ ), εθφζνλ ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 5

7 ηθαλνπνηείηαη ην αίηεκα ηεο δεκνζηφηεηαο (κεηαγξαθή ζηα αθίλεηα / παξάδνζε ηεο λνκήο ζηα θηλεηά) αλ ν ηξίηνο δελ ζέιεη λα απνθηήζεη ην δηθαίσκα, κπνξεί αλ ην απνπνηεζεί. 7. Πξνζηαζία ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο: Σν εκπξάγκαην δηθαίσκα πξνζηαηεχεηαη θαη αξρήλ κε (ελνρηθέο) αμηψζεηο θαηά ηνπ πξνζβνιέα. Δηδηθά, φκσο, ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζε πξάγκα πξνζηαηεχνληαη απφ ην λφκν θαη κε ηηο ιεγφκελεο εκπξάγκαηεο αμηψζεηο, νη νπνίεο απνβιέπνπλ αθξηβψο ζην λα απνθαηαζηήζνπλ ηε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα. Αλ ε πξνζβνιή ηεο άκεζεο εμνπζίαο πάλσ ζην πξάγκα είλαη θαζνιηθή (δει. ζπλίζηαηαη ζε αθαίξεζε ή θαηαθξάηεζε ηνπ πξάγκαηνο) -> ν δηθαηνχρνο κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνλ πξνζβνιέα αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηφο ηνπ θαη απφδνζε ηνπ πξάγκαηνο (ΑΚ δηεθδηθεηηθή αγσγή) αλ ε πξνζβνιή είλαη κεξηθή -> αίηεκα είλαη ε άξζε ηεο πξνζβνιήο θαη ε παξάιεηςή ηεο ζην κέιινλ (ΑΚ αξλεηηθή αγσγή). Ι. Η εκπξάγκαηε αμίσζε: Η γέλεζή ηεο είλαη αλεμάξηεηε απφ πηαίζκα (ππαηηηφηεηα) θαη απφ ηελ θαιή ή θαθή πίζηε ηνπ πξνζβνιέα. Πεξηιακβάλεηαη ζηε γεληθφηεξε έλλνηα ηεο αμίσζεο (ΑΚ 247), άξα, ζε απηήλ εθαξκφδνληαη θαη νη δηαηάμεηο γηα ηελ θαηάρξεζε δηθαηψκαηνο (ΑΚ 281). Μάιηζηα, κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαη δηαηάμεηο ηνπ ελνρηθνχ δηθαίνπ- π.ρ. γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο παξνρήο (ΑΚ ) θαη ηελ αλψκαιε εμέιημε ηεο ελνρήο (ΑΚ ) γηα ηελ εθρψξεζε απαίηεζεο (ΑΚ ). ΙΙ. Δλνρηθέο αμηώζεηο: Πξνβιέπνληαη γηαηί α) ππάξρνπλ πξνζβνιέο πνπ δε κπνξνύλ λα αληηκεησπηζηνύλ κε εκπξάγκαηε αμίσζε (βι. δηαηάμεηο γηα ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ θαη ηηο αδηθνπξαμίεο- ΑΚ 904, 914, 919, 1063) // β) θαη όηαλ ε πξνζβνιή γελλά εκπξάγκαηε αμίσζε, κόλε απηή ελδέρεηαη λα κελ αξθεί γηα ηελ πιήξε πξνζηαζία ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηώκαηνο (βι. αλαδήηεζε ησλ σθειεκάησλ θαη απνδεκίσζε γηα θζνξά ή θαηαζηξνθή ηνπ πξάγκαηνο- ΑΚ 1096, 1100, 1173 θιπ). ΙΙΙ. πλδξνκή πεξηζζόηεξσλ αμηώζεσλ: α) Σπξξνή λόκηκσλ βάζεσλ > νη δηάθνξεο αμηψζεηο ηνπ δηθαηνχρνπ θαηά ηνπ πξνζβνιέα απνβιέπνπλ φιεο ζηελ ίδηα αθξηβψο παξνρή => κία αμίσζε πνπ ζεκειηψλεηαη πνιιαπιά. // β) Σπξξνή αμηώζεσλ > νη δηάθνξεο αμηψζεηο απνβιέπνπλ ζηνλ ίδην νηθνλνκηθφ ζθνπφ, λνκηθά φκσο- ε θαζεκία έρεη σο αληηθείκελν δηαθνξεηηθή παξνρή => ε ηθαλνπνίεζε ηεο κίαο επηθέξεη απφζβεζε θαη ησλ άιισλ. // γ) Σώξεπζε αμηώζεσλ > νη δηάθνξεο αμηψζεηο ηνπ δηθαηνχρνπ θαηά ηνπ πξνζβνιέα δελ έρνπλ σο αληηθείκελν νχηε ηελ ίδηα παξνρή νχηε ηείλνπλ ζηελ επίηεπμε ηνπ ίδηνπ νηθνλνκηθνχ ζθνπνχ => ε εθπιήξσζε ηεο κίαο δελ επηδξά ζηελ ηχρε ησλ άιισλ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΣΑ ΠΡΑΓΜΑΣΑ 8. Έλλνηα ηνπ πξάγκαηνο: Πξάγκα είλαη ην ελζψκαην, απζχπαξθην θαη απξφζσπν αληηθείκελν πνπ είλαη δεθηηθφ λνκηθήο εμνπζίαζεο απφ ηνλ άλζξσπν. ηνηρεία ηεο έλλνηαο είλαη > α) Αληηθείκελν ελζώκαην {=έρεη πιηθή ππφζηαζε εηδηθά, φκσο γηα ηα πγξά θαη ηα αέξηα απαηηείηαη επηπιένλ λα είλαη πεξηθιεηζκέλα ζε νξηζκέλν ρψξν. Δμαίξεζε -> ΑΚ (λνκηθφ πιάζκα πνπ αλάγεη ζε πξάγκαηα θαη ηηο κνξθέο ελέξγεηαο, αξθεί λα κπνξνχλ λα δεζκεπηνχλ κέζα ζε νξηζκέλν δίθηπν)} // β) Απξόζσπν ( ν δσλ άλζξσπνο, ην ζψκα, ηα ηερλεηά κέιε) // γ) Απζύπαξθην (=απνηειεί απηνηειή ελφηεηα κέζα ζην ρψξν. Καηά θαλφλα, ζηα ζηεξεά ζψκαηα ε απζππαξμία πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε θπζηθή ηνπο αηνκηθφηεηα ζηα πγξά θαη ζηα αέξηα απφ ην ρψξν κέζα ζηνλ νπνίν πεξηνξίδνληαη. Σειηθά, φκσο, απνθαζηζηηθή είλαη ε απηνηέιεηα, πνπ πξνζδηνξίδεηαη θαηά ηελ ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 6

8 αληίιεςε ησλ ζπλαιιαγψλ κε θξηηήξην ηελ νηθνλνκηθή αμία ηνπ πξάγκαηνο.) // δ) Δεθηηθό εμνπζίαζεο { αληηθείκελα πνπ είλαη απξνζπέιαζηα ζηνλ άλζξσπν (π.ρ. ήιηνο) ή πνπ ιφγσ έιιεηςεο ζηαζεξήο νξηνζέηεζεο- δε κπνξνχλ λα εμνπζηαζηνχλ απφ απηφλ (π.ρ. αηκνζθαηξηθφο αέξαο, αλνηθηή ζάιαζζα)}. 9. ύλνια πξαγκάησλ θαη ινηπώλ αληηθεηκέλσλ: α) Οκάδα πξαγκάησλ είλαη ην ζχλνιν απηνηειψλ πξαγκάησλ, ηα νπνία ιφγσ ηεο ελφηεηαο ηνπ ζθνπνχ ηνπο απνηεινχλ θαηά ηελ αληίιεςε ησλ ζπλαιιαγψλ- νηθνλνκηθή ελφηεηα (π.ρ. βηβιηνζήθε, αγέιε πξνβάησλ). Ιζρχεη ε αξρή ηεο εηδηθφηεηαο, δει. νη δηαηάμεηο ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ δελ εθαξκφδνληαη ζηελ νκάδα σο ηέηνηα, αιιά κφλν ζηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα πνπ ηελ απνηεινχλ. Γηα ηε κεηαβίβαζε ηεο νκάδαο απαηηνχληαη ηφζεο εκπξάγκαηεο δηθαηνπξαμίεο φζα είλαη θαη ηα πξάγκαηα πνπ ηελ απνηεινχλ αθφκε θη φηαλ ε κεηαβίβαζε γίλεηαη κε κία πξάμε, ζ απηήλ ελππάξρνπλ ηφζεο εκπξάγκαηεο δηθαηνπξαμίεο φζα θαη ηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα. Γηεθδίθεζε νκάδαο πξαγκάησλ ζεκαίλεη φηη εγείξνληαη ηφζεο δηεθδηθεηηθέο αγσγέο φζα θαη ηα πξάγκαηα πνπ ηελ απνηεινχλ. β) Οκάδα δηθαίνπ (ή πεξηνπζίαο) είλαη ην ζχλνιν πξαγκάησλ ή θαη δηθαησκάησλ ηα νπνία ην δίθαην απνρσξίδεη απφ ηε ινηπή πεξηνπζία ηνπ πξνζψπνπ θαη ηα ππνβάιιεη ζε ηδηαίηεξε λνκηθή ξχζκηζε (π.ρ. ε πησρεπηηθή πεξηνπζία, ΑΚ 1905, 1914). Οη δηαηάμεηο ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ εθαξκφδνληαη ζηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα έηζη, ε κεηαβίβαζε ηεο νκάδαο ζπληειείηαη κε ηε κεηαβίβαζε ησλ ηειεπηαίσλ θαη ηελ ηήξεζε ησλ αλαγθαίσλ ζε θάζε πεξίπησζε φξσλ (ΑΚ , 455, 470). γ) Πεξηνπζία είλαη ην ζχλνιν ησλ έλλνκσλ ζρέζεσλ θαη πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ ηνπ πξνζψπνπ, πνπ επηδέρνληαη ρξεκαηηθή απνηίκεζε. Γελ απνηειεί ρσξηζηφ θαη εληαίν αληηθείκελν εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζην πεξηνπζηαθφ ζχλνιν δελ είλαη λνεηά. Ιζρχεη θαη εδψ ε αξρή ηεο εηδηθφηεηαο, ζπλεπψο, πξνθεηκέλνπ λα κεηαβηβαζηεί, απαηηείηαη γηα ηα αθίλεηα ζπκβνιαηνγξαθηθφ έγγξαθν θαη κεηαγξαθή (ΑΚ 1033), γηα ηα θηλεηά παξάδνζε ηεο λνκήο (ΑΚ 1034), γηα ηηο απαηηήζεηο εθρψξεζε θαη αλαγγειία (ΑΚ 455, 460) θιπ. δ) Επηρείξεζε είλαη ην ζχλνιν απφ πξάγκαηα, δηθαηψκαηα, πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο ή ζρέζεηο, ην νπνίν απνηειεί νξγαλσκέλε νηθνλνκηθή ελφηεηα γχξσ απφ ην πξφζσπν ηνπ θνξέα ηεο. Γε κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν εληαίνπ δηθαηψκαηνο νη δηαηάμεηο ηνπ εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ ζα εθαξκνζηνχλ γηα θαζέλα απφ ηα πξάγκαηα πνπ ηελ απνηεινχλ μερσξηζηά. 10. Γηαθξίζεηο ησλ πξαγκάησλ Ι. Κηλεηά θαη αθίλεηα (AK ): Γηα ηε κεηαβίβαζε θπξηφηεηαο θαη ηε ζχζηαζε άιινπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο πάλσ ζε αθίλεην απαηηείηαη λα θαηαξηηζηνχλ ηφζν ε ελνρηθή φζν θαη ε εκπξάγκαηε (αηηηψδεο) δηθαηνπξαμία κε ζπκβνιαηνγξαθηθφ έγγξαθν + λα θαηαρσξεζεί ην ζπκβφιαην ζηα νηθεία βηβιία. Αληίζεηα, ζηα θηλεηά ε κεηαβίβαζε γίλεηαη θαηά θαλφλα άηππα, κε απιή παξάδνζε ηεο λνκήο ( ελέρπξν- ΑΚ 1211 εδ. β ) -> αλαηηηψδεο δηθαηνπξαμία. ΙΙ. Αληηθαηαζηαηά θαη αλαληηθαηάζηαηα: Αληηθαηαζηαηά είλαη ηα πξάγκαηα, ηα νπνία δελ ελδηαθέξνπλ ηηο ζπλαιιαγέο θαηά ηα αηνκηθά ηνπο γλσξίζκαηα θαη γη απηφ κπνξνχλ λα αληηθαηαζηαζνχλ κε άιια (ΑΚ 950) => αληηθείκελν ελνρήο γέλνπο. Αληίζεηα, αλαληηθαηάζηαηα είλαη ηα αθίλεηα θαη απφ ηα έξγα ηέρλεο, εηδηθά θαη θαηά παξαγγειία θαηαζθεπαδφκελα κεραλήκαηα, έπηπια, ελδχκαηα, φια ηα κεηαρεηξηζκέλα πξάγκαηα θιπ => αληηθείκελν ελνρήο είδνπο. ΙΙΙ. Αλαισηά θαη κε αλαισηά: Αλαισηά πξάγκαηα είλαη ηα θηλεηά, ζηα νπνία ε θαηά πξννξηζκφ ρξήζε ζπλίζηαηαη ζηελ θαηαλάισζε (ΑΚ ) κε αλαισηά, αληίζεηα, είλαη ηα αθίλεηα θαη απφ ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 7

9 ηα θηλεηά εθείλα, ησλ νπνίσλ ε ρξήζε θαηά ηνλ πξννξηζκφ ηνπο δελ ζπλίζηαηαη ζηελ θαηαλάισζε ή ζηελ εθπνίεζε (π.ρ. έπηπια ελφο ζπηηηνχ θιπ). IV. Γηαηξεηά θαη αδηαίξεηα: Γηαηξεηά είλαη ηα πξάγκαηα, ηα νπνία κπνξνχλ λα θαηαηκεζνχλ ζε πεξηζζφηεξα νκνεηδή θαη απηνηειή πξάγκαηα, ρσξίο νπζηψδε κείσζε ηεο αμίαο ηνπο (π.ρ. χθαζκα, πγξά, ζηηεξά). Απφ ηελ άιιε, αδηαίξεηα είλαη ηα πξάγκαηα, ηα νπνία κε ηε (θπζηθψο δπλαηή) δηαίξεζε είηε πθίζηαληαη νπζηψδε κείσζε ηεο αμίαο ηνπο είηε θαηαζηξέθνληαη. Η δηάθξηζε απηή έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ην ζεζκφ ηεο ζπγθπξηφηεηαο (ΑΚ ). V. Απιά θαη ζύλζεηα: Απιφ πξάγκα είλαη εθείλν πνπ απνηειείηαη απφ κία θαη ηελ απηήλ χιε => θπζηθή ελφηεηα. χλζεην πξάγκα, πάιη, είλαη εθείλν πνπ ζπληίζεηαη απφ πεξηζζφηεξα άιινηε απιά πξάγκαηα, ηα νπνία δηακνξθψζεθαλ ζε έλα εληαίν θαη απζχπαξθην πξάγκα (=έραζαλ ηελ απζππαξμία θαη απηνηέιεηά ηνπο- π.ρ. θηίξην, έπηπιν, έλδπκα). VI. Κύξηα θαη παξεπόκελα (ΑΚ ): Κχξην είλαη ην πξάγκα πνπ επηηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε ιεηηνπξγία, ελψ παξεπφκελν είλαη εθείλν πνπ θαηά ηε βνχιεζε ησλ κεξψλ ή ηελ αληίιεςε ησλ ζπλαιιαγψλ βνεζεί/εμππεξεηεί ην θχξην πξάγκα (=παξαθνινπζεκαηηθφο ραξαθηήξαο). Κάζε παξάξηεκα είλαη θαη παξεπφκελν, αιιά ην αληίζηξνθν δελ ηζρχεη πάληα. 11. πζηαηηθά θαη παξαξηήκαηα: Σα ζπζηαηηθά, εθφζνλ απνηεινχλ κέξε ηνπ ζχλζεηνπ πξάγκαηνο, αθνινπζνχλ ηε λνκηθή ηχρε ηνπο αληίζεηα, ηα παξαξηήκαηα είλαη δεθηηθά ηδηαίηεξεο θπξηφηεηαο ή άιινπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο. ε πεξίπησζε ακθηβνιίαο, ε εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία γηα ην θχξην πξάγκα πεξηιακβάλεη θαη ην παξάξηεκα. Ι. πζηαηηθά: α) Καηά ην γεληθό θξηηήξην (ΑΚ 953) > αλ ν απνρσξηζκφο πξφθεηηαη λα επηθέξεη βιάβε ζην απνρσξηδφκελν κέξνο ή ζην ζχλζεην πξάγκα ή λα αιινηψζεη ηελ νπζία ή ηνλ πξννξηζκφ ηνπο, ηφηε ην κέξνο απηφ είλαη ζπζηαηηθφ ηνπ ζχλζεηνπ πξάγκαηνο. Σν ζχλζεην κπνξεί λα είλαη θηλεηφ ή αθίλεην. Αλ είλαη θηλεηφ, ηφηε θαη ην ζπζηαηηθφ ζα είλαη θηλεηφ αλ είλαη αθίλεην, ηφηε ην ζπζηαηηθφ κπνξεί λα είλαη είηε θηλεηφ είηε αθίλεην. // β) Από ην λόκν (ΑΚ 954). Σα ζπζηαηηθά αθνινπζνχλ ηε λνκηθή ηχρε ηνπ ζχλζεηνπ πξάγκαηνο (=δε κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν ρσξηζηήο θπξηφηεηαο ή άιινπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο). Κάζε εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία γηα ην ζχλζεην πξάγκα πεξηιακβάλεη θαη αλάγθε θαη ην ζπζηαηηθφ, αθφκε θη αλ απηφ πξνζηέζεθε κεηά ηελ θαηάξηηζή ηεο. Σα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πνπ ππήξραλ ζηα ζπζηαηηθά πξηλ ζπλδεζνχλ κε ην ζχλζεην πξάγκα απνζβήλνληαη νξηζηηθά κε ηε ζχλδεζή ηνπο ηπρφλ επηθχιαμε ηεο θπξηφηεηαο ή άιινπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο ζην ζπζηαηηθφ πνπ γίλεηαη πξηλ ηε ζχλδεζή ηνπ κε ην ζχλζεην πξάγκα- είλαη αλίζρπξε. Σα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πάλσ ζην ζπζηαηηθφ παξακέλνπλ θαη αξρήλ ακεηάβιεηα θαη κεηά ηνλ απνρσξηζκφ ηνπ απφ ην ζχλζεην πξάγκα. Απηνηειήο δηεθδίθεζε ή θαηάζρεζε ζπζηαηηθνχ δελ είλαη επηηξεπηέο. Δμαηξέζεηο > ΑΚ 993, 1002, Σα θαη επίθαζε ζπζηαηηθά (ΑΚ 955) δε ζεσξνχληαη ζπζηαηηθά. Παξακέλνπλ θηλεηά, ελψ ζε απηά κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαη νη δηαηάμεηο γηα ηελ θαιφπηζηε θηήζε (ΑΚ 1036 επ). Σα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα πνπ ππήξραλ πάλσ ζ απηά δελ επεξεάδνληαη απφ ηε ζχλδεζε ή ζπλαξκνιφγεζή ηνπο κε ην αθίλεην. Σπρφλ κεηαβνιή ησλ εκπξάγκαησλ ζρέζεσλ πάλσ ζην αθίλεην (π.ρ. κεηαβίβαζε θπξηφηεηαο) δελ επεξεάδεη θαη αξρήλ ηε λνκηθή ηνπο θαηάζηαζε. ΙΙ. Παξαξηήκαηα: ΑΚ 956, π.ρ. θιεηδηά ζε ζρέζε κε ην ζπίηη, θνππηά ζε ζρέζε κε ην ζθάθνο. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο έλλνηαο είλαη > α) πξάγκα θύξην (θηλεηό ή αθίλεην) / β) πξάγκα θηλεηό / γ) ην θηλεηό απηό λα είλαη απζύπαξθην / δ) ην θηλεηό λα πξννξίζηεθε γηα δηαξθή ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 8

10 εμππεξέηεζε ηνπ νηθνλνκηθνύ ζθνπνύ ηνπ θύξηνπ πξάγκαηνο / ε) ην θηλεηό λα ηέζεθε θηόιαο ζε αληίζηνηρε ηνπηθή ζρέζε κε ην θύξην πξάγκα. Η ηδηφηεηα ηνπ παξαξηήκαηνο παχεη κε ηελ νξηζηηθή απνκάθξπλζή ηνπ απφ ην θχξην πξάγκα. Οη ΑΚ θαζηεξψλνπλ παξαξηήκαηα δπλάκεη ηνπ λόκνπ. Η πξψηε επεθηείλεηαη ζε φιεο ηηο βηνηερληθέο ή εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο, ελψ ε άιιε πεξηιακβάλεη ηνλ ιεγφκελν εμνπιηζκφ ηνπ αγξνηηθνχ αθηλήηνπ- π.ρ. αισληζηηθέο κεραλέο, δψα, γεσξγηθά πξντφληα, ιηπάζκαηα θιπ. Σν παξάξηεκα κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν ρσξηζηνχ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο => κπνξεί απηνηειψο λα κεηαβηβαζηεί θαηά θπξηφηεηα (ΑΚ 1034), λα ελερπξαζζεί (ΑΚ 1211), λα εγθαηαιεηθζεί (ΑΚ 1076), λα εθπνηεζεί (απηνηειψο κε ηνλ απνρσξηζκφ ηνπ απφ ην θχξην πξάγκα). Δθηφο απφ αληίζεηε ζπκθσλία, ε εκπξάγκαηε δηθαηνπξαμία γηα ην θχξην πξάγκα πεξηιακβάλεη θαη ην παξάξηεκα (ΑΚ 958), αλεμάξηεηα απφ ην αλ ηεξήζεθαλ θαη νη δηαηππψζεηο πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηε κεηαβίβαζή ηνπ. Απηφο πνπ επηθαιείηαη ηελ ηδηφηεηα ηνπ παξαξηήκαηνο πξέπεη λα απνδείμεη ηνπο φξνπο ηνπ ΑΚ Καξπνί θαη σθειήκαηα Ι. Καξπνί: a) πξάγκαηνο (ΑΚ 961) > Πεξηιακβάλνληαη ηα θπζηθά πξντφληα ηνπ πξάγκαηνο, αδηάθνξν αλ κεζνιαβεί αλζξψπηλε εξγαζία γηα ηελ παξαγσγή ηνπο- π.ρ. απγά, γάια, καιιί + ηα πξντφληα ηνπ πξάγκαηνο ζχκθσλα κε ηνλ πξννξηζκφ ηνπο- πρ. ην θξέαο θαη ην δέξκα ησλ δψσλ + πνιηηηθνί θαξπνί, δει. νη πξφζνδνη πνπ απνθέξεη ην πξάγκα κε βάζε κηα έλλνκε ζρέζε. ΙΙ β) δηθαηώκαηνο > ηα θπζηθά πξντφληα ηνπ πξάγκαηνο, φηαλ ηα παίξλεη φρη ν θχξηνο, αιιά απηφο πνπ έρεη πεξηνξηζκέλν εκπξάγκαην ή ελνρηθφ δηθαίσκα / ηα πξντφληα ηνπ πξάγκαηνο ζχκθσλα κε ηνλ πξννξηζκφ ηνπ, φηαλ ηα παίξλεη ακέζσο απφ ην πξάγκα φρη ν ηδηνθηήηεο ηνπ, αιιά απηφο πνπ έρεη πεξηνξηζκέλν εκπξάγκαην ή ελνρηθφ δηθαίσκα / νη πνιηηηθνί θαξπνί ηνπ δηθαηψκαηνο- π.ρ. ηφθνη. ΙΙ. Ωθειήκαηα (ΑΚ 962): Πεξηιακβάλνληαη νθέιε απφ ηε ρξήζε α) ηνπ πξάγκαηνο > αδηάθνξν είλαη αλ ην φθεινο απφ ηε ρξήζε ηνπ πξάγκαηνο είλαη πεξηνπζηαθφ ή φρη. Γελ απνηειεί σθέιεκα ην αληάιιαγκα απφ ηελ απαιινηξίσζε, εθπνίεζε ή εκπξάγκαηε επηβάξπλζε ηνπ πξάγκαηνο. / β) ηνπ δηθαηώκαηνο > αλ ηα πνξίδεηαη ν θχξηφο ηνπ, είλαη νθέιε απφ ηε ρξήζε ηνπ πξάγκαηνο αλ ηα πνξίδεηαη άιινο δηθαηνχρνο (π.ρ. κηζζσηήο, επηθαξπσηήο), είλαη νθέιε απφ ηε ρξήζε δηθαηψκαηνοπ.ρ. δηθαίσκα ζπκκεηνρήο θαη ςήθνπ ζηηο Γ ησλ κεηφρσλ. βι. θαη ΑΚ , Πξάγκαηα εθηόο ζπλαιιαγήο (ΑΚ 966): εκαίλεη ηε λνκηθή αληθαλφηεηα ζπκκεηνρήο ζηελ ηδησηηθή ζπλαιιαγή, δει. απηή πνπ ν λφκνο γηα ιφγνπο δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο- θαζηεξψλεη ζρεηηθά κε νξηζκέλα πξάγκαηα, είηε απνθιείνληάο ηα ηειείσο απφ ηε ζπλαιιαγή είηε ππνβάιινληάο ηε ζπλαιιαγή γχξσ απφ απηά ζε πεξηνξηζκνχο. Γηαθέξνπλ απφ ηα πξάγκαηα απαγνξεπκέλεο ζπλαιιαγήο- π.ρ. φπια, εθξεθηηθέο χιεο, λαξθσηηθά, ρξπζέο ιίξεο, αξραηνινγηθά επξήκαηα θιπ. Ι. Κνηλά ζε όινπο: Δίλαη εθείλα πνπ ρξεζηκεχνπλ γηα ηηο αλάγθεο φισλ ησλ αλζξψπσλ- π.ρ. αηκνζθαηξηθφο αέξαο, αλνηρηή ζάιαζζα. Γελ απνηεινχλ πξάγκαηα θαη, ζπλεπψο, ε παξεκπφδηζε ηεο ρξήζεο ηνπο ζπληζηά πξνζβνιή ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο (ΑΚ 57, βι. θαη ΑΚ 59). ΙΙ. Κνηλόρξεζηα (ΑΚ 967): Δίλαη ηα πξάγκαηα, ηα νπνία ην δίθαην ζέηεη ζηελ άκεζε δηάζεζε ηνπ θνηλνχ γεληθά γηα ρξήζε ζχκθσλε κε ηνλ πξννξηζκφ ηνπο. Σν πεξηερφκελν θαη ε έθηαζε ηεο θνηλήο ρξήζεο εμαξηψληαη απφ ην είδνο ηνπ πξάγκαηνο, ηελ επάξθεηά ηνπ, ηνλ ηφπν θαη ην ρξφλν. εκεηψλνληαη ηα εμήο > α) ε θνηλή ρξήζε δε ζεκαίλεη θνηλή θπξηόηεηα (βι. ΑΚ 968) / β) ε ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 9

11 απόιαπζε ηνπ πξάγκαηνο από όινπο πξέπεη λα είλαη ζύκθσλε κε ηνλ πξννξηζκό ηνπ, ν νπνίνο πξνθχπηεη απφ ηα θνηλσληθά θαη ηνπηθά ήζε ή νξίδεηαη κε θαλφλεο δηθαίνπ / γ) ζηελ θνηλή ρξήζε δελ πεξηιακβάλεηαη ε θεξδνζθνπηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ πξάγκαηνο. Με ηελ θαζηέξσζε ελφο πξάγκαηνο σο θνηλφρξεζηνπ δεκηνπξγείηαη αθελφο ζρέζε ηεο Πνιηηείαο πξνο ην πξάγκα θαη αθεηέξνπ ζρέζε ηνπ πνιίηε πξνο ην θνηλφρξεζην, πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ εμνπζία λα ην ρξεζηκνπνηεί ειεχζεξα ε εμνπζία απηή απνξξέεη απφ ην δηθαίσκα ηεο πξνζσπηθφηεηαο (ΑΚ 57). Απφ ηε θχζε απηήο ηεο εμνπζίαο πξνθχπηεη φηη i) ζε πεξίπησζε πξνζβνιήο εθαξκόδνληαη ηα ΑΚ 57, 59 θαη 914 // ii) είλαη ακεηαβίβαζηε // iii) δηαξθεί όζν θαη ε ηδηόηεηα ηνπ πξάγκαηνο σο θνηλόρξεζηνπ // iv) δελ θαηαιύεηαη κε ηπρόλ παξαίηεζε ή αρξεζία ή παξαγξαθή + ΑΚ 969. Η εμνπζία ηεο θνηλήο ρξήζεο αλήθεη θαη αξρήλ εμίζνπ ζε φινπο ηνπο δηθαηνχρνπο (=ζε ίζν βαζκφ- ΑΚ 970). ΙΙΙ. Πξάγκαηα πξννξηζκέλα γηα ηελ εμππεξέηεζε δεκνζηνινγηθώλ ζθνπώλ (ΑΚ 966): Δθηφο ζπλαιιαγήο είλαη ηόζν ηα πξάγκαηα πνπ αλήθνπλ ζηε δεκόζηα πεξηνπζία ηνπ θξάηνπο (=εμππεξεηνχλ απηνχζηα δεκφζηνπο ζθνπνχο θαη είλαη ακέζσο απαξαίηεηα γηα ηελ εθπιήξσζε ιεηηνπξγηψλ ηνπ θξάηνπο- π.ρ. θηίξηα δεκφζησλ ππεξεζηψλ, ζρνιεία, ζηξαηψλεο, λνζνθνκεία θιπ), όζν θαη εθείλα πνπ εμππεξεηνύλ ζξεζθεπηηθνύο ζθνπνύο. Αλήθνπλ ζην Γεκφζην θαη δελ είλαη δπλαηή ε ρξεζηκνπνίεζή ηνπο απφ φινπο ηνπο αλζξψπνπο. IV. Παύζε ηεο ηδηόηεηαο σο πξάγκαηνο εθηόο ζπλαιιαγήο (ΑΚ 971): π.ρ. ε παηδηθή ραξά θαηαξγήζεθε θαη κεηαβιήζεθε ζε νηθφπεδν, ιφγσ κεηαβνιήο ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ. Αλ ε θπξηφηεηα ηνπ πξάγκαηνο αλήθε ζην Γεκφζην, πεξηέξρεηαη πιένλ ζηελ ηδησηηθή πεξηνπζία αλ αλήθε ζε ηδηψηε, ε θπξηφηεηά ηνπ γίλεηαη πάιη ειεχζεξε θαη πιήξεο, απαιιαγκέλε απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζπλεπαγφηαλ ε θνηλή ρξήζε. ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Η ΝΟΜΗ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ ΔΝΝΟΙΑ, ΔΙΓΗ ΚΑΙ ΑΚΗΗ ΣΗ ΝΟΜΗ 14. Έλλνηα θαη θύζε ηεο λνκήο: Πνιιέο θνξέο ην εκπξάγκαην δηθαίσκα θαη ε θπζηθή εμνπζίαζε ηνπ πξάγκαηνο ρσξίδνπλ έηζη, ψζηε άιινο λα είλαη ν εκπξάγκαηνο δηθαηνχρνο θαη άιινο λα εμνπζηάδεη ζσκαηηθά ην πξάγκα. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο γηα ηε λνκή (ΑΚ ), ην πξφζσπν πξνζηαηεχεηαη απφ κφλν ην ιφγν φηη πξνζβιήζεθε ε θπζηθή εμνπζία ηνπ πάλσ ζην πξάγκα, δει. αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη θνξέαο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο. Ι. Έλλνηα θαηνρήο θαη λνκήο (ΑΚ 974): Καηνρή είλαη ε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα (=θπζηθή ή ζσκαηηθή, ελζπλείδεηε ή εθνχζηα θπζηθή ή ζσκαηηθή εμνπζία). O AK παξέρεη ζηελ θαηνρή ίζε πεξίπνπ πξνζηαζία φζε θαη ζηε λνκή, φηαλ ν θάηνρνο έιαβε ην πξάγκα απφ ην λνκέα (είηε κε ζχκβαζε είηε απφ ην λφκν) θαη ζέιεη λα ην θαηέρεη ζην φλνκα απηνχ (=πξνζηαηεπφκελε θαηνρή). Ννκή, απφ ηελ άιιε, είλαη ε θπζηθή (πιηθή) εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα, ε νπνία αζθείηαη κε πξφζεζε θπξηφηεηαο. Οη έλλνηεο απηέο επηηεινχλ ηηο εμήο ιεηηνπξγίεο -> κέζα δηαηήξεζεο ηεο πιηθήο ζρέζεο ηνπ πξνζώπνπ κε ηα πξάγκαηα => α) ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 10

12 πξνζηαηεύεηαη θαη απηόο πνπ δελ έρεη θαλελόο είδνπο δηθαίσκα πάλσ ζην πξάγκα (π.ρ. θιέθηεο) / β) όηαλ ε λνκή αληαπνθξίλεηαη ζε εκπξάγκαην δηθαίσκα (π.ρ. ν λνκέαο είλαη θαη θχξηνο), κε ηελ πξνζηαζία ηεο πξνζηαηεχεηαη θαη ν εκπξάγκαηνο δηθαηνχρνο / γ) πξνζηαζία ηεο λνκήο είλαη δπλαηή θαη θαηά ηηο δηαηάμεηο γηα ηηο αδηθνπξαμίεο θαη ηνλ αδηθαηνιόγεην πινπηηζκό- ΑΚ 297, 904, 914 επ., 987 εδ. β, 989 εδ. β. κέζα δεκνζηόηεηαο => ζηα θηλεηά επηηπγράλεηαη κε ηελ απφθηεζε ή απψιεηα ηεο λνκήο. Ο λφκνο θαζηεξψλεη καρεηφ ηεθκήξην φηη ν λνκέαο θηλεηνχ είλαη θαη θχξηνο ηνπ πξάγκαηνο (ΑΚ ), ελψ ζπλδέεη κε ηε λνκή ηε δπλαηφηεηα θηήζεο εκπξάγκαησλ δηθαησκάησλ πάλσ ζε θηλεηφ απφ κε θχξην (ΑΚ 1036 επ., 1143, 1215). Ωο πξνυπφζεζε ηεο ηειεπηαίαο ζέηεη φηη ε θαιή πίζηε ηνπ απνθηψληνο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηε λνκή ηνπ κεηαβηβάδνληνο (=εμσηεξηθφ ζηνηρείν). ΙΙ. Ννκηθή θύζε ηεο λνκήο: α) Δηθαίσκα > ν λνκέαο κπνξεί λα απνθαζίδεη γηα ην πξάγκα θαη λα απαγνξεχεη θάζε επέκβαζε ηξίηνπ πάλσ ζε απηφ, γηα ηελ ηθαλνπνίεζε νξηζκέλσλ ζπκθεξφλησλ ηνπ (ζηα φξηα πνπ ζέηεη ην δίθαην). Η λνκή, αλ εθιείςεη ε θπζηθή εμνπζίαζε, πξνζηαηεχεηαη σο δηθαίσκα κφλν ζηα ζηελά πιαίζηα ηεο ΑΚ 992. // β) Ελδηάκεζε κνξθή δηθαηώκαηνο > απφ ηε κία κεξηά, είλαη δηθαίσκα πάλσ ζην πξάγκα => νη αγσγέο πεξί λνκήο ζηξέθνληαη ελαληίνλ θάζε πξνζβνιέα απφ ηελ άιιε, απνηειεί δηθαίσκα αζζελέζηεξν πάλσ ζε πξάγκα, γηαηί φηαλ έξρεηαη ζε ζχγθξνπζε κε ηελ θπξηφηεηα ή κε άιιν εκπξάγκαην δηθαίσκα- ππνρσξεί. 15. Ιδηαίηεξεο κνξθέο λνκήο: i) Οηνλεί λνκή (ΑΚ 975) > είλαη κεξηθή εμνπζίαζε, γηαηί εθηείλεηαη ζε νξηζκέλεο κφλν αλαθνξέο ή ρξεζηκφηεηεο ηνπ πξάγκαηνο, δει. ζε απηέο πνπ απνηεινχλ ην πεξηερφκελν ελφο πεξηνξηζκέλνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο (π.ρ. ελερχξνπ ή δνπιείαο- ΑΚ 996). Αζθείηαη κε δηάλνηα δηθαηνχρνπ πεξηνξηζκέλνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο θαη ζπγθεθξηκέλα εθείλνπ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο πνπ ζα ππήξρε, αλ ε θπζηθή εμνπζία απνηεινχζε άζθεζε εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο. // ii) Ννκή κέξνπο πξάγκαηνο (ΑΚ 993) > είλαη ε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζε δηαθξηηφ κέξνο πξάγκαηνο, ε νπνία θαηαιακβάλεη είηε φιεο ηηο ρξεζηκφηεηεο ηνπ κέξνπο πξάγκαηνο θαη αζθείηαη κε δηάλνηα θπξίνπ (=θαζνιηθή λνκή κέξνπο πξάγκαηνο), είηε νξηζκέλεο κφλν ρξεζηκφηεηεο ηνπ κέξνπο πξάγκαηνο θαη αζθείηαη κε δηάλνηα πεξηνξηζκέλνπ εκπξάγκαηνπ δηθαηνχρνπ (=νηνλεί λνκή κέξνπο πξάγκαηνο). Πξέπεη ην πξναλαθεξζέλ κέξνο λα είλαη εμσηεξηθά δηαθξηηφ θαη λα κπνξεί λα εμνπζηαζηεί ρσξηζηά, δει. αλεμάξηεηα απφ ηα άιια κέξε ηνπ ίδηνπ πξάγκαηνο. // iii) Σπλλνκή (ΑΚ 994) > φηαλ ε λνκή αλήθεη απφ θνηλνχ ζε πεξηζζφηεξνπο, κε ηελ έλλνηα φηη νιφθιεξν ην πξάγκα ππφθεηηαη ζηνλ θαζέλα απφ απηνχο θαηά ηδαληθφ κεξίδην. Οη ζρέζεηο ησλ ζπλλνκέσλ δηέπνληαη απφ ηα ΑΚ (θνηλσλία). // iv) Πιαζκαηηθή λνκή > Ο λφκνο ζεσξεί έλα πξφζσπν λνκέα θαηά πιάζκα δηθαίνπ, δει. αλεμάξηεηα απφ ην αλ ζπγθεληξψλεη πξάγκαηη ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο λνκήο- π.ρ. ΑΚ Η άζθεζε ηεο λνκήο Ι. Αληηθείκελν θαη ππνθείκελν λνκήο: Αληηθείκελν ηεο λνκήο κπνξνχλ λα είλαη κφλν ηα θαη ηδίαλ πξάγκαηα ή ην κέξνο πξάγκαηνο (ΑΚ 993) ηα πξάγκαηα εθηφο ζπλαιιαγήο. Η θνηλή ρξήζε ζηα θνηλφρξεζηα (ΑΚ ) δελ είλαη λνκή ή θαηνρή => αλ παξαρσξεζεί απφ ηελ Αξρή ηδησηηθφ δηθαίσκα πάλσ ζε θνηλφρξεζην (ΑΚ 970), ν δηθαηνχρνο είλαη θάηνρνο θαη πξνζηαηεχεηαη θαηά ηηο δηαηάμεηο γηα ηε λνκή (ΑΚ 997). Υπνθείκελν ηεο λνκήο (=λνκέαο) κπνξεί λα είλαη θάζε πξφζσπν, θπζηθφ ή λνκηθφ (δηακέζνπ ησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ νξγάλσλ ηνπ), αθφκε θαη ν αλίθαλνο γηα δηθαηνπξαμία (ΑΚ 128). Άιιν ην δήηεκα, αλ ηελ απέθηεζε (θαη είλαη ή δελ είλαη ζε ζέζε λα ηελ αζθεί) απηνπξνζψπσο ή κέζσ ηνπ λφκηκνπ αληηπξνζψπνπ ηνπ. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 11

13 ΙΙ. Γηαηήξεζε θαη άζθεζε ηεο λνκήο: Όηαλ απνθηεζεί ε λνκή (ή θαηνρή), δηαηεξείηαη, εθόζνλ εμαθνινπζνύλ λα ππάξρνπλ θαη ηα δύν ζηνηρεία ηεο, ην ζσκαηηθό θαη ην πλεπκαηηθό (αλ θαη δελ είλαη απαξαίηεην λα παξακέλνπλ δηαξθψο ελεξγά). Η άζθεζε ηεο λνκήο γίλεηαη κε πιηθέο ελέξγεηεο, κε ηηο νπνίεο πξαγκαηψλεηαη ε θπζηθή εμνπζίαζε ηνπ πξάγκαηνο θαη εθδειψλεηαη ε ζρεηηθή βνχιεζε ηνπ λνκέα -> ζηα θηλεηά δηαπηζηψλεηαη απφ θξηηήξηα φπσο φηη ν λνκέαο ην ρξεζηκνπνηεί, ην θαηαλαιψλεη, ην εθπνηεί θιπ ζηα αθίλεηα θξίλεηαη κε βάζε ηηο επελέξγεηεο πάλσ ζην πξάγκα θαη δηάθνξα ζπγθεθξηκέλα πεξηζηαηηθά. Απηνπξόζσπε άζθεζε (ΑΚ 980 1) ππάξρεη φηαλ ν λνκέαο είλαη ζπγρξφλσο θαη θάηνρνο + όηαλ ε λνκή αζθείηαη από έλα ελδηάκεζν πξόζσπν πνπ δελ έρεη ην ίδην νύηε λνκή νύηε θαηνρή (=βνεζόο λνκήο- ΑΚ 986). Η λνκή αζθείηαη κέζσ άιινπ (ΑΚ 980), φηαλ ν λνκέαο έρεη παξαρσξήζεη ζε άιινλ ηελ θαηνρή ηνπ πξάγκαηνο, νπφηε αζθεί ηε λνκή δηακέζνπ ηνπ θαηφρνπ (κηζζσηή, ρξεζάκελνπ, ζεκαηνθχιαθα θιπ) + όηαλ ν λνκέαο ζπλέζηεζε επηθαξπία ή ελέρπξν + όηαλ ν θάηνρνο αληιεί ην δηθαίσκά ηνπ από ζύκβαζε όρη κε ην λνκέα, αιιά κε απώηεξν θάηνρν- π.ρ. αλ ν κηζζσηήο ππεθκηζζψζεη ην πξάγκα ζε ηξίηνλ ή ν ρξεζάκελνο ρξεζηδαλείζεη πεξαηηέξσ ην πξάγκα. ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΚΣΗΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΔΙΑ ΣΗ ΝΟΜΗ 17. Πξσηόηππε θηήζε ηεο λνκήο (ΑΚ 974): Τπάξρεη φηαλ ε θηήζε επέξρεηαη ρσξίο ηε βνχιεζε ηνπ κέρξη ηψξα λνκέα ή θαη αλεμάξηεηα απφ ηελ χπαξμε πξνεγνχκελνπ λνκέα- π.ρ. ζε πξάγκαηα πνπ είηε δε βξίζθνληαη ζηε λνκή θαλελφο (βι. αδέζπνηα, απνισιφηα), είηε βξίζθνληαη κελ ζηε λνκή άιινπ φκσο ε θηήζε ηεο λνκήο επέξρεηαη ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζε ή ηε ζχκπξαμή ηνπ (βι. θινπή, ππεμαίξεζε). Ι. Πξνϋπνζέζεηο: α) Φπζηθή εμνπζία > ζεκειηψλεηαη, φηαλ ην πξάγκα ηεζεί θαηά ηξφπν ζηαζεξφ θαη δηαξθή ζηε δηάζεζε ηνπ απνθηψληνο, έηζη ψζηε λα κπνξεί απηφο λα ελεξγεί πάλσ ζην πξάγκα αθψιπηα θαη θαηά βνχιεζε. // β) Δηάλνηα θπξίνπ > πξέπεη λα απνθηήζεθε κε πξφζεζε ηδηνπνίεζεο ηνπ πξάγκαηνο. Η ζέιεζε απηή, πνπ πξέπεη λα είλαη ζαθήο, κπνξεί λα εθδειψλεηαη είηε ξεηά είηε ζησπεξά, δει. λα πξνθχπηεη απφ ηηο πεξηζηάζεηο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ θαηάιεςε. Αληίζεηα, δελ είλαη αλαγθαίν ε βνχιεζε απηή λα είλαη εηδηθή, δει. λα θαηεπζχλεηαη πάληνηε ζε ζπγθεθξηκέλν πξάγκα. Η πξφζεζε ηδηνπνίεζεο δελ έρεη ηε κνξθή δηθαηνπξαθηηθήο βνχιεζεο => λνκή κπνξεί λα απνθηήζεη πξσηφηππα θαη αλίθαλνο γηα δηθαηνπξαμία, εθφζνλ έρεη ηελ πλεπκαηηθή σξηκφηεηα λα ζέιεη λα εμνπζηάζεη θαηά ηξφπν δηαξθή ην πξάγκα (π.ρ. νθηάρξνλνο καζεηήο λήπην ελφο έηνπο ή απηφο πνπ παξαθξφλεζε θαη βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε παξάθξνπζεο). ΙΙ. Ννκηθή θύζε: Η πξσηφηππε θηήζε ηεο λνκήο είλαη απιφ πξαγκαηηθφ γεγνλφο, ζην νπνίν δε βξίζθνπλ εθαξκνγή νη θαλφλεο γηα ηηο δηθαηνπξαμίεο => φρη αθχξσζε ηεο θηήζεο γηα ηπρφλ ειαηηψκαηα ηεο βνχιεζεο (ΑΚ ). 18. Παξάγσγε θηήζε ηεο λνκήο-δηαδνρή (ΑΚ θαη 983): Τπάξρεη φηαλ ε θηήζε ζηεξίδεηαη ζηελ πξνυπάξρνπζα λνκή άιινπ πξνζψπνπ θαη επέξρεηαη κε ηε (ξεηή ή εηθαδφκελε) ζέιεζή ηνπ. πλήζσο ελλννχκε ηελ θηήζε πνπ επέξρεηαη κε εηδηθή δηαδνρή, δει. κε κεηαβίβαζε απφ ηνλ κέρξη ηψξα λνκέα (ΑΚ 1034, 513, 977, 978). Η παξάδνζε ηεο λνκήο επέξρεηαη θαη αξρήλ κε ηελ πιηθή ή ζσκαηηθή παξάδνζε ηνπ πξάγκαηνο απφ ηνλ κέρξη ηψξα λνκέα ζηνλ απνθηψληα (ΑΚ ). Παξάδνζε κπνξεί λα γίλεη θαη κε απιή ζπκθσλία -> α) καθξά ρεηξί > φηαλ ην πξάγκα βξίζθεηαη ή ηίζεηαη ζηε δηάζεζε ηνπ απνθηψληνο θαηά ηέηνηνλ ηξφπν, ψζηε λα κπνξεί απηφο λα αζθήζεη ηε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζε απηφ αθψιπηα θαη ζε νπνηαδήπνηε ζηηγκή- π.ρ. έλα απεξίθξαρην ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 12

14 ρσξάθη // β) βξαρεία ρεηξί > φηαλ ν απνθηψλ είλαη ήδε θάηνρνο ηνπ πξάγκαηνο (βι. κηζζσηήο), αξθεί γηα ηε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο ζ απηφλ ε ζπκθσλία κεηαμχ απηνχ θαη ηνπ κέρξη ηψξα λνκέα // γ) αληηθώλεζε ηεο λνκήο > ε ζπκθσλία, κε ηελ νπνία ν κέρξη ηψξα λνκέαο κεηαβηβάδεη κελ ηε λνκή ζηνλ απνθηψληα, παξακέλεη φκσο ζηελ θαηνρή ηνπ πξάγκαηνο δπλάκεη κηαο ζπγρξφλσο ζπλνκνινγνχκελεο έλλνκεο ζρέζεο- π.ρ. κίζζσζεο θιπ. // δ) έθηαμε ηεο λνκήο > φηαλ ν λνκέαο δελ είλαη ζπγρξφλσο θαη θάηνρνο, γηαηί ην πξάγκα βξίζθεηαη δπλάκεη νξηζκέλεο έλλνκεο ζρέζεο- ζηελ θαηνρή ηξίηνπ => ε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο γίλεηαη κε απιή ζπκθσλία πνπ πξέπεη λα γλσζηνπνηεζεί ζηνλ ηξίην (θάηνρν) απφ ηνλ κεηαβηβάδνληα λνκέα. Ι. Μεηαβίβαζε ηίηισλ παξαζηαηηθώλ λνκήο: Όηαλ εκπνξεχκαηα θαη ελ γέλεη θηλεηά πξάγκαηα έρνπλ ελαπνηεζεί ζε απνζήθε έλαληη έθδνζεο απνζεηήξηνπ εγγξάθνπ ή έρνπλ παξαδνζεί ζε κεηαθνξέα έλαληη θνξησηηθήο -> ε παξάδνζε ηεο λνκήο ηνπο γίλεηαη κε ηε κεηαβίβαζε ηνπ απνζεηήξηνπ εγγξάθνπ ή ηεο θνξησηηθήο (ΑΚ 978). ΙΙ. Ννκηθή θύζε ηεο παξάδνζεο ηεο λνκήο: α) κε πιηθή παξάδνζε = πιηθή πξάμε (αλαηηηψδεο) > δελ απαηηεί δειψζεηο βνπιήζεσο. Δληνχηνηο, αλ ιείπεη ε θαηά ηελ ΑΚ 976 εδ. α αλαγθαία βνχιεζε, παξάδνζε ηεο λνκήο δελ επέξρεηαη αληί γη απηήλ ππάξρεη (απφ ηε κεξηά ηνπ παξαδίδνληνο) απψιεηα ηεο λνκήο θαη (απφ ηελ πιεπξά ηνπ απνθηψληνο) πξσηφηππε θηήζε (ΑΚ 974). // β) κε ζπκθσλία (ΑΚ 976 εδ. β, ) = ηζρχνπλ νη δηαηάμεηο γηα ηηο δηθαηνπξαμίεο => απαηηεί δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα (ΑΚ 127 επ.), κπνξεί λα αθπξσζεί ζε πεξίπησζε χπαξμεο ειαηησκάησλ ηεο βνχιεζεο (ΑΚ 140 επ.), ππφθεηηαη ζε αίξεζε ή πξνζεζκία (ΑΚ 201 επ.) θαη κπνξεί λα αθπξσζεί ιφγσ ΑΚ 174 θαη 179. Αλ ιείπεη κία απφ ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ λφκνπ θαη ε ζχκβαζε είλαη γηα ην ιφγν απηφ είηε άθπξε είηε αθπξψζηκε θαη αθπξσζεί, ε λνκή δε κεηαβηβάδεηαη -> απηφ δελ απνθιείεη, φκσο, κφιηο ν απνθηψλ εμνπζηάζεη ζσκαηηθά ην πξάγκα, λα απνθηήζεη πξσηφηππε λνκή. Πξφθεηηαη γηα ζχκβαζε αλαηηηψδε θαη αξρήλ απαηηείηαη γηα ην θχξνο ηεο ζπκθσλίαο δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα ησλ ζπκβαιινκέλσλ (απφ ηελ πιεπξά ηνπ απνθηψληνο αξθεί θαη πεξηνξηζκέλε- ΑΚ 134). 19. Ιδηαίηεξνη ηξόπνη θηήζεο ηεο λνκήο Ι. Κηήζε ηεο λνκήο κε αληηπξόζσπν (AK 979 ζε ζπλδ. κε ηελ ΑΚ 211): Πεξηιακβάλεηαη θαη ε λφκηκε αληηπξνζψπεπζε έηζη, θαη ν αλήιηθνο ή ν ηειψλ ζε δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε κπνξεί λα απνθηήζεη λνκή κέζσ ησλ γνλέσλ ή ηνπ επηηξφπνπ-δηθαζηηθνχ ζπκπαξαζηάηε. Όκσο, ν αλήιηθνο πνπ ζπκπιήξσζε ην 10 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπ κπνξεί θαη απηνπξνζψπσο λα απνθηήζεη λνκή, αλ πνξίδεηαη απφ απηή κφλν έλλνκν φθεινο. Απαηηείηαη αθελφο λα απνθηήζεη ν αληηπξφζσπνο ηε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα θαη αθεηέξνπ λα ηελ απνθηήζεη κε πξφζεζε λα θαηαζηήζεη λνκέα ηνλ αληηπξνζσπεπφκελν. Γλψζε ηνπ αληηπξνζσπεπφκελνπ θαηά ηε ζηηγκή πνπ ν αληηπξφζσπνο απνθηά ηε θπζηθή εμνπζία δελ απαηηείηαη. Αληηπξνζψπεπζε θαηά ηελ θηήζε ηεο λνκήο είλαη δπλαηή είηε ε θηήζε είλαη πξσηφηππε είηε παξάγσγε είηε επέξρεηαη χζηεξα απφ πιηθή παξάδνζε είηε κε απιή ζπκθσλία. Αληηπξνζψπεπζε είλαη δπλαηή θαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ κεηαβηβάδνληνο. Όηαλ ε κεηαβίβαζε γίλεηαη κε πιηθή παξάδνζε ηεο λνκήο, ν αληηπξφζσπνο ζα είλαη ζπλήζσο βνεζφο λνκήο (ΑΚ 986). Γελ είλαη δπλαηή ε άζθεζε ηεο λνκήο κε αληηπξφζσπν. Δπνκέλσο, φηαλ ν αληηπξφζσπνο θαηά ηελ θηήζε ηεο λνκήο γηα ηνλ αληηπξνζσπεπφκελν απνθηήζεη ν ίδηνο ηε θπζηθή εμνπζία θαη εμαθνινπζήζεη λα ηελ έρεη, δελ είλαη πηα αληηπξφζσπνο ηνπ λνκέα, αιιά είηε βνεζφο λνκήο είηε θάηνρνο + ΑΚ 980. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 13

15 ΙΙ. Κηήζε ηεο λνκήο κε θιεξνλνκηθή δηαδνρή (ΑΚ 983): Δπέξρεηαη κε ην ζάλαην ηνπ λνκέα απηνδηθαίσο, αθφκε θη αλ νη θιεξνλφκνη αγλννχλ ηελ ηδηφηεηά ηνπο ή ην ζάλαην ηνπ θιεξνλνκνχκελνπ ή ηελ χπαξμε ησλ πξαγκάησλ. Πξνζπνξίδεη ηε λνκηθή ζέζε πνπ είρε ν θιεξνλνκνχκελνο σο πξνο ην πξάγκα, θαηνρπξψλνληάο ηνπ θπξίσο ηε λνκηθή πξνζηαζία πνπ πξνβιέπεηαη ζηα ΑΚ 984 επ. Γηα λα απνθηήζεη ν θιεξνλφκνο θαη θπζηθή εμνπζία, πξέπεη λα θαηαιάβεη ζσκαηηθά ην πξάγκα. Η κεηαβίβαζε ηεο λνκήο ζηνλ θιεξνλφκν επέξρεηαη θαηά ηα ΑΚ ν θιεξνλφκνο, αθνχ ππεηζέξρεηαη ζηηο πεξηνπζηαθέο ζρέζεηο ηνπ θιεξνλνκνχκελνπ, απνθηά ηελ ίδηα αθξηβψο λνκή ή θαηνρή πνπ είρε ν ηειεπηαίνο θαηά ην ζάλαηφ ηνπ. Ο θιεξνλφκνο δηαδέρεηαη θαη ηηο ζπλαξηψκελεο ζηνλ λφκν κε ηε λνκή ή θαηνρή ππνρξεψζεηο (ΑΚ 924 1, 925, 1006). Η ΑΚ 983 κπνξεί λα εθαξκνζηεί αλαιφγσο θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο θαζνιηθήο δηαδνρήο- π.ρ. ζπγρψλεπζε αλψλπκσλ εηαηξηψλ. 20. Απώιεηα ηεο λνκήο (ΑΚ ): Δπέξρεηαη γηαηί εμέιηπαλ ηα ελλνηινγηθά ηεο ζηνηρεία, δει. είηε ε θπζηθή εμνπζία είηε ε δηάλνηα θπξίνπ. Ι. Απώιεηα ηεο θπζηθήο εμνπζίαο: Τπάξρεη όηαλ δηαθνπεί (αθνχζηα ή εθνχζηα απφ θπζηθά αίηηα ή αλζξψπηλε ελέξγεηα ή ηπρεξφ ή πηαίζκα ηξίηνπ) νξηζηηθά (=κε ηξφπν δηαξθή θαη ζηαζεξφ) ν θπζηθόο εμνπζηαζκόο ηνπ πξάγκαηνο φηαλ εθιείςεη ε δπλαηφηεηα ηνπ λνκέα λα ελεξγεί αθψιπηα θαη θαη αξέζθεηα πάλσ ζην πξάγκα- π.ρ. ιφγσ θαηαζηξνθήο ηνπ πξάγκαηνο, πεξηέιεπζήο ηνπ ζε ηφπν άγλσζην, απψιεηαο ή αθαίξεζεο θηλεηνχ. ε πεξίπησζε πνπ ε δηαθνπή ηεο θπζηθήο εμνπζίαζεο επέξρεηαη ιφγσ ηεο απζαίξεηεο αθαίξεζεο ή θαηάιεςεο ηνπ πξάγκαηνο απφ ηξίηνλ θαηά ηελ απνπζία ή ελ αγλνία ηνπ λνκέα (π.ρ. θινπή θηλεηνχ, θαηαπάηεζε μέλνπ νηθνπέδνπ- ΑΚ 982) => ν θιέθηεο ή ν θαηαπαηεηήο γίλεηαη λνκέαο, ελψ ε λνκή ηνπ κέρξη ηψξα λνκέα ράλεηαη (ΑΚ 981 εδ. α ) ή αθξηβέζηεξα εθδειψλεηαη πηα ζην δηθαίσκα λα αμηψζεη ηελ απφδνζή ηεο (ΑΚ 987). ΙΙ. Παύζε ηεο δηάλνηαο θπξίνπ: Απαηηείηαη νξηζκέλνο βαζκφο πλεπκαηηθήο σξηκφηεηαο ηνπ λνκέα θαη εθδήισζε ηεο απφθαζήο ηνπ κε ηξφπν ζαθή, είηε άκεζα κε ιφγηα είηε έκκεζα κε πξάμεηο (ΑΚ 981 εδ. α ) => εγθαηάιεηςε ηεο λνκήο. Η δήισζε παξαίηεζεο πξέπεη λα είλαη ζπνπδαία θαη πξαγκαηηθή ηδίσο λα κελ αληίθεηηαη ζηε ινηπή ζπκπεξηθνξά ηνπ λνκέα. ΙΙΙ. Απώιεηα ηεο λνκήο πνπ αζθείηαη κέζσ άιινπ (AK 980 1): Δπέξρεηαη αλ ν θάηνρνο είηε ράζεη ηε θπζηθή εμνπζία ηνπ πξάγκαηνο, είηε εθδειψζεη ηε ζέιεζε λα κελ έρεη πιένλ ην πξάγκα γηα ην λνκέα (=αληηπνίεζε ηεο λνκήο), αιιά γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ή ηξίηνλ. ηελ πεξίπησζε απηή ν λνκέαο ράλεη ηε λνκή ηνπ, ζηα κελ θηλεηά αθφηνπ ν θάηνρνο εθδειψζεη έκπξαθηα ηε κεηαζηξνθή ηεο βνχιεζήο ηνπ, ζηα δε αθίλεηα κφιηο ν λνκέαο πιεξνθνξεζεί κε νπνηνδήπνηε ηξφπν ηελ αληηπνίεζε. Αληηπνίεζε ππάξρεη θαη φηαλ ν θάηνρνο παξαδίδεη ην πξάγκα ζε άιινλ αληίζεηα, δελ απνηειεί αληηπνίεζε ε άξλεζε ηνπ θαηφρνπ λα απνδψζεη ην πξάγκα ζην λνκέα, φηαλ δηθαηνινγείηαη απφ ην λφκν, θαζψο θαη ε παξαρψξεζε ηεο θαηνρήο ηνπ πξάγκαηνο απφ ηνλ θάηνρν ζε άιινλ δπλάκεη έλλνκεο ζρέζεο, εθφζνλ ν παξαρσξήζαο δελ εκθαλίδεηαη σο λνκέαο, αιιά σο θάηνρνο. ηελ πεξίπησζε ζπλλνκήο, αλ έλαο απφ ηνπο ζπλλνκείο αξρίζεη λα αληηπνηείηαη ηε λνκή νιφθιεξνπ ηνπ πξάγκαηνο ή πνζνζηνχ κεγαιχηεξνπ απφ απηφ πνπ ηνπ αλήθεη, κφλε ε αληηπνίεζε απηή δελ αξθεί γηα λα ηνλ θαηαζηήζεη απνθιεηζηηθφ λνκέα ηνπ πξάγκαηνο ή ηνπ κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ. Η ΑΚ θαζηεξψλεη καρεηφ ηεθκήξην πνπ δηεπθνιχλεη ηνλ λνκέα, φηαλ επηδηψθεη δηθαζηηθά ηελ αλάθηεζε ηεο λνκήο -> αξθεί λα απνδείμεη φηη ν ελαγφκελνο έιαβε απφ απηφλ ην πξάγκα σο θάηνρνο δπλάκεη κηαο έλλνκεο ζρέζεο + ΑΚ 982. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 14

16 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΗ ΝΟΜΗ 21. Πξνζβνιή ηεο λνκήο (ΑΚ 984 1): Ο λφκνο ζέηεη ζηε δηάζεζε ηνπ λνκέα αθελφο ηελ απηνδχλακε (ΑΚ ) θαη αθεηέξνπ ηελ έλδηθε (ΑΚ ) πξνζηαζία. Η δεκία θαη ε ππαηηηφηεηα έρνπλ ζεκαζία γηα ηπρφλ αμίσζε ηνπ λνκέα πξνο απνδεκίσζε (ΑΚ 914), αιιά φρη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο λνκήο. Ι. Έλλνηα: α) Απνβνιή από ηε λνκή > είλαη θάζε πξάμε πνπ ζπλεπάγεηαη γηα ηνλ λνκέα νιηθή ή κεξηθή απψιεηα ηεο λνκήο ηνπ- π.ρ. θινπή θηλεηνχ, βίαηε θαηάιεςε αθηλήηνπ, πεξίθξαμε νηθνπέδνπ. ηνηρεηνζεηείηαη θαη φηαλ ην πξάγκα αθαηξείηαη απφ ηα ρέξηα ηνπ θαηφρνπ ή ηνπ βνεζνχ λνκήο, έζησ θαη κε ηε ζπγθαηάζεζή ηνπ εθφζνλ απηή είλαη παξάλνκε ή ππεξβαίλεη ηα φξηα ηεο εμνπζίαο ηνπ. // β) Δηαηάξαμε ηεο λνκήο > είλαη θάζε παξεκπφδηζε ή παξαθψιπζε ηεο θπζηθήο εμνπζίαο πάλσ ζην πξάγκα, ε νπνία απνηειεί κεξηθή πξνζβνιή ηεο λνκήο. Μπνξεί λα επέιζεη είηε κε πξάμε, φηαλ απηφο πνπ δηαηαξάζζεη ελεξγεί πάλσ ζην πξάγκα (π.ρ. θφβεη θαξπνχο απφ μέλν ρσξάθη) ή εκπνδίδεη ην λνκέα απφ ην λα ελεξγήζεη πάλσ ζην πξάγκα είηε κε παξάιεηςε. Η απνβνιή ή δηαηάξαμε πξέπεη λα γίλεηαη ρσξίο δηθαίσκα απηνχ πνπ ελεξγεί ή κε δηθαίσκα, ην νπνίν αζθείηαη φκσο θαζ ππέξβαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ. Σν παξάλνκν θξίλεηαη αληηθεηκεληθά, ρσξίο λα εξεπλάηαη ε χπαξμε πηαίζκαηνο ή θαθήο πίζηεο. Καη εμαίξεζε, ε απνβνιή ή ε δηαηάξαμε πνπ γίλεηαη ρσξίο δηθαίσκα δελ είλαη παξάλνκε, αλ ν λφκνο ηελ επηηξέπεη- π.ρ. ΑΚ 282, Ο λνκέαο δελ πξέπεη λα ζπλαηλεί ζ απηή = ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ (απαηηείηαη ςπρνινγηθά ψξηκε βνχιεζε). Αλ ε ζπλαίλεζε ηνπ λνκέα είρε δνζεί απφ πξηλ, κπνξεί παξά ηαχηα ε πξνζβνιή ηεο λνκήο πνπ αθνινπζεί λα γίλεηαη ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ, αλ απηφο άιιαμε ζην κεηαμχ βνχιεζε θαη εθδήισζε ηελ αιιαγή απηή, αλαηξέπνληαο ηελ πξνγελέζηεξε ζπλαίλεζή ηνπ. ΙΙ. Δπηιήςηκε λνκή (ΑΚ 984 2): Τπάξρεη αθφκε θη αλ ν λνκέαο είλαη θαιφπηζηνο, εθφζνλ απέθηεζε ηε λνκή ρσξίο δηθαίσκα θαη ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ δηθαηνχρνπ. Κξίλεηαη αληηθεηκεληθά, αλεμάξηεηα απφ ηελ χπαξμε πηαίζκαηνο ή θαθήο πίζηεο. Ο ραξαθηεξηζκφο ηεο λνκήο σο επηιήςηκεο έρεη ζεκαζία γηα ηα ΑΚ , 990 ε ελέξγεηα ηεο επηιήςηκεο λνκήο είλαη ζρεηηθή, δει. ηζρχεη κφλν έλαληη απηνχ πνπ απνβιήζεθε παξάλνκα θαη ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ θαη ησλ δηαδφρσλ ηνπ (ΑΚ 985, 988, 990). Πνηνη είλαη επηιήςηκνη λνκείο; Σν ζηίγκα ηεο επηιήςηκεο λνκήο δηαηεξείηαη φρη κφλν ζηα ρέξηα ηνπ πξνζβνιέα, αιιά θαη φηαλ πεξηέξρεηαη ζηνπο θαζνιηθνχο δηαδφρνπο ηνπ ή αθφκε θαη ζε εηδηθφ δηάδνρν (ΑΚ 984 4) + ΑΚ 992. πλεπψο, επηιήςηκνη λνκείο είλαη > α) απηόο πνπ απέθηεζε ηε λνκή παξάλνκα θαη ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ λνκέα / β) ν θιεξνλόκνο ηνπ πξνεγνύκελνπ, αδηάθνξν αλ γλώξηδε ή όρη ην ειάηησκα ηεο λνκήο ηνπ θιεξνλνκνύκελνπ θαη αλ απέθηεζε ηε λνκή κεηά ην ζάλαην ηνπ πξνζβνιέα κε ζσκαηηθή θαηάιεςε ηνπ πξάγκαηνο (ΑΚ 974) ή ρσξίο απηή (ΑΚ 983) / γ) ν εηδηθόο δηάδνρνο (π.ρ. θιεπηαπνδόρνο) θαη γεληθόηεξα θάζε ζπλερηζηήο ηεο λνκήο ηνπ πξνζβνιέα, εθόζνλ θαηά ην ρξόλν ηεο θηήζεο γλώξηδε όηη ε λνκή ηνπ θαηόρνπ ηνπ ήηαλ επηιήςηκε. 22. Η απηνδύλακε πξνζηαζία ηεο λνκήο (AK 985): Η αλαγλψξηζε ζηνλ λνκέα ησλ δηθαησκάησλ ππεξάζπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο ζεκαίλεη φηη ε ρξήζε βίαο απφ απηφλ, εθφζνλ γίλεηαη κέζα ζηα φξηα θαη κε ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ λφκνπ, δελ απνηειεί παξάλνκε πξάμε => ην ρξεζηκνπνηνχκελν κέζν πξέπεη αθελφο λα είλαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε απηφ πνπ επηβάιιεηαη θαη αθεηέξνπ λα κε ρξεζηκνπνηείηαη πέξαλ ηνπ αλαγθαίνπ. Γε γελλάηαη αμίσζε γηα απνδεκίσζε (ΑΚ 914), ελψ ηελ απηνδχλακε πξνζηαζία απνιαχεη θάζε λνκέαο αθφκε θαη ν επηιήςηκνο (π.ρ. ν θιέθηεο ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 15