Βράχος και Ζωή 51 Πείρο «οι Ιστορϊπ

Transcript

1 .UMtiM \i \ i: κ An i t I Trn κ \ u t m k o v κ ΐ ί ν τ τ ω [strmutijxiri t m n t u n I K l S \ ( «Ι Ι Ί Ι Ι Ϊ 17'!'. ri- T T - Γ Γ. ^.. 1 =. r it K V 'la I- ire IS ερωτήσεις ΑΥΪΟΛΙΟΙΚΜΐΗ Κ.Μ 5ε 8 βαλλθηλχ η ι ο=>γ.\!ιω ιξ ιι TEXNHTQ1ΥΓρατοποτ γιπ Ε^Εξζηγτιατΐη \ιψάτών Τ1ΞΡ1ΒΛΛΛ0ΜΤ1ΧΗ Ε Χ Π Λ ΙΛ Ε Υ Ε Η Βράχος και Ζωή 51 Πείρο «οι Ιστορϊπ

2 Βράχος και Ζωή - Πέτρα και Ιστορία Άννα Κρεμέζη-Μαργαριτούλη, Μαρίνα Μακρίδου-Μαλλούχου, Γεωργία Φέρμελη, Σοφία Λούζη, Θανάσης Καλαϊτζίδης Οι Φίλοι το υ Μ ο υσείο υ Γουλανδρή Φυσικής Ισ το ρ ία ς " είναι μη κερ δοσ κοπ ικό σω μ ατείο που ιδρύθηκε το 1978 μ ε σκοπό τη σ τεν ό τερ η σύνδεση το υ Μ ο υ σ είο υ μ ε το κοινό του. Από το 1985 α ναπ τύσ σ ουν εκπ αιδ ευ τικό έρ γο με μεμονωμένες δ ρ ά σεις σ το ύπαιθρο, με φ ο ρ η τά π εριβαλλοντικά π α κέτα (μ ουσειοσκευές), με εκδόσεις και με π ρογράμ μ ατα γύρω από ένα θέμα. Μ έσ α σ τη σχολική χ ρονιά , οι Φίλοι α σ χ ο λή θ η καν με τα γεω λογικά μνημεία τη ς Α ττικής και α φ ιέρ ω σ αν τη ν ερ γ α σ ία το υ ς σ το ν Ά γγελο Γουλανδρή που έφ υ γ ε από κοντά μ ας πριν ένα έτος. Μία από τις σ ημαντικότερες αιτίες τη ς υποβάθμισης του περιβάλλοντος είναι και η κυριαρχία τη ς αντίληψ ης κατά τη ν οποία εμ είς οι άνθρωποι είμαστε το κέντρο του κόσμου και μπορούμε να κα τευθύνουμε το ν Πλανήτη και να αναγκάσουμε τη φύση να λειτουργεί έτσι όπως μας εξυπ ηρετεί. H ιστορία τη ς Γης και τη ς ζω ής πάνω σε αυτή δείχνει το πραγματικό μ έγεθ ο ς τω ν δυνατοτήτω ν του ανθρώπου που ως τώ ρα έχει αποδειχθεί μεγάλο στην καταστροφή αλλά μικρό στον σεβασμό και στην αποκατάσταση. Ίσω ς α υτό ς να είναι ο λό γος που τα τελευ τα ία χρόνια σε όλο το ν κόσμο, τα προγράμματα Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης αρχίζουν να ασχολούνται με γεω λογικά και παλαιοντολογικά θέματα. Σκοπός τη ς δράσης Βράχος και Ζωή, Π έτρα και Ιστορία, ήταν η γνωριμία με σημαντικές γεω λογικές θέσ εις τη ς περιοχής μας, η ενασχόληση με εντυπωσιακούς σχηματισμούς του φλοιού τη ς Γης, αλλά και με απολιθώματα ηλικίας 10 χιλιάδων έω ς 10 εκατομμυρίω ν ετών. Με ερεθίσ ματα από αυτή τη δράση, έγινε προσπάθεια γνω ριμίας τη ς ιστορίας τη ς Γης, τη ς ζω ής αλλά και τη ς θέσης το υ ανθρώπου πάνω σε αυτή. H δράση στηρίχθηκε στην εθελοντική προσφορά ειδικών επιστημόνων, οι οποίοι προσέφεραν το ν χρόνο και τις πολύτιμες γνώ σεις το υ ς για τις επί τόπου ξεναγήσ εις σε η μ έ ρ ες αργίας. H εκπαιδευτική ομάδα (Άννα Κρεμέζη-Μ αργαριτούλη, Μαρίνα Μ ακρίδου-μ αλλούχου, Γεω ργία Φ έρμελη, Σοφία Λούζη, Θανάσης Καλαϊτζίδης), συναντήθηκε δύο φ ο ρ ές και κατέστρω σε το σχέδιο δράσης καθώς και υπ έδειξε το υ ς ειδικούς επιστήμονες που θα εμψύχωναν τις περιοχές του ενδιαφ έρ ο ντο ς μας. Το Λαύριο αφέθηκε έξω από τη δράση επειδή από μόνο το υ μπορεί να αποτελέσει το αντικείμενο μιας ολό κληρης δράσης. Φωτ.: Φωτογραφικό αρχείο Φίλων του Μουσείου Τα κριτήρια επ ιλογής τω ν χώρων ήταν: το πανελλήνιο ή παγκόσμιο ενδιαφέρον, ο συνδυασμός και πολιτιστικών στοιχείων, η δυνα τότητα ξενάγησ ης από ειδικούς, η δυνα τότητα εύκολης μετάβασ ης σε μία ημέρα, και η εμφ ανής ύπαρξη τω ν στοιχείων για παρατήρηση. Στη συνέχεια στάλθηκε πρόσκληση προς τα παιδιάμέλη τη ς Π αρέας του Μουσείου και η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. H πρώτη συνάντηση έγινε με παιδιά και γονείς στις 14 Δ εκεμβρίου του 1996 και ακολούθησε μια συνάντηση με τα μέλη τη ς ομάδας στις 11 Ιανουαρίου Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις και ξεναγήσ εις: 1. Στο γεω λογικό τμ ή μ α του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (14/1/1996) από το ν γεω λόγο-παλαιοντολόγο κ. Σταύρο Ρίζο. Εδώ τα παιδιά αφού παρακολούθησαν ξενάγηση επικεντρω μένη στη γεω λογική και παλαιοντολογική ιστορία τη ς Ελλάδας, χωρίστηκαν σε ομάδες. Κάθε ομάδα κυκλοφόρησε κυκλικά σε τρ ία σημεία όπου υπήρχαν δράσεις σ χετικές με τα εκρηξιγενή, τα ιζηματογενή και τα μετα μορ φω μένα πετρώματα. Τέλος κάθε ομάδα επισκέφθηκε το ερ γαστήριο Γεω λογίας και ενημερώ θηκε για τις εργασ ίες του. 2. Στο Π αλαιοντολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (18/1/1997). Εδώ τα παιδιά ξεναγήθηκαν από τον αναπληρωτή καθηγητή Γεω λογίας και Παλαιοντολογίας, κ. Γεώργιο Θ εοδώ ρου, κυρίως στα απολιθώματα του Πικερμίου και τη ς Σάμου, ηλικίας 6,5 έω ς 9 εκατομμυρίω ν ετών. Σε μικροσκόπια τα παιδιά παρατήρησαν μικροαπολιθώματα που A M Φ IB I O N

3 είχαν ετοιμασθεί ειδικά για τη ν περίπτωση. 3. Στον χώρο τω ν παλαιοντολογικών ανασκαφών στο Π ικέρμι (1/3/97). Παρά το ν βροχερό καιρό, με ξενάγηση και πάλι από το ν καθηγητή κ. Θεοδώρου, η ομάδα επισκέφθηκε τη ν περιοχή όπου βρέθηκε η Ακρόπολη τη ς Π αλαιοντολογ ία ς, το ν λάκκο κοντά στο Μ έγα Ρέμα του Πικερμίου, απ' όπου ανασύρθηκαν απολιθώματα θηλαστικών με κυριότερο το ν σ κελετό του ιππαρίου, προγόνου του σημερινού αλόγου. 4. Στην παραλία τη ς Ραφήνας (1/3/1997) παρατηρήθηκαν απολιθώματα κοχυλιών ηλικίας περίπου 10 χιλιάδων ετών. Επιστρέφοντας στο Μουσείο και εκμετα λλευόμενοι την Αποκριά, τα παιδιά άφησαν τη φαντασία το υ ς να δουλέψει. Μ ετά από το Σαμοθήριο και το Υρακοθήριο, για τα οποία είχαν ακούσει προηγουμένω ς τα παιδιά, έφ τια ξα ν μάσκες με προβοσκίδες και χαυλιόδοντες και το δικής το υ ς εμπνεύσεω ς Γουλανδροθηρίο. 5. Στη Βραυρώνα (29/3/97), κοντά στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει μια σπηλαιοδολίνη (σπηλιά σε σχήμα μποτίλιας). Εκεί έχουν βρεθεί απολιθώματα από μικρά και μεγάλα θηλαστικά ηλικίας περίπου 10 χιλιάδων ετών. Τα παιδιά μετά από περπάτημα 30 περίπου λεπτών ανάμεσα στους ασπάλαθους και τις ορχιδ έες τη ς ανοιξιάτικης Αττικής, ξεναγήθηκαν και πάλι από το ν κ. Θ εοδώ ρου στη σπηλιά που έχει ερευνήσει το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δ όθηκε επίσης η δυνατότητα επίσκεψης το ν ναό τη ς Αρτέμιδος. 6. Στο ηφαίστειο Σουσάκι κοντά σ τους Α γίους Αποστόλους, στην Κακιά Σκάλα και στην παραλία τ η ς Κινέτας, έγινε η γνωριμία με τις κινήσεις του φλοιού τη ς γ η ς και τις ε ξό δ ους αναθυμιάσεων από το εσω τερικό της. Ξεναγοί τη ς ομάδας ήταν οι κ.κ. Αναστασία Κουτσουβέλη και Ειρήνη Δρανδάκη, διδάκτορες που εργάζονται στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μ εταλλευτικώ ν Ερευνών. Στην παραλία τη ς Κινέτας, τα παιδιά τοπ οθέτησαν στον χάρτη τα ηφαίστεια, σε τό ξα του βορείου, του κεντρικού και του νοτίου Αιγαίου και έπαιξαν σχετικά παιχνίδια. 7. Στο αρχαίο λατομείο στην Π εντέλη (σπηλιά του Νταβέλη) (15/2/97) εκεί από όπου κόπηκαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα, έγινε ξενάγηση από το ν αρχιτέκτονα κ. Δημήτριο Κορρέ και στη συνέχεια τα παιδιά έπαιξαν ένα παιχνίδι προσανατολισμού, ψάχνοντας και βρίσκοντας το αρχαίο μονοπάτι και τα εγκαταλειμμένα έργα. Με το π έρας τω ν ξεναγήσ εω ν ακολούθησαν τέσ σ ερις συναντήσεις σύνθεσης, προετοιμασίας και παρουσίασης τη ς όλης δράσης. H παρουσίαση στο κοινό έγινε αποκλειστικά από τα παιδιά μέσα στην κατάμεστη αίθουσα Γεω λογίας του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Π εριελάμβανε περιγραφή τη ς δράσης από κείμενα τω ν παιδιών και τω ν μεγάλων, με παράλληλη διπλή προβολή διαφανειών, ένα πείραμα το χημικό ηφαίσ τειο και προτάσεις από τα παιδιά για τη διατήρηση τω ν γεω λογικώ ν μνημείων. Ανάμεσα στις προτάσεις τω ν παιδιών περιλαμβάνονται, Ίδρυση Παλαιοντολογικού Σταθμού στο Πικέρμι και οργάνωση του χώρου. Φύλαξη τω ν περιοχών και χάραξη γεω λογικώ ν και παλαιοντολογικών μονοπατιών για το υ ς επισκέπτες. Ενημέρωση του κοινού για την αξία τω ν γεω λογικώ ν μνημείων. Αν και η χρονιά ήταν δύσκολη λόγω τω ν παρατεταμένων απεργιών τω ν εκπαιδευτικών, το ποσοστό σ υμμετοχής τω ν παιδιών ήταν υψηλό. H αίσθηση τη ς ανιδιοτελούς συνεργασίας μεγάλω ν και μικρών για τη δημιουργία ενό ς έργου έδω σε σε όλους χαρά, δημιούργησε φ ιλίες και ευκαιρίες για περιβαλλοντική δράση, για απόκτηση εμπειριών και για δημιουργικότητα. Στη δρασ τηριότητα συμμετείχαν 26 παιδιά, ηλικίας 8-18 ετώ ν και τα περισσότερα από αυτά συμμετείχαν στην παρουσίαση. Οι Φίλοι ευχαριστούν θερμά το ν παιδαγωγό κ. Ηλία Πίστικα για τη βοήθεια του στη συγκρότηση τη ς ομάδας και στην παρουσίαση και το υ ς γονείς που βοήθησαν στην υλοποίηση τη ς δράσης και ιδιαίτερα το ν κ. Στάθη Αναδιώτη. Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

4 T E X N H T O I Υ Γ Ρ Ο Τ Ο Π Ο Ι για ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία λ υ μ ά τ ω ν H αύξηση του βιοτικού επιπέδου στις ανεπτυγμένες χώρες, τα τελευταία χρόνια έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθεί κατακόρυφα η κατανάλωση νερού για γεωργική, βιομηχανική και αστική χρήση. Το νερό που χρησιμοποιείται για άρδευση χάνεται στην ατμόσφαιρα μέσω της εξατμισοδιαπνοής, υπό μορφή υδρατμών. Αντίθετα, το μεγαλύτερο ποσοστό των υδάτων της βιομηχανικής και οικιακής χρήσης επανέρχεται στη γη και μάλιστα ρυπασμένο. H επαναφορά των υδάτων αυτών στους φυσικούς αποδέκτες προκαλεί σοβαρά προβλήματα ρύπανσης. H κατασκευή συμβατικών μονάδων καθαρισμού υγρών αποβλήτων αποτελεί σπουδαίο μέσο για την προστασία του π εριβάλλοντος και ειδικότερα τω ν υδάτινων οικοσυστημάτων (ποταμοί, λίμνες, θάλασσες). Το κύριο μειονέκτημα τω ν μονάδων αυτών, ιδιαίτερα όταν εγκαθίστανται σε μικρές πόλεις και χωριά, είναι το υψηλό κόσ τος λειτο υ ρ γία ς και συντήρησής τους, καθώς και η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Οι λόγοι αυτοί οδήγησαν τη ν επιστημονική κοινότητα, που ασχολείται με θέματα επ εξερ γα σίας αστικών λυμάτων, να σ τραφεί στην έρευνα απλούστερων μεθόδω ν επεξεργασίας. Ω ς τέτο ιες μέθοδοι θεω ρούνται μετα ξύ άλλων, οι τεχνητοί υγρότοποι, οι δ εξα μ εν ές σταθεροποίησης και οι λεκά νες διήθησης. Οι μέθοδοι α υ τές επ εξεργασίας έχουν χαμηλό κόστος κατασκευής και συντήρησης και δεν απαιτούν για τη λειτουργία το υ ς ενέργεια, π ρόσ θετες χημικές ουσίες, ειδικευμένο προσωπικό και μπορούν να απομακρύνουν αποτελεσματικά ρύπους. Με τη συνεχώς επιδεινόμενη έλλειψη του νερού τα τελευ τα ία έτη, έχει αρχίσει, σε πολλές ανεπ τυγμένες χώ ρες, η διερεύνηση τη ς δυνα τότητα ς επαναχρησιμοποίησης του νερού που π ροέρχεται από τα συστήματα καθαρισμού, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. H επαναχρησιμοποίηση αφορά τη ν άρδευση γεω ργικώ ν καλλιεργειών, δασικών φ υτειώ ν ή άρδευση πάρκων, τη βιομηχανική χρήση, τη ν ενίσχυση υπόγειων υδροφορέω ν, κ.ά. Το 1996 άρχισε έρ γο έρευνα ς τω ν μεθόδω ν αυτών με τίτλο Ανάκτηση αστικώ ν υγρών αποβλήτων με χρήση φυσικών συστημάτων και επαναχρησιμοποίησή τους για άρδευση και ανάπλαση υγροτόπων, με σ υγχρηματοδότες τη Γενική Γραμματεία Έ ρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και το ΥΠΕΧΩΔΕ. Φ ορέας υλοποίησης του έργου είναι το Εθνικό Ίδρυμα Α γροτικής Έ ρευνα ς (ΕΘίΛΓΕ), σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), τη ν Εταιρεία Κ. & N. Ευθυμιάδη-AGROLAB, τη ν Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, τη ν Εταιρεία Α ρδευτικώ ν Συστημάτω ν ΕURODRIΡ και την Εταιρία Συμβούλων PLΑΝΕΤ Βορείου Ελλάδος. Το έργο εκτελείτα ι κοντά στις εγκαταστάσ εις του Βιολογικού Καθαρισμού, του Οργανισμού Αποχετεύσ εω ς Θ εσσαλονίκης (ΟΑΘ) στον Γαλλικό ποταμό. Σκοπός τη ς έρ ευνα ς είναι να μελετηθούν φυσικά συστήματα επ εξεργασ ίας αστικών λυμάτω ν και η επαναχρησιμοποίηση το υ νερού, που θα προκύψει μετά τη ν επεξεργασ ία τους, για άρδευση. Το έργο περιλαμβάνει δ εξα μ ενές σταθεροποίησης και τεχνητό υγρότοπο. Το νερό που εξέρ ρ εε από τον τεχνητό υγρότοπο χρησιμοποιήθηκε πειραματικά για άρδευση μικρών εκτάσεω ν με ζαχαρότευτλα, ντο μ ά τες και ζέρμπ ερες. Μέσα στις υποχρεώσεις του έργου είναι και η δημοσιοποίηση τω ν πορισμάτω ν στο ευρύτερ ο κοινό και ιδίως στους οργανισμούς τοπ ικής αυτοδιοίκησης. Το πείραμα, εκ τό ς από τις κα λλιέργειες καταλαμβάνει 3,5 σ τρέμματα και περιλαμβάνει: Φωτ.: Φωτογραφικό αρχείο ΕΚΒΥ Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

5 τέσ σ ερις λεκά νες επιφανειακής ροής (free water surface, FWS), συνολικού εμβαδού 2 στρεμμάτων, στις οποίες έχουν φ υ τευ θ εί ριζώματα του υδροβίου μακρόφ υτου ψαθί (Typha latifolia L) μία δεξαμενή σταθεροποίησης (stabilization pond), συνολικού εμβαδού 0,5 στρεμμάτων, δύο λεκά νες υπόγειας ροής (subsurface flow, SSF), συνολικού εμβαδού 1 στρέμματος, στις οποίε ς έχουν φ υ τευ θ εί ριζώματα του υδρόβιου μακροφ ύτου καλάμι (Phragmites australis L.). O τεχ νητό ς υγρότοπ ος έχει δυνα τότητα να επ εξεργά ζετα ι 100 κυβικά μέτρα λυμάτω ν ημηρεσίως, δηλαδή όσα παράγονται από έναν οικισμό 500 κατοίκων. H δυναμικότητα αυτή αφορά τη λειτουργία του ακόμη και σε θερμοκρασία 30C. Κατά τη θερινή περίοδο είναι φυσικό η δυναμικότητα να είναι κατά πολύ μεγαλύτερη. Τα λύματα λαμβάνονται με άντληση μετά από το ν πρωτοβάθμιο καθαρισμό τη ς μονάδας του Βιολογικού Καθαρισμού Θ εσσαλονίκης και έχουν τα παρακάτω γνωρίσματα: BOD5 150 mg/l, αιω ρούμενα σ τερεά 140 mg/l και μικροβιολογικό φ ορτίο 107/100 ml. Οι π ειραματικές εγκατασ τάσ εις άρχισαν να κατασκευάζονται το ν Απρίλιο το υ 1996 και τέθηκαν σε λειτουργία ένα έτο ς αργότερα. Οι πρώτοι μήνες λειτουργία ς του τεχνητού υγροτόπου, ο οποίος δεν έχει φθάσει ακόμη στην πλήρη απόδοσή του, έδειξα ν ενθαρρρυντικά αποτελέσματα. Π αρατηρήθηκε μείωση του BOD5 κατά 92% και του νιτρικού αζώτου κατά 51%, του αμμωνιακού αζώτου 59%, του ολικού φωσφόρου 50% και του μικροβιολογικού φ ορτίου κατά 99%. Τις εγκατασ τάσ εις του έργου έχουν αρχίσει να επισκέπτονται εκπρόσωποι τη ς αυτοδιοίκησης και φ οιτητές. Έ ργα όπως αυτό που έχουν διεξαχθεί σε π ολλές χώ ρες του κόσμου διδάσκουν και το εξή ς: οι φυσικοί υγρότοποι επιτελούν πολλαπλές και π ολύτιμες για το ν άνθρωπο λειτουργίες. Μία από α υτές είναι ο μετασχηματισ μός και η απομάκρυνση θρεπτικών για τα φ υτά ουσιών καθώς και άλλων ουσιών. Με άλλα λόγια ο υγρότοπος, ιδίως μέσω τω ν υδρόβιων φυτών, λειτουργεί ως φ ίλτρο καθαρισμού. Αυτή τη λειτουργία μπορούμε να τη ν εκμετα λλευθούμε κατασκευάζοντας τεχνη το ύ ς υγροτόπ ους με π ροδιαγραφές τέτο ιες που να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί ως φίλτρα. Οι τεχνη το ί υγρότοποι λοιπόν είναι μια ακόμη απόδειξη ότι εργαζόμενοι με τη φύση δαπανούμε για τον ίδιο σκοπό λιγότερα χρήματα από ότι εργαζόμενοι ενάντια σε αυτή. Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε το υ ς φυσικούς υγροτόπ ους ως απ οδέκτες λυμάτων. Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

6 ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ KAI ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση H Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί την από κοινού δράση και την επιμερισμένη ευθύνη για την αντιστροφή της υποβάθμισης και την ενίσχυση των προσπαθειών για την προστασία του περιβάλλοντος. H προστασία αυτή απ οτελεί προϋπόθεση της αειφορικής οικονομικής ανάπτυξης δηλαδή της ανάπτυξης που φροντίζει ώστε οι ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι να μην υποβαθμίζονται από γενιά σε γενιά. Φωτ.: Φωτογραφικό αρχείο ΕΚΒΥ Σ ύμφ ω να με το 5ο Π ρ ό γρ α μ μ α Δ ρ ά σ ης ΣΤΟ ΧΟ Σ Η ΑΕΙΦ Ο ΡΙΑ η προσ τασ ία και δ ια τή ρηση το υ π ερ ιβ ά λλοντο ς δ εν μπ ορεί να επ ιτευ χ θ εί μόνο μέσ α από τη νομοθεσ ία ή από το υ ς α υ σ τη ρ ο ύ ς ελ έγ χ ο υ ς. Α π αιτείται η εν ερ γ ό ς δράση τ η ς α υ το διοίκησ ης και η π αράλληλη σ υμμετο χή τω ν οικονομικώ ν π α ραγόντω ν και τω ν κοινω νικώ ν ομά δω ν α λλά και το υ ευ ρ έω ς κοινού. Η κα τάστασ η το υ π ερ ιβ ά λλοντο ς εξα ρ τά τα ι από τις ανθρώ π ινες δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες και η π ροσ τασία το υ δ ε μπ ορεί να επ ιτευ χ θ εί σ τηριζόμενη μόνο σε ν ο μ ο θ ετικ ές π ροσ εγγίσ εις. Το Ε λληνικό Κ έντρ ο Β ιοτόπ ω ν-υ γροτόπ ω ν α νέλα βε, από τη Γενική Δ ιεύθυνσ η XI τ η ς Ε υρω παϊκής Επ ιτροπής, τη ν εκπ όνησ η έρ γ ο υ με τίτλ ο Ενημέρωση & Ε υαισθητοπ οίηση Εκπροσώπων τη ς Α υ τοδιοίκησ ης & Μ ελώ ν Π εριβαλλοντικώ ν Ο ργανώ σεω ν για τη ν Π ροώ θηση τη ς Ευρω παϊκής Π ερ ιβαλλοντικής Π ολιτικής". Η διά ρκεια το υ έρ γ ο υ ή τα ν ένα έ το ς και χ ρ η μ α το δ ο τή θ η κ ε κα τά 50% από τη ν Ευρωπαϊκή Έ νω ση και 50% από το υ ς α κ ό λο υ θ ο υ ς φ ο ρ είς: ΤΕ ΔΚ Ν. Φ θιώ τιδας, ΤΕΔΚ Ν. Κ ορινθίας, Ν ομαρχιακή Α υτοδιοίκησ η Κορινθίας, ΤΕ ΔΚ Ν. Η λεία ς και Ν ομαρχιακή Α υ τοδιοίκησ η Η λεία ς. Σ το πλαίσιο το υ έρ γου, έγ ιν ε προσ πάθεια να σ υνδεθούν οι π ερ ιβ α λλοντικ ές οργα νώ σ εις με τ η ν αυτοδιοίκησ η π ρώ του και δ εύ τερ ο υ βαθμού, μέσ α από σ υντο νισ μένες δρά σ εις, σε σ υ γκεκρ ιμ ένα θ έμα τα. Α ξίζει να σ ημειω θ εί ότι σ την Ε λλάδα δ εν υπάρχει θ εσ μ ο θ ετη μ έν ο ς τ ρ ό π ος σ υνεργα σ ία ς τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς μ ε τ ις μη κρ α τικ ές οργανώ σ εις. Οι κύ ρ ιες δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες το υ έρ γ ο υ ήταν: Επιλογή τρ ιώ ν π ιλοτικώ ν π εριοχώ ν για εφ α ρ μογή μεθόδω ν σ υνεργα σ ία ς εκπροσώ πω ν τη ς α υ το διοίκησ ης και π εριβαλλοντικώ ν οργα νώ σ ε ων, μέσω α ντιμετώ π ισ ης καίριω ν π ερ ιβ α λλοντικώ ν ζη τη μ ά τω ν τ η ς π εριο χής. Τα θ έμ α τα που επ ιλέχθηκα ν και στις τρ ε ις π ερ ιο χ ές ή τα ν η Π εριβαλλο ντική Εκπαίδευση και ο ο ικ ο το υ ρ ι σ μός. Π ροσ εγγίσ θηκα ν και ά λλα όπω ς η σ υνετή χρήσ η το υ α ρ δ ευ τικο ύ νερ ο ύ, ο ευ τρ ο φ ισ μ ό ς στη Λίμνη Σ τυμφ α λία, κτλ. Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

7 Δ ιοργάνω σ η π α νελλήνια ς σ υνάντησ ης εκπ ρ ο σώπων τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς και π εριβαλλοντικώ ν οργα νώ σ εω ν με σκοπό τη δημοσ ιοπ οίηση τω ν α π ο τελεσ μ ά τω ν από τις τρ ε ις π ιλοτικές π εριοχ ές. Επίσης τη διερ εύ νησ η τρ ό π ω ν α π ο τελεσ μ α τικ ή ς σ υνεργα σ ία ς το υ ς για τη ν π ροώ θηση τη ς ευρω π α ϊκής π ερ ιβ α λλοντικής π ολιτικής. Οι τρ ε ις π ιλο τικές π ερ ιο χ ές ή τα ν η Λίμνη Σ τυμφ α λία - π εριοχή Φ ενεού (N. Κ ορινθίας), η Λιμνοθάλασ σ α Κ οτύχι-δ άσ ος Σ τρ ο φ υ λ ιά ς (N. Α χαΐας και N. H λεία ς) και ο π ο τα μ ό ς Σ π ερ χειό ς (N. Φ θιώ τιδας), σ τις οπ οίες σ χηματίσ θηκαν ομά δ ες ερ γα σ ία ς με εκπ ροσ ώ π ους τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ ης και τω ν τοπ ικώ ν π εριβαλλοντικώ ν ο ρ γα νώ σεων. Μ έσα από το έρ γ ο δ ό θ η κ ε έμφ α σ η στην υπ οσ τήριξη τω ν π εριβαλλοντικώ ν οργανώ σεω ν, τό σ ο σ ε τεχ νικό όσο και σ ε επ ισ τημονικό επ ίπ ε δο και η οικονομική το υ ς ενίσχυση για τη δ ιο ρ γάνω ση τοπ ικώ ν συσκέψ εω ν, σ υλλογή σ τοιχείω ν και π ληροφ οριώ ν, σ υνέβαλε σ την απρόσκοπτη ενασχόλησ η τω ν μελώ ν στις δρά σ εις το υ έρ γου. Επίσης β οήθησ ε σ την α π ο τελεσ μ α τικ ό τη τα α υτώ ν τω ν δράσεω ν, κα θώ ς και σ την αναγνώ ριση το υ α ξιό λογο υ ρ όλου από ά λλους φ ο ρ είς α λλά και από το υ ς π ο λίτες. Κατά τη διά ρκειά το υ διαπ ιστώ θηκαν π ρ ο β λή μ α τα στη λ ειτο υ ρ γία τω ν π εριβαλλοντικώ ν οργανώ σ εω ν, όπω ς η ε θ ε λο ντική βάση εργα σ ία ς, η μικρή σ τελέχω σ η τω ν οργανώ σ εω ν, η έλλειψ η τεχνογνω σ ία ς, η ελλιπ ής έω ς ανύπ αρκτη υλικο τεχνική υπ οδομή, κ.ά. Ό σ ον α φ ο ρ ά τη ν αυτοδιοίκησ η, θα π ρέπ ει να σ ημειω θ εί ότι η επ ιφ υ λα κτικό τη τα τ η ς α υ το δ ι οίκησ ης ένα ντι τω ν μη κρ ατικώ ν οργανώ σ εω ν έχει σε ένα βαθμό εκλείψ ει. Δ εν είναι όμω ς σ ύνηθες φ α ινόμενο η σ υνεργασ ία π ερ ιβ α λλοντικώ ν οργανώ σ εω ν και αυτο διοίκησ ης, σε τα κ τικ ή βάση και κυρίω ς ό τα ν δεν υπάρχει η α φ ορμή κάποιας μ εγά λη ς κα τα σ τρ ο φ ή ς, π λην ελάχισ τω ν π εριπ τώ σεω ν. Έ ω ς τώ ρ α οι ο ρ γα νώ σ εις έχ ο υ ν σ υμμετά σ χει σε π ο λλές συσ κέψ εις νομαρχια κώ ν ή δημοτικώ ν συμβουλίω ν, οι οπ οίες όμω ς α φ ορούσ α ν σ υ γκεκρ ιμ ένες π ερ ιβ α λλοντικ ές κα τα σ τρ ο φ ές α λλά σπανίω ς κα λούνται, χω ρ ίς επικαιρ ό τη τα οικολογικού π ρ ο β λήματο ς, σ τον σ χεδιασ μό δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν και π ρ ογρ α μ μά τω ν α νά π τυ ξη ς τ η ς π εριο χής. Σ υ ζη τή σ εις και σ υναντήσ εις α υτο ύ το υ είδ ο υ ς π ρ α γματο π ο ιή θ η κα ν συχνά κα τά τη διά ρκεια εκ τέλ εσ η ς το υ π ρ ο γράμμα το ς και σ υνέβαλαν τό σ ο σ την γνω ριμία μ ετα ξύ τω ν οργα νώ σ εω ν και τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς όσο και σ τον σ χεδιασ μό θετικώ ν δράσ εω ν σ την π εριοχή. Σ τις δρά σ εις το υ έρ γ ο υ π εριλαμβάνονταν, εκ τό ς από τ ις σ υνα ντήσ εις τω ν τοπ ικώ ν ομάδω ν εργα σ ία ς, η διοργάνω σ η η μ ερ ίδ ω ν για τη ν π ερ α ιτέρ ω γνω σ τοπ οίησ η το υ έρ γου, τη ν π ληροφ όρησ η υπηρεσιών, κοινοτήτω ν, φ ο ρ έω ν και π ολιτώ ν για το 5ο Π ρ ό γρα μ μ α Δ ρ ά σ η ς- Σ τό χ ο ς η Α ειφ ο ρ ία και τη ν ευρω π α ϊκή π εριβαλλοντική π ολιτική κα θώ ς και για τρ έχ ο ν τα τοπ ικά π ερ ιβαλλο ντικά ζη τή μ α τα. Τ έτο ιες σ υνα ντήσ εις έγινα ν στη Λαμία, σ την Π άτρα, σ την Καστανιά Κορινθίας, σ τον Π ύργο, στα Λ εχαινά, κτλ. Π αράλληλα, έγ ιν ε ευ ρ ύ τερ η δημοσ ιοπ οίηση το υ έρ γ ο υ και τω ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν το υ με δημοσ ιεύσ εις και σ υ ν εν τεύ ξεις, σ τον τοπ ικό και το ν εθνικό τύπ ο. Επίσης, σ χεδιά σ τηκα ν και βρίσ κονται υπό ολοκλήρ ω σ η τρ ία εκπ α ιδ ευ τικά π ακέτα, με έ ν τυ πο και οπ τικοα κουσ τικό υλικό, παιχνίδια και δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες Π ερ ιβ α λλο ντική ς Εκπαίδευσ ης, κα θώ ς και ά λλο π ληροφ ο ρ ια κό υλικό για το υ ς υ γρ ο τό π ο υ ς τ η ς Ε λλάδας. Το υλικό α υτό θα διανεμηθεί, δω ρεάν, σ τις Δ ιευ θ ύ νσ εις Π ρ ω το β ά θ μιας και Δ ευ τερ ο β ά θ μ ια ς Εκπ αίδευσ ης τω ν σ χετικώ ν N ομαpχιακώ v Α υτοδιοικήσ εω ν, σ τις αντίσ το ιχες ΤΕΔΚ και σ τις π ερ ιβ α λλοντικ ές οργα νώ σεις για να δια κινηθεί σ ε σ χολεία. Εκδόθηκαν, τέλ ο ς, αφ ίσ ες για τρ ε ις π ερ ιο χές: τη ν κοιλάδα το υ Σ π ερχειού, τη Λίμνη Σ τυ μ φ α λία και το ο ρ ο π έδιο το υ Φ ενεού. Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν ν!γ3

8 H Οδηγία 92/43 (Οδηγία των Οικοτόπων) σε 15 ερωτήσεις και απαντήσεις 1 Γιατί εκδόθηκε η Οδηγία 92/43/EOK; H προστασία τη ς χλω ρίδας και τ η ς πανίδας διαφέρει από χώρα σε χώρα τόσ ο σε ότι αφορά τα αντικείμενα δηλ. τα είδη, όσο και τα μέσα (νομοθεσία). Πέρα από αυτό, δίχως να μειώ νεται η σημασία τω ν αποτελεσμάτω ν που έχουν επ ιτευχθεί σε κάθε χώρα, διαπιστώνεται ότι η γενική κατάσταση διατήρησης και προστασίας ενό ς συγκεριμένου αριθμού οικοτόπων και ειδών επιδεινώνεται προοδευτικά με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε μια μη αναστρέψιμη απώλεια για τη βιοποικιλότητα τη ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τη ν πρόληψη αυτού του κινδύνου, η οδηγία προβλέπει τη ν ίδρυση ενός ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου για τα κράτη μέλη τη ς Ε.Ε., το οποίο θα περιλαμβάνει και θα συνδέει το υ ς χώ ρους στους οποίους εμφανίζονται αυτοί οι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, τύποι οικοτόπων και αυτά τα απειλούμενα είδη φυτώ ν και ζώων. Είναι το δίκτυο ΦΥΣΗ γία ς και να προτείνουν έναν εθνικό κατάλογο περιοχών επιδεχομένω ν να αναγνωρισθούν ως κοινοτικού ενδιαφ έροντος και να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ Οι ερ γα σίες α υτές απαίτησαν περισσότερο χρόνο από ό,τι είχε υπολογισθεί αρχικά, διότι στη χώρα μας αρχίσαμε με τη ν απογραφ ή μόλις το ν Ιούνιο του Πώς θα δημιουργηθεί το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000; Η δημιουργία το υ δικτύου θα γίνει σε τρ είς φάσεις. Στην πρώτη φάση, από το ν Ιούνιο του 1992 μέχρι το ν Ιούνιο του 1995, τα κράτη-μέλη όφειλαν να απογράψουν το υ ς τύπ ους οικοτόπων το υ παραρτήματος I καθώς και τα είδης τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας του π αραρτήματος II τη ς οδη Η δεύ τερ η φάση, η οποία πρέπει να τελειώ σ ει μέχρι το 1998, έχει ως αντικείμενο τη ν κατάρτιση, μετά από συμφωνία μ ετα ξύ τω ν κρατώ ν-μελώ ν και τ η ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός καταλόγου περιοχών ο οποίος θα περιλαμβάνει στους κόλπους του και τις έξι ευρω παϊκές βιογεω γραφ ικές περιοχές (Μακαρίων νήσων, ατλαντική, μεσογειακή, ηπειρωτική, αλπική και βόρεια). Από τις περιοχές α υτές οι τρ εις (μεσογειακή, ηπειρωτική και αλπική) εμφανίζονται στη χώρα μας. Ο κα τάλογος αυτός καταρτίζεται με βάση τις εθνικές προτάσεις (τους εθνικούς καταλόγους) με I σκοπό τη δημιουργία του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευομένω ν περιοχών ή καλύτερα Ειδικών Ζωνών Δ ιατήρησης (ΕΖΔ). Κατά τη διάρκεια τη ς τρ ίτη ς και τελευ τα ία ς φάσης, από το ν Ιούλιο του 1998 μέχρι το ν Ιούνιο του 2004, τα κράτη-μέλη χαρακτηρίζουν επίσημα τις περιοχές που έχουν επ ιλεγεί για τη ν έντα ξή το υ ς στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης. Παράλληλα καταρτίζονται ειδικά διαχειριστικά σχέδια για κάθε περιοχή. \ m u f j niawi. *. ^ Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

9 4 Το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 περιλαμβάνει τις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας; Οι Σημαντικές Π εριοχές για τα Πουλιά τη ς Ελλάδας (ΣΠΠΕ) είναι 113 και αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκαν τα υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεω ργίας (Γενική Γρμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος) για το ν χαρακτηρισμό τω ν ΖΕΠ. Στο δίκτυο περικλείονται όλες οι ΖΕΠ (26) καθώς και η πλειονότητα τω ν ΣΠΠΕ. H οδηγία έχει ενοποιήσει το καθεστώ ς τω ν δεσμεύσεω ν που έχει αναλάβει τη ν υποχρέωση να σεβασθεί κάθε κράτος-μέλος, χαρακτηρίζοντας μια περιοχή ως ΖΕΠ. Α υτός είναι ο λόγος για το ν οποίο από εδώ και πέρα θα χρησιμοποιείται η ονομασία τη ς περιοχής του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 και για το υ ς δύο τύπ ους τω ν ζωνών δηλ. τω ν ΖΕΠ για τη ν Οδηγία τω ν πουλιών 79/409 και τω ν ΕΖΔ τη ς Ο δηγίας τω ν οικοτόπων 92/43. 5 Ποιο ρόλο παίζει το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας - Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων; 3 Δεν διαθέταμε ήδη την απογραφή περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος καθώς και την απογραφή τύπων οικοτόπων και ειδών της χλωρίδας και της πανίδας; Στη χώρα μας έχουν γίνει τα τελευ τα ία έτη πρόοδοι στην απόκτηση γνώσεων τη ς φυσικής μας κληρονομιάς. H απογραφή τω ν 10 εθνικών δρυμών, τω ν 11 υγροτοπικών περιοχών τη ς Σύμβασης Ραμσάρ, τω ν 26 Ζωνών Ειδικής Προστασίας αλλά και τω ν περιοχών που διακρίθηκαν βάσει του π ρογράμματος Corine Biotopes και τη ς απογραφής τω ν υγροτόπων, μας έδω σε σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες φάνηκαν πολύ χρήσ ιμες στην εφαρμογή τη ς Ο δηγίας 92/43. Οι απ ογραφές όμως α υτές οι οποίες έχουν γίνει με εθνικά κριτήρια είναι ανεπαρκείς. Η ταξινόμηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η επεξεργασ ία τη ς οδηγίας δεν είχε πραγματοποιηθεί όταν άρχιζε η απογραφή τω ν παραπάνω περιοχών και τω ν περιοχών του Corine Biotopes. Επίσης δεν ήταν γνωστά τα είδη τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας ευρωπαϊκού ενδιαφ έροντος. Εξ' άλλου η όλη φιλοσοφία τη ς Ο δηγίας 92/43 διαφ έρει εκείνης τω ν εθνικών δρυμών, τη ς Σύμβασης Ραμσάρ και εκείνης του Corine Biotopes. Οπως τονίσθηκε στην ερώ τηση 2, τα κράτη-μέλη είχαν αναλάβει τη ν υποχρέωση να αποστείλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και συγκεκριμένα στην Γεν. Διεύθυνση XI, μέχρι τέλ ο υ ς Ιουνίου 1995 το ν εθνικό κατάλογο τω ν προτεινομένω ν περιοχών για έντα ξη στο δίκτυο ΦΥΣΗ Ενώ όλα τα κράτη-μέλη είχαν αρχίσει αμέσω ς με τη ν έκδοση τη ς οδηγίας και μ ερικές μάλιστα όπως η Γαλλία και η Ισπανία ήδη ενωρίτερ α με τη ν απογραφή και χαρτογράφηση τω ν τύπων φυσικών οικοτόπων και τω ν ειδών τη ς πανίδας και τη ς χλω ρίδας τω ν παραρτημάτω ν I και II τη ς οδηγίας, στη χώ ρα μας μέχρι το τέλ ο ς του 1993 είχαν γίνει ελάχιστα πράγματα. Α π οτέλεσμα ήταν να κινδυνεύει η χώρα μας να βρεθεί εκπρόθεσμη ως προς τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στην εφ αρμογή τη ς οδηγίας. Με πρωτοβουλία του τό τε προϊσταμένου του αρμοδίου τμ ή μ α το ς τη ς Γ.Δ. XI κ. Reinhard Klein αλλά και με τη ν παρότρυνση τω ν συναρμοδίων υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ και Γεω ργίας (Γ.Γρ. Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος) το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής!στορίας μέσω του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) ανέλαβε να συντάξει σχετική πρόταση, στα πλαίσια του χρηματοδοτικού μέσου LIFΕ, για τη ν Αναγνώριση, καταγραφή, εκτίμηση και χαρτογράφηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας στην Ελλάδα στα πλαίσια τη ς Ο δηγίας 92/43. Το έργο εγκρίθηκε για διάρκεια 18 μηνών με τη ν υποχρέωση υποβολής του επιστημονικού καταλόγου μέχρι τον Απρίλιο του 1995 και τη συμπλήρωση τω ν τυχόν κενών τη ς απογραφής μέχρι το ν Δ εκέμβριο του To έργο χρηματο- Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

10 δοτήθηκε κατά 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ανά 12,5% από τα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας. Για τη ν καλύτερη διεκπεραίωση τω ν εργασιών διαιρέθηκε η χώρα σε 3 γεω γρα φ ικές περιοχές. Την ευθύνη απογραφ ή ς τω ν περιοχών αυτών ανέλαβαν αντίστοιχες ομάδες, τω ν Βιολογικών Τμημάτων Αθηνών, Θ εσσαλονίκης και Πατρών. 1. Τη Δυτική, Κεντρική, Ανατολική Μ ακεδονία-θράκη και τα νησιά του Β. Αιγαίου, με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας του Α ρισ τοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 2. Τη Θεσσαλία, Αν. Σ τερ εά Ελλάδα, Αττική, νησιά του Αιγαίου και Κρήτη με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας το υ Πανεπιστημίου Αθηνών, και 3. Τη Δυτική Ελλάδα με τα νησιά του ίονίου και τη ν Πελοπόννησο με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Τον Νοέμβριο του 1994 είχε ήδη καταρτισ θεί ο πρώτος, προσωρινός κα τάλογος τω ν περιοχών που επρόκειτο να απογρα φ ούν και εστάλη για σχολιασμό στο ΥΠΕΧΩΔΕ και στη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος. Τον Δ εκέμβριο του 1995 είχε οριστικοποιηθεί η απογραφή. Συνολικά απογράφηκαν 296 περιοχές συνολικής έκτασ ης περίπου εκταρίω ν (18% τη ς συνολικής επιφάνειας τη ς χώρας), οι οποίες αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τα κριτήρια του παραρτήματος ίίί τη ς οδηγίας και χωρίσθηκαν σε τρ εις κα τηγορίες Α,Β,Γ. Εδώ τελειώ νει και ο ρόλος του ΕΚΒΥ, σε ό,τι αφορά την απογραφή, ο οποίος δεν ήταν μόνο συντονιστικός αλλά είχε τη ν ευθύνη του ποιοτικού ελέγχου, τη ς κεντρικής αξιολόγησης και τη ς κεντρικής επίσης συγκέντρω σης και αποθήκευσης τω ν ευρημάτω ν σε βάση δεδομένω ν. Είναι αυτονόητο ότι τη ν ευθύνη επιλογής και απογραφής τω ν περιοχών είχαν οι επ ιμέρους ομάδες. Συνολικά εργάσθηκαν πάνω από 100 επισ τήμονες διαφόρω ν ειδικοτήτω ν και ο συντονισμός και η αρμονική συνεργασία τόσω ν πολλών επιστημόνων, δια φ ορετικώ ν ειδικοτήτω ν είναι μέγα επ ίτευγμα αυτού του προγράμματος. Βέβαια η σχέση του Μ.Γ.Φ.ί.-ΕΚΒΥ με το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 δεν σταμάτησε στην απογραφή τω ν 296 περιοχών αλλά συνεχίσθηκε και το 1996 με ένα πρόγραμμα, που χρημα τοδοτή θ η κε επίσης κατά 75% από τη ν Ε.Ε. στα πλαίσια του υρε και συγχρηματοδοτήθηκε κατά 25% από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Καταρτίσθηκαν 10 πιλοτικά ειδικά σχέδια διαχείρισης για αντίστοιχες περιοχές. Είναι βέβαιο ότι και στο μέλλον το ΕΚΒΥ, συνεργαζόμενο με το ΥΠΕΧΩΔΕ και τη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος θα ασχοληθεί με τη ν εφ αρμογή τη ς Οδηγίας 92/43 στη χώρα μας. 6 Συγκεκριμένα, πώς ερμηνεύεται η Οδηγία των οικοτόπων; Η οδηγία καθορίζει ότι κάθε κρ ά τος-μέλος τη ς Ε.Ε. επιφ ορτίζεται με τη διατήρηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών μετά τω ν ενδιαιτημάτω ν το υ ς που αναφέρονται στα π αραρτήματα ί και ίί, σε μια ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Για να το κα ταφέρει αυτό το κράτος καταφεύγει στη θέσπιση ειδικών μέτρω ν εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο. Για κάθε περιοχή, η οποία αποτελεί πάντοτε μια ειδική περίπτωση, διερευνώ νται οι οικολογικές απαιτήσεις και μετά από διαβουλεύσεις με το υ ς τοπ ικούς φ ο ρ είς καθορίζονται οι σκοποί διαχείρισης τη ς περιοχής και προσδιορίζονται τα μέτρα και τα μέσα τα οποία θα τεθ ο ύ ν σε ισχύ ώστε να επιτευχθούν οι σκοποί τη ς διαχείρισης, δηλ. η διατήρηση τω ν σ υγκεκριμένων τύπων οικοτόπων και τω ν ειδώ ν που απαιτούνται στην περιοχή. Ακόμα και η εφ αρμογή από το ήδη υπάρχον νομοθετικό οπλοστάσιο αυτού ή του άλλου μέτρου (διοικητικού, ρυθμιστικού, περιοριστικού) πρέπει να συζητηθεί με το υ ς τοπ ι κούς φ ο ρ είς και το υ ς άμεσα ενδιαφερόμενους. Δ εν υπάρχει τρ όπ ος προστασίας με γενική ισχύ προκαθορισμένος από τη ν οδηγία ή το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προχωρούμε βαθμιαία και πάντοτε με τρόπο συναινετικό. 7 Πώς ερμηνεύονται τα ειδικά διαχειριστικά σχέδια που προβλέπονται από την Οδηγία; Π ρος αποφυγή κάθε π αρερμηνείας πρέπει να τονισθεί ότι δεν πρόκειται για ολοκληρω μένα σχέδια διαχείρισης αλλά αποτελούν περισσότερο σχέδια τεκμηρίω σ ης τω ν προστατευταίω ν αντικειμένων και τη βάση με τη ν οποία θα γίνουν οι απ αραίτητες διαβουλεύσεις για κάθε περιοχή. Η επεξεργασ ία τω ν ειδικών διαχειριστικών σχεδίων περιλαμβάνει τρ εις φάσεις. Στην πρώτη φάση γίνεται μια εκτίμηση (ανάλυση) τω ν οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών τη ς περιοχής και ιδιαίτερα μια εκτίμηση τη ς κατάστασης τω ν τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών που μας αφορούν, στηριζόμενη, αν κριθεί αναγκαίο, σε μια λεπ τομερή χαρτογράφηση κάθε περιοχής. Στη δεύτερη φάση γίνεται μια οικολογική αξιολόγηση τη ς περιοχής και καθορίζονται τα π ροσ τατευτέα αντικείμενα μεσοπροθέσμω ς και μακροπροθέσμως. Στην τρ ίτη φάση με τα δεδομένα τ η ς απογραφής τη ς πρώ της φάσης και τ η ς αξιολόγησ ης τη ς δ εύ τερ η ς φάσης καθορίζονται οι σκοποί διαχείρισης (γενικός και ειδικοί) και προσδιορίζονται τα κατάλληλα μέτρα που πρέπει να παρθούν για τη ν επ ίτευξη τω ν σκοπών αυτών καθώς και άλλες περιοριστικές, διοικητικές ή τεχνικές δια τά ξεις που πρέπει να ληφθούν καθώς και τα οικονομικά μέσα που πρέπει να ενερ γοποιηθούν. Αυτά τα ειδικά διαχειριστικά σχέδια, η επ εξερ Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

11 γασία τω ν οποίων προϋποθέτει το ν επίσημο χαρακτηρισμό μιας περιοχής θα εφαρμοσθούν στην πράξη το αργότερο μέχρι το Ο ρ όλος του κράτους συνίσταται στην υποβοήθηση τη ς ένα ρ ξη ς εφ α ρ μογής και στην εξεύρεσ η και διάθεση τω ν απαραιτήτων οικονομικών μέσων πολλαπλών πηγών, περιλαμβανομένης και τη ς ευρωπαϊκής, και στην αξιολόγηση του μηχανισμού. Πειραματικά, όπως τονίσθηκε, το ΕΚΒΥ επ εξεργάσθηκε ειδικά διαχειριστικά σχέδια για 10 περιοχές επιδεκτικών να ενσωματωθούν στο δίκτυο ΦΥΣΗ Ποια Φωτ.: Σ. Μηλιώνης κής σ υγχρηματοδότησ ης με την κινητοποίηση τω ν κατάλληλων ευρωπαϊκών χρηματοδοτικώ ν μηχανισμών όπως το Life- Νature και τω ν διαρθρωτικών ταμείω ν. Εξάλλου, σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και σε κάθε κράτος-μέλος, πρέπει να γίνει αποδεκτή μια προσπάθεια σύγκλισης τω ν επ ιμέρους πολιτικών (αγροτικής, μεταφορώ ν, τουρισμού, κτλ.) με σκοπό τον προσανατολισμό τω ν πιστώσεων προς τις περιοχές του δικτύου. 9 Τι σημαίνουν οι έννοιες πυρήνες και ρυθμιστικές ζώνες ; θα είναι τα χρηματοδοτικά μέσα; Η οδηγία έχει προβλέψ ει έναν χρηματοδοτικό μηχανισμό. Με τη ν αποστολή τω ν προτάσεών το υ ς δηλ. του καταλόγου τω ν υποψηφίων για έντα ξη περιοχών, τα κράτη-μέλη πρέπει να γνωρίσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις εκτιμήσεις το υ ς για τις δαπάνες που κρίνουν αναγκαίες. Μ ετά από συμφωνία με τη ν Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το εκτιμώ μενο κόστος τω ν αναγκαίων μέτρω ν διαχείρισης, ένα πλαίσιο δράσεων π ροτερα ιότητα ς θα αποτελέσει αντικείμενο ευρωπαϊ- Η οριοθέτηση μιας περιοχής πρέπει να εκφράζει τον προσ φορότερο δυνατό συμβιβασμό, ο οποίος επιτρέπει τη διατήρηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων ή/και τω ν ειδών κοινοτικού ενδια φ έροντος σε μια περιοχή όπου ασκούνται γενικά ανθρώπινες δρα σ τηριότητες οι οποίες είναι περισσότερ ο ή λιγότερο ευεργετικές. Α υ τός είναι ο λόγος για το ν οποίο σε ορισ μένες περιπτώσεις είναι χρήσιμη μια εσω τερική ζώνωση επιτρεπόμενων χρήσεων. Βασιζόμενη σε μια χαρτογράφ ηση αυτών τω ν Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

12 Φύση 2000 τύπων οικοτύπων και τω ν ενδιαιτημάτω ν τω ν ειδών, η ζώνωση θα επιτρέψ ει τη διάκριση πυρήνων (των οικοτόπων π ροτεραιό τη τα ς που πρέπει να προστατευθούν) και τω ν ρυθμιστικών ζωνών στο εσω τερικό τη ς περιοχής. Με βάση μια τέτο ια μερική ζώνωση και όχι εφ ' όλης τη ς επιφάνειας τη ς περιοχ ή ς πρέπει να διαφοροποιηθούν τα μέτρα προστασίας μετά και από τις σ χετικές διαβουλεύσεις. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένα. Στα ειδικά διαχειριστικά σχέδια θα διακρίνονται σαφώς οι πυρήνες και οι ρυθμιστικές ζώνες. Είναι αυτονόητο ότι στις ρυθμιστικές ζώ νες δεν θα εφαρμοσθούν τα ίδια αυστηρά μέτρα προστασίας τα οποία θα παρθούν για το υ ς πυρήνες. 10 Αυτή η Οδηγία δεν αποτελεί εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη; Κατά τη διαδικασία αποδοχής τη ς οδηγίας, υπογραμμίσθηκε ότι ο βασικός στόχος τη ς ήταν η διατήρηση και ευνόηση τη ς βιοποικιλότητας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόριζε ότι η οδηγία έπρεπε να συνδράμει στον γενικό σκοπό τη ς αειφ ορικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και τοπ ικές συνθήκες και απαιτήσεις. Πρέπει να επισημανθεί ότι η προστασία τω ν φυσικών περιβαλλόντω ν που αναφέρονται στην οδηγία συμβάλλει άμεσα ή έμμεσ α στην αειφορική ανάπτυξη, μέσω τω ν αδάπανων πόρων που παρέχουν συχνά αυτά τα λειτουργικά οικοσυστήματα, όπως π.χ. η επίδρασή το υ ς στη στάθμη τω ν υπογείων υδάτων, κτλ. Δ εν μένει παρά να ενσωματώσει κανείς αυτούς το υ ς φ ιλόδοξο υς σ τόχους μέσα στις πολιτικές είτε είναι α υ τές ευρω παϊκές είτε εθνικές είτε καθαρά τοπικές. Το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 πρέπει να αποτελέσει τη ν ευκαιρία να ληφ θεί υπόψη μακροχρόνια ο συγκερασμός τω ν απαιτούμενων ενεργειώ ν και τω ν βουλήσεων και να αποτελέσει υπόδειγμα τη ς αειφόρου ανάπτυξης. Ακόμη και η διατήρηση τη ς φυσιογνωμίας του τοπίου, τη ν οποία επιβάλλει η οδηγία συμβάλλει άμεσα στην αειφορική τουριστική ανάπτυξη. Συνεπώς η εφ αρμογή τη ς οδηγίας δεν αποτελεί εμπόδιο σε μια αειφορική ανάπτυξη. Η όλη φιλοσοφία τη ς οδηγίας στη- s * ι ρίζεται στην αμφίδρομη αρχή ότι ^ V δεν μπορούμε να προστατεύσουμε μια περιοχή αν δεν τη χρησιμοποιούμε και δεν μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε αν δεν τη ν προστατεύσουμε. ' 11 Μερικά προϋπάρχοντα διαχειριστικά σχέδια δεν θα είναι ασυμβίβαστα; Κατ' αρχήν, με τη ν εφ αρμογή τω ν ειδικών διαχειριστικών σχεδίων δεν καταργείται εκ τω ν προτέρω ν καμία από τις προϋπάρχουσες χρήσεις. Το πρώτο μέτρο που παίρνουμε είναι η διατήρηση όλων τω ν υπαρχουσών χρήσεω ν διότι η σημερινή βιοποικιλότητα δημιουργήθηκε μέσα από α υ τές τις χρήσεις. Μόνο αν διαπιστωθεί και τεκμηριω θεί επαρκώ ς με τη ν παρακολούθηση (monitoring) ότι κάποια από τις χρήσ εις επηρεάζει και θέτει σε κίνδυνο τη ν υπόσταση ενός συγκεκριμένου τύπου οικοτόπου ή ενός συγκεκριμένου είδους, τό τε παίρνονται ρυθμιστικά μέτρα, π άντοτε μετά από διαβουλεύσεις με το υ ς άμεσα θιγόμενους. Στην περίπτωση έλλειψ ης εναλλακτικώ ν λύσεων, οικονομικά και κοινωνικά αποδεκτών, μερικά διαχειριστικά μέτρα, τα οποία αντίκεινται σ'αυτό που η οδηγία αναφέρει ως λόγο μεγίστου δημοσίου σ υμφέροντος, όπως π.χ. η διάνοιξη ενός εθνικού δρόμου, πρέπει να μελετηθούν και να εφαρμοσθούν σε ορισ μένες περιπτώσεις μέτρα κατάλληλα προσαρμοσμένα. 1 2 Ποια προβλήματα προκύπτουν από την εφαρμογή της Οδηγίας στη διαχείριση των δασών; Γενικά το δάσος εξελίσ σ εται αργά. Είναι ένας χώ ρος ο οποίος υφίσταται διαχείριση κατά τρόπ ο εκτατικό και όπου, τουλάχιστον στη χώρα μας, κυριαρχεί η φυσική αναγέννηση. Εάν, πιθανόν, σημειωθούν ορισ μένες δυσκολίες, α υτές θα αφορούν περιορισμένες περιπτώσεις και θα βρίσκονται στα όρια τη ς δασοπονικής δραστηριότητας παρά στον γενικό τρόπο διαχείρισης. Σε ορισ μένες περιπτώσεις θα χρειασ θεί να τεθ ο ύ ν ορισμένοι περιορισμοί σε μεθόδους συγκομιδής του ξύλου οι οποίες δεν είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Οι περιορισμοί αυτοί θα ετίθοντο έτσ ι ή αλλιώς και χωρίς να έχει ενταχθεί η περιοχή στο δίκτυο. Ασφαλώς οι δασοκομικές τεχνικές και η εκλογή τω ν ειδών που προτιμούνται (ευνοούνται) στην καλλιέργεια του δάσους δεν είναι κάτι το ουδέτερο αλλά η έκταση και η ποικιλότη τα τω ν δασών μας είναι τέτο ια που να εγγυάται τη διατήρηση τη ς βιοποικιλότητας σε επίπεδο χώρας. Ιδιαίτερα στη χώρα μας εφ αρμόζετα ι φυσική, οικολογικά συμβατή, δασοπονία και έτσι δεν χρειάζεται καμία ριζική αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης τω ν δασών της. Η ενσωμάτωση τω ν σκοπών τη ς οδηγίας στα ήδη υπάρχοντα δασικά διαχειριστικά σχέδια θα γίνει μετά από διαβουλεύσεις με το υ ς δασοκτήμονες και τις υπεύθυνες δασικές υπηρεσίες στις οποίες υπάγονται οι περιοχές του δικτύου.

13 Φ ύ σ η 2000 στους κινδύνους που προκύπτουν από τη ν εγκατάλειψ η τω ν παραδοσιακών ανθρώπινων δραστηριοτήτω ν στη βιοποικιλότη τα τω ν περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ Το κυνήγι θα απαγορευθει στις περιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000; Εάν η ενάσκηση του κυνηγιού είχε θεω ρηθεί ως, κατ'αρχήν ασυμβίβαστη με το υ ς σκοπούς τω ν Οδηγιών 79/409 και 92/43, ο ευρω παίος νομοθέτη ς θα το είχε ρητώ ς απαγορεύσει. Κάτι τέτο ιο δεν συμβαίνει, παρά τη σημείωση τη ς δια τά ραξης τω ν ειδών που περιέχεται και στις δύο οδηγίες, η οποία δεν αναφέρεται μόνο στο κυνήγι. Με τα σημερινά δεδομένα και όπως το υπενθυμίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν θα υπάρξει μια εκ τω ν προτέρω ν γενική απαγόρευση του κυνηγιού μέσα στις Ειδικές Ζώ νες Διαχείρισης (ΕΖΔ). Για μια δεδομένη περιοχή του δικτύου που μπορεί να είναι Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) ή ΕΖΔ πρέπει να γίνει ανάλυση η οποία θα αξιολογήσει ότι η άσκηση τη ς κυνηγετικής δρασ τηριότητα ς προκαλεί δια τα ράξεις (πρώτη συνθήκη). Αν τα αποτελέσ μ α τα θα κρίνονται σημαντικά σε ό,τι αφορά το υ ς στόχους τη ς οδηγίας (δεύτερη συνθήκη). Κατόπιν θα εξετα σ θεί το τοπικό καθεστώ ς το κυνηγιού, ασφαλώς μετά από διαβουλεύσ εις με το υ ς ενδιαφερόμενους. Τι περιμένουν τα συναρμόδια Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας από το Μ.Γ.Φ.Ι. - EKBY και τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις; 7 3 Συμβαίνει το ίδιο με τη γεωργία; Εάν μια περιοχή έχει αναγνωρισθεί στην απογραφή ως εντάξιμη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000, αυτό οφ είλεται στο γεγο νό ς ότι παρά τη ν ανάπτυξη τη ς γεω ργία ς κατά τα τελευ τα ία έτη και μ ερικές επ ελθούσ ες θεμελιώ δεις αναδιαρθρώσεις, οι φυσικοί οικότοποι και τα είδη που αναφέρονται στην οδηγία έχουν διατηρηθεί, τουλάχιστον τοπικά. Σ' α υτές τις περιοχές δεν πρέπει να υπάρξουν α λλαγές στις μεθόδους γεω ργικής εκμετάλλευσ ης. Εντούτοις, μια αλλαγή στο σύστημα τη ς α γροτικής παραγωγής, ιδιαίτερα στους υγροτόπους, θα αποτελέσ ει το κύριο πρόβλημα που πρέπει να διευθετηθεί. Η προσπάθεια ενάσκησης α ειφ ορικότερης γεω ργία ς έχει παραμείνει στο στάδιο του πειραματισμού. Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ανάπ τυξής τη ς κυρίως στις π εριοχές του δικτύου ΦΥΣΗ Η βιοποικιλότητα που διαπιστώνεται στους κόλπους τω ν γεω ργικώ ν περιοχών, είναι συχνά το προϊόν τη ς χρησιμοποίησής το υ ς για γεν εές αγροτώ ν και κτηνοτρόφω ν. Εδώ πρέπει να επιστήσουμε μια ιδιαίτερη προσοχή Μία από τις δραστηριότητες του Μ.Γ.Φ.Ι - ΕΚΒΥ είναι να γνωστοποιεί σ τους τοπ ικούς υπευθύνους και στους υπαλλήλους τω ν αρμοδίων υπηρεσιών, το ν κατάλογο τω ν περιοχών που το υ ς αφορούν και να το υ ς παρέχουν τις απαραίτητες επ εξηγήσ εις κατά τρόπο που να διαλύονται οι αβεβαιότητες και αμφιβολίες που προκαλούνται συχνά από παρερμηνεία ή από ανεπαρκή πληροφόρηση. Το ΕΚΒΥ με τη ν τράπ εζα δ εδ ο μένων που έχει για το δίκτυο και τη ν τεχνογνω σία που έχει αποκτήσει, είναι πρόθυμο να παρέχει ακριβείς π ληροφορίες και προτάσεις για το ξεκίνημα, τη διαδικασία και τα μέτρα που πρέπει να πάρει το κράτος, μετά από σ τενές διαβουλεύσεις με τις δημόσ ιες υπηρεσίες και ιδρύματα, το υ ς βουλευτές, τις κοινω νικο-επαγγελματικές οργανώσεις, το υ ς ιδιοκτήτες ή το υ ς αντιπροσώπους το υ ς και εκείνες τω ν περιβαλλοντικών οργανώσεων και τω ν χρηστών κατά τη ν πορεία τη ς εξέλ ιξη ς εφ α ρμογής του δικτύου. Τέλος, μπορεί να βοηθήσει το κράτο ς με τις παρατηρήσεις που έχει συγκεντρώσει, να εκτιμήσει επιτυχέστερα τα κυριότερα προβλήματα που θα πρέπει να επιλυθούν στους μήνες και τα έτη που ακολουθούν για να εξασφαλίσει τη συνδρομή τη ς χώ ρας μας στη δημιουργία του δικτύου ΦΥΣΗ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

14 Βαλκανικό Βοτανικό Συνέδριο Στις Σεπτεμβρίου 1997 πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1 ο Βαλκανικό Συνέδριο Βοτανικής, το οποίο διοργάνωσε η Ελληνική Βοτανική Εταιρεία και ο Τομέας Βοτανικής του Αρισ τοτελείου Π ανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τη ν υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρω τεύουσας Θεσσαλονίκη Στο συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων τω ν βαλκανικών χωρών καθώς και άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Τα θέματα που απασχόλησαν το συνέδριο αφορούσαν τις τελ ευ τα ίες εξελ ίξεις στον το μ έα τη ς βοτανικής επιστήμης και ήταν χωρισμένα στις ακόλουθες ενότητες, Ταξινόμηση, γεω βοτανική και εξέλιξη. Βιοχημεία, μεταβολισ μός και βιοενέργεια. Ο ικολογία και οικοφυσιολογία. Δομή και δυναμική. Γενετική και βιοτεχνολογία. Αύξηση, ανάπτυξη και διαφοροποίηση. Εκτός από τα πολύ σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα τω ν εργασιών που παρουσιάστηκαν, πρέπει να τονισθεί ότι το συνέδριο αυτό απ οτέλεσε την απαρχή τη ς συνεργασίας τω ν βαλκανικών χωρών σε θέματα βοτανικής και διαχείρισης φυσικού περιβάλλοντος, στη βαλκανική χερσόνησο. Το ΕΚΒΥ συμμετείχε στο συνέδριο με τη ν παρουσίαση εργασίας με τίτλο Im portant Plant Areas of the ΝΑΤURΑ 2000 network of Greece (Σημαντικές Π εριοχές για τα Φυτά του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 στην Ελλάδα), η οποία εντάσ σεται στα πλαίσια ευρύτερου πανευρωπαϊκού έργου ΡLΑΝΤΑ ΕURΟΡΑ, με σκοπό τη δημιουργία δικτύου σημαντικών περιοχών για τα φ υτά στην Ευρώπη. Το 2ο βαλκανικό συνέδριο θα πραγματοποιηθεί μετά από δύο έτη στην Κωσταντινούπολη. ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΟ OIKOΛΟΓΙKO ΔΙΚΤΥΟ Σ τις 16 και 17 Ο κτωβρίου 1997 πραγματοποιήθηκε στο Στρασβούργο η συνάντηση του προεδρείου τη ς Επιτροπής Ειδικών για τη ν ίδρυση του Πανευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου. Κατά τη συνάντηση αξιολογήθηκε η πρόοδος τω ν εργασιών και αποφασίσθηκε η συνεργασία με άλλες πρωτοβουλίες. Η επόμενη συνάντηση θα γίνει στις 5-6 Φεβρουαρίου Λ ίγες η μ έρ ες αργότερα, στις Φεβρουαρίου 1998 θα λάβει χώρα στην Κρακοβία τη ς Πολωνίας, διεθνές συνέδριο με τίτλο T he Green Backbone of Central and Eastern Europe (Η πράσινη ραχοκοκκαλιά τη ς Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης). Σκοπός του συνεδρίου είναι η ίδρυση του Πανευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και οργανώ νεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Διατήρηση τη ς Φύσης (ΕCNC) σε συνεργασία με τη Δ ιεθνής Ένωση για τη ν Προστασία τη ς Φύσης (IUCN-Τhe W orld Conservation Union) και το Ινστιτούτο για την Προστασία τη ς Φύσης τη ς Πολωνίας. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα τω ν υπουργείων Π εριβάλλοντος τη ς Πολωνίας και τη ς Ο υγγαρίας, και θα υποστηριχθεί οικονομικά από το Υπουργείο Γεω ργίας τη ς Ολλανδίας. Θα εστιάσει σε ζητήματα κατανομής και ιδιοκτησίας τη ς γη ς καθώς και χρηματοδότη σ η ς για τη ν εφ αρμογή του δικτύου. Τα αναμενόμενα αποτέλεσματα θα είναι: η κοινή προσέγγιση για τη ν ίδρυση του δικτύου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η ενιαία κατανόηση τω ν εργαλείω ν και χρηματοδοτικώ ν μέσων για την εφ αρμογή του δικτύου, η καθοδήγηση για τη ν αλληλεξάρτησ η μετα ξύ τη ς σύστασης του δικτύου σε αυτό το τμ ή μ α τη ς Ευρώπης και τω ν χρήσεω ν γης, κατανομής και ιδιοκτησίας καθώς και η καθοδήγηση σχετικά με τη λειτουργία και το ν ρόλο του δικτύου αυτού στα πλαίσια του ευρύτερου πανευρωπαϊκού δικτύου. ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ 2000 Με πρωτοβουλία του Υπουργείου Γεωργίας, Διαχείρισης τη ς Φύσης και Αλιείας τη ς Ολλανδίας, και τη ν υποστήριξη τη ς Γενικής Διεύθυνσης XI τη ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στην Ολλανδία, σεμινάριο με θέμα Γεω ργία και ΦΥΣΗ Στο σεμινάριο συμμετείχαν περισσότεροι από 100 ειδικοί από 20 ευρω παϊκές χώ ρες, εκπροσωπώντα ς τα υπουργεία Π εριβάλλοντος και Γεω ργίας τω ν χωρών τη ς Ευρωπαϊκής Έ νωσης και τη ς Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης καθώς και μεγά λες π εριβαλλοντικές οργανώ σεις και ενώ σεις γεωργών. Σκοπός το υ σεμιναρίου ήταν η διερεύνηση τω ν σημείων επαφής μετα ξύ τω ν μέτρω ν πολιτικής τη ς Ευρωπαϊκής Έ νωσης για τη διατήρηση τη ς φ ύσ ης και τη ς γεω ργίας, με έμφαση στη σχέση μ ετα ξύ του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 και του Κανονισμού 2078/92. Κύριος σκοπός ήταν να διερευνήσ ει με βάση τη μέχρι σήμερα πείρα, το υ ς ενδεδειγμένους τρ όπ ους που μπορούν να ενθαρρύνουν το υ ς γεω ρ γούς να διατηρήσουν και να βελτιώ σουν τις φυσικές α ξίες τη ς γεω ργική ς γης. Το σεμινάριο εστιάσθηκε σε τέσ σ ε ρα θέματα: εφ αρμογή αγροπεριβαλλοντικών μέτρω ν στη γεω ργική γη μέσα στα όρια τω ν περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ 2000, προοπτικές στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, διαχείριση γεω ργική ς γ η ς υψ ηλής π εριβαλλοντικής αξίας, προσεγγίσεις για τη βελτίωση τη ς π εριβαλλοντικής αξίας τη ς γεω ργικής γης. Τα πρακτικά τη ς συνάντησης διατίθενται από: Garry Post, Dutch Ministry of Agriculture, Nature Managem ent and Fisheries, fax ΑΜΦΙΒΙΟΝ

15 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ σ τη ν Ο ΙΚ ΙΣ ΤΙΚ Η Α Ν Α Π ΤΥ Ξ Η Στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE 97 Environment, ο Δήμος Ευόσμου συνέταξε και προώθησε προς έγκριση ένα σχέδιο περιβαλλοντικής δράσης με τον ανωτέρο τίτλο. Ο κύριος σκοπός του σχεδίου είναι η περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής του Δήμου Ευόσμου που βρίσκεται βόρεια της Α εσωτερικής περιφερειακής οδού της Θεσσαλονίκης, με πολλές εγκαταστάσεις βιοτεχνικής και επαγγελματικής χρήσης. H ύπαρξη πολλών ρεμάτων στην περιοχή ώθησε στην εύκολη λύση μετατροπής της σε χώρο αυθαίρετης διάθεσης υγρών αποβλήτων και ρίψης μπάζων και απορριμμάτων. Ήδη από την πραγματοποίηση ενδεικτικών μετρήσεων για την καταγραφή της ρύπανσης προέκυψαν ενδείξεις σοβαρής επιβάρυνσης του εδάφους από υδρογονάνθρακες κυρίως πτητικούς, ενώ υψηλές τιμές συγκέντρωσης υδρογονανθράκων ανιχνεύθηκαν και σε επιφανειακά νερά. Δ εδομένου ότι η εν λόγω περιοχή έχει ήδη ενταχθεί στο σχέδιο πόλης του Δήμου Ευόσμου ως περιοχή οικιστικής ανάπτυξης, ο Δ ήμος προχώρησε στην ανάπτυξη του παρόντος σχεδίου παρέμβασης για τη ν απάλειψη τω ν περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων τη ς περιοχής. H εφ αρμογή τη ς περιβαλλοντικής πολιτικής στηρίζεται στην επ ίτευξη τω ν ακόλουθων στόχων: περιβαλλοντική αναβάθμιση πρώην βιοτεχνικήςεπ α γγελματικής περιοχής σε έκταση τ.μ. που εντάχθηκε στο σχέδιο πόλης, απορρύπανση και αποκατάσταση του εδάφους, του υπεδάφους και τω ν υδάτων πριν τη ν έναρξη τη ς οικιστικής δραστηριότητας, ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη ν αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων και μοντέλου παρακολούθησης τω ν περιβαλλοντικών παρεμβάσεων, μεταφορά τη ς εμπειρίας και τω ν μεθόδω ν που θα αναπτυχθούν σε άλλες περιοχές με ανάλογα προβλήματα. Το σχέδιο υποβλήθηκε για χρηματοδότηση στο πρόγραμμα LIFΕ και έτυ χ ε θετικής έγκρισης. Ο προϋπολογισμός του π ρογράμματος είναι δρχ. από τα οποία δρχ. η χρηματοδότησ η τη ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. H διάρκεια εφ α ρ μογής του είναι τρ ία έτη ( ). Εκτός από το ν Δήμο Ευόσμου και τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού - Ωδείου Ευόσμου για την επιτυχή διεκπαιρέωσή του σ υμμετέχουν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. ΑΜΦΙΒΙΟΝ 1

16 Δ Ι Ε Θ Ν Η Σ Δ Ι Α Σ Κ Ε Ψ Η Περιβάλλον και Κοινωνία: Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών για την Αειφορία Τ ο νέο όραμα για το ν ρόλο τη ς εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης τω ν πολιτών για τη ν αειφορική ανάπτυξη τω ν ανανεώσιμων φυσικών πόρων θα απασχολήσει ειδικούς από όλον το ν κόσμο, στη διάσκεψη που θα πραγματοπ οιηθεί από τις 8 έω ς τις 12 Δ εκεμβρίου 1997, στη Θεσσαλονίκη. Η διάσκεψη αυτή οργανώ νεται από τη ν UNESCO και τη ν Ελληνική Κυβέρνηση και πραγματοποιείται σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι, πέντε χρόνια μετά τη Διάσκεψη του Ρίο και είκοσι χρόνια μετά το Συνέδριο τη ς Τυφλίδας για τη ν Π εριβαλλοντική Εκπαίδευση. Η διάσκεψη έχει σκοπούς: να τονίσει το ν κρίσιμο ρόλο τη ς εκπαίδευσης και τη ς ευαισθητοποίησης για τη ν επ ίτευξη τη ς αειφορίας, να εξετά σ ει τη σημαντική μέχρι σήμερα συνεισφορά τη ς Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης, να παράσχει στοιχεία για τη ν περαιτέρω εξέλιξη του προγράμματος εργασίας του ΟΗΕ για τη ν αειφορική ανάπτυξη, να κινητοποιήσει μηχανισμούς και δράσεις σε παγκόσμιο, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η διάσκεψη θα φ ιλοξενηθεί στο Βελλίδειο Ίδρυμα Θ εσ σαλονίκης και θα περιλαμβάνουν π έντε κύριες σ υνεδρίες με τα ακόλουθα θέματα, Παιδεία για ένα αειφόρο μέλλον, η διεθνής συναίνεση ως εφ αλτήριο για δράση. Αναπροσανατολίζοντας τη σχολική εκπαίδευση προς τη ν αειφορία. Οι π ολίτες ευαισθητοποιούνται και κατανοούν. Κινητήρια δύναμη για τις αναγκαίες αλλαγές. Μ ετάβαση προς ένα αειφόρο τρόπο ζωής, αλλαγή τω ν προτύπων παραγω γής και κατανάλωσης. Ο ρόλος τω ν ηθικών αξιών, του πολιτισμού και τη ς ισότητα ς στην επ ίτευξη τη ς αειφορίας. Επίσης θα πραγματοποιηθούν σ υνεδρίες για τις καινοτό μ ες πρακτικές, στις οποίες θα προβληθούν επιτυχή παραδείγματα από όλα τα μέρη το υ κόσμου, τα οποία θα αφορούν τη ν ενσωμάτωση τη ς εκπαίδευσης και τη ν ευαισθητοποίηση τω ν πολιτών σε εθνικά και τοπικά π ρογράμματα και σ τρατηγικές για τη ν αειφορία, τη χρήση τη ς τεχνολογίας, τη ν εξέλιξη τω ν π ρογραμμάτω ν σπουδών, τη ν ενδυνάμωση το υ ρόλου τη ς νεολαίας, τη δημιουργία νέω ν συνεργασιών και δικτύων. Τ έλος θα οργανω θούν συναντήσεις εργασίας (workshops) και θα παρουσιασθούν ανακοινώσεις (poster). Οι συνεδρίες θα πραγματοποιηθούν στην ελληνική, αγγλική και γαλλική γλώσσα, ενώ τα εργαστήρια και οι ανακοινώσεις θα είναι μόνο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα. Έ κθεση εκπαιδευτικού και άλλου υλικού θα υπάρχει σε ειδικά διαμορφω μένο χώρο. Στη Συντονιστική Οργανωτική Επιτροπή τη ς Ελλάδας σ υμμετέχουν τα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ, Παιδείας και Θ ρησ κευμάτων, Πολιτισμού, Εξωτερικών, η Ελληνική Επιτροπή τη ς UNESCO, ο Ο ργανισμός τη ς Πολιτιστικής Π ρω τεύουσας- Θεσσαλονίκη 1997, η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για τη ν Π εριβαλλοντική Εκπαίδευση, το Μ εσογειακό Γραφείο Π ληροφόρησης για το Περιβάλλον, το ν Πολιτισμό και τη ν Ανάπτυξη (Μ ΙΟ) και η Γενική Γραμματεία Ν έας Γενιάς. Για περαιτέρω πληροφ ορίες επικοινωνείστε με το Μ ΙΟ, Τριπόδων 28, Αθήνα, τηλ Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν Τεύχος 18, Οκτώβριος 1997 Διμηνιαία έκδοση του ΕΚΒΥ ΙSSN Ταχυδρομική διεύθυνση: Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής ίστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων 14ο χλμ Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας, Θέρμη, τηλ. (031) , , Φαξ: (031) Ε-mail: mariak@ ekby.the.forthnet.gr Υπεύθυνη Έ κδοσης: Μαρία Κατσακιώρη Συντακτική Επιτροπή: Μαρία Κατσακιώρη, Σπύρος Ν τάφης Σ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Βάσω Τσιαούση, Κυριάκος Σκορδάς, Σταύρος Χατζηγιαννάκης, Δ ημήρης Παπαδήμος Φωτογραφία εξω φύλλου: Σ. Μηλιώνης Σχέδια: Πασχάλης Δουγαλής Φωτοστοιχειοθεσία - Εκτύπωση: ΑΝίΜΑ GRARHICS Υιοί Α. Υφαντή Ο.Ε., Φραγκίνη 9, Θεσσαλονίκη Κείμενα και φωτογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ή η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο του περιεχομένου του ΑΜΦΙΒΙΟΝ μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή.