ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΥΕΛΟ ΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝ ΡΟΜΑ ΝΕΟΤΕΡΑ Ε ΟΜΕΝΑ: ΑΝΑ ΡΟΜΙΚΗ, ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΕΤΩΝ ΤΗΣ Β ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ. ΙΑΜΑΝΤΙ ΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Επιβλέπουσα: ΙΩΑΝΝΙ ΟΥ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 2006

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ Η παρούσα µελέτη αποτελεί τη διπλωµατική µου εργασία στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος Σπουδών Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία της Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Ο συνολικός σχεδιασµός της διπλωµατικής εργασίας, η συγκέντρωση του υλικού της µελέτης και η συγγραφή της είχαν διάρκεια ένα έτος. Με την ακόλουθη µελέτη ξεκινώ τα πρώτα µου βήµατα στα βαθιά νερά της Αιµατολογίας, µιας επιστήµης που µε συναρπάζει. Πάντα προσπαθώ να ενεργώ στη δουλειά µου µε αγάπη προς τον άρρωστο. Πάνω απ όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω το Θεό για όλα τα αγαθά που µου έδωσε και τη φώτιση που µου παρείχε. Θα ήθελα ιδιαίτερα να ευχαριστήσω τους γονείς µου και τον αδερφό µου για την υποστήριξή τους όλο αυτό το διάστηµα. Ακόµα, στο σηµείο αυτό, αισθάνοµαι την ανάγκη να εκφράσω τις θερµότερες ευχαριστίες µου, στην επιβλέπουσα της παρούσας διπλωµατικής εργασίας, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογίας Αιµατολογίας κ. Ελισσάβετ Ιωαννίδου Παπαγιαννάκη, για την ανάθεση αυτής της διπλωµατικής εργασίας, αλλά και για τη συνεχή επίβλεψη, καθοδήγηση και ηθική συµπαράσταση σε όλα τα στάδια εκπόνησης και συγγραφής της. Είναι ένας άνθρωπος που σέβοµαι απεριόριστα και αποτελεί τιµή για µένα η συνεργασία µας. Ιδιαιτέρως επιθυµώ να ευχαριστήσω, τα µέλη της συµβουλευτικής επιτροπής Καθηγητή κ. Ιωάννη Κλωνιζάκη και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια κ. Στυλιανή Χαραλαµπίδου Βρανίτσα. Ακόµα ευχαριστώ όλους τους καθηγητές των εδρών Βιολογικής Χηµείας και Παθολογικής Ανατοµικής για την πολύτιµη βοήθεια που µου παρείχαν µε τα µαθήµατά τους κατά τη διετία διεξαγωγής του µεταπτυχιακού. Καθοριστική ήταν η βοήθεια της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Ιατρικής Στατιστικής κ. Τάνιας Αρβανιτίδου Βαγιωνά, που µε τα µαθήµατά της στους µεταπτυχιακούς φοιτητές πάνω στο στατιστικό πακέτο SPSS, διευκόλυνε σηµαντικά τη στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων της µελέτης. Επιθυµώ να την ευχαριστήσω θερµά. Εκφράζω τις ευχαριστίες µου στους εκλεκτούς µου φίλους Νίκο Θώµο, Βασίλη Χαµπίδη, Κώστα Μπαδέκα και στην εκλεκτή µου φίλη Παυλίνα Παντελίδου για τη συνεχή συµπαράσταση και υποστήριξή τους. Ακόµα θερµά ευχαριστώ τη συνάδελφο Μαρία Καρατσέ για τη βοήθειά της στη συλλογή µέρους του υλικού της µελέτης, όπως επίσης και τις συναδέλφους Στέλλα Γκίζα και Μαρία Καραµπατάκη για τις

3 συνεχείς συµβουλές, αλλά και τη µεγάλη τους υποστήριξη. Θα ήταν παράλειψη να µην αναφερθώ στη µεγάλη βοήθεια του συναδέλφου Τάσου Κυβεντίδη. Επιθυµώ να του εκφράσω τις θερµές µου ευχαριστίες. Ξεχωριστά επιθυµώ να ευχαριστήσω τους συναδέλφους µου Ηλία ουλγέρη και Θώµη Τσιριγώτη από το Νοσοκοµείο Ειδικών Παθήσεων Θεσσαλονίκης, όπου εργάζοµαι, για τη συνεχή συµπαράστασή τους. Οµοίως, τους εξαιρετικούς συναδέλφους και φίλους Γιώργο Τσαπουρνά και Γιώργο Τάπανα για την υποστήριξή τους. Τέλος, ευχαριστώ τους ασθενείς που συµµετείχαν στη µελέτη και δέχθηκαν πρόθυµα να συνεργαστούν και να απαντήσουν στις ερωτήσεις µου.

4 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - ΓΕΝΙΚΟ

5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ορολογία που περιγράφει τις µυελογενείς κλωνικές αιµοπάθειες βραδείας εξέλιξης έχει επαναπροσδιοριστεί από την αρχική διατύπωση του Πολυάριθµοι όροι, όπως προλευχαιµία (αιµοποιητική δυσπλασία), ανθεκτική αναιµία µε περίσσεια βλαστών, υποξεία ή υποβόσκουσα µυελογενής λευχαιµία, ολιγολευχαιµία και µυελοδυσπλαστικά και δυσµυελοποιητικά σύνδροµα, έχουν χρησιµοποιηθεί για να περιγράψουν ασθενείς µε ανθεκτικές κυτταροπενίες, των οποίων ο µυελός των οστών περιέχει µορφολογικές αποδείξεις δυσπλαστικών αλλοιώσεων σε τουλάχιστον δύο από τις τρεις αιµοποιητικές κυτταρικές σειρές και στους οποίους η ασθένεια έχει τάση µετασχηµατισµού σε οξεία µυελογενή λευχαιµία (ΟΜΛ). Ο όρος µυελοδυσπλαστικό σύνδροµο (MDS) έχει γίνει στις µέρες µας διεθνώς αποδεκτός για να περιγράψει την παραπάνω κλινική οντότητα. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι, παρόλο που η λευχαιµική µεταµόρφωση στους άνω ασθενείς µορφολογικά µοιάζει µε de novo λευχαιµία, η µετάπτωση σε ΟΜΛ µετά από νόσηση από Μ Σ σύνδροµο, είναι ανθεκτικότερη στη συνηθισµένη θεραπεία καταστολής της ασθένειας. Η φτωχή πρόγνωση των ασθενών µε την παραπάνω λευχαιµική µεταµόρφωση µετά από Μ Σ είναι παρόµοια µε τη φτωχή πρόγνωση των ασθενών µε χρόνιες µυελοϋπερπλαστικές διαταραχές και λευχαιµική µετάπτωση. 1 Στους περισσότερους ασθενείς µε πρωτοπαθή Μ Σ, η ασθένεια προκαλείται de novo. Ωστόσο, ένας αριθµός ασθενών που είχαν προηγουµένως δεχτεί χηµειοθεραπεία µόνη ή σε συνδυασµό µε ακτινοθεραπεία για άλλες κακοήθειες, ενδέχεται να αναπτύξει δευτερογενώς Μ Σ. Τα δευτερογενή Μ Σ γενικά έχουν µια πιο επιθετική πορεία από τα πρωτογενή Μ Σ. 1 Τέλος, σηµαντικός είναι ο ρυθµός εξέλιξης των Μ Σ σε επιθετικά νοσήµατα, χαρακτηριστικό που βοηθά το διαχωρισµό ανάµεσα στα σχετικά βραδείας εξέλιξης M Σ και τα τάχιστα εξελισσόµενα Μ Σ σε ΟΜΛ. 1 ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Τα MDS σύνδροµα φαίνεται να είναι η συχνότερη αιµατολογική κακοήθεια που επηρεάζει τους ηλικιωµένους, µε µια µέση ηλικία διάγνωσης έτη. Η 1

7 πραγµατική επίπτωση των Μ Σ δεν είναι γνωστή. Εκτιµάται ότι περίπου νέες περιπτώσεις διαγιγνώσκονται ετησίως στις Η.Π.Α. Βασισµένη σε περιορισµένο αριθµό ευρωπαϊκών εθνικών µελετών, η επίπτωση των Μ Σ στην Ευρώπη εκτιµάται ότι ποικίλλει από 2,1 ως 12,6 περιπτώσεις/ /έτος και αυξάνει σε 15 ως 50 περιπτώσεις/ /έτος σε άτοµα µεγαλύτερα των 70 ετών. Η πρόσφατη αύξηση της επίπτωσης των Μ Σ µπορεί να είναι αληθινή, τη στιγµή που ο µέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί. εν πρόκειται πιθανότατα για πραγµατική αύξηση στον αριθµό των Μ Σ περιπτώσεων, αλλά αντανακλά τη βελτίωση στη γηριατρική ιατρική φροντίδα και τη χρήση των τεστ του µυελού των οστών στους ηλικιωµένους. Ωστόσο, λόγω της πιθανής αύξησης του µέσου όρου ζωής (το ποσοστό των ατόµων άνω των 65 αναµένεται να διπλασιαστεί στις επόµενες τρεις δεκαετίες) και της διαγνωστικής ικανότητας των Μ Σ συνδρόµων στο βιοµηχανικό κόσµο, η συχνότητα των Μ Σ αναµένεται να αυξηθεί στην επόµενη δεκαετία. 26 TAΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ Μ Σ Υπάρχουν πολλοί τρόποι εκτίµησης της έκβασης των ασθενών µε Μ Σ. Η αρχική ταξινόµηση έγινε το 1982 από την επιτροπή French-American-British Morphology group (FAB ταξινόµηση) και, ακολούθως, τουλάχιστον έξι πρόσθετα συστήµατα ταξινόµησης κινδύνου έχουν αναπτυχθεί για να προβλέψουν την επιβίωση και/ή την εξέλιξη σε ΟΜΛ (Πίνακας 2). 2 Το σύστηµα FAB χρησιµοποιείται ευρέως και αποτελεί το standard στην εκτίµηση των Μ Σ συνδρόµων, εδώ και δύο δεκαετίες. Βασίζεται σε µορφολογικά στοιχεία του αίµατος και του µυελού των οστών, που περιλαµβάνουν µέτρηση των βλαστών του µυελού και του περιφερικού αίµατος, των ραβδίων του Αuer, των δακτυλιοειδών σιδηροβλαστών και του αριθµού των µονοκυττάρων του περιφερικού αίµατος. 3 Το σύστηµα FAB αποτελείται από πέντε υποοµάδες: ανθεκτική αναιµία (RA-refractory anaemia µε <5% βλάστες στο µυελό), ανθεκτική αναιµία µε δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες (RARS), ανθεκτική αναιµία µε περίσσεια βλαστών (RAEB, 5-20% βλάστες στο µυελό), ανθεκτική αναιµία µε περίσσεια βλαστών σε µεταµόρφωση (RAEB-t, 21-30% βλάστες στο µυελό) και 2

8 χρόνια µυελοµονοκυτταρική λευχαιµία (CMML) (Πίνακας 1). 5 Παρόλο που το σύστηµα FAB δίνει σηµαντικές προγνωστικές πληροφορίες, εντούτοις αποτελεί φτωχό µοντέλο για να προβλέψει την τελική έκβαση σε µεµονωµένους ασθενείς. 2 Πίνακας 1: Tο σύστηµα FAB. 3 Σύµφωνα µε απόψεις αµερικανών αιµατολόγων, το να δηµιουργούνται διαγνωστικές διακρίσεις ανάµεσα σε ασθενείς µε 10, 20 ή 30% ποσοστό λευχαιµικών βλαστών του µυελού, είναι ασύµβατο µε τη βιολογική συµπεριφορά του καρκίνου και την ιατρική κατάταξη ταξινόµηση του καρκίνου. 6 3

9 Πίνακας 2: MDS ταξινόµηση για την πρόγνωση και επιβίωση κατά FAB, WHO και IPSS. 2 4

10 To 1999, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (World Health Organization WHO) πρότεινε µια νέα ταξινόµηση των Μ Σ ως µια υποτάξη της ΟΜΛ (Πίνακας 2). Η CMML και η RAEB-t αποµακρύνθηκαν από την MDS ταξινόµηση. Η CMML κατατάχθηκε στην οµάδα των µυελοδυσπλαστικών/µυελοϋπερπλαστικών διαταραχών (MDS-MPD). 16 Η RAEB-t συµπεριλήφθηκε στην ταξινόµηση της ΟΜΛ, καθώς ο ουδός των βλαστών του µυελού στην ΟΜΛ ελαττώθηκε από 30 σε 20%. 2 Ωστόσο η κατάργηση της RAEB-t κατηγορίας προκάλεσε αµφιλεγόµενες συζητήσεις στην επιστηµονική κοινότητα. Ορισµένοι ισχυρίζονται ότι η RAEB-t κατηγορία είναι βιολογικά διαφορετική από την ΟΜΛ και θα έπρεπε να παραµείνει ως ξεχωριστή διαγνωστική οντότητα Η κατηγορία RAEB χωρίστηκε σε RAEB-1 (βλάστες <10%) και RAEB-2 (βλάστες >10%). 16 Τα δύο παραπάνω γκρουπ διαφέρουν στο βαθµό της απόπτωσης και της µεθυλίωσης: στη RAEB-1, ο βαθµός απόπτωσης είναι υψηλότερος από τη RAEB-2, ενώ η τελευταία εµφανίζει µεγαλύτερο βαθµό µεθυλίωσης σε περιοχές προαγωγέων ανασταλτικών γονιδίων του κυτταρικού κύκλου, όπως είναι το p15 INK4b. 65 Eπιπρόσθετα, ασθενείς µε >10% βλάστες στο µυελό των οστών, έχουν µικρότερη µέση επιβίωση και υψηλότερο ρυθµό µετάπτωσης σε ΟΜΛ. 2 ύο νέες κατηγορίες, η ανθεκτική κυτταροπενία µε δυσπλασία πολλαπλών σειρών (RCMD- refractory cytopenia with multilineage dysplasia) και η ανθεκτική κυτταροπενία µε δυσπλασία πολλαπλών σειρών µε δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες (RCMD/RS) προστέθηκαν µετά την παρατήρηση ότι ασθενείς µε κυττοπενία µιας σειράς, συνήθως της ερυθράς σειράς, έχουν µεγαλύτερο προσδόκιµο επιβίωσης και χαµηλότερη συχνότητα µετάπτωσης σε ΟΜΛ (Πίνακας 2). ΜDS ασθενείς µε 5q - ως τη µόνη χρωµοσωµική ανωµαλία και επίσης ασθενείς µε αταξινόµητα MDS, θεωρήθηκαν ξεχωριστές οντότητες. 2 Το 1997 προτάθηκε το σύστηµα IPSS (International Prognostic Scoring System), που πλεονεκτεί συγκριτικά µε τα προηγούµενα συστήµατα καθορισµού της έκβασης των ασθενών µε MDS (Πίνακας 2). Από τότε, το σύστηµα IPSS, χρησιµοποιείται ευρέως για να ληφθούν θεραπευτικές αποφάσεις προσαρµοσµένες στον κάθε ασθενή. 12 Είναι ένα δυνατό εργαλείο κατηγοριοποίησης των ασθενών µε MDS σε ξεχωριστές προγνωστικές υποοµάδες, βασιζόµενο στη µέτρηση των βλαστών του µυελού, τον αριθµό των κυττοπενιών και των κλωνικών χρωµοσωµικών 5

11 ανωµαλιών. Κάθε ένας από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου προσµετράται και το σύνολο καθορίζει τη συνολική επιβίωση και τον κίνδυνο µετάπτωσης σε ΟΜΛ για τα de novo Μ Σ για όλους τους FAB τύπους, εκτός από τη CMML (Πίνακας 3). 3 Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η κατάταξη της CMML στα MDS σύνδροµα είναι προβληµατική, καθώς η τελευταία είναι κυρίως µυελοϋπερπλαστικό, παρά µυελοδυσπλαστικό νόσηµα. Η CMML µπορεί να µοιάζει περισσότερο µε χρόνια µυελογενή λευχαιµία µε περίσσεια µονοκυττάρων ή µε RAEB µε µονοκύττωση. 1 Πίνακας 3: Το σύστηµα IPSS. 3 Παρόλο που σύµφωνα µε προηγούµενα στοιχεία, απαιτείται δυσπλασία σε τουλάχιστον δύο σειρές για τη διάγνωση των Μ Σ, στην ταξινόµηση κατά WHO 6

12 είναι δυνατή η διάγνωση της RA και της RARS µε την ύπαρξη δυσπλασίας µόνο σε µια σειρά, αρκεί να απουσιάζουν λοιπά αίτια δυσπλασίας και η δυσπλασία να εµµένει για µεγαλύτερο διάστηµα από έξι µήνες. Ο πίνακας 4 συγκρίνει άµεσα τις ταξινοµήσεις κατά FAB και WHO. 11 Οι ασθενείς µε RAEB και RAEB-t έχουν σχετικά φτωχή πρόγνωση µε µέση επιβίωση που ποικίλλει από 5 ως 12 µήνες. Αντίθετα, οι ασθενείς µε RA ή RARS ζουν κατά µέσο όρο 3 ως 6 έτη. Η αναλογία µετάπτωσης σε Ο.Μ.Λ. ποικίλλει από 40% ως 50% στους σχετικά υψηλού κινδύνου ασθενείς µε RAEB και RAEB-t και από 5% ως 15% στους χαµηλού κινδύνου ασθενείς µε RA ή RARS. 11 Για τον καθορισµό του προγνωστικού συστήµατος IPSS, οι ασθενείς µε CMML χωρίστηκαν σε ασθενείς µε υπερπλαστικά στοιχεία και σε αυτούς που διέθεταν µη υπερπλαστικά, αλλά δυσπλαστικά στοιχεία. Οι ασθενείς της πρώτης οµάδας είχαν WBC>12.000/mm 3 και αποκλείστηκαν από την ανάλυση, καθώς αντιπροσώπευαν περισσότερο µυελοπαραγωγικές, παρά µυελοδυσπλαστικές διαταραχές. Ασθενείς CMML µε µη υπερπλαστικά στοιχεία (δεύτερη οµάδα) είχαν WBC<12.000/mm 3, όπως και άλλα στοιχεία των Μ Σ και έτσι συµπεριλήφθησαν στη µελέτη. 11 Πίνακας 4: Άµεση σύγκριση ταξινόµησης FAB και WHO των Μ Σ συνδρόµων. 11 7

13 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Η έκθεση στο βενζόλιο, σε χηµειοθεραπευτικούς παράγοντες (κυρίως αλκυλιωτικοί παράγοντες και αναστολείς των τοποϊσοµερασών) και η ακτινοβολία αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης Μ Σ συνδρόµων. 6 Οι παραπάνω παράγοντες µπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο DNA, καταστροφή ή αλλοίωση των ενζύµων που επιδιορθώνουν το DNA, καθώς επίσης και απώλεια της ακεραιότητας των χρωµοσωµάτων. 6 Υπάρχουν πολλαπλές µελέτες που διερευνούν την πιθανότητα πρόκλησης µυελοδυσπλαστικών συνδρόµων από περιβαλλοντικούς παράγοντες και χηµικές ουσίες που απαντούν στους εργασιακούς χώρους. Η παραπάνω συσχέτιση µπορεί να υποστηριχθεί µε επιστηµονική εγκυρότητα µόνο για το βενζόλιο. 7,8 Ακόµα, κληρονοµικές ασθένειες, όπως η αναιµία Fanconi, προδιαθέτουν στην πρόκληση µυελοδυσπλαστικών συνδρόµων και οξείας µυελογενούς λευχαιµίας. 6 Κλωνικές κυτταρογενετικές διαταραχές επισυµβαίνουν στα τρία τέταρτα των ασθενών µε µυελοδυσπλαστικά σύνδροµα. Χρωµοσωµικές βλάβες που απαντώνται συχνότερα είναι στα χρωµατοσώµατα 5, 7, 8 και σπανιότερα στα χρωµατοσώµατα 20,17, Χ, Υ. 6 Tα µυελοδυσπλαστικά σύνδροµα είναι νοσήµατα της µεγάλης ηλικίας (συνήθως), χαρακτηρίζονται από συχνή µετάπτωση σε οξεία µυελογενή λευχαιµία, σηµαντική ετερογένεια και εξαιρετικά δύσκολη θεραπευτική αντιµετώπιση. Είναι ασθένειες των αρχέγονων αιµοποιητικών κυττάρων µε παρουσία παθολογικών κλώνων, συσχετίζονται µε προηγούµενες τοξικές επιδράσεις στο µυελό και συχνά εµφανίζουν πανκυτταροπενία στο περιφερικό αίµα µε υπερκυτταρικό µυελό. 9 Οι διαταραχές ποικίλλουν από τις σχετικά καλοήθεις κλωνικές αναιµίες µε χαµηλή συχνότητα µετάπτωσης σε οξεία λευχαιµία, µέχρι τις κλωνικές κυτταροπενίες πολλών σειρών και τις ολιγοβλαστικές µυελογενείς λευχαιµίες (RAEB), που συχνά µεταπίπτουν σε οξείες λευχαιµίες. Ο όρος µυελοδυσπλασία αµφισβητείται από ορισµένους ερευνητές, εντούτοις όµως χρησιµοποιείται ευρέως. 6 Υπέρ της νεοπλασµατικής αρχικής αιτιολογίας υπάρχουν πολλά δεδοµένα και για το λόγο αυτό η άποψη αυτή είναι η επικρατούσα. Συγκεκριµένα αναφέρονται η διαπίστωση παρουσίας κυτταρικού κλώνου σε σηµαντικό ποσοστό ασθενών, οι µεταλλάξεις ογκογονιδίων και ογκοκατασταλτικών γονιδίων, οι διαταραχές του κυτταρικού κύκλου που παρατηρούνται, καθώς και η συχνή µετάπτωση σε οξεία λευχαιµία. Ως αρνητικά σηµεία της θεωρίας αυτής, µπορεί κανείς να παραθέσει την 8

14 παρουσία µορφών που δεν εξελίσσονται σε λευχαιµία και τη συνύπαρξη µε νοσήµατα φλεγµονώδους τύπου, καθώς και µε πρωτογενή νοσήµατα µιτοχονδρίων. 9 Η σηµασία της απόπτωσης στην παθογένεια του νοσήµατος έχει αποτελέσει για χρόνια πεδίο συστηµατικής µελέτης, παρόλο που τα µέχρι σήµερα ευρήµατα έχουν δηµιουργήσει περισσότερα ερωτηµατικά, χωρίς να έχουν δώσει σαφείς και οριστικές απαντήσεις. εδοµένα που συνηγορούν για τη συµµετοχή της απόπτωσης στην παθογένεια των Μ Σ είναι η διαπίστωση αυξηµένης απόπτωσης στο µυελό των περισσότερων ασθενών, οι συνοδές διαταραχές µιτοχονδρίων, η αύξηση του TNFα, της έκφρασης fas, η ενεργοποίηση κασπασών και λοιπών προ-αποπτωτικών µορίων σε κύτταρα µυελού των ασθενών και η επιτυχία της αντι-αποπτωτικής αγωγής σε 25% των ασθενών. Αντίθετα, η αδυναµία συσχέτισης του βαθµού της απόπτωσης µε την κλινική εικόνα, αλλά και η αποτυχία της αντι-αποπτωτικής αγωγής στο 75% των ασθενών, θέτουν σε αµφισβήτηση το βασικό ρόλο της και την προσδιορίζουν περισσότερο ως επακόλουθο ή επιφαινόµενο. Αυτό δε σηµαίνει ότι η απόπτωση είναι άνευ σηµασίας στα Μ Σ, απλά επισηµαίνεται η δυσκολία να θεωρηθεί ως το βασικό, πρωταρχικό αίτιο της νόσου. Θα πρέπει πάντως να προστεθεί ότι διαταραχή της απόπτωσης φαίνεται πως παίζει βασικό παθογενετικό ρόλο στην εξέλιξη των Μ Σ προς οξεία λευχαιµία, καθώς πολλές µελέτες έχουν δείξει ότι η µετάπτωση αυτή συνοδεύεται από ανάπτυξη αντοχής στην απόπτωση από τον παθολογικό κλώνο. 9 Ένα άλλο σηµαντικό θέµα που αφορά την παθογένεια των Μ Σ είναι η συµµετοχή του ανοσολογικού συστήµατος. Η ανοσολογική αντίδραση φαίνεται ότι συµµετέχει στην παθογένεια των Μ Σ, χωρίς όµως ισχυρές ενδείξεις ότι αποτελεί το αρχικό αίτιο. Σε ένα ποσοστό ασθενών (20-25%), η ανοσοκατασταλτική θεραπεία έχει ευνοϊκά αποτελέσµατα. Επιπλέον, η σηµασία των προηγούµενων βλαπτικών επιδράσεων στο µυελό υποστηρίζεται από την εµφάνιση δευτεροπαθούς Μ Σ µετά χηµειο- και ακτινο-θεραπεία, την αυξηµένη επίπτωση µε την ηλικία, την επακόλουθη αντοχή στη χηµειοθεραπεία, από το ότι Μ Σ-τύπου νοσήµατα στην παιδική ηλικία εµφανίζονται κυρίως µετά βλάβη µυελού και τέλος από τη Μ Σ-τύπου εξέλιξη στην απλαστική αναιµία, ιδίως µετά θεραπεία µε ανοσοκαταστολή. 9 Το ενδιαφέρον για το ρόλο των µιτοχονδρίων ενισχύεται από πρόσφατα ευρήµατα. Καταρχήν, διαπιστώθηκαν πολλαπλές µεταλλάξεις στο µιτοχονδριακό DNA ερυθροβλαστών ασθενών µε RARS, ενώ µελέτη σε zebrafish (το οποίο θεωρείται καλό µοντέλο για τη µελέτη της αιµοποίησης των θηλαστικών) έδειξε ότι µετάλλαξη σε γονίδιο που κωδικοποιεί µια mitochondrial matrix chaperone 9

15 (HSPA9B), προκαλεί διαταραχή της λειτουργίας των µιτοχονδρίων, οξειδωτικό stress και απόπτωση στα ερυθροκύτταρα, οδηγώντας σε αιµατολογική διαταραχή που θυµίζει τη µη αποδοτική αιµοποίηση που παρατηρείται στα Μ Σ, µε αναιµία, δυσπλασία, απόπτωση αιµοποιητικών κυττάρων και πανκυτταροπενία. 9 Επιπλέον, η παρουσία των δακτυλιοειδών σιδηροβλαστών δεν περιορίζεται µόνο σε ασθενείς µε RARS, αλλά και στις λοιπές κατηγορίες των Μ Σ. 11 Η παραπάνω παθολογική συσσώρευση του σιδήρου στα µιτοχόνδρια και εκτός αυτών, συνεισφέρει στην πρόκληση των Μ Σ. 11 Η δηµιουργία των σιδηροβλαστών φαίνεται να οφείλεται σε δυσλειτουργία της µιτοχονδριακής αναπνευστικής αλυσίδας, πιθανότατα λόγω µεταλλάξεων του µιτοχονδριακού DNA, στις οποίες οι ηλικιωµένοι είναι περισσότερο επιρρεπείς. Η άνω δυσλειτουργία οδηγεί στη συσσώρευση τοξικού σιδήρου στο στρώµα των µιτοχονδρίων. 11 Η γήρανση (senescence) των stem cells χαρακτηρίζεται από συνδυασµό φυσιολογικής µεταβολικής δραστηριότητας µε απώλεια της ικανότητας πολλαπλασιασµού και ανθεκτικότητα στην απόπτωση. 9 Σε ότι αφορά το µικροπεριβάλλον του µυελού, µια πρόσφατη µελέτη έδειξε ότι τα µεσεγχυµατικά κύτταρα του µυελού είναι φυσιολογικά, δε συµµετέχουν στον κλώνο και εµφανίζουν φυσιολογική in vitro υποστήριξη της αιµοποίησης. Η συνύπαρξη φυσιολογικής και παθολογικής αιµοποίησης σε ασθενείς µε Μ Σ, είναι ένα ακόµη σηµείο αντιπαράθεσης. Με συνοπτικό τρόπο, µπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι υπάρχει ετερογένεια. Υπάρχουν ασθενείς στους οποίους διατηρείται και φυσιολογική αιµοποίηση. Αν αυτό συσχετίζεται µε τη µορφή του Μ Σ και κυρίως µε το αν πρόκειται για πρώιµο ή όψιµο Μ Σ, µένει να διευκρινιστεί. Τέλος, πεδίο έρευνας αποτελεί η συµπεριφορά των προγονικών κυττάρων των ασθενών µε Μ Σ στην κινητοποίηση και την επανεγκατάσταση στο µυελό. Τα µέχρι τώρα in vitro δεδοµένα δείχνουν ότι η επανεγκατάσταση των άνω κυττάρων στο µυελό σε ασθενείς µε Μ Σ υπολείπεται. 9 Η πιθανότερη ακολουθία των γεγονότων στους ασθενείς µε Μ Σ φαίνεται ότι είναι η ακόλουθη: 1) Γενετική βλάβη σε ένα αρχέγονο ή προγονικό αιµοποιητικό κύτταρο του µυελού των οστών, που µπορεί να είναι αποτέλεσµα ενδογενών κυτταρικών µηχανισµών, φαρµάκων ή ακτινοβολίας και δηµιουργία κυτταρικού κλώνου ως επακόλουθο, 2) Αντίδραση του ανοσολογικού συστήµατος µε δηµιουργία στο επίπεδο του µυελού περιβάλλοντος προ-αποπτωτικού µε συµµετοχή µακροφάγων, δενδριτικών και Τ-κυττάρων, 3) Περαιτέρω επιλογή του κυτταρικού 10

16 κλώνου µε την ανάπτυξη ιδιοτήτων ανθεκτικότητας στην απόπτωση, ενώ τα φυσιολογικά αιµοποιητικά κύτταρα εξακολουθούν να υφίστανται τις συνέπειες του προ-αποπτωτικού περιβάλλοντος του µυελού, 4) Νέα γενετική διαταραχή σε κύτταρο του κλώνου, η οποία οδηγεί σε µετάπτωση σε οξεία λευχαιµία. 9 Η εναλλακτική αλληλουχία γεγονότων που µπορεί να προταθεί είναι η παρακάτω: 1) ηµιουργία αρχικά προ-αποπτωτικού περιβάλλοντος στο µυελό των οστών, που µπορεί να οφείλεται σε ενεργοποίηση του ανοσολογικού συστήµατος, αλλά και σε µεταλλάξεις µιτοχονδριακών γονιδίων, που καθιστούν το κύτταρο ευαίσθητο στο οξειδωτικό stress, 2) Βλάβη του γενετικού υλικού, αποτέλεσµα του προ-αποπτωτικού περιβάλλοντος, η οποία δηµιουργεί στη συνέχεια προϋποθέσεις ανάπτυξης κυτταρικού κλώνου, 3) Όµοια ακολουθία γεγονότων στη συνέχεια µε επέλευση νέων γενετικών βλαβών, περαιτέρω ανάπτυξη κυτταρικού κλώνου και οξεία λευχαιµία. 9 Πρέπει να τονιστεί ότι είναι πιθανό η πρωταρχική βλάβη να διαφέρει στις διάφορες κατηγορίες ασθενών, ενώ ο διαφορετικός κάθε φορά χρόνος που χρειάζεται για τη µετάπτωση του νοσήµατος από τη µια στην άλλη φάση, µπορεί να ερµηνεύσει την τεράστια ετερογένεια που παρατηρείται στην κλινική εικόνα. Είναι δηλαδή πιθανό σε µερικούς ασθενείς µε Μ Σ να προηγείται η νεοπλασµατική κλωνική διαταραχή και να ακολουθούν τα υπόλοιπα, δηλαδή η νεοπλασία να προκαλεί την προ-αποπτωτική διαταραχή του µικροπεριβάλλοντος του µυελού, ενώ σε άλλους η διαδικασία να αναστρέφεται και να είναι οι µικροπεριβαλλοντικές αντιδράσεις, που προκαλούν τη νεοπλασία. Η διάκριση αυτή ίσως απαντά σε σειρά παρατηρήσεων που καταδεικνύουν την ιασιµότητα του νοσήµατος µε χηµειοθεραπεία σε σχετικά νεώτερους ασθενείς και την αποτυχία της στους ηλικιωµένους, όπου πλην των άλλων αρνητικών παραµέτρων υπάρχει ήδη διαµορφωµένο προ-αποπτωτικό µικροπεριβάλλον του µυελού. 9 11

17 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Οι ασθενείς µπορεί να είναι ασυµπτωµατικοί µε πολύ ήπια µακροκυτταρική αναιµία ή ενδέχεται να εµφανίσουν συµπτωµατική αναιµία µε ωχρότητα δέρµατος, δύσπνοια, εύκολη κόπωση και καταβολή δυνάµεων. Μπορεί να εµφανίσουν λοιµώξεις, λόγω της ουδετεροπενίας ή της διαταραγµένης λειτουργίας των πολυµορφοπύρηνων. Ακόµα είναι δυνατή η εµφάνιση εύκολων εκχυµώσεων ή άλλων αιµορραγικών εκδηλώσεων, λόγω της θροµβοπενίας. Συχνά συνυπάρχουν γενικά συµπτώµατα όπως απώλεια βάρους και ιδρώτες. 13 Ποσοστό 5-10% των ασθενών εµφανίζουν σπληνοµεγαλία και ηπατοµεγαλία. Εκτός των κατηγοριών RA και RARS, τα υπόλοιπα Μ Σ θεωρούνται υψηλού κινδύνου, λόγω της κακής πορείας και του κινδύνου µετατροπής σε οξεία λευχαιµία µε θανατηφόρο κατάληξη. 4 Το σύνδροµο Down προδιαθέτει στην εµφάνιση Μ Σ συνδρόµων. 14 Η CMML αποτελεί ξεχωριστή κλινική οντότητα. Στα αρχικά στάδια, συχνά η νόσος είναι ασυµπτωµατική ή εµφανίζονται γενικά συµπτώµατα ή συµπτώµατα αναιµίας. Η εµφάνιση σπληνοµεγαλίας είναι συχνή, ενώ η νόσος εξελίσσεται είτε σε µυελική ανεπάρκεια είτε σε οξεία µυελοµονοκυτταρική λευχαιµία. Η πρόγνωση ποικίλλει µε µέση διάρκεια ζωής από 4 ως 60 µήνες. Εργαστηριακά, παρατηρείται ορθοκυτταρική ορθόχρωµη αναιµία, λευκοκυττάρωση, θροµβοπενία, αύξηση της λυσοζύµης αίµατος και ούρων, µονοκύτταρα >1000/µl στο περιφερικό αίµα και ποσοστό βλαστών µέχρι 20% στο µυελό των οστών και µέχρι 5% στο περιφερικό αίµα. 4 Η CMML κατετάγη στα MDS, κυρίως λόγω της δυσπλασίας που εµφανίζεται σε ορισµένους ασθενείς και επιπλέον, επειδή οι περιφερικές κυτταροπενίες δεν είναι ασυνήθεις. Ωστόσο η κατάταξή της στα Μ Σ σύνδροµα αµφισβητείται από πολλούς επιστήµονες, επειδή µεγάλη οµάδα ασθενών εµφανίζει µυελοϋπερπλαστικά κλινικά στοιχεία. 1 Λόγω των παραπάνω ευρηµάτων, η διαταραχή αυτή διαιρείται σε 2 υποοµάδες, µια υπερπλαστική και µια µη υπερπλαστική µορφή µε δυσπλαστικά στοιχεία. Όριά τους ο αριθµός WBC=12.000/mm 3 και η παρουσία ηπατοσπληνοµεγαλίας. 1 Έτσι, η CMML µπορεί να θεωρηθεί διαταραχή πρότυπο που εµπεριέχει στοιχεία τόσο µυελοδυσπλαστικού συνδρόµου, όσο και χρόνιας µυελοπαραγωγικής διαταραχής, κάτι το οποίο προβλέπεται από την ταξινόµηση των Μ Σ συνδρόµων κατά WHO. Τέλος, υπάρχουν ασθενείς µε διαταραχές που εµπεριέχουν τόσο µυελοδυσπλαστικά, όσο και µυελοπαραγωγικά στοιχεία. 1 12

18 Στην κλινική εικόνα των Μ Σ συνδρόµων περιγράφονται τα σύνδροµα 5q - και το σύνδροµο µονοσωµίας 7. Το σύνδροµο 5q - οφείλεται σε έλλειψη τµήµατος των µακρών σκελών του χρωµατοσώµατος 5. Η περιοχή της ρήξης περιέχει γονίδια που κωδικοποιούν αυξητικούς παράγοντες (Μ-CSF, GM-CSF). Συνήθως προσβάλλει µεσήλικες ή γυναίκες προχωρηµένης ηλικίας. Κλινικά εκδηλώνεται µε ανθεκτική αναιµία και σπληνοµεγαλία σε ποσοστό >50%. Η πρόγνωση χαρακτηρίζεται σχετικά καλή. Στο σύνδροµο µονοσωµίας 7, η απώλεια του χρωµοσώµατος 7 οδηγεί στην απώλεια συγκεκριµένου ογκοκατασταλτικού γονιδίου. Το σύνδροµο παρουσιάζεται συχνότερα στην πρώτη και στην έκτη δεκαετία της ζωής και προσβάλλει κατά κύριο λόγο τους άνδρες. Συνήθως ανευρίσκεται σπληνοµεγαλία και λευχαιµική µετατροπή της νόσου συµβαίνει συχνότερα στους ενήλικες. 4 Στα ειδικά κλινικά σύνδροµα που απαντούν σε ασθενείς µε Μ Σ, αναφέρονται στη βιβλιογραφία το σύνδροµο Sweet µε εκδηλώσεις από το δέρµα, καθώς επίσης και σύνδροµο µε συµµετοχή του υποθαλάµου και µε εµφάνιση πολυουρίας και πολυδιψίας. 6 Σύµφωνα µε την έκδοση της αιµατολογίας WILLIAMS (7 η έκδοση, 2006) τα Μ Σ σύνδροµα µπορούν να ταξινοµηθούν ως εξής: Κλασικό 5q - σύνδροµο, κλωνική (ανθεκτική) µη σιδηροβλαστική αναιµία, κλωνική (ανθεκτική) σιδηροβλαστική αναιµία, κλωνική κυτταροπενία 2 ή 3 σειρών, ολιγοβλαστική λευχαιµία (RAEB) και δυσπλαστικές διαταραχές που δεν ταξινοµούνται στις άνω κατηγορίες (π.χ. χρόνια κλωνική µονοκυττάρωση). 6 13

19 Εικόνα 1: ερµατική Αγγειΐτιδα σε Ασθενή µε Μ Σ Σύνδροµο

20 ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΙΑΦΟΡΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ Ο µυελός των οστών συνήθως έχει φυσιολογική ή αυξηµένη κυτταροβρίθεια µε δυσπλαστικές αλλοιώσεις των στοιχείων του, το οποίο σε συνδυασµό µε την κυτταροπενία του περιφερικού αίµατος, θέτει την υπόνοια διάγνωσης Μ Σ συνδρόµου. 3 Από το περιφερικό αίµα ενδέχεται να εµφανίζεται αναιµία υπόχρωµη µικροκυτταρική ή ορθόχρωµη ορθοκυτταρική, ανισοποικιλοκυττάρωση, βασεόφιλη στίξη, σωµάτια Heinz και ενίοτε δίµορφος ερυθροκυτταρικός πληθυσµός από µικροκύτταρα και µακροκύτταρα. 4 Ακόµα παρατηρείται λευκοπενία, υπερκατάτµηση του πυρήνα των ουδετεροφίλων ή υποκατάτµηση (ψευδο Huët), αποκοκκίωση και συχνά αύξηση των µονοκυττάρων ή ύπαρξη βλαστών. Η θροµβοπενία απαντάται συχνά, όπως και η ύπαρξη µεγάλων αιµοπεταλίων. Λειτουργικά παρατηρείται ελάττωση της προσκόλλησης και συσσώρευσης των αιµοπεταλίων, γεγονός που εξηγεί τις αιµορραγικές εκδηλώσεις. Ο χρόνος ροής συχνά είναι παρατεταµένος. 4 Ο µυελός είναι κυτταροβριθής ή ενίοτε υποπλαστικός, µε ευρήµατα δυσπλασίας και στις 3 σειρές. 17 Από την ερυθρά σειρά απαντώνται συχνά οι µεγαλοβλαστοειδείς αλλοιώσεις, οι τριφυλλοειδείς πυρήνες, οι γιγάντιες ερυθροβλάστες, οι ερυθροβλάστες µε δύο ή περισσότερους πυρήνες και οι δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες. Στην κοκκιώδη σειρά εµφανίζεται διαταραχή ή έλλειψη της κοκκίωσης, υπερκατάτµηση ή υποκατάτµηση (ψευδο Huët) του πυρήνα των ουδετεροφίλων, αύξηση των µονοκυττάρων, µονοκυτταροειδή κύτταρα, γιγάντια µυελοκύτταρα και µυελοβλάστες < 30%. Τα µεγακαρυοκύτταρα είναι διπύρηνα ή υπερκατάτµητα ή αντίθετα µικρά χωρίς λόβωση και χωρίς κοκκίωση (µικροµεγακαρυοκύτταρα) ή µε κενοτόπια στο πρωτόπλασµα. Μεγαλοβλαστοειδής εικόνα του µυελού δεν είναι σπάνια και µπορεί να δηµιουργήσει διαγνωστικές δυσχέρειες από µακροκυτταρικές αναιµίες. Στα βιοχηµικά ευρήµατα ανήκουν η αυξηµένη LDH και ο αυξηµένος σίδηρος και φερριτίνη στις κατηγορίες RA και RARS. Σε ποσοστό >60% εµφανίζονται χρωµοσωµικές ανωµαλίες, όπως 5q -, µονοσωµία 7 και τρισωµία 8. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα χρωµατοσώµατα 5, 7 και 8 φέρουν γονίδια ή ογκογονίδια απαραίτητα για την αιµοποίηση. Το χρωµόσωµα 5 φέρει το γονίδιο για τη λευκοκυτταρική ιντερφερόνη, το 7 το ογκογονίδιο C-ERB και το 8 τα C-MYC και C-MET ογκογονίδια. 4 15

21 Οι σιδηροβλάστες είναι ερυθροβλάστες που περιέχουν µικρά διάσπαρτα κοκκία σιδήρου, συνήθως έως 4 ανά κύτταρο (σιδηροβλάστη τύπου I). Σε νοσήµατα που δε χρησιµοποιείται επαρκώς ο σίδηρος, οι σιδηροβλάστες µπορεί να περιέχουν έως και 6 κοκκία ανά κύτταρο (σιδηροβλάστες τύπου II). Οι δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες είναι σιδηροβλάστες µε έγκλειστα σιδήρου που βρίσκονται δακτυλιοειδώς γύρω από τον πυρήνα (σιδηροβλάστες τύπου III). Η ανεύρεσή τους δείχνει υπερφόρτωση των µιτοχονδρίων µε σίδηρο και χαρακτηρίζει κυρίως τις κατηγορίες RA και RARS. 4 υσπλαστικές ανωµαλίες κυττάρων στο µυελό επισυµβαίνουν και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι η έλλειψη φολικού οξέος και βιταµίνης Β12, οι ιογενείς λοιµώξεις (HIV) και η έκθεση σε αντιβιοτικά και χηµειοθεραπευτικούς παράγοντες. Έτσι, ενδέχεται να προκύψει διαφοροδιαγνωστικό πρόβληµα ανάµεσα στις άνω καταστάσεις και τα Μ Σ σύνδροµα. Η διαφορά είναι ότι µετά από θεραπεία της υποκείµενης νόσου ή άρσης των αιτίων των διατροφικών ελλείψεων, επέρχεται άρση της µυελοκαταστολής και της δυσπλασίας, ενώ σε περίπτωση MDS, οι δυσπλαστικές αλλοιώσεις εµµένουν. Η εύρεση κυτταρογενετικών ανωµαλιών αποτελεί κριτικό σηµείο για τη διάγνωση των MDS. 14 Η µέθοδος FISH (φθορίζον in situ υβριδισµός) χρησιµοποιείται για τη διάγνωση κυτταρογενετικών ανωµαλιών, µέσω ειδικών DNA probes (ανιχνευτών) για το κάθε χρωµόσωµα. Πλεονέκτηµά της, σε αντίθεση µε τις παραδοσιακές µεθόδους κυτταρογενετικής ανάλυσης που διενεργούνται αποκλειστικά στο στάδιο της µετάφασης, αποτελεί το γεγονός ότι δεν εξαρτάται από τη διαίρεση του κυττάρου. Μειονέκτηµα της µεθόδου FISH είναι ότι η µέθοδος περιορίζεται σε καλά γνωστές και µελετηµένες κυτταρογενετικές βλάβες. Η νέα τεχνική chromosome painting αποτελεί παραλλαγή της µεθόδου FISH και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη διάγνωση κυτταρογενετικών ανωµαλιών. Τέλος, η µέθοδος PCR (polymerase chain reaction) συνιστά ένα ακόµα σηµαντικό εργαλείο στη διάγνωση κλωνικών γενετικών ανωµαλιών. 3 Υπάρχει µια µειοψηφία ασθενών µε MDS που έχουν υποκυτταρικό µυελό (συνήθως οι κατηγορίες RA και RAEB). Σε αυτές τις περιπτώσεις ενδέχεται να προκύψει πρόβληµα στη διαφορική διάγνωση από την απλαστική αναιµία και την υποπλαστική µορφή της οξείας µυελογενούς λευχαιµίας. Η εύρεση κυτταρογενετικών ανωµαλιών που είναι τυπικές Μ Σ συνδρόµων, επιτρέπει την ακριβή διάγνωση. 3 Ακόµα, οι ασθενείς µε µυελοδυσπλασία ορισµένες φορές εµφανίζουν ίνωση στο µυελό των οστών και έτσι, προκαλείται πρόβληµα διαφορικής διάγνωσης από τη µυελοΐνωση (µυελοϋπερπλαστικό νόσηµα). Η παρουσία δυσπλασίας και στις τρεις 16

22 σειρές από το περιφερικό αίµα και η απουσία ηπατοµεγαλίας και σπληνοµεγαλίας, οδηγούν στη διάγνωση της µυελοδυσπλασίας. 3 Εικόνα 2 : Α) Περιφερικό αίµα : ίλοβο ουδετερόφιλο και βλάστες. Β) Μυελός των οστών : υσπλασία ερυθράς σειράς µε νεοεµφανιζόµενο πυρήνα σαν κάλυκα και µεγαλοβλάστωση. C) ακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες (µυελός οστών Μ Σ)

23 Εικόνα 3 : υσπλαστικά χαρακτηριστικά των Μ Σ συνδρόµων από το µυελό των οστών. 15 Εικόνα 4 : Αριστερά, στρώµα λευκοκυττάρων µε δακτυλιοειδείς πυρήνες, ιδιαίτερα πυκνό πυρηνικό υπόστρωµα και ελαττωµένη πυρηνική κατάτµηση (περιφερικό αίµα). εξιά, µειωµένη πυρηνική κατάτµηση (ανωµαλία Pelger Huët ), άνω δεξί τµήµα εικόνας δίκην γυαλιά µύτης pince nez (περιφερικό αίµα) Μ Σ. 6 18

24 Εικόνα 5 : A) Μεγαλοβλαστική ερυθροποίηση µε κυτταρόπλασµα δίκην φυσαλλίδας (µυελός οστών). Β) Πολυπύρηνο πρόδροµο κύτταρο της ερυθράς σειράς (µυελός οστών). C) ακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες (χρώση Prussian blue µυελός οστών). D) Ψευδο Pelger Huët ουδετερόφιλο (υποκατάτµηση πυρήνα επίχρισµα περιφερικού αίµατος). Ε) Μικροµεγακαρυοκύτταρο µυελού των οστών. F) ύσµορφοι, παραµορφωµένοι πυρήνες σε πρόδροµα κύτταρα της ερυθράς σειράς (µυελός οστών) Μ Σ. 3 Εικόνα 6 : Ανωµαλίες ερυθροκυττάρων σε Μ Σ περιφερικό αίµα. Ανισοκυττάρωση, ποικιλοκυττάρωση, ανισοχρωµία. 6 19

25 Εικόνα 7 : Μ Σ περιφερικό αίµα. Αριστερά, γιγάντια αιµοπετάλια, ανωµαλίες ερυθροκυττάρων και ουδετερόφιλο µε δακτυλιοειδή πυρήνα. εξιά, γιγάντια, δυσµορφικά αιµοπετάλια. 6 Εικόνα 8 : Μ Σ µυελός των οστών. Αριστερά, δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες. εξιά, µη φυσιολογικά µεγακαρυοκύτταρα. 6 Εικόνα 9 : Μ Σ µυελός των οστών. υσερυθροποίηση µε διπύρηνα κύτταρα και θραύσµατα πυρήνων ερυθροβλαστών. 6 20

26 Εικόνα 10 : Κυτταρογενετικές ανωµαλίες που εντοπίζονται µε τη µέθοδο FISH (φθορίζον in situ υβριδισµός) σε ασθενείς µε µυελοδυσπλασία. A) Σύνδροµο 5q -, fluorescein labeled ανιχνευτής για το 5p (πράσινο) και rhodamine labeled ανιχνευτής για το 5q (κόκκινο). B) Μονοσωµία 7, κεντροµερικός ανιχνευτής (κόκκινο). C) Τρισωµία 8, κεντροµερικός ανιχνευτής (κόκκινο). 3 ΘΕΡΑΠΕΙΑ Οι ασθενείς µε MDS κατηγοριοποιούνται ανάλογα µε το προγνωστικό σύστηµα IPSS, σε χαµηλού κινδύνου (low, intermediate-1) και υψηλού κινδύνου (intermediate- 2, high). 12 Όλοι οι ασθενείς µε MDS θα πρέπει να λαµβάνουν υποστηρικτική αγωγή, η οποία περιλαµβάνει αντιβιοτικά για την αντιµετώπιση των λοιµώξεων και µεταγγίσεις ερυθροκυττάρων και αιµοπεταλίων για την αντιµετώπιση των συµπτωµατικών κυτταροπενιών. 18 Η θεραπεία µε χηλικές ενώσεις που δεσµεύουν το σίδηρο θα πρέπει να εφαρµόζεται στους Μ Σ ασθενείς που έχουν λάβει >20-40 µονάδες ερυθρών, ιδιαίτερα στους ασθενείς χαµηλού κινδύνου (NCCN guidelines). 19 Σε µελέτη που έγινε στη ανία το 1996, εκτιµήθηκε µικρός αριθµός ασθενών µε Μ Σ, που έλαβαν πολλαπλές µεταγγίσεις ερυθρών αιµοσφαιρίων (πάνω από 90 µεταγγίσεις κατά µέσο όρο ο καθένας) και παρουσίαζαν αυξηµένη φερριτίνη ορού και αυξηµένη εναπόθεση σιδήρου στο ήπαρ (εύρηµα MRI) και την καρδιά. Οι άνω ασθενείς έλαβαν θεραπεία µε δεσφεριοξαµίνη (χηλική ένωση) για 2 έτη µε αποτέλεσµα την αποσιδήρωση, την αναστολή της υπερφόρτωσης του οργανισµού µε τον τοξικό σίδηρο και τη βελτίωση των αιµατολογικών παραµέτρων (αριθµός αιµοπεταλίων και ουδετεροφίλων, άνοδος αιµοσφαιρίνης). 20 Η χορήγηση της 21

27 δεσφεριοξαµίνης γίνεται µε υποδόρια έγχυση για 8 µε 12 ώρες, 5 έως 7 νύχτες την εβδοµάδα, γεγονός που παρουσιάζει µειονεκτήµατα. 10 Νέες κλινικές δοκιµές διενεργούνται αυτή τη στιγµή, για 2 καινούριες χηλικές ενώσεις που χορηγούνται από το στόµα, τη δεφεριπρόνη (deferiprone) και το φάρµακο deferasirox, µε ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα ως τώρα. 10 Άλλοι ασθενείς χαµηλού κινδύνου µε συµπτωµατική αναιµία, θα πρέπει να αντιµετωπίζονται µε ερυθροποιητίνη (ή darbepoetin), µε ή χωρίς GCSF (granulocyte colony stimulating factor). 10 Η θεραπεία µε ανασυνδυασµένη ανθρώπινη ερυθροποιητίνη προκαλεί ανταπόκριση της τάξης του 16%, σύµφωνα µε µετα ανάλυση, που συµπεριλαµβάνει όλους τους Μ Σ υποτύπους. 21 H συγχορήγηση ανασυνδυασµένης ανθρώπινης ερυθροποιητίνης και G-CSF βελτιώνει την αναιµία των Μ Σ συνδρόµων. 29 Σχετικά µε ειδική θεραπεία, οι ασθενείς µε σύνδροµο 5q - θα πρέπει αρχικά να λαµβάνουν λεναλιδοµίδη (lenalidomide), ουσία που αποτελεί αναστολέα της αγγειογένεσης και έχει ανοσοτροποποιητική δράση. 10 Πρόσθετοι ανοσοτροποποιητές (κυκλοσπορίνη, αντι θυµοκυτταρική σφαιρίνη) θα πρέπει να χορηγούνται σε όσους ασθενείς διατηρούν τις σοβαρές κυτταροπενίες τους µετά τις άνω αγωγές. 10 Θεωρείται ότι οι νεότεροι ασθενείς, όσοι είναι θετικοί στο HLA-DR15 και όσοι έχουν µικρή διάρκεια θεραπείας µε µεταγγίσεις, είναι περισσότερο πιθανό να ανταποκριθούν στην ανοσοκατασταλτική θεραπεία. 30 Για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου, οι θεραπευτικές επιλογές περιλαµβάνουν παράγοντες που αναστέλλουν τη µεθυλίωση (azacitidine, decitabine), εντατική χηµειοθεραπεία και µεταµόσχευση αιµοποιητικών stem cells ή µυελού των οστών, µε βάση την ηλικία του ασθενούς, την κατάσταση της υγείας του και τη διαθεσιµότητα δότη. 10 Η χρήση εντατικής χηµειοθεραπείας στους ασθενείς µε Μ Σ σχετίζεται µε αυξηµένη θνησιµότητα, σχετικά χαµηλά ποσοστά υφέσεων και µικρότερη διάρκειά τους. Ωστόσο, η εντατική χηµειοθεραπεία ενδέχεται να καθυστερήσει τη λευχαιµική µετάπτωση και να βελτιώσει τις κυτταροπενίες σε επιλεγµένους ασθενείς. Οι παράγοντες που αναστέλλουν τη µεθυλίωση µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως προσωρινή γέφυρα, ενώ αναµένεται η εντόπιση του κατάλληλου δότη ή για την ελάττωση της αναλογίας των βλαστών του µυελού για να είναι ευκολότερα δεκτικός ο ασθενής στη µεταµόσχευση. 10 Ακόµα, µε τη χορήγηση azacitidine ή decitabine, βρέθηκε µειωµένη συχνότητα µετάπτωσης σε Ο.Μ.Λ. ή παράταση του µεσοδιαστήµατος από τη στιγµή της διάγνωσης µέχρι την εκτροπή σε λευχαιµία, 22

28 εφόσον η τελευταία συµβεί. 10 Παρενέργειες των άνω φαρµάκων αποτελούν οι θροµβοπενίες και οι κυτταροπενίες. 10 Οι επιγενετικές αλλαγές του DNA προκαλούν παθολογική έκφραση γονιδίων. Εκτιµάται ότι η αυξηµένη µεθυλίωση του DNA που απαντάται σε ασθενείς µε Μ Σ σύνδροµα, οδηγεί σε αναστολή έκφρασης ογκοκατασταλτικών προστατευτικών γονιδίων µε αποτέλεσµα τη µυελοδυσπλασία. 31,32 Έτσι ερµηνεύεται η χρήση φαρµάκων που αναστέλλουν τη µεθυλίωση (DNMT inhibitors) στη θεραπεία των Μ Σ. Οµοίως, οι αναστολείς της δεακετυλάσης των ιστονών (HDAC inhibitors π.χ. το βαλπροϊκό οξύ ή το κυκλικό πεπτίδιο FK228) χρησιµοποιούνται σε συνδυασµό µε παράγοντες που αναστέλλουν τη µεθυλίωση για τη θεραπεία των Μ Σ. 31,32,64 Παρά την κλινική δραστηριότητα των παραπάνω τάξεων φαρµάκων, δεν υπάρχει πειστική απόδειξη, ότι αυτή αποδίδεται σε επιγενετική τροποποίηση του γονιδιώµατος. Για τις άνω νέες κατηγορίες φαρµάκων διενεργούνται κλινικές δοκιµές. 31,32 Για τους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία πρώτης γραµµής, κλινικές δοκιµές µε νέους θεραπευτικούς παράγοντες θα πρέπει να διενεργούνται. 10 Για τη θεραπεία της CMML, η υδροξυουρία θεωρείται θεραπεία επιλογής και είναι προτιµότερη από τη χορήγηση ετοποσίδης από το στόµα. Επιπλέον, τα συχνότερα χρησιµοποιούµενα εντατικά χηµειοθεραπευτικά φάρµακα αποτελούν η κυτοσίνη αραβινοσίδη, η ετοποσίδη, η ιδαρουβικίνη, η τοποτεκάνη, η δαουνορουβικίνη, η µιτοξανδρόνη και/ή φλουδαραβίνη. 22 Συχνά, η εντατική χηµειοθεραπεία των Μ Σ συνδρόµων δεν µπορεί να εφαρµοστεί, λόγω της µεγάλης ηλικίας των ασθενών και των συνοδών νοσηµάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιµοποιείται η κυτοσίνη αραβινοσίδη σε χαµηλές δόσεις, συνδυασµός που προκαλεί ανταπόκριση σε 40% των ασθενών και πλήρη ύφεση σε ποσοστό 20%. 23 H χορήγηση ετοποσίδης σε χαµηλή δόση αποτελεί θεραπευτική λύση όχι µόνο για τα Μ Σ, αλλά και για την οξεία λευχαιµία, που προκύπτει µετά από εκτροπή των Μ Σ. 25 Υπήρχε ανησυχία ότι η χρήση αυξητικών παραγόντων (GM-CSF, G-CSF) για τη θεραπεία των MDS, προκαλεί εκτροπή της νόσου σε οξεία λευχαιµία. 24 Μετά από κλινικές δοκιµές διαπιστώθηκε ότι η εκτροπή σε οξεία λευχαιµία αποτελεί φυσική εξέλιξη της νόσου και δεν είναι αποτέλεσµα της χρήσης αυξητικών παραγόντων. Ακόµα, η χρήση τους σε συνδυασµό µε ερυθροποιητίνη, παρατείνει την επιβίωση των ασθενών που έχουν υποστεί εκτροπή σε οξεία λευχαιµία. 24 Ο συνδυασµός χορήγησης κυτοσίνης αραβινοσίδης και ιδαρουβικίνης µαζί µε GM-CSF σε ασθενείς υψηλού 23

29 κινδύνου και σε όσους έχουν υποστεί εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. εµφανίζει υψηλά ποσοστά πλήρους ύφεσης και χαµηλά ποσοστά τοξικών θανάτων. Ωστόσο, η διάρκεια της πλήρους ύφεσης παραµένει χαµηλή. Σχετικά ικανοποιητικός αριθµός ασθενών εµφανίζει παρατεινόµενη επιβίωση πάνω από 3 έτη. 27 Έχει βρεθεί ότι η συνδυασµένη θεραπεία µε all trans ρετινοϊκό οξύ, α-ιντερφερόνη και G-CSF σε ασθενείς MDS χαµηλού κινδύνου είναι αποτελεσµατική σε ποσοστό 35% (6/17 ασθενείς) και µπορεί να επιφέρει πλήρη ύφεση σε µεµονωµένες περιπτώσεις. 28 Ενδιαφέρον παρουσιάζει µελέτη που συγκρίνει τη χορήγηση αποκλειστικά και µόνο χηµειοθεραπείας σε MDS ασθενείς υψηλού κινδύνου ή σε MDS Ο.Μ.Λ. ασθενείς και τη χορήγηση χηµειοθεραπείας σε συνδυασµό µε µεταµόσχευση µυελού σε αντίστοιχη οµάδα ασθενών. 33 Η µια οµάδα ασθενών µελετήθηκε στο Βέλγιο και η άλλη οµάδα στις Η.Π.Α. Στους πρώτους ασθενείς χορηγήθηκε χηµειοθεραπεία που περιλάµβανε ara-c, ιδαρουβικίνη και ετοποσίδη για την επίτευξη ύφεσης. Όσοι ασθενείς εµφάνισαν ύφεση µετά από µια ώση χηµειοθεραπείας, προγραµµατίστηκαν για αλλοµεταµόσχευση ή αυτοµεταµόσχευση µυελού των οστών. Στη δεύτερη οµάδα ασθενών χορηγήθηκε ara-c και µετά την πλήρη ύφεση, συνεχίστηκε η χορήγηση του ίδιου φαρµάκου σε µειωµένη δοσολογία για 6-12 µήνες. Τα αποτελέσµατα της µελέτης υποστηρίζουν και τις δύο στρατηγικές. Η σηµαντική ερώτηση δε φαίνεται να είναι ποια από τις δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι ορθότερη, αλλά το κατά πόσον η καθεµιά µπορεί να πραγµατοποιηθεί για την παραγωγή καλύτερων αποτελεσµάτων. 33 Η µεταµόσχευση µυελού των οστών ονοµάζεται αυτόλογη, όταν δότης είναι ο ίδιος ο ασθενής (αφού επιτευχθεί πλήρης ύφεση) και αλλογενής, όταν δότης είναι άλλο άτοµο µε συµβατά HLA αντιγόνα για την αποτροπή της αντίδρασης του ξενιστή εναντίον του µοσχεύµατος. Η λήψη του µυελού των οστών του δότη γίνεται µε γενική αναισθησία, συνήθως από την περιοχή του ισχίου. Ο ασθενής που θα δεχτεί τη µεταµόσχευση µυελού, πρέπει να βρίσκεται σε πλήρη ύφεση. Η χορήγηση του µοσχεύµατος γίνεται ενδοφλέβια. Η στενή παρακολούθηση του δέκτη είναι αναγκαία για την πιθανότητα απόρριψης του µοσχεύµατος και την πιθανότητα εµφάνισης λοιµώξεων και αιµορραγικών διαθέσεων. Ο δέκτης πρέπει να βρίσκεται σε αυστηρές συνθήκες αντισηψίας. Η µεταµόσχευση stem cells (HSCT) γίνεται µε παρόµοιο τρόπο. Κύρια πηγή stem cells αποτελεί ο µυελός των οστών. Υπάρχει τεχνική αποµόνωσης των stem cells από το περιφερικό αίµα (το αίµα φιλτράρεται µέσω ειδικών συσκευών) ή αποµόνωσής τους από την κατ ισχίον άρθρωση, όπως γίνεται 24

30 και η αποµόνωση του µυελού των οστών. 6 Υπάρχουν κέντρα µεταµοσχεύσεων που θέτουν ανώτατο όριο ηλικίας τα έτη για τη διενέργεια της µεταµόσχευσης µυελού, λόγω των αυξηµένων επιπλοκών των ηλικιωµένων ασθενών που πάσχουν από MDS, αλλά και της φύσης του νοσήµατος. 10 Ωστόσο, η µεταµόσχευση µυελού των οστών µπορεί να γίνει µε επιτυχία σε MDS ασθενείς άνω των 55 ετών. 35 Υπάρχει διχογνωµία για το αν οι MDS ασθενείς υψηλού κινδύνου, επωφελούνται από την εντατική χηµειοθεραπεία για την επίτευξη ύφεσης, αµέσως πριν τη µεταµόσχευση µυελού ή stem cells. Ορισµένες µελέτες εµφανίζουν σηµαντικά µεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης σε µεταµοσχευµένους ασθενείς που νωρίτερα βρίσκονται σε πλήρη ύφεση, αλλά δεν υπάρχουν µέχρι σήµερα τυχαιοποιηµένες προοπτικές δοκιµές που να εξετάζουν την αξία της χηµειοθεραπείας πριν την HSCT. 10 Σύµφωνα µε τα guidelines της American Society of Hematology, για τους ασθενείς των κατηγοριών low risk και intermediate-1 κατά IPSS, η καθυστερηµένη διενέργεια HSCT σε απώτερο χρόνο, σχετίζεται µε τη µέγιστη επιβίωση. 34 Για τις κατηγορίες intermediate-2 και high risk, απαιτείται η διενέργεια άµεσης HSCT. 34 Αντίθετα, σύµφωνα µε τα βρεττανικά guidelines για τη θεραπεία των MDS, όλοι οι ασθενείς <65 ετών της κατηγορίας intermediate 1 κατά IPSS, θα πρέπει να προωθούνται για αλλογενή µεταµόσχευση stem cells το συντοµότερο δυνατόν µετά τη διάγνωση, εφόσον η κατάσταση της υγείας τους το επιτρέπει. 22 Σε όσους ασθενείς δεν υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης µυελο εκριζωτικού σχήµατος πριν από την HSCT, γερµανοί ερευνητές προτείνουν τη χορήγηση συνδυασµού χαµηλών δόσεων φλουδαραβίνης, busulfan και αντι θυµοκυτταρικής σφαιρίνης πριν από την HSCT µε καλά αποτελέσµατα

31 Μ Σ ΚΑΙ ΑΠΟΠΤΩΣΗ Τεχνικές που χρησιµοποιούνται για τη µελέτη του φαινοµένου της απόπτωσης στα Μ Σ είναι η τεχνική TUNEL (µέθοδος nick-end labeling), η µέθοδος in situ end labeling (ISEL), η κυτταροµετρία ροής και η annexin V (για τη µελέτη της απόπτωσης των CD34 + κυττάρων του µυελού) Στα πρώιµα στάδια της νόσου υπάρχει αυξηµένη απόπτωση µε επακόλουθο την εµφάνιση σοβαρών κυτταροπενιών και γενικότερα αυξηµένη αναλογία απόπτωσης σε σύγκριση µε τον πολλαπλασιασµό. Αντίθετα, σε µεταγενέστερα στάδια της νόσου (εφόσον και αν η νόσος εξελιχθεί), επισυµβαίνει λευχαιµική µετάπτωση µετά από αναστολή της αποπτωτικής διεργασίας. 39 Οι πρωτεΐνες που προκαλούν απόπτωση (προ αποπτωτικές) είναι οι: Bax, Bad, Bak και Bcl-xS, ενώ οι πρωτεΐνες Bcl-2 και Bcl-xL είναι αντι αποπτωτικές. Η έκφραση των αντι αποπτωτικών πρωτεϊνών Bcl-2 και Bcl-xL είναι υψηλότερη στα κύτταρα µυελού των ασθενών µε RAEB, RAEB-t και CMML, σε σύγκριση µε την RA και την RARS. 40 Έτσι, οι προ αποπτωτικές πρωτεΐνες συσχετίζονται µε πρώιµα στάδια Μ Σ, ενώ η αύξηση των αντι αποπτωτικών πρωτεϊνών µε όψιµα στάδια Μ Σ. Αυξηµένη έκφραση των προ αποπτωτικών πρωτεϊνών σχετίζεται µε µεγαλύτερη επιβίωση και ελαττωµένο κίνδυνο λευχαιµικής µετάπτωσης, ενώ η έκφραση των αντι αποπτωτικών πρωτεϊνών στα Μ Σ σχετίζεται µε ελαττωµένη επιβίωση. 40 Οι ασθενείς µε Μ Σ έχουν σηµαντικά υψηλότερο ποσοστό αποπτωτικών κυττάρων στο µυελό των οστών σε σύγκριση µε υγιή άτοµα. 50 Σε όσους απάντησαν σε αγωγή µε ερυθροποιητίνη και G-CSF, ελαττώθηκε το ποσοστό των αποπτωτικών κυττάρων. 37 Εκτιµάται ότι η αυξηµένη έκφραση των αντι αποπτωτικών πρωτεϊνών και του µορίου p53, καταστέλλει το φαινόµενο της απόπτωσης και αυξάνει την πιθανότητα εκτροπής των MDS σε οξεία λευχαιµία. 38 ηλαδή κατά τη διεργασία εκτροπής των Μ Σ σε Ο.Μ.Λ., η απόπτωση µεταβάλλεται από αυξηµένη σε ελαττωµένη. 41,50 Ο µηχανισµός ογκογενετικής ανάπτυξης φαίνεται να διαφέρει σε de novo οξεία λευχαιµία και σε δευτεροπαθή λευχαιµία µετά από Μ Σ. 38 Ακόµα, η έκφραση των Fas και FasL των CD34 + κυττάρων είναι σηµαντικά αυξηµένη στους Μ Σ ασθενείς, συγκριτικά µε τα control γκρουπ. 41 Τέλος, έχει βρεθεί ότι η ιντερλευκίνη-15 διεγείρει τον πολλαπλασιασµό και τη διαφοροποίηση των MDS CD34 + κυττάρων

32 Ιάπωνες ερευνητές ανακάλυψαν ότι η ενεργοποίηση της απόπτωσης συµβαίνει στα MDS απουσία της έκφρασης της htert (human telomerase reverse transcriptase). Αυτό εµπλέκει την αυξηµένη απόπτωση και την αναποτελεσµατική αιµοποίηση µε την απουσία υψηλής δραστικότητας της τελοµεράσης. 46 Φτωχή πρόγνωση σχετίζεται µε αυξηµένη απόπτωση, χαµηλή έκφραση της htert και µεγαλύτερη έκφραση της κασπάσης-3 (προ αποπτωτικού µορίου). Επιπλέον, στα Μ Σ, η δραστικότητα της hnrnp B1 (heterogeneous nuclear ribonucleoprotein B1) ενδέχεται να σχετίζεται µε λευχαιµική µεταµόρφωση. 46 Έχει βρεθεί ότι η αυξηµένη έκφραση και απελευθέρωση του TRAIL (TNF - Related Apoptosis Inducing Ligand) στο µυελό των οστών καταστρέφει την ερυθροποίηση και συνεισφέρει στην αναιµία των Μ Σ. 51 Οµάδα ερευνητών από το ινστιτούτο Karolinska της Σουηδίας επισηµαίνουν ότι η αποπτωτική διεργασία στα Μ Σ σχετίζεται µε αυξηµένη ενεργοποίηση των κασπασών και ερµηνεύουν τον αντι αποπτωτικό µηχανισµό δράσης των αυξητικών παραγόντων στη θεραπεία των Μ Σ Κατά την αποπτωτική διεργασία στα Μ Σ, ενεργοποιείται ο µιτοχονδριακός αποπτωτικός άξονας µε ενεργοποίηση των κασπασών και απελευθέρωση του κυτοχρώµατος C από τα µιτοχόνδρια στο κυτταροδιάλυµα. Η ποσότητα του κυτοχρώµατος C στο κυτταροδιάλυµα υπολογίζεται µε ειδική µέθοδο ανοσοφθορισµού. (Εικόνα 21). 44 Η χορήγηση συνδυασµού ερυθροποιητίνης και G-CSF στους άνω ασθενείς, προκάλεσε ελάττωση του αριθµού των αποπτωτικών πρόδροµων κυττάρων του µυελού. Ο G-CSF έδρασε µε διπλό µηχανισµό για να εξουδετερώσει την απόπτωση. Από τη µια ανέστειλε τη Fas προκαλούµενη ενεργοποίηση των κασπασών και από την άλλη απέτρεψε την απελευθέρωση του κυτοχρώµατος C από τα µιτοχόνδρια στο κυτταροδιάλυµα (Εικόνες 18-20)

33 Εικόνα 11 : Φωτογραφίες (Χ400) από τοµές µυελού ασθενούς µε RAEB. A) Υπερκυτταρικός µυελός µε µέτρια αύξηση των άωρων µυελοειδών κυττάρων και διασκορπισµένα άτυπα µεγακαρυοκύτταρα. Β) Τοµή σηµασµένη µε Apoptag kit. Παρατηρούνται ερυθροειδή και µυελοειδή κύτταρα θετικά για το Apoptag kit. C) Τοµή σηµασµένη για το MIB-1 (δείκτης για τον πολλαπλασιασµό των κυττάρων). Παρατηρείται µεγάλο ποσοστό (80%) των εµπύρηνων κυττάρων θετικό για το MIB- 1. D) Τοµή σηµασµένη µε το CD34 (δείκτης για stem cells). Παρατηρείται ότι 10% των εµπύρηνων κυττάρων είναι θετικά. 47 Εικόνα 12 : Υψηλή συχνότητα απόπτωσης αιµοποιητικών και στρωµατικών κυττάρων µυελού MDS ασθενών µε τη χρήση της µεθόδου ISEL. (Μεγέθυνση Χ400). 48 Τα τυπικά Pelger Huët κύτταρα φαίνεται να είναι αποπτωτικά κοκκιοκύτταρα

34 Εικόνα 13 : Μεγέθυνση Χ400. Άνω αριστερά, τοµή µυελού από ασθενή µε RA. Είναι ορατά τα µικρο µεγακαρυοκύτταρα (1,2)(CD41 + ) και τα αποπτωτικά µεγακαρυοκύτταρα (3)(ISEL + ). Άνω δεξιά, τοµή µυελού από ασθενή µε RA. Είναι ορατά τα µικρο µεγακαρυοκύτταρα (1-5) που βρίσκονται παρακείµενα µε δοκίδες µη αποπτωτικών κυττάρων. Κάτω αριστερά, τοµή µυελού από ασθενή µε RA, που εµφανίζει µια οµάδα µη αποπτωτικών µικρο µεγακαρυοκυττάρων (1-5). Το µαύρο βέλος δείχνει ένα αποπτωτικό CD41- αρνητικό κύτταρο. Κάτω δεξιά, τοµή µυελού από ασθενή µε RA, που εµφανίζει µια οµάδα µικρο µεγακαρυοκυττάρων. Τα µαύρα βέλη δείχνουν αποπτωτικά CD41 + κύτταρα, ενώ τα πράσινα βέλη δείχνουν µη αποπτωτικά CD41 + κύτταρα

35 Εικόνα 14 : Μεγέθυνση Χ400. Τοµή µυελού από ασθενή µε RAEB. Το πράσινο βέλος δείχνει ένα µορφολογικά φυσιολογικό, µη αποπτωτικό CD41 + µεγακαρυοκύτταρο. Το µαύρο βέλος δείχνει ένα CD41 + µικρο µεγακαρυοκύτταρο, που υφίσταται απόπτωση. 49 Εικόνα 15 : Μορφολογικά, η απόπτωση παρατηρείται σε όλες τις σειρές των ασθενών µε Μ Σ, µε κυριαρχία της µυελοειδούς και της ερυθροειδούς σειράς. Α) Μεγέθυνση Χ400. Μυελός ασθενούς Μ Σ. Φαίνεται ελάχιστη απόπτωση, χρώση µε toluidine blue. B) Φωτογραφία µε το ηλεκτρονικό µικροσκόπιο της προηγούµενης εικόνας Α) µε µεγέθυνση Χ6600. C) Μεγέθυνση Χ400. Μυελός ασθενούς Μ Σ. Φαίνεται αυξηµένη απόπτωση της µυελοειδούς και της ερυθροειδούς σειράς, χρώση µε toluidine blue. D) Φωτογραφία µε το ηλεκτρονικό µικροσκόπιο της προηγούµενης εικόνας C) µε µεγέθυνση Χ6600. Παρατηρείται η χαρακτηριστική εµφάνιση της απόπτωσης µε διαχωρισµό της χρωµατίνης σε αιχµηρά και ζωηρά περιγεγραµµένες µάζες, που τοποθετούνται έναντι του πυρηνικού φακέλου. Το κυτταρόπλασµα είναι συµπυκνωµένο. Ε-F) Μεγέθυνση Χ5000. Ηλεκτρονικό µικροσκόπιο. Μυελός ασθενούς Μ Σ. Μη αποπτωτικά κύτταρα. Ε) Μυελοβλάστη µε πυρήνα 30

36 ευχρωµατίνης, πυρήνια και σηµαντικό αριθµό πρωτογενών και δευτερογενών κοκκίων. F) υσπλαστικό προµυελοκύτταρο µε χαµηλή αναλογία πυρήνα κυτταροπλάσµατος και άφθονα κοκκία µε ραβδία του Auer. 48 Εικόνα 16 : G-H) Μεγέθυνση Χ5000. Ηλεκτρονικό µικροσκόπιο. Μυελός ασθενούς Μ Σ. Μη αποπτωτικά κύτταρα. G) Καθώς το κύτταρο ωριµάζει, παρατηρείται η χαρακτηριστική ανωµαλία Pelger Huët που απεικονίζει δίλοβο ουδετερόφιλο. H) Πολυχρωµατόφιλη µεγαλοβλάστη µε εµφάνιση σωµατιδίων σαν γέφυρες, ανάµεσα στα κοκκία χρωµατίνης. I-L) Αποπτωτικά κύτταρα σε Μ Σ. Ηλεκτρονικό µικροσκόπιο. I) Μεγέθυνση Χ8300. Μυελοβλάστη που απεικονίζει τα πρώιµα στάδια της απόπτωσης µε συµπύκνωση της πυρηνικής χρωµατίνης στο χείλος του πυρήνα, µε εµφανή πυρήνιο και διατήρηση της ακεραιότητας των οργανιδίων. J) Μεγέθυνση Χ6600. Αποπτωτικό προµυελοκύτταρο µε περιπυρηνικό κενοτόπιο. K) Μεγέθυνση Χ8300. Ώριµο ουδετερόφιλο που υφίσταται απόπτωση. L) Μεγέθυνση Χ6600. Αποπτωτικό ερυθροειδές κύτταρο

37 Εικόνα 17 : Αποπτωτικά κύτταρα σε Μ Σ. Ηλεκτρονικό µικροσκόπιο. Α) Απόπτωση µυελοειδούς και ερυθροειδούς σειράς. Παρατηρούνται συµπύκνωση της πυρηνικής χρωµατίνης και κενοτόπια στο κυτταρόπλασµα. Μεγέθυνση Χ2600. Β) Μακροφάγα που περιβάλλουν µερικώς κατεστραµµένα αποπτωτικά ερυθροειδή κύτταρα από τα λυσοσώµατα. Μεγέθυνση Χ Εικόνα 18 : Μηχανισµοί απόπτωσης στο σύνολο

38 Εικόνα 19 : Εξωγενής µηχανισµός απόπτωσης. 52 Εικόνα 20 : Ενδογενής ή µιτοχονδριακός µηχανισµός απόπτωσης

39 Εικόνα 21 : Αυτόµατη απελευθέρωση του κυτοχρώµατος C από τα µιτοχόνδρια σε πρόδροµα κύτταρα του µυελού από Μ Σ ασθενείς : Αναστολή από G-CSF. Χρησιµοποιήθηκε έµµεση µέθοδος ανοσοφθορισµού µε την οποία το κυτόχρωµα C όταν βρίσκεται στο κυτταροδιάλυµα, προσλαµβάνει την πράσινη χρωστική. Αριστερά, τα κύτταρα του µυελού φυσιολογικών ατόµων δεν έχουν υποστεί απόπτωση. Το κυτόχρωµα C παραµένει στα µιτοχόνδρια και επισηµαίνεται µε το στικτό κίτρινο χρώµα. Στη µέση, κύτταρα µυελού ασθενών µε RARS. Είναι ορατή η ενεργός αποπτωτική διαδικασία, που γίνεται µε την απελευθέρωση του κυτοχρώµατος C στο κυτταροδιάλυµα (απόπτωση που σχετίζεται µε τον ενδογενή µιτοχονδριακό άξονα) και επισηµαίνεται µε την πράσινη χρώση του κυτοχρώµατος C. εξιά, κύτταρα ασθενών RARS που προηγουµένως τους έχει δοθεί G-CSF. εν παρατηρείται πράσινο χρώµα, εποµένως ούτε και παρουσία του κυτοχρώµατος C στο κυτταροδιάλυµα, το οποίο παρέµεινε στα µιτοχόνδρια. Με αυτόν τον τρόπο αναστέλλεται η αποπτωτική διεργασία από τη χορήγηση G-CSF στα Μ Σ. Έτσι προτείνεται πιθανό µοντέλο που ερµηνεύει την αντι αποπτωτική δράση των αυξητικών παραγόντων στα Μ Σ

40 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΕΙ ΙΚΟ

41

42 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙ ΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΘΕΜΑ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ : Σκοπός της διπλωµατικής εργασίας είναι η συγκέντρωση των νεότερων δεδοµένων από τη διεθνή βιβλιογραφία και αρθρογραφία για τα µυελοδυσπλαστικά σύνδροµα, η µελέτη των οποίων αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια της αιµατολογίας, λόγω και των ιδιαίτερων δυσκολιών που παρατηρούνται στη θεραπευτική τους αντιµετώπιση. Παράλληλα, δεύτερο σκέλος του θέµατος της διπλωµατικής εργασίας αποτελεί η καταγραφή όλων των µυελοδυσπλαστικών συνδρόµων του αρχείου της Β Παθολογικής κλινικής του Α.Π.Θ. (Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης) από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 µέχρι σήµερα. Έγινε αναδροµική µελέτη των φακέλων των ασθενών, στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων, καθώς και σύγκρισή τους µε τα αποτελέσµατα παρόµοιων ερευνών σε διεθνές επίπεδο για την ανεύρεση οµοιοτήτων και διαφορών. ΥΛΙΚΟ ΜΕΘΟ ΟΣ : Χρησιµοποιήθηκε υλικό που βασίζεται σε ιδιαίτερα πλούσια ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και αρθρογραφία. Περισσότερα από 100 άρθρα συνολικά και περισσότερες από 40 αναδροµικές µελέτες ασθενών µε µυελοδυσπλαστικά σύνδροµα που έλαβαν χώρα την τελευταία εικοσαετία στην Ευρώπη, την Ασία και την Αµερική, συγκροτούν το βιβλιογραφικό σκέλος της µελέτης Αξιοποιήθηκαν άρθρα από διεθνή περιοδικά υψηλού impact factor, όπως είναι τα: Leukemia & Lymphoma, Leukemia Research, Blood, Leukemia, British Journal of Haematology, Journal of Clinical Oncology, Acta Haematologica, Νature και άλλα. Συγγραφείς των άνω άρθρων είναι οι κορυφαίοι επιστήµονες παγκοσµίως αυτή τη στιγµή, όπως οι : Greenberg PL, Μufti GJ, Aul C, Hellström- Lindberg E, Fenaux P, Sanz G, Toyama K, Bennett MJ και άλλοι. Ταυτόχρονα, έγινε αναδροµική µελέτη των φακέλων των ασθενών µε Μ Σ του αρχείου της Β Παθολογικής κλινικής. Λεπτοµέρειες για τη µεθοδολογία που ακολουθήθηκε, περιγράφονται κατωτέρω στο επιµέρους τµήµα του ειδικού σκέλους της µελέτης. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ : Η παλαιότερη ταξινόµηση των Μ Σ κατά FAB, η νεότερη κατά WHO και το διεθνές προγνωστικό σύστηµα ΙPSS χρησιµοποιούνται για την κατάταξη των Μ Σ, τον καθορισµό της πορείας της νόσου, της ενδεχόµενης εξέλιξης σε οξεία λευχαιµία και των θεραπευτικών στρατηγικών που θα ακολουθηθούν. Παράγοντες που σχετίζονται µε µετάπτωση των Μ Σ σε 35

43 οξεία λευχαιµία αποτελούν το υψηλό ποσοστό βλαστών στο µυελό των οστών, η πανκυτταροπενία και των τριών σειρών στο περιφερικό αίµα και η παρουσία τουλάχιστον δύο παθολογικών καρυοτύπων. Σηµαντικές διαφορές παρουσιάζονται σε σχέση µε τους παράγοντες που επιδεινώνουν την πρόγνωση, ανάλογα µε τη γεωγραφική κατανοµή των ασθενών. Ακόµη, τα Μ Σ σύνδροµα φαίνεται να εµφανίζονται µια δεκαετία νωρίτερα στους Ιάπωνες (µέση ηλικία εµφάνισης 60 έτη) σε σύγκριση µε ασθενείς των ευρωπαϊκών χωρών (µέση ηλικία εµφάνισης 70 έτη), ενώ δε διαφέρει στατιστικώς σηµαντικά ο µέσος όρος ζωής σε Ιαπωνία και δύση. Συµπερασµατικά, τα δυτικά πρότυπα δε φαίνεται να ισχύουν στις ασιατικές χώρες 66-69,71-81, µε αποτέλεσµα στην Ασία να µην είναι εφικτή η χρήση των θεραπευτικών guidelines που εφαρµόζονται στις δυτικές χώρες. Σύµφωνα µε τα δεδοµένα της αναδροµικής µελέτης των ασθενών µε Μ Σ της Β Παθολογικής κλινικής, υπάρχει συνάφειά τους µε τα αποτελέσµατα των δυτικών χωρών. Αναλυτικά τα αποτελέσµατα και η στατιστική τους επεξεργασία περιγράφονται κατωτέρω στο επιµέρους τµήµα του ειδικού σκέλους της µελέτης. Εκεί αναλύονται και οι επιµέρους οµοιότητες και διαφορές της µελέτης µας σε σύγκριση µε τις διάφορες διεθνείς έρευνες ΥΛΙΚΟ ΜΕΘΟ ΟΣ (MATERIALS AND METHODS) Χρησιµοποιήθηκε υλικό από το αρχείο της Β Παθολογικής κλινικής του Ιπποκρατείου Νοσοκοµείου Θεσσαλονίκης. Από το µητρώο ή αλλιώς βιβλίο εισαγωγών της Β Παθολογικής κλινικής, εντοπίστηκαν τα στοιχεία των ασθενών που είχαν διαγνωστεί µε Μ Σ και νοσηλεύτηκαν στην κλινική από τον Ιανουάριο του 2003 έως σήµερα (Μάιος 2006). Στη συνέχεια, οι φάκελοί τους εντοπίστηκαν από το αρχείο του Νοσοκοµείου. Για τους παλαιότερους ασθενείς, στοιχεία αντλήθηκαν από τις καρτέλες παρακολούθησής τους που διαθέτει το αιµατολογικό εργαστήριο, εφόσον οι τελευταίοι προσέρχονταν τακτικά για έλεγχο. Έτσι, η έρευνα εµπλουτίστηκε µε ασθενείς που διαγνώστηκαν µε Μ Σ στα µέσα και στις αρχές της δεκαετίας του Για κάθε ασθενή συµπληρώθηκε φόρµα που περιλαµβάνει τα απαραίτητα στοιχεία για την έρευνα. Τα επιχρίσµατα περιφερικού αίµατος και τα µυελογράµµατα των ασθενών εντοπίστηκαν και χρησιµοποιήθηκαν στη µελέτη. 36

44 Ονοµατεπώνυµο: Tηλέφωνο: Έτος γέννησης: Kάπνισµα: Εθνικότητα/Καταγωγή: Προδιαθεσικοί παράγοντες: Ηµεροµηνία διάγνωσης: Hµεροµηνίες εισαγωγών: Tαξινόµηση Μ Σ: Εξέλιξη σε ΟΜΛ: Ηµεροµηνία εξέλιξης σε ΟΜΛ: Πόσα έτη ή µήνες επιβίωσε: Aναιµία, αιµορραγία, λοίµωξη ή τυχαίο εύρηµα τη στιγµή της διάγνωσης: 1 η εισαγωγή(ηµ.εισόδου και εξόδου): Εργαστηριακά: WBC: ΠΟΛ: ΛΕΜ: PLT: Hb: Ht: Σίδηρος: Φεριτίνη: LDH: Ποσοστό βλαστών µυελού: Σειρές µυελού: Φύλο ιεύθυνση-πόλη: Ηλικία: Aλκοόλ: Επάγγελµα: ιατροφή: Ηµεροµηνία έναρξης παρακολούθησης: Ηµεροµηνία τελευταίας προσέλευσης: Eν ζωή: Hµεροµηνία θανάτου: Aίτιο θανάτου: Συνοδά νοσήµατα: Τύπος ΟΜΛ: Ηµεροµηνία επιδείνωσης της ασθένειας: Αποκλεισµός από µελέτη και αίτιο: Ηπατοµεγαλία, σπληνοµεγαλία, λεµφαδένες τη στιγµή της διάγνωσης: τελευταία εισαγωγή(ηµ.εισόδου και εξόδου): Εργαστηριακά: WBC: ΠΟΛ: ΛΕΜ: PLT: Hb: Ht: Σίδηρος: Φεριτίνη: LDH: Κυτταροβρίθεια/Κυττοπενία µυελού: Θεραπεία που έλαβε και πότε: Kαρυότυπος: Πίνακας 5 : H φόρµα που χρησιµοποιήθηκε για την καταγραφή των στοιχείων των ασθενών της µελέτης. 37

45 Η επιβεβαίωση της διάγνωσης και η ταξινόµηση των υποτύπων Μ Σ βασίστηκε στην ταξινόµηση κατά FAB. 5 Οι περιπτώσεις διχογνωµίας για την ταξινόµηση επιλύθηκαν, κάτω από την καθοδήγηση της κ. Ελισσάβετ Ιωαννίδου Παπαγιαννάκη. Υπήρξαν 5 περιπτώσεις ασθενών που διέθεταν τόσο µυελοπαραγωγικά, όσο και µυελοδυσπλαστικά στοιχεία και έτσι, ταξινοµήθηκαν σε ειδική κατηγορία, την MDS/MPD, µετά από κοινή συµφωνία. Άλλωστε, η κατηγορία MDS/MPD προβλέπεται ότι αποτελεί χωριστή οντότητα, σύµφωνα µε τη νεότερη ταξινόµηση κατά WHO των Μ Σ, που έγινε το Τα ακόλουθα κλινικά στοιχεία συλλέχθηκαν από κάθε ασθενή : ηλικία, φύλο, εθνικότητα, τόπος καταγωγής, βασικά στοιχεία από τη γενική αίµατος, ποσοστό των βλαστών του µυελού των οστών, ποσοστό κυτταροβρίθειας του µυελού, αρχικά συµπτώµατα κατά την εισαγωγή, θεραπευτική αντιµετώπιση και τελική κατάληξη. Οι λοιµώξεις (λόγω ουδετεροπενίας), οι αιµορραγικές διαθέσεις (λόγω θροµβοπενίας), η ανεπάρκεια του µυελού (bone marrow failure) και η λευχαιµική µετάπτωση, θεωρήθηκαν Μ Σ σχετιζόµενες αιτίες θανάτου. Από τη µελέτη αποκλείστηκαν 11 ασθενείς µε Μ Σ, λόγω συνοδών νοσηµάτων που αλλοίωναν τη µελέτη της µυελοδυσπλασίας. Οι 9 από αυτούς είχαν νεοπλασµατικές παθήσεις, ένας έπασχε από νεφρωσικό σύνδροµο και µια ασθενής από συστηµατικό ερυθηµατώδη λύκο. Η στατιστική ανάλυση της µελέτης πραγµατοποιήθηκε µε βάση το στατιστικό πακέτο SPSS, version Η συνολική επιβίωση των επιµέρους οµάδων των ασθενών και η σύγκρισή τους έγινε µε τις καµπύλες KAPLAN MEIER και το log rank τεστ. Κριτήριο στατιστικής σηµαντικότητας θεωρήθηκε το P < Επίσης, χρησιµοποιήθηκαν το µοντέλο αναλογικών κινδύνων κατά Cox (Cox Proportional Hazards Model), το τεστ κανονικότητας κατά Kolmogorov Smirnov, η δοκιµασία χ 2 (Chi square τεστ) ή το Fisher s exact τεστ και η δοκιµασία µη παραµετρικής ανάλυσης Mann Whitney. 54 H συνολική επιβίωση των ασθενών µετρήθηκε ως το χρονικό διάστηµα ανάµεσα στην ηµεροµηνία διάγνωσης και το θάνατο ή τη σηµερινή ηµεροµηνία (Μάιος 2006) για όσους ασθενείς είναι ακόµα εν ζωή ή την ηµεροµηνία της τελευταίας προσέλευσης των ασθενών στην κλινική για τη follow up εκτίµηση. H αναζήτηση των επιστηµονικών άρθρων µε τις µελέτες που έχουν γίνει σε διεθνές επίπεδο για τη σύγκριση µε την παρούσα έρευνα, έγινε µέσα από το PubMed και το HEAL LINK (Hellenic Academic Libraries Link). Πληθώρα άρθρων εξασφαλίστηκε δωρεάν σε ηλεκτρονική µορφή από το λογαριασµό στο INTERNET 38

46 που δικαιούται κάθε µεταπτυχιακός φοιτητής, µέσω του κόµβου της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Σε όσα άρθρα δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση, επειδή ήταν πολύ πρόσφατα µε αποτέλεσµα να είναι κλειδωµένα από τα διεθνή περιοδικά, στάλθηκαν στους συγγραφείς. Σε αυτά, περιγράφονταν αναλυτικά οι λόγοι της αναζήτησης. Η ανταπόκριση των συγγραφέων ήταν άµεση και συγκινητική, καθώς έτσι αποκτήθηκαν περισσότερα από είκοσι άρθρα. υσκολότερη ήταν η αναζήτηση των παλαιότερων άρθρων (αρχές δεκαετίας 1990 και δεκαετίας 1980), που δεν υπήρχαν σε ηλεκτρονική µορφή στο διαδίκτυο. Αυτά εντοπίστηκαν από τις βιβλιοθήκες των Νοσοκοµείων Θεαγενείου και Παπαγεωργίου της Θεσσαλονίκης. Τέλος, οµάδα άρθρων στάλθηκε µετά από παραγγελία στην υπηρεσία της κεντρικής βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. από βιβλιοθήκες άλλων πόλεων της Ελλάδας. Ενδεικτικά αναφέρονται η βιβλιοθήκη του Νοσοκοµείου Ευαγγελισµού στην Αθήνα, η ιατρική βιβλιοθήκη του πανεπιστηµίου Πατρών και η κεντρική βιβλιοθήκη του πανεπιστηµίου Ιωαννίνων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνολικά, εντοπίστηκαν 74 άτοµα µε βέβαιη τη διάγνωση Μ Σ. Από αυτά αποκλείστηκαν τα 11 από τη µελέτη. 3 ασθενείς από αυτούς έπασχαν από Ca πνεύµονος, 2 από Ca παχέος εντέρου, µια ασθενής από λέµφωµα στοµάχου, µια άλλη από περιφερικό Τ λέµφωµα, ένας ασθενής από Ca προστάτου, µια ασθενής από Ca µαστού, ένας άλλος έπασχε από νεφρωσικό σύνδροµο και µια ασθενής από συστηµατικό ερυθηµατώδη λύκο. Οι υπόλοιποι 63 ασθενείς πληρούσαν όλα τα κριτήρια συµµετοχής στη µελέτη. Η µέση ηλικία των ασθενών τη στιγµή της διάγνωσης ήταν τα 73 έτη (εύρος έτη). Από τους 63 ασθενείς, 36 ήταν τα άρρενα άτοµα (57.14%) και 27 τα θήλεα (42.86%). Η αναλογία αρρένων προς θήλεα άτοµα ήταν 1.33/1. Κανένα άτοµο δεν υπήρχε µε ηλικία διάγνωσης κάτω από 50 έτη. Παρακάτω, ακολουθεί πίνακας µε τα στοιχεία των ασθενών της µελέτης. Όπου αυτά παραλείπονται, σηµαίνει ότι δεν έγινε δυνατή η ακριβής εντόπισή τους. Ως σηµερινή ηµεροµηνία και ταυτόχρονα ηµεροµηνία λήξης της µελέτης, θεωρήθηκε ο Μάιος του (Πίνακας 6). 39

47 Α/Α- ΦΥΛΟ ΟΜΑ Α ΑΙΜΑΤΟΣ- ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μ Σ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΙΑΓΝΩΣΗΣ Μ Σ ΕΚΤΡΟΠΗ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΚΤΡΟΠΗΣ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ 5/2006 ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΘΑΝΑΤΟ 01. Α MDS/MPD 3/2001 NAI 3/7/2003 EN ΖΩΗ Α 1923 MDS/MPD 11/2004 NAI 3/12/2004 6/ Α Β MDS/MPD 12/2001 NAI 15/8/ / Α 1919 MDS/MPD 8/2003 ΟΧΙ - 4/ Α 1934 MDS/MPD 5/2002 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Α RA 5/1995 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Α RARS 9/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1928 RA 8/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α RA 11/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Β RA 10/1996 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ Ο RA 5/2005 ΟΧΙ - 8/ Α 1927 RA 5/1992 ΟΧΙ - 5/ Θ 1931 RA 2/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ RARS 5/1992 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1925 RARS 9/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α RA 3/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1934 RA 2/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Β RAEB 7/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ RA 10/1989 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1914 RA 5/2000 ΟΧΙ - 11/ Θ RA 2/1998 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ

48 Α/Α- ΦΥΛΟ ΟΜΑ Α ΑΙΜΑΤΟΣ- ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μ Σ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΙΑΓΝΩΣΗΣ Μ Σ ΕΚΤΡΟΠΗ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΚΤΡΟΠΗΣ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ 5/2006 ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΘΑΝΑΤΟ 22. Θ ΑΒ RA 10/2002 ΟΧΙ - 10/ Α 1925 RA 5/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1935 RA 10/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1928 RARS 3/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1931 RARS 3/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Α RA 5/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α RARS 3/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1937 RA 5/1992 ΟΧΙ - 6/ Θ RA 9/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1925 RA 3/2006 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1940 RA 5/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1923 RA 4/2004 ΟΧΙ - 5/ Α Α RA 11/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Ο CMML 2/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ Ο RA 1/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1933 RA 3/2006 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ Α RA 8/2001 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Α RAEB 12/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Ο RA 5/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Ο RARS 9/2005 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ RAEB 8/1997 ΟΧΙ - 9/

49 Α/Α- ΦΥΛΟ ΟΜΑ Α ΑΙΜΑΤΟΣ- ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μ Σ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΙΑΓΝΩΣΗΣ Μ Σ ΕΚΤΡΟΠΗ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΚΤΡΟΠΗΣ ΣΕ ΟΜΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ 5/2006 ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΝΩΝ ΑΠΟ ΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΘΑΝΑΤΟ 43. Θ 1930 RAEB 8/2001 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1925 RA 5/1988 ΟΧΙ - 7/ Α Α RA 11/2004 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α RAEB-T 6/2004 NAI 10/2004 6/ Θ Ο RA 2/2006 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Α RA 4/1998 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1924 RA 10/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Θ 1934 CMML 9/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α 1928 RAEB 11/2003 ΟΧΙ - EN ΖΩΗ Α Β CMML 2/2002 NAI 5/ / Α Ο RAEB 11/2003 NAI 4/2004 6/ Α 1930 RAEB 7/2000 NAI 6/ / Θ Ο RAEB 6/2005 NAI 8/ / Θ Β RAEB 6/2005 NAI 11/ / Α Β RA 3/2004 NAI 3/2005 4/ Θ Ο RAEB 3/2001 NAI 5/ / Θ Ο RAEB 1/2001 NAI 7/2002 3/ Θ Ο RAEB-T 6/2005 NAI 9/2005 EN ΖΩΗ Θ Ο RAEB-T 12/2005 NAI 3/2006 EN ΖΩΗ Θ 1938 RAEB 12/2003 NAI 12/2005 EN ΖΩΗ Α 1932 RAEB-T 5/2002 NAI 8/2003 7/ Πίνακας 6 : εδοµένα όλων των ασθενών. 42

50 Η ταξινόµηση κατά FAB των ασθενών της µελέτης φαίνεται στον πίνακα 7. Υπήρξαν 5 περιπτώσεις ασθενών που διέθεταν τόσο µυελοπαραγωγικά, όσο και µυελοδυσπλαστικά στοιχεία και έτσι, ταξινοµήθηκαν σε ειδική κατηγορία, την MDS/MPD, µετά από κοινή συµφωνία. FAB ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΣΘΕΝΩΝ - ΠΟΣΟΣΤΟ RA 32/63 50,79% RARS 7/63 11,11% RAEB 12/63 19,05% RAEB-T 4/63 6,35% CMML 3/63 4,76% MDS/MPD 5/63 7,90% Πίνακας 7 : Ταξινόµηση κατά FAB των ασθενών. Ακολούθως, περιγράφονται βασικά στοιχεία από τη γενική αίµατος για τον κάθε ασθενή τη στιγµή της διάγνωσης, ανάλογα µε την ταξινόµηση κατά FAB. Ακόµα, περιγράφονται ο αριθµός των βλαστών του µυελού, το ποσοστό κυτταροβρίθειάς του (δηλαδή αν ο µυελός είναι υποκυτταρικός, νορµοκυτταρικός ή υπερκυτταρικός) και τα πιο κοινά συµπτώµατα των ασθενών τη στιγµή της πρώτης προσέλευσης (Πίνακας 8). Η συµπτωµατική αναιµία είναι το συχνότερο αίτιο προσέλευσης, καθώς ανευρίσκεται σε ποσοστό 65% των ασθενών. Οι αιµορραγικές εκδηλώσεις απαντώνται σε ποσοστό 11.1% των ασθενών, οι λοιµώξεις ως πρώτο αίτιο προσέλευσης σε ποσοστό 9.5%, ενώ σε ποσοστό 14.3% των ασθενών, η αναιµία αποτέλεσε εύρηµα τυχαίου ελέγχου. Τα συνοδά νοσήµατα των ασθενών αναγράφονται στον πίνακα 9. Συχνότερα από αυτά είναι η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια, η υπερουριχαιµία και η στεφανιαία νόσος. Κανείς από τους ασθενείς δεν είχε τις άνω διαταραχές σε ενεργό φάση. Η θεραπευτική προσέγγιση για τον κάθε ασθενή φαίνεται στον πίνακα ασθενείς (60.32%) αντιµετωπίστηκαν µε χορήγηση ερυθροποιητίνης ή G-CSF, 36 ασθενείς (57.14%) έλαβαν µετάγγιση ερυθρών αιµοσφαιρίων ή αιµοπεταλίων, 13 έλαβαν Ara-C (20.63%), 9 έλαβαν υδροξυουρία (14.29%), ενώ 13 δεν έλαβαν ειδική θεραπεία (20.63%). 43

51 RA/RARS RAEB RAEBT CMML/ MDS- MPD ΣΥΝΟΛΟ WBC (x 10 9 /L) ( ) ( ) ( ) ( ) HB (g/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) PLT (x 10 9 /L) ( ) (13.0- (23.0- ( ) 359.0) 860.0) Βλάστες µυελού (%) (1-4) (6-15) (24-29) (1-10) Τυχαίο εύρηµα (14.3%) Συµπτωµατική (65%) αναιµία Αιµορραγικές (11.1%) εκδηλώσεις Λοίµωξη (9.5%) Υπερκυτταρικός µυελός (58.73%) Νορµοκυτταρικός µυελός (23.8%) Υποκυτταρικός µυελός (17.46%) Πίνακας 8 : εδοµένα ασθενών ανά οµάδα. Σε παρενθέσεις περιλαµβάνονται οι ακραίες τιµές. Περιγράφεται ο µέσος όρος WBC, PLT, Ηb και ποσοστού βλαστών του µυελού ανά οµάδα ταξινόµησης κατά FAB. Ακόµα, παραθέτονται τα πιο κοινά συµπτώµατα των ασθενών τη στιγµή της πρώτης προσέλευσης και το ποσοστό 44

52 κυτταροβρίθειας του µυελού. Παρόµοιο συγκριτικά επίπεδο Hb, Wbc και Plt εντοπίζεται για κάθε τύπο Μ Σ, µε την εξαίρεση της κατηγορίας CMML/MDS-MPD, όπου παρατηρούνται υψηλότερες µέσες τιµές λευκών αιµοσφαιρίων και αιµοπεταλίων. ΣΥΝΟ Α ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ - ΠΟΣΟΣΤΟ Αρτηριακή υπέρταση 19 (30.16%) Σακχαρώδης διαβήτης 10 (15.87%) Καρδιακή ανεπάρκεια 9 (14.29%) Υπερουριχαιµία 9 (14.29%) Χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια 8 (12.70%) Στεφανιαία νόσος 7 (11.11%) Υπερτροφία προστάτη 5 (7.94%) Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια 4 (6.35%) Υποθυρεοειδισµός 3 (4.76%) Παλαιά Tb (µη ενεργός) 3 (4.76%) Νεφρολιθίαση 2 (3.17%) Έλκος δωδεκαδακτύλου 2 (3.17%) Έλκος στοµάχου 2 (3.17%) Υπερθυρεοειδισµός 1 (1.59%) Εκκολπωµάτωση 1 (1.59%) Λεύκη 1 (1.59%) Πίνακας 9 : Συνοδά νοσήµατα ασθενών. 37 ασθενείς (58.73%) είχαν υπερκυτταρικό µυελό των οστών στο µυελόγραµµα, 15 άτοµα (23.8%) είχαν µυελό των οστών µε φυσιολογική κυτταροβρίθεια, ενώ υποκυτταρικό µυελό διέθεταν 11 ασθενείς (17.46% του συνόλου). Το ποσοστό υποκυτταρικής µορφής Μ Σ της παρούσας µελέτης είναι άµεσα συγκρίσιµο µε το ποσοστό 17% που απαντάται σε λοιπές µελέτες H πλειοψηφία των ασθενών µε RAEB, RAEB-T και CMML είχαν υπερκυτταρικούς µυελούς, ενώ οι περισσότεροι από τους υποκυτταρικούς µυελούς, ανήκαν στην οµάδα RA/RARS (10/11). Μόνο µια ασθενής µε υποκυτταρικό µυελό ανήκε στην οµάδα RAEB, η οποία τελικά και 45

53 κατέληξε. Οι υπόλοιποι δέκα ασθενείς µε υποκυτταρικό µυελό είναι σήµερα εν ζωή. Οι συχνότερες δυσπλασίες στα µυελογράµµατα των ασθενών της µελέτης είναι οι µεγαλοβλαστοειδείς αλλοιώσεις από την ερυθρά σειρά, η µείωση κοκκίωσης από τη µυελική σειρά και τα µικρο µεγακαρυοκύτταρα. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ - ΠΟΣΟΣΤΟ Χορήγηση ερυθροποιητίνης ή G-CSF 38 (60.32%) Μετάγγιση ερυθρών αιµοσφαιρίων ή 36 (57.14%) αιµοπεταλίων (blood support) Χορήγηση Ara - C 13 (20.63%) Χορήγηση υδροξυουρίας 9 (14.29%) Μη ειδική θεραπεία 13 (20.63%) Πίνακας 10 : Θεραπευτική αντιµετώπιση ασθενών. Ειδικά στη Β Παθολογική κλινική Α.Π.Θ. (Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο) εφαρµόζεται η ήπια θεραπεία µε ικανοποιητικά αποτελέσµατα σε ασθενείς µε βαριά κλινική εικόνα Μ Σ που δεν ανταποκρίνονται στην αγωγή µε µεταγγίσεις. Η ήπια θεραπεία περιλαµβάνει τη χορήγηση υδροξυουρίας κατά προτίµηση, σε αντίθεση µε τα βαρύτερα χηµειοθεραπευτικά φάρµακα, όπως είναι το Ara C ή η ιδαρουβικίνη. Από τα 63 άτοµα της µελέτης, 16 µετέπεσαν σε οξεία λευχαιµία (ποσοστό 25.4%). 15 υπέστησαν εκτροπή σε οξεία µυελογενή λευχαιµία και ένας ασθενής υπέστη εκτροπή σε οξεία µυελοµονοκυτταρική λευχαιµία. Το ποσοστό εκτροπής των Μ Σ της µελέτης σε Ο.Μ.Λ. είναι συγκρίσιµο µε τα αντίστοιχα ποσοστά που παρατηρούνται σε διεθνές επίπεδο και έχουν εύρος από 16% έως 50%. 57 Σε σύγκριση µε την de novo Ο.Μ.Λ., οι Μ Σ Ο.Μ.Λ. ασθενείς διαθέτουν διακριτά κλινικά και βιολογικά χαρακτηριστικά, που περιλαµβάνουν επιδείνωση των παραµέτρων του περιφερικού αίµατος και του µυελού των οστών, υψηλότερες πιθανότητες ανάπτυξης αντίστασης στη χηµειοθεραπεία, χαµηλότερα ποσοστά πλήρους ύφεσης και συνολικά, µικρότερη επιβίωση. 57 Ορισµένοι ασθενείς µε Μ Σ, καταλήγουν από 46

54 σοβαρές επιπλοκές που σχετίζονται µε αναιµία, ουδετεροπενία και θροµβοπενία, πριν η κατάστασή τους εξελιχθεί σε Ο.Μ.Λ. 57 Από τους 32 ασθενείς µε RA, ένας υπέπεσε σε Ο.Μ.Λ. και κατέληξε. Από τους 7 ασθενείς µε RARS, κανείς δεν υπέστη εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Στην οµάδα των RAEB ασθενών, 7 από τους 12 ασθενείς µετέπεσαν σε Ο.Μ.Λ. και οι 6 από τους 7 κατέληξαν. Όλοι οι ασθενείς µε RAEB-T υπέπεσαν σε Ο.Μ.Λ. και από τους 4, κατέληξαν οι 2. Από τους 3 ασθενείς µε CMML, ένας εξελίχθηκε σε Ο.Μ.Λ. και κατέληξε, ενώ 3 από τους 5 ασθενείς της κατηγορίας MDS-MPD µετέπεσαν σε Ο.Μ.Λ. µε 2 στους 3 να καταλήγουν. Συνολικά, από τους 16 Μ Σ- Ο.Μ.Λ. ασθενείς, οι 12 κατέληξαν (ποσοστό 75%). Για τους 4 ασθενείς µε εκτροπή που είναι εν ζωή, η εκτροπή έγινε πολύ πρόσφατα, τους τελευταίους µήνες (Πίνακας 11). Το µέσο χρονικό διάστηµα εκτροπής ήταν συνολικά µήνες για τους 16 ασθενείς που υπέστησαν εκτροπή και αντίστοιχα για την κάθε οµάδα : RA 12 µήνες, RAEB µήνες (εύρος 2-35 µήνες), RAEB-T 6.25 µήνες (εύρος 3-15 µήνες), CMML 15 µήνες και MDS-MPD µήνες (εύρος 1-28 µήνες). Οι ασθενείς µε RAEB, RAEB T, CMML και MDS-MPD είχαν αρκετά υψηλότερα ποσοστά εκτροπής σε Ο.Μ.Λ. (58.33%, 100%, 33.33% και 60% αντίστοιχα), συγκριτικά µε τους ασθενείς RA και RARS (3.13% και 0% αντίστοιχα) (Πίνακας 11). FAB ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΚΤΡΟΠΗ ΣΕ ΜΕ Μ Σ Ο.Μ.Λ. ΠΟΥ Ο.Μ.Λ. ΚΑΤΕΛΗΞΑΝ RA 1 / 32 (3.13%) 1 / 1 (100%) RARS 0 / 7 (0%) 0 / 0 RAEB 7 / 12 (58.33%) 6 / 7 (85.71%) RAEB-T 4 / 4 (100%) 2 / 4 (50%) CMML 1 / 3 (33.33%) 1 / 1 (100%) MDS-MPD 3 / 5 (60%) 2 / 3 (66.67%) ΣΥΝΟΛΟ 16 / 63 (25.4%) 12 / 16 (75%) Πίνακας 11 : Αριθµός ασθενών µε εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. και αριθµός ασθενών µε Μ Σ Ο.Μ.Λ. που κατέληξαν. Από τα 16 άτοµα µε εκτροπή, τα 9 είναι άρρενα και τα 7 θήλεα, µε µέση ηλικία τα 69.5 έτη (εύρος έτη). 47

55 Από τους 63 ασθενείς της έρευνας, οι 42 είναι σήµερα εν ζωή (66.67%), ενώ έχουν καταλήξει οι 21 (33.33%). Στον πίνακα 12 παρουσιάζεται ο αριθµός των θανάτων ανά κατηγορία, καθώς και αν ο θάνατος οφείλεται σε εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. ή αν οφείλεται σε επιπλοκές από το ίδιο το Μ Σ σύνδροµο. FAB ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΘΑΝΑΤΩΝ ΕΚΤΡΟΠΗ ΣΕ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Ο.Μ.Λ. Μ Σ RA 8 / 32 (25%) 1 / 8 7 / 8 RARS 0 / 7 (0%) 0 0 RAEB 7 / 12 (58.33%) 6 / 7 1 / 7 RAEB-T 2 / 4 (50%) 2 / 2 0 / 2 CMML 1 / 3 (33.33%) 1 / 1 0 / 1 MDS-MPD 3 / 5 (60%) 2 / 3 1 / 3 ΣΥΝΟΛΟ 21 / 63 (33.33%) 12 / 21 (57.14%) 9 / 21 (42.86%) Πίνακας 12 : Παρατηρείται ότι 57.14% των θανάτων προκαλούνται λόγω µετάπτωσης σε Ο.Μ.Λ., ενώ 42.86% των θανάτων προκαλούνται από επιπλοκές Μ Σ. Μόνο στην οµάδα RA, η συντριπτική πλειοψηφία των θανάτων οφείλεται στις επιπλοκές Μ Σ και όχι τόσο από εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Αντίθετα, στις λοιπές οµάδες, οι περισσότεροι θάνατοι οφείλονται στην εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Στον πίνακα 13 φαίνεται το µέσο διάστηµα επιβίωσης σε µήνες, χωριστά για όσους σήµερα είναι εν ζωή (38.21 µήνες), χωριστά για όσους ασθενείς έχουν καταλήξει (38.9 µήνες) και στην τελευταία στήλη για όλους τους ασθενείς (εν ζωή και θανόντες) συνολικά (38.44 µήνες). Ας σηµειωθεί ότι στον υπολογισµό του µέσου διαστήµατος επιβίωσης για όσους ασθενείς είναι εν ζωή σήµερα (Μάιος 2006), περιλαµβάνονται και άτοµα µε πρόσφατη διάγνωση λίγων µηνών, που δεν έχουν συµπληρώσει follow up 3ετίας ή 5ετίας. Το γεγονός αυτό ελαττώνει το µέσο διάστηµα επιβίωσης για τους εν ζωή ασθενείς, που αναµένεται να αυξηθεί µετά τη λήξη του 3ετούς follow up για όλους τους ζώντες ασθενείς. Επιπλέον, στην οµάδα 48

56 RARS δεν έχει σηµειωθεί κανένας θάνατος µέχρι σήµερα και έτσι, το αντίστοιχο σηµείο στον πίνακα είναι κενό. Σε παρενθέσεις περιλαµβάνεται το εύρος των τιµών. FAB ΜΕΣΟ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΙΑΣΤΗΜΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΣΕ ΜΗΝΕΣ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΖΩΗ ΣΗΜΕΡΑ ΜΕΣΟ ΙΑΣΤΗΜΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΣΕ ΜΗΝΕΣ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙ ΜΕΣΟ ΙΑΣΤΗΜΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΣΕ ΜΗΝΕΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ RA (2-199) (3-146) 46.9 (2-199) RARS (8-168) (8-168) RAEB 31 (17-57) ( 4-65) ( 4-65) RAEB - T 8 ( 5-11) 19 (12-26) 13.5 ( 5-26) CMML 29.5 (27-32) 21 (21-21) (21-32) MDS - MPD 55 (48-62) ( 6-36) 32 ( 6-62) ΣΥΝΟΛΟ (2-199) 38.9 (3-146) (2-199) Πίνακας 13 : Mέσο διάστηµα επιβίωσης των ασθενών σε µήνες. Σε παρενθέσεις αναγράφονται οι ακραίες τιµές σε µήνες. H συνολική επιβίωση των ασθενών µετρήθηκε ως το χρονικό διάστηµα ανάµεσα στην ηµεροµηνία διάγνωσης και το θάνατο ή τη σηµερινή ηµεροµηνία (Μάιος 2006) για όσους ασθενείς είναι ακόµα εν ζωή ή την ηµεροµηνία της τελευταίας προσέλευσης των ασθενών στην κλινική για τη follow up εκτίµηση. Η συνολική επιβίωση των επιµέρους οµάδων των ασθενών και η σύγκρισή τους έγινε µε τις καµπύλες KAPLAN MEIER και το log rank τεστ. Κριτήριο στατιστικής σηµαντικότητας θεωρήθηκε το P < Επίσης, χρησιµοποιήθηκε το µοντέλο αναλογικών κινδύνων κατά Cox (Cox Proportional Hazards Model). Οι ασθενείς των οµάδων RA και RARS αποτέλεσαν ενιαία οµάδα, την RA/RARS. Επίσης, οι ασθενείς των οµάδων CMML και MDS-MPD, συγκρότησαν ενιαία οµάδα την CMML/MDS- MPD οµάδα. Έτσι για το χρονικό διάστηµα της συνολικής επιβίωσης, έγινε σύγκριση 49

57 για στατιστικώς σηµαντικές διαφορές ανάµεσα στις εξής 4 οµάδες : 1) RA/RARS, 2) RAEB, 3) RAEB T και 4) CMML/MDS-MPD. Υπενθυµίζεται ότι σύµφωνα µε τη νέα ταξινόµηση κατά WHO των Μ Σ συνδρόµων η CMML εντάσσεται στην οµάδα MDS/MPD. 16 Προέκυψε στατιστικώς σηµαντική διαφορά στη συνολική επιβίωση στη σύγκριση των οµάδων RA/RARS και RAEB, RA/RARS και RAEB T, RA/RARS και CMML/MDS-MPD. Έτσι, ο σχετικός κίνδυνος θανάτου στην οµάδα RAEB είναι 5,021 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα RA/RARS. Στην οµάδα RAEB T είναι 3,457 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα RA/RARS, ενώ στην οµάδα CMML/MDS- MPD είναι 1,573 φορές µεγαλύτερος σε σχέση µε την οµάδα RA/RARS. Όλες οι άνω διαφορές είναι στατιστικώς σηµαντικές, καθώς το log rank τεστ είναι < 0.05 στις άνω περιπτώσεις. Ο διάµεσος χρόνος µέχρι το θάνατο ήταν 146 µήνες στην οµάδα RA/RARS, 45 µήνες στην οµάδα RAEB, 12 µήνες στην οµάδα RAEB T και 36 µήνες στην οµάδα CMML/MDS-MPD. Αντίθετα, δεν προέκυψε στατιστικώς σηµαντική διαφορά στη συνολική επιβίωση στις επιµέρους συγκρίσεις των οµάδων RAEB και RAEB T, RAEB και CMML/MDS-MPD, RAEB T και CMML/MDS- MPD. (Πίνακας 14). ΟΜΑ ΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ LOG RANK COX COX TEST REGRESSION Sig. REGRESSION Exp(B) RA/RARS - RAEB < < RA/RARS - RAEB T < < RA/RARS < < CMML/MDS-MPD RAEB - RAEB T > > RAEB - CMML/MDS- MPD > > RAEB T > > CMML/MDS-MPD Πίνακας 14 : Σύγκριση της συνολικής επιβίωσης των διαφόρων οµάδων. Με έντονα στοιχεία και υπογραµµισµένες οι στατιστικώς σηµαντικές διαφορές. Κριτήριο στατιστικής σηµαντικότητας θεωρήθηκε το P < Η στήλη Cox Regression 50

58 Exp(B) εκφράζει το σχετικό κίνδυνο θανάτου στις επιµέρους οµάδες που συγκρίνονται. Survival Functions 1,0 0,8 l a iv r v u S m u C 0,6 0,4 disease RA/RARS RAEB-T RA/RARScensored RAEB-Tcensored disease RA/RARS RAEB RA/RARScensored RAEBcensored 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Survival Functions l a iv rv u S m u C 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Εικόνα 22 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και RAEB (P=0.0026). Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και RAEB Τ (P=0.0008). Στον άξονα χ τοποθετείται ο αριθµός των µηνών και στον άξονα ψ η συνολική επιβίωση (cumulative survival). Προκύπτουν στατιστικώς σηµαντικές διαφορές στη συνολική επιβίωση για τις επιµέρους οµάδες. 51

59 Survival Functions 1,0 0,8 l a iv r v u S m u C 0,6 0,4 disease CMML/MDS- MPD RA/RARS CMML/MDS- M PD-censored RA/RARScensored 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Survival Functions l a iv rv u S m u C 1,0 0,8 0,6 0,4 disease CMML/MDS- MPD RA/RARS RAEB RAEB-T CMML/MDS- MPD-censored RA/RARScensored RAEBcensored RAEB-Tcensored 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Εικόνα 23 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και CMML/MDS-MPD (P=0.0290). Στατιστικώς σηµαντική διαφορά στη συνολική επιβίωση. Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER όλων των οµάδων των ασθενών Μ Σ µαζί για τη συνολική επιβίωση. 52

60 S u r v iv a l F u n c t io n s 1,0 0, 8 l a iv 0, 6 rv u S m u 0, 4 C d is e a s e R A E B R A E B -T R A E B - c e n s o re d R A E B -T - c e n s o re d 0, 2 0, 0 0, , , , , , , , 0 0 m o n t h s S u r v iv a l F u n c t io n s 1, 0 0, 8 l a iv 0, 6 rv u S m u 0, 4 C d is e a s e C M M L / M D S - M P D R A E B C M M L / M D S - M P D - c e n s o r e d R A E B - c e n s o re d 0, 2 0, 0 0, , , , , , , , 0 0 m o n t h s S u r v iv a l F u n c t io n s 1, 0 0, 8 l a iv 0, 6 r v u S m u 0, 4 C d is e a s e C M M L / M D S - M P D R A E B -T C M M L / M D S - M P D - c e n s o r e d R A E B -T - c e n s o re d 0, 2 0, 0 0, , , , , , , , 0 0 m o n t h s Εικόνα 24 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RAEB και RAEB Τ (P=0.3491). Στη µέση, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RAEB και 53

61 CMML/MDS-MPD (P=0.9731). Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RAEB Τ και CMML/MDS-MPD (P=0.3486). Μη στατιστικώς σηµαντικές διαφορές στη συνολική επιβίωση των ασθενών για τις άνω οµάδες. Έγινε έλεγχος για το αν οι συνολικοί µήνες επιβίωσης των 63 ασθενών Μ Σ, ακολουθούν κανονική κατανοµή µε το τεστ κανονικότητας κατά Kolmogorov Smirnov. Παρόµοια ανάλυση έγινε και για τους µήνες µέχρι την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Τελικά, προέκυψε ότι τα δεδοµένα και στις 2 περιπτώσεις είναι µη κανονικώς κατανεµηµένα και συνεπώς, για την περαιτέρω στατιστική ανάλυση θα χρησιµοποιηθεί η δοκιµασία µη παραµετρικής ανάλυσης Mann Whitney. Σύµφωνα µε τη µέθοδο Mann Whitney το φύλο των ασθενών δεν επηρεάζει ούτε τους συνολικούς µήνες επιβίωσης (Asymp.Sig. 2-tailed =0.900 >0.05) ούτε τους µήνες µέχρι την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. (Asymp.Sig. 2-tailed =0.868 >0.05). ηλαδή, το αν κάποιος που πάσχει από Μ Σ είναι άνδρας ή γυναίκα, δεν επηρεάζει το πόσο θα επιβιώσει, ούτε το πόσοι µήνες θα περάσουν ως την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ., εφόσον αυτή συµβεί. Με βάση το µοντέλο αναλογικών κινδύνων κατά Cox (Cox Proportional Hazards Model) διαπιστώνεται ότι το φύλο δεν επηρεάζει το σχετικό κίνδυνο θανάτου ανάµεσα στις οµάδες RA/RARS και RAEB (Cox Regression Sig. =0.410 >0.05). Ακολούθως, έγινε στατιστική ανάλυση του πόσου χρόνου σε µήνες απαιτείται για την εκτροπή των ασθενών σε Ο.Μ.Λ. στις διάφορες οµάδες Μ Σ. ιερευνήθηκε αν υπάρχουν στατιστικώς σηµαντικές διαφορές ανάµεσα στις διάφορες οµάδες ασθενών για το χρονικό διάστηµα από τη διάγνωση µέχρι την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Στην ανάλυση συµπεριλήφθησαν, εκτός από τους 16 ασθενείς που υπέστησαν εκτροπή και οι 47 λοιποί Μ Σ ασθενείς που δεν υπέστησαν εκτροπή. Όπως ακριβώς, στην ανάλυση επιβίωσης περιλαµβάνονται τόσο οι εν ζωή όσο και οι θανόντες ασθενείς, έτσι και στην ανάλυση του χρονικού διαστήµατος ως την εκτροπή, περιλαµβάνονται τόσο αυτοί που υπέστησαν µετάπτωση σε Ο.Μ.Λ. όσο και αυτοί που δεν υπέστησαν µετάπτωση σε Ο.Μ.Λ. Η σύγκριση των δεδοµένων έγινε, κατά τα γνωστά, µε βάση τις καµπύλες KAPLAN MEIER, το log rank test και το µοντέλο αναλογικών κινδύνων κατά Cox (Cox Proportional Hazards Model). 54

62 ΟΜΑ ΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ LOG RANK COX COX TEST REGRESSION Sig. REGRESSION Exp(B) RA/RARS - RAEB < < RA/RARS - RAEB T < < RA/RARS < < CMML/MDS-MPD RAEB - RAEB T < < RAEB - CMML/MDS- MPD > > RAEB T < < CMML/MDS-MPD Πίνακας 15 : Σύγκριση του χρονικού διαστήµατος µέχρι την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. των διαφόρων οµάδων. Με έντονα στοιχεία και υπογραµµισµένες οι στατιστικώς σηµαντικές διαφορές. Κριτήριο στατιστικής σηµαντικότητας θεωρήθηκε το P < Η στήλη Cox Regression Exp(B) εκφράζει το σχετικό κίνδυνο εκτροπής σε Ο.Μ.Λ. στις επιµέρους οµάδες που συγκρίνονται. Με βάση τον πίνακα 15, προέκυψε στατιστικώς σηµαντική διαφορά στο συνολικό χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. στη σύγκριση των οµάδων RA/RARS και RAEB, RA/RARS και RAEB T, RA/RARS και CMML/MDS-MPD, RAEB και RAEB T, RAEB T και CMML/MDS-MPD. Έτσι, ο σχετικός κίνδυνος εκτροπής σε Ο.Μ.Λ. στην οµάδα RAEB είναι 24,017 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα RA/RARS. Στην οµάδα RAEB T είναι 8,224 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα RA/RARS, στην οµάδα CMML/MDS-MPD είναι 2,644 φορές µεγαλύτερος σε σχέση µε την οµάδα RA/RARS, στην οµάδα RAEB - T είναι 5,701 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα RAEB, ενώ στην οµάδα RAEB T είναι 0,158 φορές µεγαλύτερος από την οµάδα CMML/MDS-MPD. Όλες οι άνω διαφορές είναι στατιστικώς σηµαντικές, καθώς το log rank τεστ είναι < 0.05 στις άνω περιπτώσεις. Ο διάµεσος χρόνος µέχρι την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. ήταν 24 µήνες στην οµάδα RAEB, 3 µήνες στην οµάδα RAEB T και 28 µήνες στην οµάδα CMML/MDS-MPD. 55

63 Αντίθετα, δεν προέκυψε στατιστικώς σηµαντική διαφορά στο συνολικό χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. στις επιµέρους συγκρίσεις των οµάδων RAEB και CMML/MDS-MPD. Survival Functions 1,0 0,8 l a iv r v u S m u C 0,6 0,4 disease RA/RARS RAEB RA/RARScensored RAEBcensored 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Survival Functions 1,0 0,8 disease R A /R A R S R A E B -T R A /R A R S - censored l a iv 0,6 rv u S m u0,4 C 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 m o n th s Εικόνα 25 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και RAEB (P=0.0000). Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και RAEB Τ (P=0.0000). Στον άξονα χ τοποθετείται ο αριθµός των µηνών και στον άξονα ψ η συνολική εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. Προκύπτουν στατιστικώς σηµαντικές διαφορές στο χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή για τις επιµέρους οµάδες. 56

64 Survival Functions l a iv rv u S m u C 1,0 0,8 0,6 0,4 disease CM M L- MDS/MPD RA/RARS RAEB RAEB-T CM M L- MDS/MPDcensored RA/RARScensored RAEBcensored disease CMML- MDS/MPD RAEB CMML- MDS/MPDcensored RAEBcensored 0,2 0,0 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 m o n th s Survival Functions l a iv rv u S m u C 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 months Εικόνα 26 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RAEB και CMML/MDS-MPD (P=0.8181). Μη στατιστικώς σηµαντική διαφορά στο χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. για τις άνω οµάδες. Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER όλων των οµάδων των ασθενών Μ Σ µαζί για το χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή. 57

65 S u r v iv a l F u n c t io n s 1,0 0,8 l a iv 0,6 rv u S m u 0,4 C disease CM M L- M D S /M P D R A / R A R S CM M L- M D S /M P D - censored R A / R A R S - censored 0,2 0,0 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 m o n t h s S u r v iv a l F u n c t io n s 1, 0 0, 8 d is e a s e R A E B R A E B -T R A E B - c e n s o re d l a iv 0, 6 r v u S m u 0, 4 C 0, 2 0, 0 0, , , , , , , 0 0 m o n t h s S u r v iv a l F u n c t io n s 1, 0 0, 8 d is e a s e C M M L - M D S / M P D R A E B -T C M M L - M D S / M P D - c e n s o re d l a iv 0, 6 r v u S m u 0, 4 C 0, 2 0, 0 0, , , , , , 0 0 m o n t h s Εικόνα 27 : Άνω, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RA/RARS και CMML/MDS-MPD (P=0.0003). Στη µέση, καµπύλες KAPLAN MEIER των οµάδων RAEB και RAEB Τ (P=0.0075). Κάτω, καµπύλες KAPLAN MEIER 58

66 των οµάδων RAEB Τ και CMML/MDS-MPD (P=0.0158). Στατιστικώς σηµαντικές διαφορές στο χρονικό διάστηµα ως την εκτροπή σε Ο.Μ.Λ. των ασθενών για τις άνω οµάδες. Στη συνέχεια, αναζητήθηκαν παράγοντες κινδύνου (προδιαθεσικοί παράγοντες) για την εξέλιξη των Μ Σ συνδρόµων σε οξεία λευχαιµία. Τα αποτελέσµατα συνοψίζονται στον πίνακα 16. Για τη στατιστική επεξεργασία χρησιµοποιήθηκε το κριτήριο χ 2 (Chi square τεστ) ή το Fisher s exact τεστ. Παράγοντες που σχετίζονται στατιστικώς σηµαντικά µε τη λευχαιµική µετάπτωση των Μ Σ συνδρόµων και αυξάνουν την πιθανότητα εκτροπής των Μ Σ σε Ο.Μ.Λ. είναι : το ποσοστό βλαστών στο µυελό των οστών > 5%, η εµφάνιση πανκυτταροπενίας στο περιφερικό αίµα (3 σειρές), οι κατηγορίες RAEB και RAEB T κατά FAB, καθώς επίσης και η χαµηλότερη των 72 ετών ηλικία των ασθενών. Επίσης, η κατηγορία RA/RARS, το ποσοστό βλαστών στο µυελό των οστών < 5%, η εµφάνιση κυτταροπενιών σε 1 ή 2 σειρές από το περιφερικό αίµα και η υψηλότερη των 72 ετών ηλικία των ασθενών, ελαττώνουν την πιθανότητα εκτροπής των Μ Σ σε Ο.Μ.Λ. και το άνω συµπέρασµα τεκµηριώνεται µε στατιστικώς σηµαντικά κριτήρια. Αντίθετα, η κατηγορία CMML/MDS-MPD, το φύλο και τα όρια ηλικίας των 65 και των 70 ετών δεν αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την εκτροπή. Ως όριο στατιστικής σηµαντικότητας χρησιµοποιήθηκε το P<0.05. Επίσης, στον πίνακα 16, όπου αναγράφονται οι αντίστοιχες τιµές, χρησιµοποιείται το Fisher s exact test στη στατιστική εκτίµηση των αποτελεσµάτων. Με έντονα στοιχεία και υπογραµµισµένα είναι τα στατιστικώς σηµαντικά αποτελέσµατα. 59

67 ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΟ P value Fisher s ΜΕ ΛΕΥΧΑΙΜΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΜΕΤΑΠΤΩΣΗΣ Asymp.Sig. (2-sided) exact test ΣΥΝΟΛΟ % FAB RA/RARS % 0.000<0.05 RAEB % 0.004< RAEB - T % 0.000< CMML/ MDS % 0.087> MPD ΒΛΑΣΤΕΣ ΜΥΕΛΟΥ <5% % 0.000< >5% % 0.000< ΚΥΤΤΟΠΕΝΙΑ ΣΕΙΡΩΝ % 0.000< % 0.000<0.05 ΗΛΙΚΙΑ < % 0.004<0.05 > % 0.004<0.05 < % 0.069>0.05 > % 0.069>0.05 < % 0.400> > % 0.400> ΦΥΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ % 0.933>0.05 ΘΗΛΕΙΣ % 0.933>0.05 Πίνακας 16 : Προδιαθεσικοί παράγοντες για την εξέλιξη σε Ο.Μ.Λ. των Μ Σ συνδρόµων. 60

68 ΣΥΖΗΤΗΣΗ DISCUSSION Στον πίνακα 17, φαίνεται η άµεση σύγκριση των µελετών που έχουν γίνει πάνω στα Μ Σ σύνδροµα σε διεθνές επίπεδο. 66 Πίνακας 17 : Σύγκριση µελετών πάνω στα Μ Σ σύνδροµα σε διεθνές επίπεδο. 66 Η µέση ηλικία των ασθενών της παρούσας µελέτης (73 έτη) συµπίπτει ακριβώς µε τις µέσες ηλικίες των ασθενών των µελετών της Μεγάλης Βρεττανίας και της Αυστρίας (73 έτη) και πλησιάζει τη µέση ηλικία των ασθενών της µελέτης από την Ισπανία (68 έτη) Ενδιαφέρον εύρηµα, αποτελεί το γεγονός ότι η µέση ηλικία των ασθενών από τις ασιατικές χώρες (Ιαπωνία, Κίνα, Ταϊβάν και Ταϊλάνδη) είναι συγκρίσιµη και είναι περίπου κατά µια δεκαετία µικρότερη από τις δυτικές χώρες. Η αναλογία των ασθενών που είχαν µικρότερη ηλικία από τα 40 έτη, αντιστοιχεί περίπου στο ένα πέµπτο µε ένα τρίτο των συνολικών ασθενών στην Ασία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό είναι µικρότερο από 10% στις δυτικές µελέτες ,71-81 Ωστόσο στην παρούσα µελέτη δεν υπάρχει κανένας ασθενής κάτω των 40 ετών. Πιθανή ερµηνεία για το παραπάνω αποτελεί το γεγονός ότι από τη µια είναι ιδιαίτερα λίγα τα νεαρά άτοµα που εκδηλώνουν Μ Σ σύνδροµα στην περιοχή µας και από την άλλη ότι τα ελάχιστα αυτά άτοµα δεν παρακολουθούνται στο νοσοκοµείο µας. Μια άλλη 61

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία ΙΙ Αιματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μυελογενής λευχαιμία

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία μυελογενής λευχαιμία Γενικά στοιχεία Ταξινόμηση και τύποι Ενδείξεις και συμπτώματα Αίτια πρόκλησης Διάγνωση Παρουσίαση και επαναστόχευση από Βικιπαίδεια Οξεία μυελογενής λευχαιμία : Ζήσου Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ Παρούσα νόσος Ασθενής 53 ετών προσήλθε στο ΓΝ Καστοριάς λόγω εύκολης κόπωσης και αδυναμίας Έναρξη συμπτωμάτων προ διμήνου με επιδείνωση

Διαβάστε περισσότερα

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών 13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 Τα ηωσινόφιλα παράγονται όπως όλα τα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία. ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη

Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία. ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη Αναιµία στην τρίτη ηλικία ιερεύνηση και θεραπεία ρ Νίκη Βυρίδη MD PhD Κλινική Βυρίδη Συχνότητα Η αναιµία αποτελεί συχνό εύρηµα στους ηλικιωµένους και η επίπτωσή της αυξάνεται µε την ηλικία. Ωστόσο δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Θεώνη Κανελλοπούλου

ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Θεώνη Κανελλοπούλου ΝΕΟΤΕΡΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Θεώνη Κανελλοπούλου ΓΝΑ Ευαγγελισμός, 03 Ιούνη 2014 ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ;;; ή δημιουργούν σύγχυση???!!! Προγνωστικά μοντέλα!!!

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Αρχική κλινική προσέγγιση Συμπτωματικός ή μη συμπτωματικός

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Αντικατάσταση ΜΟ από κλωνικούς απογόνους εξαλλαγμένου πολυδύναμου

Διαβάστε περισσότερα

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Βασικές αρχές Η µεταµόσχευση αρχέγονων αιµοποιητικών κυττάρων αποτελεί σηµαντική

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ»

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ (MDS) Δρ ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΚΑΚΗ Δ/ντρια Αιματολογικού Εργαστηρίου ΓΝΑ «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα Μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα (MDS) είναι μια ομάδα κλωνικών αιματολογικών νοσημάτων που

Διαβάστε περισσότερα

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα (MΥΝ) Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία (ΧΜΛ), BCR-ABL1 + Χρόνια Ουδετεροφιλική Λευχαιμία (ΧΟΛ)

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Εισαγωγή Η κατανόηση των αιµατολογικών παθήσεων συµπεριλαµβανοµένων των οξειών λευχαιµιών προϋποθέτει την γνώση του µηχανισµού

Διαβάστε περισσότερα

Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις

Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις 9 ο ΚΡΗΤΟΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Αιματολογία για Ρευματολόγους Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα : διάγνωση, πρόγνωση, αυτοάνοσες εκδηλώσεις Μαρία Ξημέρη Επικουρική Αιματολόγος Case presentation Παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής

-Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται από το θυρεοειδή αδένα -Ανοσοκατασταλτική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής Άννα Ναξάκη Επιμελήτρια Α Γ Παθολογική Κλινική ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΘΕΙΟΥΡΙΑΣ(ΠΡΟΠΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΘΥΛΟΘΕΙΟΥΡΑΚΙΛΗ) ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΙΜΙΔΑΖΟΛΗΣ(ΚΑΡΒΙΜΑΖΟΛΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑΜΑΖΟΛΗ) -Αναστολή της οργανικής σύνδεσης του ιωδίου που προσλαμβάνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ 1 ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ Οκτώβριος 2016 2η Έκδοση ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ 1

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς

Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς GREEK Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων: Εγχειρίδιο Ασθενούς Έκτη έκδοση Ίδρυμα Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων Εκδόθηκε από το Ίδρυμα Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων. Κατανόηση των Μυελοδυσπλαστικών Συνδρόμων:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ)

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ) ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ) Αλεξάνδρα Κουράκλη-Συμεωνίδου Διευθύντρια ΕΣΥ Υπεύθυνη Μον. Μεσογ. Αναιμίας ΠΓΝ Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία Αιματολογίας Μάρτιος 2017 Εκπαιδευτικοί στόχοι Κλινική ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΩΝ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΛΥΚΟΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΩΝ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Α ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: O ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δ. ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ: 2005-2006 Αριθμ. 2013 ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗ ΣΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗ ΣΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: KAΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΚΑΒΕΛΑΣ ΠΑΝΕΠ.

Διαβάστε περισσότερα

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Εργαστήριο Υγειοφυσικής & Περιβαλλοντικής Υγείας, ΙΠΤ-Α, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Μανωλά Καλλιόπη, Ph.D Ερευνήτρια Γ Κυτταρογενετική Κλάδος της Γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ)

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ) ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ) Αλεξάνδρα Κουράκλη-Συμεωνίδου Απαρτιωμένη διδασκαλία Φεβρουάριος-Μάρτιος 2015 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ (Θαλασσαιμία) Πρόκειται για μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών αναιμιών (αυτοσωματικών-υπολοιπόμενων)

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ Οκτώβριος 2016 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 Πρόλογος Το Ίδρυμα της Ελληνικής Αιματολογικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ Οικογενή υπερχοληστερολαιμία Αυτοσωμική επικρατής κληρονομικότητα Σχετίζεται με αυξημένο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΛΟΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙ ΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΧΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΙΑ ΜΗΤΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία

Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων Λίγκα Μαρία Αιματολόγος, Επιμελήτρια Β Αιματολογικό Τμήμα Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων (ΜΑΚ)

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ 03 εδbοτχ 155 Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρίνης. Στην ομόζυγη κατάσταση προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms

Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Ιατρικής Λευχαιμίες Linking Pes*cide Exposure with Pediatric Leukemia: Poten*al Underlying Mechanisms Ιωάννης- Μάριος Ρόκας Χρήστος Σταφυλίδης Λευχαιμία παιδιών Το συχνότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ-ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΑΣ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ-ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΑΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ-ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΑΣ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 Αλ. Κουράκλη-Συμεωνίδου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΑΝΑΙΜΙΑ Βαρύτητα αναιμίας Μικρή (Ηb >10 gr/dl)

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός»

Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΑΙΜΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΜΑΚ ΜΕ ΜΙΚΤΗ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΑΒΟ Παναγιώτα Κουτσογιάννη Αιµατολόγος ΝΥ Αιµοδοσίας Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός» ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ (ΜΑΚ) Αποδεκτή θεραπεία για ασθενείς µε: συγγενείς

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2015 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Άννα Ιµπρισίµη, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Δάφνη Μαυροπούλου, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Ελένη Καλαϊτζή,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ/ΤΕΛΟΜΕΡΩΝ ΣΕ ΜΕΣΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΜΑΡΓΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ 1,2, ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΠΡΟΚΛΟΥ 1,2, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ 2, ΙΣΜΗΝΙ ΛΑΣΗΘΙΩΤΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Λ.Β. Αθανασίου ΟΡΙΣΜΟΙ Λευχαιμίες Κακοήθη νεοπλάσματα των πρόδρομων αιμοκυττάρων του μυελού των oστών. Ατελής διαφοροποίηση οδηγεί σε πολλαπλασιασμό μη ώριμων (και μη λειτουργικών) κυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. 5o ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΦΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διδάσκοντες: Αγγελική Χέβα Παθολογοανατόμος, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017

τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017 τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017 όλα τα κύτταρα του περιφερικού αίματος (ερυθρά-λευκά-αιμοπετάλια) προέρχονται από έναν κοινό πρόγονο, το αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμόσχευση Μυελού των Οστών/Αιμοποιητικών Κυττάρων Η σημασία της εθελοντικής προσφοράς

Μεταμόσχευση Μυελού των Οστών/Αιμοποιητικών Κυττάρων Η σημασία της εθελοντικής προσφοράς ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΔΟΤΩΝ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ Μεταμόσχευση Μυελού των Οστών/Αιμοποιητικών Κυττάρων Η σημασία της εθελοντικής προσφοράς Στέλιος Γραφάκος Αναπλ. Καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων Ιωάννινα, Σεπτέμβριος 2013 PNH Σπάνια διαταραχή του αρχέγονου αιμοποιητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 Τι εννοούμε με τον όρο μεταλλάξεις; Το γενετικό υλικό μπορεί να υποστεί αλλαγές με πολλούς διαφορετικούς

Διαβάστε περισσότερα

Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future

Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future Acute promyelocy-c leukemia: where did we start, where are we now and the future Θεοδώρα Δημητρίου Μάθημα επιλογής «Λευχαιμίες» Blood Cancer Journal (2015) 5, e304 Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία (ΟΠΛ)

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 Βασικά ερωτήματα για τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα Τι είναι τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα? Πόσο συχνά είναι? Πως δημιουργούνται? Πως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Μυελοδυσπλαστικά Σύνδρομα Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Σύνοψη. Εξέλιξη Πρόγνωση Εισαγωγή Θεραπευτική αντιμετώπιση Συχνότητα ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Αιτιολογία

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών Ζωή Σελά Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα νέο θεραπευτικό εργαλείο στην Ιατρική διαφορετικό από τα φάρμακα που μέχρι σήμερα είχαμε συνηθίσει.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Η μεσογειακή αναιμία ή θαλασσαιμία είναι κληρονομική αυτοσωμική υπολειπόμενη νόσος η οποία εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας. Στη Μεσογειακή αναιμία η γονιδιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ Τα λεμφοκύτταρα προέρχονται από την λεμφική σειρά, ενώ τα μονοπύρηνα, τα πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα (κοκκιοκύτταρα) και τα βασεόφιλα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Ιστορικά ασθενών με σύνδρομα μυελικής ανεπάρκειας 1 ο ιστορικό: Ανδρας 65 ετών με ήπιο σακχαρώδη διαβήτη από 5-ετίας παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή Σημειολογία Νόσων Αίματος. Αιμιλία Στ. Χατζηγιάννη Αναπλ. Καθηγήτρια Β Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο ΕΚΠΑ

Εργαστηριακή Σημειολογία Νόσων Αίματος. Αιμιλία Στ. Χατζηγιάννη Αναπλ. Καθηγήτρια Β Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο ΕΚΠΑ Εργαστηριακή Σημειολογία Νόσων Αίματος Αιμιλία Στ. Χατζηγιάννη Αναπλ. Καθηγήτρια Β Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο ΕΚΠΑ Εργαστηριακή Σημειολογία o Ευρήματα που αποκαλύπτονται από τον ιατρό από

Διαβάστε περισσότερα

ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος. Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός»

ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος. Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός» ΗPV και Καρκίνος Δέρµατος Ηλέκτρα Νικολαΐδου Επ. Καθηγήτρια Δερµατολογίας ΕΚΠΑ Νοσ. «Α. Συγγρός» ΓΕΝΗ HPV Α γένος: βλεννογόνοι αιτιολογική συσχέτιση µε καρκίνο τραχήλου µήτρας, πρωκτού, αιδοίου, πέους

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών

Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών ΙΠΤ-Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΓΕΙΟΦΥΣΙΚΗΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΟΝΟΤΟΞΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Κυτταρογενετική και μοριακή γενετική επίκτητων διαταραχών ρ Κωνσταντίνα Σαμπάνη Ερευνήτρια Α 1 ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

β) Σχολικό βιβλίο σελ. 96: «Αν κατά τη διάρκεια της µείωσης...τρισωµία», σελ. 97: «Η έλλειψη είναι η απώλεια γενετικού

β) Σχολικό βιβλίο σελ. 96: «Αν κατά τη διάρκεια της µείωσης...τρισωµία», σελ. 97: «Η έλλειψη είναι η απώλεια γενετικού ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΜΑΪΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α, Α2. β, Α3. δ, Α4. β, Α5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Η αναλογία Α+G/T+C στο γενετικό υλικό ενός ιού είναι ίση με 2/3. Ο ιός μπορεί να είναι: α. ο φάγος λ. β. ο ιός της πολιομυελίτιδας. γ. φορέας κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018

ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018 ΟΞΕΙΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Θεραπευτικές Εξελίξεις Χ. ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ε. ΤΡΑΙΤΣΕ 31/03/2018 Μπλινατουμάμπη σε υποτροπή ή ανθεκτική Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία Σε ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ή υποτροπή ΟΛΛ, με την χορήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Παιδική Οξεία Λευχαιµία : Ιάσιµη Νόσος? ΝΑΙ Σε σηµαντικό ποσοστό παιδιατρικών ασθενών και µε προοπτική περαιτέρω βελτίωσης

Παιδική Οξεία Λευχαιµία : Ιάσιµη Νόσος? ΝΑΙ Σε σηµαντικό ποσοστό παιδιατρικών ασθενών και µε προοπτική περαιτέρω βελτίωσης Παιδική Οξεία Λευχαιµία : Ιάσιµη Νόσος? ΙΩΑΝΝΗΣ Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΠΑΙ ΙΑΤΡΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ- ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΙ ΩΝ «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΝΑΙ Σε σηµαντικό ποσοστό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ Γεώργιος Α. Βαρθολοµάτος Περιφερειακό Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Ιωαννίνων Ωρίµανσης Μυελικής σειράς µυελοβλάστη προµυελοκύτταρο µυελοκύτταρο µεταµυελοκύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Π.Παρασκευοπούλου Λευχαιμία Υπέρμετρος - ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός άωρων προβαθμίδων (μυελικής ή λεμφικής) προερχομένων από νεοπλασματικά εκτραπέν μητρικό κύτταρο και απώλεια ικανότητος

Διαβάστε περισσότερα

Tοξικότητα. Αρτεμις Ντονά Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας. 6/3/2008 Αρτεμις Αγησ. Ντονά

Tοξικότητα. Αρτεμις Ντονά Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας. 6/3/2008 Αρτεμις Αγησ. Ντονά Tοξικότητα Αρτεμις Ντονά Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας Αντικείμενα του μαθήματος Να εξοικειωθεί με την έννοια της τοξικότητας, όργανο στόχος Να μπορεί να ξεχωρίσει την οξεία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Τομέας Παθολογίας Αιματολογικό Τμήμα Παθολογικής Κλινικής Διευθυντής: Αναπληρωτής Καθηγητής Ανάργυρος Συμεωνίδης Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο...2 I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας στην ιατρική...2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...7 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ...10 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο I. Εφαρµογές της βιοτεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Εισαγωγή στην Ανοσολογία ρ. Γιώργος Κρασιάς Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου Τµήµα Μοριακής Ιολογίας Τι είναι το Ανοσοποιητικό Σύστηµα (ΑΣ)? Το ΑΣ (Immune System) είναι ένα σύστηµα άµυνας του

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα 64 Επιστημονικά πορίσματα Ιστορικό Η πονατινίμπη είναι αναστολέας τυροσινικής κινάσης (TKI) ο οποίος χρησιμοποιείται για την αναστολή της δράσης της φυσικής BCR-ABL

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ Εισαγωγή Η πρόληψη των επεισοδίων οξείας απόρριψης και η μακροχρόνια διατήρηση του νεφρικού μοσχεύματος αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη Jeanne Calment Κάπνιζε µέχρι τα 117 Πέθανε στα 122 Η σωστή λειτουργία των οργανισµών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρµογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ «ΔΙΑΒAΖΕΤΑΙ» Η ΓΕΝΙΚH AIΜΑΤΟΣ. Φυσιολογικές τιμές αιματολογικών παραμέτρων

ΠΩΣ «ΔΙΑΒAΖΕΤΑΙ» Η ΓΕΝΙΚH AIΜΑΤΟΣ. Φυσιολογικές τιμές αιματολογικών παραμέτρων ΠΩΣ «ΔΙΑΒAΖΕΤΑΙ» Η ΓΕΝΙΚH AIΜΑΤΟΣ Μ. Οικονόμου Εισαγωγή Η «γενική αίματος» αποτελεί τη συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη εξέταση στην παιδιατρική κλινική πράξη. Ο προσδιορισμός των αιματολογικών παραμέτρων

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ. Ιωάννα Οικονοµίδου. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών

ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ. Ιωάννα Οικονοµίδου. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών ANOΣΟΓΗΡΑΝΣΗ Ιωάννα Οικονοµίδου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Πανεπιστηµίου Αθηνών Το ανοσιακό σύστηµα θεωρείται αποφασιστικός παράγοντας για την διατήρηση της υγείας και την επιβίωση στους ηλικιωµένους

Διαβάστε περισσότερα

H χρήση του JAΚAVI στην Μυελοΐνωση. ρ. ΝίκηA.Βυρίδη MD, PhD Ειδικός Αιµατολόγος Κλινική Βυρίδη

H χρήση του JAΚAVI στην Μυελοΐνωση. ρ. ΝίκηA.Βυρίδη MD, PhD Ειδικός Αιµατολόγος Κλινική Βυρίδη H χρήση του JAΚAVI στην Μυελοΐνωση ρ. ΝίκηA.Βυρίδη MD, PhD Ειδικός Αιµατολόγος Κλινική Βυρίδη Μυελοΐνωση -Ορισµός Είναι µια σοβαρή, προοδευτική και θανατηφόρος αιµατολογική κακοήθεια σταδιακή ίνωση + αλόγιστη

Διαβάστε περισσότερα

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58 Από: K-Life (Καθημερινή) Τα γενετικά νοσήματα είναι ιδιαίτερα σπάνιες ασθένειες που οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων. Τα παιδιά που πάσχουν από αυτά χρειάζονται φροντίδα, ψυχολογική στήριξη αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας

Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας 4.10.2016 1 Η ανταλλαγή ύλης μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος του σώματος

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 2 διδάσκοντες Υπεύθυνος Μαθήματος: Ευάγγελος Μπριασούλης Διδάσκοντες: Ευάγγελος Μπριασούλης Ελένη Καψάλη Ελευθερία Χατζημιχαήλ Γιώργος Βαρθολομάτος Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΝ ΜΥΕΛΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ. Οκτώβριος 2016.

ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΝ ΜΥΕΛΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ. Οκτώβριος 2016. ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΝ ΜΥΕΛΩΜΑ 1 ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΝ ΜΥΕΛΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ Οκτώβριος 2016 2η Έκδοση ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΝ ΜΥΕΛΩΜΑ 1 Πρόλογος Το Ίδρυμα της

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Θέµα 1 ο 1. Τα άτοµα που είναι ετερόζυγα για τη β-θαλασσαιµία: α. Εµφανίζουν ήπια αναιµία β. Έχουν ευαισθησία στην ελονοσία γ. Συνθέτουν µεγάλη ποσότητα HbF δ.

Διαβάστε περισσότερα

Τι συµβαίνει σε ένα Εργαστήριο Γενετικής?

Τι συµβαίνει σε ένα Εργαστήριο Γενετικής? 12 εργαστήριο ίσως ελέγξει τα αποθηκευµένα δείγµατα (ιδιαίτερα εάν ο αρχικός έλεγχος δεν έδωσε αποτέλεσµα), αλλά µόνο εάν έχετε δώσει τη γραπτή σας συγκατάθεση για κάτι τέτοιο. Με αυτό τον τρόπο οι ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας

Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας Μια ενημέρωση για ασθενείς και παρόχους φροντίδας Τι είναι το FoundationOne ; Το FoundationOne είναι μια εξέταση που ανιχνεύει γενωμικές μεταβολές (π.χ. μεταλλάξεις) που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Γνωρίζετε για το αίμα σας

Γνωρίζετε για το αίμα σας Σκοπός του φυλλαδίου δεν είναι να αντικαταστήσει τις συμβουλές του γιατρού σας, ο οποίος σας εξέτασε και διέγνωσε την πάθησή σας. Μη διστάσετε να ρωτήσετε το γιατρό ή νοσηλευτή σας για ο,τιδήποτε που τυγχάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕς ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕς ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Α. Μούγιου Αιματολόγος ΠΓΝΠ 17-03-2017 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ Κληρονομικές διαταραχές πρωτογενούς αιμόστασης Νόσος von Willebrand

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το Πολλαπλούν Μυέλωμα και σε τί διαφέρει από τους άλλους Αιματολογικούς καρκίνους

Τι είναι το Πολλαπλούν Μυέλωμα και σε τί διαφέρει από τους άλλους Αιματολογικούς καρκίνους Τι είναι το Πολλαπλούν Μυέλωμα και σε τί διαφέρει από τους άλλους Αιματολογικούς καρκίνους Δρ Ειρήνη Κατωδρύτου Αιματολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ Αιματολογική Κλινική Α.Ν.Θ. «Θεαγένειο» Πολλαπλούν Μυέλωμα Είδος

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Αιματολογικές νεοπλασίες είναι τα είδη καρκίνου που επηρεάζουν το αίμα, το μυελό των οστών και τους λεμφαδένες. Δεδομένου ότι και τα τρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1α. Μορφολογική εξέταση και ταυτοποίηση κυττάρων αίματος 1β. Απομόνωση Λεμφοκυττάρων μονοπύρηνων κυττάρων - από περιφερικό αίμα 2. Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή.

Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή. Ασθενής άρρεν 67 ετών προσήλθε λόγω ρινορραγίας από 4ημέρου, ενός επεισοδίου μέλαινας κένωσης προ 8ώρου, με συνοδό αδυναμία και καταβολή. ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ Μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα από έτους(λόγω

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/01/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Από

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Óõíåéñìüò ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Να επιλέξετε τη φράση που συµπληρώνει ορθά κάθε µία από τις ακόλουθες προτάσεις:

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Óõíåéñìüò ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Να επιλέξετε τη φράση που συµπληρώνει ορθά κάθε µία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ 1 o ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να επιλέξετε τη φράση που συµπληρώνει ορθά κάθε µία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το DNA ενός ανθρώπινου κυττάρου αποτελείται από 6 10 9

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΥΣ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ Πρόδρομος Χυτίρογλου Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΒΙΟΨΙΑΣ ΗΠΑΤΟΣ Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

, :.;vhk&wjv: : > $ : jj,:l ;

, :.;vhk&wjv: : > $ : jj,:l ; - : /'!. Λ1 : l ",ί* I. i >.V.i-!, t : >. :;v:, :.;vhk&wjv: : > $ : jj,:l ; ' V ;. ί,i j 4!-i v i, v,.'. Λ \ ζ β ;. 1.4r'ft:,:'.:! *.),

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 7ο ΚΡΗΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ "H ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ" ΛΑΡΝΑΚΑ, 23/10/2015 ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΛΙΤΣΑΚΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ Άντρας 68 ετών με α/α : ΡΠ σε νεαρή

Διαβάστε περισσότερα