5ο APXAIOΛOΓIKO EPΓO ΘEAΛIA KAI TEPEA EΛΛAΔA ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΪΣΟΡΙΚΟΤ ΣΟΤ ΝΕΩΣΕΡΟΤ ΥΡΟΝΟΤ [ ΠΔΡΗΛΖΦΔΗ

Transcript

1 ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ, ΠΑΗΓΔΗΑ & ΘΡΖΚΔΤΜΑΣΧΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕ ΤΠΗΡΕΙΕ ΘΕΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΗΑ ΣΜΗΜΑ ΙΣΟΡΙΑ, ΑΡΥΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ 5ο APXAIOΛOΓIKO EPΓO ΘEAΛIA KAI TEPEA EΛΛAΔA ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΪΣΟΡΙΚΟΤ ΣΟΤ ΝΕΩΣΕΡΟΤ ΥΡΟΝΟΤ [ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Κτήριο Παπαστράτοσ BOΛO ΠΔΡΗΛΖΦΔΗ 1. ΠΡΟΨΣΟΡΗΚΟΗ-ΚΛΑΗΚΟΗ ΥΡΟΝΟΗ Agnousiotis D., Dijkstra T., Efstathiou D., Heymans E., Mamaloudi I., Reinders R., Rondiri V., Stamelou E., Stissi V. The test trenches at Halos This paper presents the preliminary results of the 2013 and 2014 trial excavations on the site of Old Halos, on Magoula Plataniotiki, including a brief introduction to the site in general. Following the excavation in the Hellenistic city and the intensive survey in the Sourpi and Almyros plains by our teams, we have set out to investigate the stratigraphy and preservation of archaeological remains at the site, located in the marshes east of the village of Almyros in what is today an industrial area on the southwestern coast of the Pagasitic gulf. With an elevation of seven meters above the sea level and a surface of less than 10 ha, this rather shallow magoula was located in antiquity on a beach ridge, surrounded by water. This site was supposedly the location of the urban and civic centre of the polis of Halos, as testified by historical sources and inscriptions. Our efforts have focused on trial excavations and recording the site by means of aerial photography. Four test trenches have been set out. In trenches 1, 2 and 4 Hellenistic layers started directly under the present surface. In fact, aerial images show the preservation of a regular urban grid stretching out over a large part of the site, and correlating with the remains of domestic architecture and tightly packed ceramic assemblages recorded in trenches 1, 2 and 4. In the better preserved areas intact floors and many complete but smashed, apparently in situ pots have been found, suggesting destruction by earthquake. At least part of the pottery seems to be slightly later than the destruction of the Hellenistic city, but it is as yet unclear when the site was reoccupied after the 346 destruction, which is not clearly visible in the trenches. In trenches 1 and 2, below the Hellenistic upper layer, a relatively empty late Classical level covers a sequence of at least two destruction levels which seem chronologically very close, spanning the last decades of the 5th century and possibly the early 4th. The often rich and well-preserved finds point a domestic use of the area. All levels contain often wellpreserved residual pottery (occasionally in surprisingly large quantities), which mostly seems to date to the 8th-7th 1

2 centuries. It seems likely that the sequence of relatively short-lived habitation strata continues further below. Whereas the finds in trenches 1, 2 and 4 all seem to belong to domestic structures, trench 3 is dominated by a single monumental wall, or rather façade, which seems to have supported a raised platform of some kind, probably facing a street. Apparently, the top of the tell was elevated by at least 1.5 meter through the building of this wall. Some material of the first half of the 5th century gives a post quem for the monumental wall, but a more precise date cannot be offered yet. The sequence of five major destuction layers, of which four seem to be caused by earthquakes, in less than 200 years is an intriguing phenomenon, wish will receive some extra attention in the this presentation. Whereas this suggested frequency of earthquakes may not be surprising in a zone which is still highly active seismically, the apparent acceptance (and possibly lack of prevention) of this phenomenon and the continuous rebuilding it caused by the population is remarkable. Beestman-Kruyshaar Colette Tackling Cuisine and Identity: The case of an extraordinary cooking pot from Hellenistic Halos In domestic assemblages from the excavations at Halos, a town in Achaia Phthiotis, an unusual shallow cooking pot is attested besides the common cookware shape repertoire. The double-conical shape and a very short upright lip brings up questions of its functionality. This lebes type of lopas is a common and popular shape at Priene and neighbouring sites in southwest Asia Minor. The shape was labeled Ionian since it did not seem to have parallels outside Ionia, which strongly suggests the shape is a foreign introduction in Halos. At Halos the shape is attested in local fabrics only, which may be understood as an act of maintenance of a Ionian culinary habit connected to the provenance of (at least part of) the Halos population, possibly garrison soldiers from Demetrios Poliorketes army. However, since virtually no archaeological data are available for the presence of this type of cooking pot on the central Greek mainland, this interpretation must remain inconclusive. Therefore, the presentation must be understood as a call for bringing out archaeological excavation data concerning cookware. Bouchon R., Darmezin L., Helly B.,Tziafalias A. Le théâtre de Larisa à l'époque impériale et les concours du koinon des Thessaliens L'étude des inscriptions découvertes au grand théâtre de Larissa, entamée sous la direction d' Ath. Tziafalias, permet de mieux connaître les dernières phases d'utilisation du monument, lorsque celui-ci a été transformé en arène. Une longue dédicace, inédite à ce jour, montre que ces travaux ont été effectués à l'initiative de grands-prêtres du culte impérial et agonothètes au nom du koinon des Thessaliens, don t certains sont loin d'être des inconnus par ailleurs, puisqu'ils appartiennent à l'élite des provinces d'achaïe et de Macédoine. La communication présentera les inscriptions, nouvelles et anciennes, qui permettent de reconstituer cette phase importante de l'histoire thessalienne, dans le derniers tiers du Iie s. apr. J.-C. Bouchon Richard, Tziafalias Athanasios L. Cassius Longinus et les aménagements de la route de Tempé : à propos d'une nouvelle inscription de Larisa Une inscription mise au jour dans les fouilles du théâtre de Larisa permet de mieux situer le personnage responsable des aménagements de la route de Tempé à l'époque romaine, selon une inscription bien connue mais, hélas! perdue : comme on le supposait depuis peu, ce Cassius Longinus n'est pas un des légats de César au moment de la bataille de Pharsale, mais un gouverneur de la province de Macédoine qui a exercé son mandat dans la deuxième moitié du Ier s. apr. J.-C. et qui paraît avoir noué avec certains Thessaliens des relations étroites. La présente communication présentera cette inscription nouvelle, une base honorifique de la cité de Larisa pour l'épouse de Longinus, et fera le point sur le contexte à l'échelle régionale de cet aménagement viaire. Burke B., Burns B., Charami A., Kyriazi O. Excavations at ancient Eleon : Memorializing the Past The Eastern Boeotia Archaeological Project (EBAP), a Greek-Canadian synergasia between the ΘϋEphorate of Prehistoric & Classical Antiquities and the Canadian Institute in Greece, is a systematic excavation focused on the site of ancient 2

3 Eleon in the village of Arma. Excavations beginning in 2011 are uncovering the nature of this site in the Mycenaean period and in the Archaic/Classical periods. Our work has revealed extensive assemblages of Late Helladic IIIB-IIIC material and more isolated deposits of the Late Archaic-Classical period. The Mycenaean occupation uncovered thus far is in two distinct areas of the site and features architectural units with large rooms and tiled roofs. Substantial stone walls are reused in several architectural phases with associated deposits dated to LH IIIB2, IIIC Early and IIIC Middle periods. Without the major disruption recorded at many other Mycenaean sites, the population of Eleon continued to be active in agricultural, pastoral, and industrial activities suggested by grind stones, storage vessels, and textile tools. The Bronze Age remains are framed within an elaborate well-built Mycenaean bastion showing several phases of building toward the end of the Late Bronze Age. These constructions form a massive entrance system, which perhaps inspired the builders who returned to the site of Eleon after a hiatus of nearly 500 years. Excavations have uncovered more of the massive polygonal wall that has been visible at Eleon since antiquity. A test trench along the exterior face of the polygonal wall revealed important evidence to associate construction of the wall with the late Archaic period, and more extensive excavations have revealed a ramped entryway at the northern terminus of the polygonal wall. Here we have recovered a large deposit of votive pottery and figurines of the 6th through 5th centuries BC, as well as drinking vessels. Given the proximity and conscious preservation of earlier remains, we suggest that cult activity and memorialization of the past were of key importance to the people at Eleon throughout its history. Dijkstra T., Van Rookhuijzen J., Van der Heul Jaime, Kamphorst S., Reinders R., Efstathiou D., Heymans E., Mamaloudi I., Rondiri V., Stamelou E., Stissi V. Classical Halos, a city of Achaia Phthiotis In 1906 Dutch archaeologist Vollgraff performed a small excavation at Magoúla Plataniótiki. He unearthed Classical black-gloss ware and the foundations of a monumental building. The site was identified as Classical Halos and the temple as that of Zeus Laphystios. In fieldwork was again undertaken at the site by teams of Groningen University, Amsterdam University and the 13th Ephorate at Vólos. This poster discusses the literary, epigraphic and numismatic sources about Classical Halos and the reasons for identifying the Magoula Plataniotiki as its location. It further addresses the landscape in which the harbour town was located and describes some preliminary results of the campaigns in test trench 3. Dijkstra T., Ευςτακίου Δ., Van der Linde Dies, Μαμαλοφδθ Ι., ταμζλου Ε. Θ «Οικία του Αγνϊςτου» ςτθν Ελλθνιςτικι Άλο Τα ζτθ πραγματοποιικθκε αναςκαωικι ζρευνα ςε ςυνεργαςία του Ολλανδικοφ Ινςτιτοφτου Ακθνϊν (Ρανεπιςτιμιο του Groningen) και τθσ ΙΓ Εωορείασ Ρροϊςτορικϊν και Κλαςικϊν Αρχαιοτιτων, ςε χϊρο τθσ κάτω πόλθσ τθσ Ελλθνιςτικισ Άλου, που ιδρφκθκε γφρω ςτα 302 π.χ. και καταςτράωθκε από ςειςμό περίπου ςτα 265 π.χ. Ειδικότερα, αναςκάωθκε μια ιδιωτικι οικία, ωερόμενθ ωσ «Οικία του Αγνϊςτου», θ όγδοθ κατά ςειρά που ιρκε ςτο ωωσ ςτθν περιοχι, ακριβϊσ δυτικά μιασ άλλθσ ανεςκαμμζνθσ οικίασ, τθσ «Οικίασ με Μπανιζρα». Θ «Οικία του Αγνϊςτου» εντάςςεται μαηί με τισ άλλεσ οικίεσ ςτον πολεοδομικό ιςτό τθσ αρχαίασ τειχιςμζνθσ πόλθσ και παρά τισ διαωορζσ τουσ μοιράηονται τισ ίδιεσ καταςκευαςτικζσ λεπτομζρειεσ και ωζρουν ςθμαντικζσ αντιςτοιχίεσ ςτθν κάτοψι τουσ, προςωζροντασ ενδιαωζρουςεσ πλθροωορίεσ για τθν αρχιτεκτονικι των ιδιωτικϊν οικιϊν τθσ Ελλθνιςτικισ Άλου, αλλά και για τθ μελζτθ των ιδιωτικϊν οικιϊν γενικότερα. Σε ςυνδυαςμό με τθν παρουςίαςθ τθσ αρχιτεκτονικισ τθσ «Οικίασ του Αγνϊςτου» εξετάηονται και τα κινθτά τθσ ευριματα, όπωσ θ κεραμικι, τα υωαντικά βάρθ, τα νομίςματα, τα μετάλλινα και τα οςτζινα αντικείμενα, κακϊσ και τα διατροωικά κατάλοιπα από οςτά και όςτρεα, που ςτο ςφνολό τουσ ςυμπλθρϊνουν τθν εικόνα τθσ αρχαίασ πόλθσ, ωσ «ντοκουμζντα» τθσ ηωισ και των δραςτθριοτιτων των κατοίκων τθσ. Donati J., Sarris A., Cuenca-García C., Kalaycı T., Manataki M., Simon F.-X., Intzesilogou R., Triantafylopoulou P. The Urban Plans of Demetrias and Pherai in Thessaly: An Integrated Geophysical and Satellite Remote Sensing Fieldwork Campaign This paper presents the results of remote sensing fieldwork at Demetrias and Pherai in Thessaly undertaken in Geophysical prospection, using new generations of multi-component equipment (multi-sensor magnetics / multiantenna GPR / multi-frequency EM), has been used in tandem with high resolution satellite image processing to reveal an extensive network of streets, sections of city blocks, and residential and public buildings. This new and valuable 3

4 information reveals much about the wider urban planning of each settlement. At Demetrias, geophysical prospection was successful in mapping the orthogonal street system around the Hellenistic palace, public buildings along the western side of the agora, and a large residential zone east of the agora. The identification of houses is a major step toward understanding the development of domestic space at Demetrias. From the structures mapped so far, houses of similar dimensions have numerous rooms along the streets and a large courtyard or garden in the back. At Pherai, a network of streets on a plateau at the city s northern edge had been identified initially though the processing of satellite images and consequently verified and complemented via a systematic geophysical campaign. At least 12 parallel streets spaced roughly equidistant from one another have been mapped. It is noteworthy that the streets are not organized in a strict orthogonal manner in the classical and Hellenistic traditions, but, instead, they have a diagonal arrangement. On a broad scale, the new evidence from Pherai has important implications on the history of Greek town planning in Thessaly during the second half of the first millennium B.C. While the organization of cities is a defining feature of Greek urban culture, few examples are known from Thessaly. Efstathiou D., Kisjes I., Mamaloudi I., Reinders R., Rondiri V., Stamelou E., Stissi V., Waagen J. The Halos Survey, The territory of the ancient polis of Halos, has been the focus of archaeological field survey since 1990, when teams from the University of Groningen and the 13th Ephorate started exploring the fields in the Voulokaliva area, known for its burial mounds. In four seasons between 1990 and 1996 most of the area directly North and Northwest of the Hellenistic city was surveyed. Eventually, the survey aimed at a coverage by field walking of those parts of the plains surrounding the present-day villages of Sourpi and Almyros which may yield archaeological material related to ancient Halos. In order to achieve this, in 2000 and 2002 the areas to the South and Southeast of Halos were walked. As part of the preparation of the publication of the campaigns, the University of Amsterdam, in cooperation with the 13th Ephorate and Prof. em. Reinder Reinders of the University of Groningen has revisited parts of the survey area and most of the previously encountered sites in 2011, 2012 and Goals of these campaigns were to update and improve the recorded information on individual sites, to assess the previously used methodology and its effects on the results, and to solve some problems regarding quality, quantity and dating of finds which seemed to hinder the interpretation of many sites. In this poster, we will present the first results of the revisits, mainly focusing on the new insights they have yielded regarding both methodology and archaeological interpretations of the results. Florissi Valentina, Germani Marco Priests and Priestesses in ancient Boiotia In ancient life to be a priest was a great honour because of the privileged role they had as intermediaries between the gods and men during public ceremonies. They had particular rights and responsibilities in relation to the sanctuaries, to the cult images that they contained and to the cult acts they conducted. During their office they were rewarded with particular privileges (as for example, specially reserved front seats in theatres). The office covered during their life is evident on their tombstones where they are often depicted with the symbols of priestly office (like the temple key for priestesses). The document will try to reconstruct, using different sources, in particular unpublished archaeological material from Boiotia, the life and privileges of ancient Boiotian priests. In order to reconstruct the role played by priests in the boiotian society, the paper will focus mainly on the analysis of the different types of altars and stelai discovered in the region. Athanasoula M., Chrysopoulou E., Ginalis A., Sdrolia S. The coastal infrastructures and maritime heritage of Skiathos As part of the study of late antique and early medieval harbour infrastructures and port networks of the Aegean, a joint survey project in cooperation with the Greek Ephorate for Underwater Antiquities, the 13th Greek Ephorate for Prehistoric and Classical Antiquities and the 7th Greek Ephorate for Byzantine Antiquities was initiated in As holder of the 2011/12 Onassis Foundation research scholarship and with the support of Oxford University, since 2012 I am conducting coastal and underwater archaeological survey campaigns around Skiathos for the investigation of the coastal and maritime heritage of the island. An island, which is of fundamental importance for the understanding of the trading dynamics of the Aegean and beyond from Classical Antiquity onwards: sitting on a historically strategically important sea route the abundant, although 4

5 woefully understudied maritime culture of the island, presents a vibrant history of the Aegean maritime networks, particularly during the Roman Imperial and the Byzantine era. Combining for the first time archaeological research on land, along the coast and underwater, the survey resulted in the discovery and documentation of more than 10 shipwrecks and other maritime sites of the Classical to Ottoman periods. Additionally, the entirely preserved ancient and medieval harbour infrastructures and other elaborate coastal facilities of the Classical to Byzantine periods, such as Roman Imperial villa estates, could be studied and put into context with the island s maritime heritage. Finally, the results mark a crucial complement to the diachronic study of Thessaly s port network. Haagsma Margriet, Karapanou Sophia, Surtees Laura Urban Households and Rural Economies in Transition: Results of the Excavations of Building 10 at Kastro Kallithea, Thessaly Since 2004, the Kastro Kallithea Archaeological Project has studied the Classical/Hellenistic city near the present day village of Kallithea in the region known as Achaia Phthiotis in Antiquity. Major goals of the project were to identify the city s plan and spatial organization, its habitation history as well as the identification of economic strategies and viability in smaller ethnos-based communities such as at Kallithea. Survey, mapping and excavation of the site produced an orthogonal city plan with fortifications, an agora with public and religious structures as well as a designated residential area in the eastern part of the site. Excavation of one of the houses, Building 10 yielded well preserved foundations and architectural features combined with a large number of finds. The results of the surface survey and the excavations pointed to phases of continuity, discontinuity and discrepancy in the habitation history of the city; the structures near the agora of the city were abandoned around 200 BCE, while Building 10 not only revealed a destruction but also a renovation and renewed habitation phase dating to well into the 2nd century BCE. The excavation method paid particular attention to the location of artefacts and to the retrieval of floral and faunal data in order to better interpret the economic and subsistence strategies in households living in this urban environment. This paper will assess the evidence for these strategies in the framework of the political and socio-economic processes in the region which may have led to the two different habitations phases as witnessed in Building 10. We will examine to what extent these phases represent not only a transformation in the organization of domestic space, but also in the composition of its household and its social and economic practices. Jazwa Kyle Utilitarian Trays from Mitrou: Introducing a New Artifact Class In this paper, I introduce a new class of archaeological material, the utilitarian tray, that has been identified at Mitrou, East Lokris. More than 300 fragments were recovered in MH III-LPG contexts, attesting to a long tradition of locallyproduced, fixed furniture. Formally, utilitarian trays are characterized as circular-shaped trays with relatively high walls. The trays were built and fired in situ and appear to be associated with domestic-scale, craft activity. Their flat bases have a smoothed upper surface and an unfinished underside that is rife with organic impressions. With this paper, I bring attention to this new artifact type and provide a foundation for future comparative studies of such material. Initially at Mitrou, utilitarian tray fragments were thought to represent fragments of accidentally-fired architectural material (mud bricks, bins, etc.). A careful analysis of the form and context of these fragments, however, demonstrates that this material was consistently formed and intentionally fired. Due to the very low temperature of firing and porous fabric with dense straw/chaff temper, these objects are highly fragmentary and prone to degradation. Consequently, they are difficult to identify during excavation and, subsequently, have been omitted from all published excavation reports. Striking similarities to fragments that have been identified at a handful of other (as yet, unpublished) sites indicate that utilitarian trays are not a local phenomenon. They were likely a widespread fixture throughout later, prehistoric Greece. Krapf Tobias Θ Υςτερθ Εποχι του Χαλκοφ ςτθν Εφβοια: νεότερθ ςυμβολι από τισ αναςκαφζσ τθσ Ελβετικισ Αρχαιολογικισ χολισ Θ εικόνα τθσ Εφβοιασ κατά τθν Φςτερθ Εποχι του Χαλκοφ παραμζνει ζωσ ςιμερα αποςπαςματικι. Μόνο θ ΥΕ ΙΙΙΓ ωάςθ, 5

6 περίοδοσ ακμισ ςτον Ευβοϊκό κόλπο, εξερευνικθκε και δθμοςιεφτθκε ςε περιςςότερο βάκοσ λόγω των ςθμαντικϊν ευρθμάτων ςτο Λευκαντί. Θ Ερζτρια, λίγα χιλιόμετρα ανατολικότερα, ωαίνεται πωσ εγκαταλείωτθκε πλιρωσ ςτθν εποχι των ταωικϊν κφκλων των Μυκθνϊν (βλ. 4ο ΑΕΘΣΕ) και μόνο από τθν ωάςθ ΥΕ ΙΙΙΓ ζχουμε ςτθ διάκεςι μασ ίχνθ δραςτθριότθτασ περιοριςμζνθσ ζκταςθσ ςτθν κορυωι τθσ ακρόπολθσ, όπωσ προκφπτει από ζνα ενδιαωζρον κεραμικό ςφνολο. Θολωτοί τάωοι ςε διάωορα ςθμεία του νθςιοφ, θ νεκρόπολθ καλαμοειδϊν τάωων ςτθν Χαλκίδα, ζνασ οχυρωματικόσ περίβολοσ ςτθν απζναντι όχκθ του Ευρίππου, ζνα υποτικζμενο κυκλϊπειο τείχοσ ςτο Δφςτο, αναωορζσ ςε επιγραωζσ Γραμμικισ Β γραωισ ςτθν Θιβα και ευριματα από πολλζσ άλλεσ κζςεισ ωςτόςο αποδεικνφουν τθν φπαρξθ ςθμαντικϊν εγκαταςτάςεων ςτθν Εφβοια και κατά τθν ανακτορικι περίοδο. Κατοίκθςθ κακ όλθ τθ διάρκεια των μυκθναϊκϊν χρόνων επιβεβαιϊνεται ςτθν Αμάρυνκο ιδθ από τθν βρετανικι επιωανειακι ζρευνα ςτθ δεκαετία του 60. Οι πρόςωατεσ αναςκαωζσ τθσ Ελβετικισ Αρχαιολογικισ Σχολισ ( ) ςτθ κζςθ ζωεραν ςτο ωωσ επιπλζον ευριματα τθσ ΥΕΧ. Αν και αποςπαςματικισ διατιρθςθσ, αποτελοφν μια ςθμαντικι ςυμβουλι για αυτι τθν ακόμα και τϊρα λιγότερο γνωςτι περίοδο. Στόχοσ τθσ παροφςασ ανακοίνωςθσ είναι μία περίλθψθ τθσ ζρευνασ τθσ ΥΕΧ ςτθν Εφβοια, με τθν προςκικθ των νεότερων αποτελεςμάτων των ερευνϊν τθσ Ελβετικισ Αρχαιολογικισ Σχολισ ςτθν Αμάρυνκο και τθν Ερζτρια. Daly Kevin, Larson Stephanie, Kalamara Pari Results from the Thebes Synergasia Project on the Ismenion Hill With this paper we will present the major findings from the Thebes synergasia project on the Ismenion Hill from the first four seasons. We will show digital reconstructions of the temple and also discuss a red-figure vase of some importance. We will also look toward the open questions remaining from these seasons that we anticipate answering in the 2015 campaign. La Torre Gioacchino F., Karapanou S., Toscano A., Alexiou N. The Skotoussa Program: First Results The Skotoussa program is a collaboration between the 15th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities of Larissa and the University of Messina. This five years project, that started in October 2014, intends to conduct an archaeological and topographic study of the ancient city of Skotoussa, a site never investigated before. In the first campaign we had 3 objectives: first, intra-site survey in the western part of the city; second, cleaning and drawing of the surviving parts of the city wall and third, reopening and continuing the rescue excavation conducted by the Ephorate in The intra-site survey is based on a grid of squares 10x10 meters that cover the whole surface of the city and its surroundings, encompassed by the two rivers which flow on the northern and southern side. The first area surveyed has been the Acropolis and its northern slopes. The hill of Kastro yielded many fragments of pottery dating from the late Geometric period to the end of the Hellenistic age. We assume that this earlier settlement has been continuously inhabited since the Iron Age. The Acropolis, as Stählin recorded a century ago, was surrounded by a separate fortification wall constructed with irregular gray limestone blocks. After a long hiatus, corresponding to the Roman Empire (1st-4th centuries AD), the survey attests a new settlement during the early Byzantine period and a larger one in the late Byzantine period. 2.We have cleaned and documented all the sections of the Late-Classical fortification wall visible on the surface of the soil. The topographic relief, drafted with the GPS equipment, can be considered as an important step towards the complete reconstruction of the circuit after the plans published by Stählin in 1924 and by Missailidou-Despotidou in The test excavation, a square of 5x5 meters to the south of the previous one, has revealed the foundations of a long North-South wall (almost 7 meters), pertaining to a big Hellenistic building. The wall is flanked on the eastern side by a floor on which we have found a thin level covered by the fallen tiles of the roof. The pottery lying on the floor dates the destruction of the building at the end of the 1st century BC. 6

7 Lera P., Οικονομίδθσ., Παπαγιάννθσ Ά., Σςώνοσ Ά. Θ νεολικικι ειδωλοπλαςτικι ςτον Αλβανικό και ςτον Θεςςαλικό χϊρο: αντιπαραβολζσ, ςυγκρίςεισ, ταυτίςεισ, διακρίςεισ ςε μια πολυδιάςτατθ παραγωγι και αναπαραγωγι τθσ μορφισ Θ παροφςα μελζτθ ζχει ωσ ςκοπό να παρουςιάςει τθν ειδωλοπλαςτικι παραγωγι ςε δυο διαωορετικά ςθμεία τθσ Βαλκανικισ, τθν Θεςςαλία και τθν Αλβανία, και να εντοπίςει τυπολογικζσ, καταςκευαςτικζσ και ιδεολογικζσ αναωορζσ ωσ μζτρα ςφγκριςθσ για τθν κατανόθςθ του ωαινομζνου μεταξφ δυο χϊρων με τεκμθριωμζνεσ επαωζσ κατά τθν Φςτερθ και Τελικι Νεολικικι Ρερίοδο. Θ απεικόνιςθ τθσ ανκρϊπινθσ μορωισ ςε ςυνδυαςμό με υβριδικά ςτοιχεία παρμζνα από τον κόςμο των ηϊων και του μφκου, μζςα από μοτίβα, διακοςμιςεισ και τριςδιάςτατεσ πλαςτικζσ αναπαραςτάςεισ αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαωζροντοσ τεχνθτϊν/καλλιτεχνϊν, οι οποίοι ςτισ δυο γεωγραωικζσ περιοχζσ δθμιουργοφν μια ποικιλία ειδωλίων με ομοιότθτεσ και διαωορζσ, παράγοντασ ιδιάηουςεσ τεχνοτροπίεσ με κοινά δομικά ςτοιχεία ςε μεγάλο μζροσ των Βαλκανίων. Lis B., Batziou-Efstathiou A., Rückl Š., Kiriatzi E., Müller N. Tracing mobility in prehistoric Central Greece Proving human mobility in prehistory is not an easy task, since the available archaeological evidence can often be interpreted in a number of different ways. Moreover, tracing peoples movement seems to be for a long time out of fashion, at least within the context of Aegean archaeology. Even some of the most unambiguous cases of human mobility have been restudied from the perspective of influence, emulation, and similar processes. We believe that technology is one of the few aspects of human activity that can be used successfully to trace mobility of people, in this case craftsmen, in archaeological contexts. Based on the particular mode of acquisition and spread of technological knowledge in general, we will argue that the presence of particular types of pottery in Lefkandi and Pefkakia, manufactured from local clays but following chaînes opératoires characteristic for non-local pottery traditions, is a strong evidence for movement of potters. The results we would like to present stem from a project entitled Potters on the move. Potters mobility in Bronze and Early Iron Age Greece as a mechanism of dissemination for ceramic style and technology. Lis Bartłomiej, Van Damme Trevor Matthew A Preliminary Report on the Late Bronze Age Pottery from Ancient Eleon In our paper, we will provide an overview of the Late Bronze Age ceramic sequence from the site of ancient Eleon in Boeotia. The focus will be on the ceramics of the Late Helladic IIIB and IIIC periods, which constitute the bulk of Late Bronze Age pottery found at the site so far, but we will briefly cover earlier periods as well. At ancient Eleon we have been able to isolate palatial deposits of both LH IIIB1 and IIIB2, and for the post palatial period, we have identified two LH IIIC Early horizons, and likewise two LH IIIC Middle phases. Thus, after only 3 excavation seasons, ancient Eleon appears to be one of the most important sites on the Greek mainland for investigating developments in pottery production and consumption before and after 1200 BC. McNamee Calla Interpreting Bronze Age Subsistence Practices at Mitrou, East Lokris through Microbotanical Residue Analysis Until now the reconstruction of subsistence practices in the Aegean has relied heavily on the recovery and identification of charred macrobotanical remains from site contexts, typically storerooms. This type of reconstruction provides us with an understanding of foods available at an archaeological site, but it is heavily dependent on specific circumstances of preservation and it does not inform us directly about the staple resources processed or consumed at the site. Because of their common preservation on grinding implements and in ceramic containers, microbotanical remains such as starch grains and phytoliths provide a means to identify which staple resources contributed to the subsistence base and their relative importance. This paper presents the results of an analysis of starch grains and phytoliths extracted from ground stone artifacts from the prehistoric site of Mitrou, East Lokris. The occupation of Mitrou spans from the Final Neolithic to the Protogeometric period and provides an uninterrupted archaeological sequence that encompasses the rise and decline of Mycenaean palatial society and the subsequent transition from urban center to rural community. Using this well-defined cultural chronology, this study investigates variation in the use of staple resources at Mitrou through time and examines the relationship between changing subsistence practices, resource availability, and socio-political organization. The changes in subsistence patterns identified at Mitrou are discussed not only with respect to the 7

8 sociopolitical transitions at the site level, but are also considered with respect to the control and distribution of staple resources by palatial centers within the Aegean economy. Meens Anna Reconceptualizing the Greek Countryside: A Material Culture Perspective The research I just started attempts to bring the countryside into focus, and more specifically the people who were living there. Over the years much survey pottery has been collected in various parts of Greece and by taking a comparative approach I think it will be possible to get a better understanding of who is living there in the Classical and Early Hellenistic period. The many sites that are scattered over the landscape in this period (more than in any other period) actually represent the homes of up to 25% of the population of a polis, people that have thus far largely escaped our attention. They have been separated from the rest of the population due to ancient and modern thought, that juxtaposes the urban and rural areas, whereas in reality both areas were interwoven; therefore this study is also an attempt at reintegration. The domestic assemblages from the countryside will be classified and compared. The comparison is twofold; the rural pottery assemblage will be contrasted to the urban assemblage from the same region, but we can also compare the different assemblages trans regionally. I selected seven regions for which I wish to undertake this analysis, all intensively surveyed and displaying various kinds of organization in the countryside and different levels of historical knowledge. The focus of this poster will be on the three regions in Central Greece and Thessaly; Akarnania, Boeotia and Magnesia respectively. The rural consumption patterns might shed light on household behavior, taste, the wealth of a household and access to markets. This in turn, can contribute to the debate about the living conditions and status of the households living in the countryside, and how they participated in the wider Classical and Hellenistic Greek world. Mylonopoulos Ioannis, Χαραμι Αλεξάνδρα Unearthing the Earth-Shaker. New excavations at the sanctuary of Poseidon at Boeotian Onchestos References to specific sanctuaries in the Homeric work are rare. Besides the well-known passages in the Iliad ( ) and the Odyssey ( , ) that convey the importance of the sanctuary of Zeus in Dodona during the Geometric and perhaps the Mycenaean period, Homeric epic addresses the sacred grove of the sanctuary of Poseidon in Boeotian Onchestos as well. In addition to the reference in the Catalogue of Ships (Il ), the Homeric Hymn to Apollo ( ) describes a puzzling ritual in Poseidon s cult site that seems to have been connected to the examination of the fitness of young horses for drawing chariots. Despite the well-known importance of the sanctuaries of Athena Itonia, Zeus Karaios, and Apollo Ptoös as pan-boeotian religious centers in the historical period, the selection of the sanctuary of Poseidon as the seat of the Boeotian League (koinon) suggests that this cult place never lost its importance in the Boeotian collective memory. Compared to the importance of the sanctuary, however, its study through excavation has been rather occasional. Nevertheless, the brief rescue excavations always under the aegis of the 9th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities at the modern site of Steni Mavromatiou confirmed that two areas between the 91st and 92nd km of the National Road from Athens to Lebadeia at the southeast part of the Kopais lake, on a low relief between the valley of Thebes to the east and the city of Haliartos to the west are associated with the ancient sanctuary of Poseidon. The summer of 2014 saw the beginning of Columbia University s excavation at the sanctuary of Poseidon under the auspices of the Archaeology Society at Athens and in collaboration with the 9th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities. The campaign began with a survey that explored the two large areas (Site A: m2; Site B: m2) with the means of magnetic gradiometry, ground penetrating radar (GPR), and electrical resistance mapping techniques. It identified several points that are bound to become future foci of the project. Site A corresponds to the sanctuary s center, the site of the temple on a hill. Here, an impressive rectangular building with three, probably wooden, interior columns was explored. The structure dates back to the 6th century BCE and was enlarged in the late 4th or early 3rd century. Site B situated in the plain next to the Kopais lake corresponds to the sanctuary s administrative center and includes a large square building with an interior courtyard surrounded by colonnades. The survey also revealed the existence of additional buildings, one of which a substantial round structure with a diameter of slightly over 40 m remains a puzzle. The excavation yielded a rich array of finds: vases and vase-fragments (several bearing graffiti), numerous bronze objects (including a strigil), bronze and silver coins, weapons, objects associated with horse- and chariot races, and a Doric capital with traces of color from the 4th or 3rd century BCE. 8

9 The paper will present the results of the excavation s first campaign and attempt a first reconstruction of its ritual life between the 6th and the 3rd/2nd century BCE. In addition, the sanctuary will be placed, based on the finds, in a larger frame of sanctuaries in the broader area of ancient Haliartos and Thebes. Orfanou Vaso, Doulgeri-Intzesiloglou Argyroula, Arachoviti Polyxeni Copper-based technology in Early Iron Age Thessaly: the evidence from Pherae A sample of some 300 copper-based votive offerings from the sanctuary of Enodia in ancient Pherae has been the focus of an archaeometric study which consisted Ms Orfanou s doctoral research at the Institute of Archaeology at UCL. Here, the overall results of the copper-based objects scientific analysis are presented. Starting point for this study was the exploration of the mode, organisation and standardisation of the production of copper and its alloys in ancient Pherae and Thessaly, and, in turn, in Early Iron Age Greece. In order to account for the above, emphasis was put on the technological choices as reflected in the finished objects quantitative and qualitative investigation. Meanwhile, one crucible fragment has been included as well. Sampling criteria took into consideration the great variety of the different artefact types included in the excavated assemblage which are also reflected in the analysed sample itself. Finally, generated results have been brought together with already published analyses of similar and contemporary assemblages in order to explore the bigger picture of copper technology in early Greece. Results showed that bronze (Cu-Sn alloy) and leaded bronze have been the preferable copper alloys during the Protogeometric, Geometric and early Archaic periods at ancient Pherae, but also in the broader Greek region. Significant control took place during the process of alloying copper and the manufacturing of objects as certain artefact types showed quite distinct recipes. Furthermore, there is evidence to support that local alloying of copper took place, along with the exploitation of local copper ores at least in mainland Greece. Finally, tin additions in copper point to the production of freshly alloyed metal suggesting, thus, the regular inflow of tin in Greece and the Aegean during the Early Iron Age. Reinders Reinder, Asderaki Eleni Coinage and copper production in Achaia Phthiotis. Non-destructive analysis using X-ray fluorescence In the early 3rd century BC four relatively small cities in Achaia Phthiotis - New Halos, Phthiotides Thebai, Peuma and Larisa Kremaste - struck bronze coins of good quality. The existence of these towns and their coinage imply a period of prosperity in Achaia Phthi otis in the early 3rd century BC, in which the population increased and there was consequently a need for small change. In this paper the method of X-ray Fluorescence for the investigation of coins will be discussed and an overview and preliminary classification will be given of the coinage of the cities in Hellenistic times. Coins of the four cities, from the excavations at New Halos, were selected for XRF-analysis to determine their composition, to check the consistency of composition of the proposed groups of the classification and to discuss the assumed existence of a mint union. We also make an attempt to discuss provenance issues, as a preliminary hypothesis, based on certain elements detected in the main metal and the literature on existing ore sources in the Óthris Mountains. Reingruber Agathe The Initial Neolithic in Greece: Preceramic, Aceramic or Early Ceramic? The relative chronology of the Early Neolithic period in Greece was established half a century ago by V. Milojčid and D. Theocharis. Beginning in 1952 the first sites of the Pre-Pottery Neolithic (PPN) were investigated by K. Kenyon (Jericho) and R. Braidwood (Jarmo) in the Near East, and later on an Aceramic site was asserted by J. Mellaart in Anatolia (Hacilar). Both concepts that of the Preceramic and that of the Aceramic were introduced to Greek research shortly thereafter (by V. Milojčid in 1956 and J.D. Evans in 1964 respectively). This earliest period in the Neolithic sequence of Greece is claimed for sites investigated in very small, often heavily disturbed trenches, with assumptions rather than facts being involved. Although himself a harsh critique of the radiocarbon dating method, Milojčid sent 12 charcoal samples to the radiocarbon laboratory in Heidelberg in 1959, not shying from effort and costs. Since the results did not fit into his system based on historical dates from the Near East and Egypt, Milojčid, unfortunately, never accepted the dates that were thousands of years older than expected (at that time the necessity for calibration had not been recognized yet). What exactly the terminology for these sites in a broader Aegean context (including Western Anatolia) could be and how exactly the transition from the Mesolithic to the Neolithic can be dated according to both old and 9

10 new 14C-dates will be discussed in this paper. Simossi A., Papatheodorou G., Geraga M., Van de Moortel A., Christodoulou D., Iatrou M., Georgiou N., Micha P. A preliminary marine geoarchaeological remote sensing survey around Mitrou islet A marine remote sensing survey took place in the bay around Mitrou islet on the 4th and 5th of July The survey was planned and carried out by the Laboratory of Marine Geology and Physical Oceanography of the University of Patras in co-operation with Prof. Aleydis Van de Moortel of the University of Tennessee (Department of Classics) under the directorship of Dr. A. Simossi, Director of the Ephoreia of Underwater Antiquities. The marine remote sensing survey was designed: (i) to evaluate the coastal palaeogeographic development around Mitrou islet and the surrounding area in prehistoric times by studying the seismic stratigraphy of the recent sediments and (ii) to detect possible targets (surface and subsurface) of potential archaeological interest. The survey was conducted using a high resolution 'Chirp' Kongsberg Geopulse Plus sub-bottom profiler and a dual frequency EG&G side scan sonar. A DGPS type system was used for navigation and positioning. Preliminary examination of the acoustic profiles showed that the seafloor substrate consists of a sedimentary sequence formed by parallel deposits of loose sediments. The maximum thickness of this sequence in the surveyed area is around 10m. Within the sediments numerous acoustic anomalies were detected that can be attributed to the presence of geofluids (i.e. acoustic turbid zones, gas pockets, gas plumes and enhanced reflectors). The detection of an active fault very close to the archaeological site of Mitrou islet suggests that tectonic activity contributed to the development of the local geomorphology. Furthermore, profiles collected close to the southwestern coastline of Mitrou islet have shown strong amplitude subsurface reflectors that probably are linked to elongated buried targets. The side scan sonar data have shown the existence of extended seafloor areas covered by coralligene formations. They also identified surface targets of potential interest on the basis of backscatter and shape characteristics. Sonographs acquired from the eastern coast of Mitrou islet probably show the offshore continuation of the archaeological site of the islet. The preliminary results of this small-scale marine remote sensing survey suggest that an additional survey is necessary with the addition of ground-truthing techniques. The re-investigation could either be a more detailed survey of parts of the previously surveyed area or an extension of the previously surveyed area. The latter will be crucial for the palaeogeographic reconstruction of Mitrou islet and its surrounding area. Stissi Vladimir Halos as a polycentric polis? It has always been known that the inscriptions found in the territory of Halos or mentioning it do not seem to fit the archaeological finds very well, since several imply the existence of a functioning polis at moments there do not appear to be any remains of a city or central place. Only the short-lived early Hellenistic city offers a polis centre as one would expect, but we hardly have information about its institutional functioning. On the other hand, we do have quite some information about the classical and later Hellenistic town, presumably located at site now known as Magoula Plataniotiki, which however could not be linked to relevant archaeological material till recently. Fortunately, excavation and survey by the 13th Ephorate and the universities of Groningen en Amsterdam, done over the last 20 years or so now do offer a good picture of life on the Magoula Plataniotiki in ancient times. It indeed seems this very small site (less than 10ha) was the centre of the polis from the Classical period onwards. However, it has also become clear that there is a large group of secondary centres spread over the likely territory of Halos. Some of these are not much smaller than the Magoula Plataniotiki, and many are fortified and/or lie on well-defendable locations; some have visible remains of monumental buildings. Their pottery always covers a long life span. Considering the relative prominence of these secondary centres, and the absence of a real urban centre, or even a centre in general in some periods, one could perhaps argue that Halos was a (partly) polycentric polis. In this paper I want to evaluate the evidence supporting or weakening this interpretation, and to offer some ideas about the spatial and political organization of the territory of Halos from the Early Iron Age till the Roman period, also in comparison to other relevant sites and areas. Van de Moortel Aleydis Architectural Practices and the Formation of Elite Architecture at Mitrou at the Transition from the Middle to Late Helladic Period This paper will present diachronic developments and synchronic variations in architectural practices at Mitrou from the 10

11 Middle Helladic period into Late Helladic IIIA. The focus will be on the construction of rubble walls, entrances, and floors, and the arrangement of space in the various buildings excavated at the site. A new typology of rubble wall construction will be proposed that helps clarify developments at the site. Adopting Bourdieu's insight that social practices are reflections of a group's habitus, or internalized social norms and structures, I will first define the tradition of architectural practices and the organization of the built environment at Mitrou in the early Middle Helladic period. Then I will trace their development throughout the Prepalatial period, which sees the rise of a visible political elite at the site. In particular, I will investigate the effects on architectural practice of Mitrou's rise as a port-of-call in the trade network of Kolonna and A. Irini early in the Middle Helladic II phase; and the monumentalization of architecture and the built landscape by Mitrou's emerging elite early in the Late Helladic period. Following Giddens' dictum that history is made by knowledgeable individuals, and not by structures, I will examine how social groups may have manipulated knowledge of building practices acquired through trade networks to project their elevated status. Van der Heul Jaime, Dijkstra Tamara Reconstructing Hellenistic Halos Hellenistic Halos, situated in southern Thessaly (Greece), was founded around 302 BC and abandoned following an earthquake around 265 BC. A long city wall encircled both the upper and lower town of Halos. A geometric street grid consisting of four avenues and a multitude of streets running east-west divided the lower city into 64 housing blocks and circa 1400 houses. Between 1978 and 2011 fieldwork carried out by the Groningen Institute of Archaeology and the 13th EPKA of Volos concentrated on eight private dwellings of Halos. This poster presents a proposal for the reconstruction of two of these houses, based on excavated foundations and architectural elements. We describe the process of reconstructing Hellenistic houses in several steps, starting from the reconstruction of the ground plan and resulting in a 3D visualization of the two houses. Key steps are highlighted to explain the choices made during the reconstruction. This poster aims to show the importance of well-founded reconstructions and to incite discussion in dealing with archaeological reconstructions. Wiersma Corien Magoúla Pavlína. A Middle Bronze Age site in the Soúrpi Plain The University of Groningen and the 13th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities have carried out a survey in Thessaly, in the area of Almirós and Soúrpi plains. Among the identified sites were several Bronze Age settlements, including a Middle Bronze Age settlement at Magoúla Pavlína. This settlement will be presented in the poster. The survey material from Magoúla Pavlína yielded many bone fragments, as well as chipped stone artefacts and ground stone tools. In addition, a great number of Middle Bronze Age sherds were recovered, among them Grey Minyan, Matt- Painted, Coarse ware and Fine ware, but also a selection of Early Bronze Age ceramics. The research is carried out in collaboration with Dimitris Agnousiotis, Lia Karimali, Wietske Prummel, and H. Reinder Reinders Αγνουςιώτθσ Δθμιτρθσ, Αλεξάνδρου ταματία, Βουηαξάκθσ Κωνςταντίνοσ Νεότερεσ ζρευνεσ ςτθν περιοχι τθσ αρχαίασ Κορόπθσ O αρχαιολογικόσ χϊροσ ςτο ςφγχρονο οικιςμό τθσ Μποφωασ του Ρθλίου, οριοκετείται ανάμεςα ςτο ρζμα του Μπελεγρίνου και ςτο λόωο του Ρφργου. Ο χϊροσ αυτόσ, με βάςθ τισ επιγραωικζσ μαρτφριεσ, ζχει ςυνδεκεί από τθν ζρευνα με τθν αρχαία πόλθ τθσ Κορόπθσ. Μάλιςτα, πριν από 100 χρόνια περίπου, ο Α. Σ. Αρβανιτόπουλοσ ανζςκαψε τμιμα του περιβόλου τεμζνουσ του ιεροφ του Κοροπαίου Απόλλωνα και επεςιμανε τθν φπαρξθ του τείχουσ τθσ πόλθσ. Δυςτυχϊσ, τα επόμενα χρόνια που ακολοφκθςαν δεν διατθρικθκε οφτε καν θ ανάμνθςθ των ςθμείων, όπου εντοπίςτθκαν τα μνθμεία αυτά. Ωςτόςο, οι προςπάκειεσ τα τελευταία χρόνια εντείνονται με ορατά αποτελζςματα τόςο ςε επίπεδο ςυγκζντρωςθσ όλων των διάςπαρτων αρχαιολογικϊν πλθροωοριϊν από το παρελκόν, όςο και ςε επίπεδο ςυςςϊρευςθσ νεότερων δεδομζνων, μζςω τθσ όςο το δυνατόν καλφτερθσ οργάνωςθσ των ςφγχρονων ερευνϊν. Σθμαντικι πθγι πλθροωοριϊν αποτζλεςαν οι αναςκαωζσ που πραγματοποιικθκαν ςτο πλαίςιο δθμόςιων ζργων, όπωσ θ καταςκευι δικτφου μεταωοράσ νεροφ από το ωράγμα Ραναγιϊτικο ςτουσ οικιςμοφσ του Ρθλίου, οι ςωςτικζσ αναςκαωζσ ςε οικόπεδα ιδιωτϊν, κακϊσ οι αυτοψίεσ με αωορμι τισ αιτιςεισ για διάωορα άλλα ζργα. 11

12 Εξαιρετικά ςθμαντικι αποδείχκθκε και θ χριςθ του Γεωγραωικοφ Συςτιματοσ Ρλθροωοριϊν (G.I.S.) για τθ διαχείριςθ όλων των αρχαιολογικϊν πλθροωοριϊν, που εωαρμόηεται ςε όλεσ τισ περιοχζσ με αρχαιολογικό ενδιαωζρον ςτο Ριλιο. Ζτςι, και ςτθν περιοχι τθσ Κορόπθσ με βάςθ τθν παραπάνω εωαρμογι ζχει δθμιουργθκεί ζνα ςθμαντικό ψθωιακό αρχείο, όπου ζχουν ςθματοδοτθκεί ι οριοκετθκεί οι ςθμαντικότερεσ γνωςτζσ αρχαιότθτεσ του αρχαιολογικοφ χϊρου και οι αναςκαωζσ, ενϊ παράλλθλα ςθματοδοτοφνται και οι κζςεισ, όπου ζχει πραγματοποιθκεί επιωανειακι ζρευνα ςτο πλαίςιο αυτοψιϊν. Κφριοσ και άμεςοσ ςτόχοσ προσ το παρόν είναι ο ςυνεχισ εμπλουτιςμόσ του ςυςτιματοσ με νεότερα δεδομζνα, γεγονόσ που κα ςυμβάλλει τόςο ςτθν καλφτερθ δυνατι προςταςία και ανάδειξθ του αρχαιολογικοφ χϊρου όςο και ςτθν κατανόθςθ και ερμθνεία του. Αθδονά Ελίνα, Πολυμζρθσ Γιώργοσ, Κυπαρίςςθ - Αποςτολίκα Νίνα Αρχαιομαγνθτικι μελζτθ καμζνων δομϊν και χρονολόγθςι τουσ με τθ μζκοδο τθσ κερμοφωταφγειασ από τον νεολικικό οικιςμό τθσ Μαγοφλασ Κμβρου Πθγάδι (Όρια Θεςςαλίασ- Φκιϊτιδασ) Ο Αρχαιομαγνθτιςμόσ μελετά τισ μεταβολζσ του μαγνθτικοφ πεδίου κατά τουσ ιςτορικοφσ και προϊςτορικοφσ χρόνουσ δίνοντασ ςθμαντικζσ πλθροωορίεσ, τόςο για τθν χρονολόγθςθ του υπό μελζτθ υλικοφ, όςο και για το αν οι καμζνεσ δομζσ βρίςκονται in situ. Ραρόλο που οι αρχαιολογικζσ ζρευνεσ νεολικικϊν οικιςμϊν είναι πολυάρικμεσ ςτθν Ελλάδα και ειδικά ςτθν πεδιάδα τθσ Θεςςαλίασ, οι αρχαιομαγνθτικζσ μελζτεσ δομϊν αυτισ τθσ εποχισ είναι πολφ περιοριςμζνεσ. Στθν παροφςα μελζτθ εξετάηονται δείγματα από κλιβάνουσ που αποκαλφωκθκαν ςτθν Μαγοφλα Κμβρου Ρθγάδι που βρίςκεται ςτθν νοτιοδυτικι άκρθ τθσ κεςςαλικισ πεδιάδασ ςτα όρια με τθ Φκιϊτιδα. Συλλζχκθκαν ςυνολικά 17 προςανατολιςμζνα δείγματα από τα τοιχϊματα των κλιβάνων και μελετικθκαν με τθ μζκοδο του αρχαιομαγνθτιςμοφ. Από τα αποτελζςματα προκφπτει ότι οριςμζνα δείγματα δεν βρίςκονταν ςτθν αρχικι τουσ κζςθ και κατά ςυνζπεια δεν μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τον προςδιοριςμό τθσ αρχαιοδιεφκυνςθσ. Από τα υπόλοιπα δείγματα μετά από απομαγνιτιςθ με εναλλαςςόμενο πεδίο και κζρμανςθ ζγινε ο υπολογιςμόσ τθσ αρχαιοδιεφκυνςθσ του μαγνθτικοφ πεδίου. Θ τιμι αυτι χρθςιμοποιικθκε για τθν αρχαιομαγνθτικι χρονολόγθςθ των κλιβάνων θ οποία είναι ςε πολφ καλι ςυμωωνία τόςο με τθν υπάρχουςα χρονολόγθςθ 14C όςο και με τισ αρχαιολογικζσ ενδείξεισ. Ραράλλθλα το ίδιο υλικό χρθςιμοποιικθκε για χρονολόγθςθ με τθν μζκοδο τθσ κερμοωωταφγειασ. Τα αποτελζςματα τθσ ανάλυςθσ ζδειξαν αντίςτοιχθ θλικία (~5200 π.χ). Ραρόλα αυτά οριςμζνα δείγματα υποδεικνφουν νεότερεσ θλικίεσ (~4600 π.χ). Θ καινοφρια αυτι χρονολόγθςθ δίνει πρόςκετα ςτοιχεία για τθν χριςθ των κλιβάνων. Αλεξίου Νεκταρία, Χατηθαγγελάκθσ Λεωνίδασ Νεολικικά ειδϊλια από τθ δυτικι Θεςςαλία: τα ειδϊλια τθσ κζςθσ υκεϊν Θ παροφςα ανακοίνωςθ αωορά ςτθν παρουςίαςθ τθσ μελζτθσ και τθσ ςτατιςτικισ επεξεργαςίασ των δεδομζνων, των ανκρωπόμορωων και ηωόμορωων αναπαραςτάςεων από τισ αναςκαωικζσ ζρευνεσ ςτθ Μαγοφλα «Ηευγαρολίβαδο» ςτον Συκεϊνα του Ν. Καρδίτςασ, ςτθ Δυτικι Θεςςαλία. Οι αναπαραςτάςεισ μελετικθκαν αναλυτικά βάςει ςυγκεκριμζνων κριτθρίων που αωοροφν μεταξφ άλλων ςτθν πρϊτθ φλθ, ςτο χρϊμα των επιωανειϊν, ςτο πλάςιμο, ςτθ διακόςμθςθ, ςτθν κατάςταςθ διατιρθςθσ, ςτθ κεματολογία, ςτθν απόδοςθ του ωφλου, των ςτάςεων, των χειρονομιϊν κ. α. Τα ειδϊλια κατανεμικθκαν ςτο χϊρο και ςτο χρόνο και προςεγγίςτθκαν ςυγκριτικά με τθν ειδωλοπλαςτικι ερευνθμζνων αναςκαωικά κζςεων από τθ Θεςςαλία και τθ Μακεδονία. Τα ςυμπεράςματα που προκφπτουν είναι ςθμαντικά κακ όςον αποτυπϊνουν τισ ιδιαίτερεσ προτιμιςεισ των καταςκευαςτϊν με βαςικό ςυντελεςτι τθ χρονικι περίοδο δθμιουργίασ τουσ και εντάςςουν τθν ειδωλοπλαςτικι του Συκεϊνα ςτθν ευρφτερθ πολιτιςμικι ενότθτα τθσ Δυτικισ Θεςςαλίασ. Αλματηι Καλλιόπθ Αρχαιολογικά ευριματα από τισ αναςκαφζσ ςτθν περιοχι τθσ λίμνθσ Κάρλασ Για τθν ολοκλιρωςθ τθσ καταςκευισ του Συλλεκτιρα 6 ζγινε τροποποίθςθ τθσ αρχικισ μελζτθσ, επειδι κατά μικοσ του ζχουν αποκαλυωκεί αρχαιότθτεσ που κα διατθρθκοφν με ςκοπό τθν ανάδειξι τουσ. Θ τροποποίθςθ ιςχφει από τθ Χ.Θ ζωσ και και οριοκετείται ΒΑ και βόρεια τθσ αρχικισ χάραξθσ του Σ6. Στα ΒΑ ακριβϊσ, λοιπόν, των κτιρίων Η και Θ τθσ ΜΕΧIII-ΥΕΧI, που είχαν ερευνθκεί τισ προθγοφμενεσ αναςκαωικζσ περιόδουσ και τα οποία κα αποςπαςτοφν, κα μεταωερκοφν και κα αποτεκοφν ςε παρακείμενο χϊρο, εντοπίςτθκαν και ερευνικθκαν είκοςι ζξι (26) κιβωτιόςχθμοι τάωοι τθσ ΡΕΧIII και τθσ ΜΕΧIII-ΥΕΧI, δφο (2) λικοςωροί μπροςτά από τισ ςυςτάδεσ των τάωων, τμιματα ενόσ κτιρίου τθσ ΜΕΧ III ΥΕΧ I κακϊσ και τμιματα ενόσ άλλου τθσ ελλθνιςτικισ περιόδου. 12

13 Βαϊοποφλου Μαρία Θ Υςτερθ Εποχι Χαλκοφ ςτθν Δυτικι Θεςςαλία: Νεϊτερα Δεδομζνα Οι αναςκαωικζσ ζρευνεσ τθσ τελευταίασ δεκαετίασ ζωεραν ςτο ωωσ νζα ςτοιχεία τα οποία αλλάηουν τισ γνϊςεισ μασ όςον αωορά ςτθν κατοίκθςθ και τθν διαςπορά των οικιςμϊν κατά τθν διάρκεια τθσ Φςτερθσ Εποχισ Χαλκοφ ςτθν δυτικι Θεςςαλία. Τα νεότερα δεδομζνα ανατρζπουν πολλζσ από τισ επικρατοφςεσ μζχρι τϊρα κεωρίεσ, οι περιςςότερεσ των οποίων βαςίςκθκαν είτε ςτθν επιωανειακι ζρευνα είτε ςτο ότι θ γεωμορωολογία τθσ περιοχισ δίνει τθν εντφπωςθ τθσ απομόνωςθσ τθσ περιοχισ από τον υπόλοιπο Ελλαδικό χϊρο. Στθν περοφςα ανακοίνωςθ κα παρουςιαςκοφν οι κζςεισ που αναςκάωθκαν τα τελευταία χρόνια και τα πρϊτα ςυμπεράςματα ςχετικά με τισ Συνζχειεσ και Αςυνζχειεσ ςτθν κατοίκθςθ, κακϊσ και θ κζςθ των οικιςμϊν ςε ςχζςθ με τθν γεωμορωολογία τθσ περιοχισ. Βαξεβανόπουλοσ Μ., Μζλφοσ Β., Ιντηεςίλογλου Δουλγζρθ Αργ., καφιδά Ε., Βαβάλιου Μ., Ιντηεςίλογλου Χ. Καταγραφι τθσ αρχαίασ λατομικισ δραςτθριότθτασ ςτθν Περιφερειακι Ενότθτα Μαγνθςίασ Ζνα από τα βαςικότερα υλικά που χρθςιμοποιοφνται ςτθν αρχαιότθτα ςτθ δόμθςθ κτθρίων, τειχϊν και άλλων καταςκευϊν είναι ο λίκοσ. Π όροσ «λίκοσ» αποτελεί μία γενικι ζννοια που περιλαμβάνει, όςον αωορά ςτθ δόμθςθ, διάωορα πετρϊματα, με κφρια το μάρμαρο και τον αςβεςτόλικο. Θ απόλθψθ του λίκου πραγματοποιείται ςε ςυγκεκριμζνεσ περιοχζσ εμωάνιςθσ των πετρωμάτων, ςτα λατομεία. Αν και δεν υπάρχουν πολλζσ αναωορζσ για τουσ τρόπουσ λατόμθςθσ ςτθν αρχαιότθτα, τα υπολείμματά τθσ ςτουσ χϊρουσ των αρχαίων λατομείων προςωζρουν πολλά ςτοιχεία για τθν εξαγωγι ςυμπεραςμάτων. Στθν παροφςα εργαςία περιγράωονται περιοχζσ τθσ Ρεριωερειακισ Ενότθτασ Μαγνθςίασ, όπου παρατθροφνται ίχνθ αρχαίασ λατομικισ δραςτθριότθτασ. Θ λατόμθςθ ςτισ ςυγκεκριμζνεσ περιοχζσ ςτόχευε ςτθν απόλθψθ ογκόλικων για οικοδομικι κυρίωσ χριςθ. Τα πετρϊματα των λατομικϊν περιοχϊν μελετοφνται ωσ προσ τθν ορυκτολογικι τουσ ςφςταςθ, τα πετρογραωικά χαρακτθριςτικά και τα ιςότοπα C και O. Θ μελζτθ αυτι ζχει ςτόχο τον εμπλουτιςμό τθσ βάςθσ δεδομζνων, που χρθςιμοποιείται ςτθν ταφτιςθ αρχαίων λίκινων αντικειμζνων με ςυγκεκριμζνεσ πθγζσ προζλευςθσ των πρϊτων υλϊν. Επίςθσ, δείγματα λίκων από ςυγκεκριμζνουσ αρχαιολογικοφσ χϊρουσ ςυςχετίηονται με πικανζσ πθγζσ προζλευςθσ. Βουηαξάκθσ Κωνςταντίνοσ Πιλιον, ὦ Φιλφρθσ νυμφιιον Θ αρχαιολογικι ζρευνα ςε ζνα τόπο ξεχαςμζνο ςτουσ μφκουσ του. Με δεδομζνο ότι το πρϊτο και κφριο μζλθμα των πρόςωατων ερευνϊν ςτο νότιο Ριλιο, όπωσ παρουςιάςτθκαν ςτο προθγοφμενο (4ο) ΑΕΘΣΕ, υπιρξε θ ςυγκζντρωςθ, θ οργάνωςθ και θ ταφτιςθ με τθν υπάρχουςα πλζον πραγματικότθτα των λιγοςτϊν, διάςπαρτων και ελλιπϊν αρχαιολογικϊν πλθροωοριϊν, τθν τελευταία τριετία καταβλικθκε προςπάκεια να πραγματοποιθκοφν ςτοχευμζνεσ και εςτιαςμζνεσ αρχαιολογικζσ ζρευνεσ, με ςκοπό τθν πλθρζςτερθ τεκμθρίωςθ των αρχαιολογικϊν δεδομζνων ςε επιμζρουσ περιοχζσ. Θ αρχαιολογικι ζρευνα αυτι προχϊρθςε αργά, χωρίσ ιδιαίτερθ χρθματοδότθςθ και χωρίσ να καταςτεί δυνατό να ενταχκεί θ περιοχι ι μζροσ τθσ ςε κάποιο πρόγραμμα προβολισ και ανάδειξθσ του αρχαιολογικοφ τθσ αποκζματοσ, παρόλθ τθν πολιτιςτικι και τουριςτικι ιδιαιτερότθτα του τόπου. Κφρια μζςα διεξαγωγισ τθσ ζρευνασ υπιρξαν οι ςυχνότατεσ αρχαιολογικζσ αυτοψίεσ και περιοδείεσ ςε ολόκλθρθ τθν περιοχι, θ αξιοποίθςθ πλθροωοριϊν που ζδωςαν κάτοικοι τθσ περιοχισ μζςω τθσ ςταδιακισ και επίπονθσ προςπάκειασ για ανάπτυξθ κατάλλθλου και ευνοϊκοφ κλίματοσ, και οι ςωςτικοφ χαρακτιρα αρχαιολογικζσ αναςκαωζσ, το κόςτοσ των οποίων επιβαρφνκθκαν κυρίωσ οι ιδιϊτεσ ιδιοκτιτεσ των οικοπζδων, ςφμωωνα με όςα προβλζπονται ςτθν αρχαιολογικι νομοκεςία. Στο 5ο ΑΕΘΣΕ κα παρουςιαςτοφν ςυνοπτικά τα ςθμαντικότερα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ αυτισ από τθν περιοχι τθσ Αργαλαςτισ και του Χόρτου, τθ Μθλίνα και τθ Χοντρι Άμμο, τον Ρλατανιά, τθν παραλία τθσ Θεοτόκου, το Τιςαίο όροσ και το νθςί των Τρικζρων, ςε ςυνδυαςμό με παλιότερεσ πλθροωορίεσ και οργανωμζνα με ζνα ςφγχρονο ψθωιακό ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ, που τα κακιςτά εφκολα διαχειρίςιμα και άμεςα μεταβιβάςιμα ςτουσ μελλοντικοφσ ερευνθτζσ. Γεωργανάσ Ιωάννθσ H Βοιωτία κατά τθν Πρϊιμθ Εποχι του ιδιρου: μία αναςκόπθςθ Ραρόλο που θ Βοιωτία ζπαιξε ζναν πολφ ςθμαντικό ρόλο κατά τθν Φςτερθ Εποχι του Χαλκοφ, και οι γνϊςεισ μασ γι αυτι τθν περίοδο εμπλουτίηονται ςυνεχϊσ, κάτι τζτοιο δεν ωαίνεται να ιςχφει για τθν Ρρϊιμθ Εποχι του Σιδιρου. Σκοπόσ τθσ παροφςασ ανακοίνωςθσ είναι μία πρϊτθ αναςφνκεςθ τθσ ιςτορίασ τθσ Βοιωτίασ από τα τζλθ του 13ου αι. ωσ τα τζλθ του 8ου αι. π.χ., μζςα από τα διακζςιμα αρχαιολογικά δεδομζνα. 13

14 Δακορώνια Φανουρία Ο Ποςειδϊνασ ςτον Κφνο Θ ςυνφπαρξθ ςτοιχείων κρθςκευτικοφ και τελετουργικοφ χαρακτιρα ςτον Κφνο, μασ επιτρζπει το ςυμπζραςμα ότι εδϊ αςκείτο λατρεία του Ροςειδϊνα ωσ κυρίαρχου των καλαςςϊν ιδθ από τθν ΥΕΙΙΙΒ2 περίοδο και ςυνεχίηεται μζχρι τουλάχιςτον τθν ΥΕΙΙΙΓ μζςθ. Το περιεχόμενο τθσ ανακοίνωςθσ τθσ ανακοίνωςθσ ςυνίςταται ςτθν παρουςίαςθ και ςχολιαςμό αυτϊν των ςτοιχείων. Δουλγζρθ-Ιντηεςίλογλου Αργ., Ιντηεςίλογλου Χ., Αγνουςιώτθσ Δ., Αγγζλθσ Ι., Αραχωβίτθ Π., Γεωργίου Κ.,Ροντιρθ Β., ταμζλου Ε., Βουηαξάκθσ Κ., Αλματηι Κ. Νζα αρχαιολογικά δεδομζνα ςτο πλαίςιο Ζργων ανάδειξθσ Μνθμείων από τθν ΙΓϋ ΕΠΚΑ: (α) αρχαίο κζατρο Δθμθτριάδοσ, (β) κολωτοί τάφοι Αερινοφ (γ) κολωτοί τάφοι Χλόθσ-Βελεςτίνου Κατά τα ζτθ πραγματοποιικθκαν από τθν ΙΓϋ ΕΡΚΑ ςτθν Ρεριωερειακι Ενότθτα Μαγνθςίασ τρία ςθμαντικά ζργα ανάδειξθσ Μνθμείων και ςυγκεκριμζνα (α) του Αρχαίου Θεάτρου Δθμθτριάδοσ, (β) των Θολωτϊν Τάωων ςτο Αερινό και (γ) των Θολωτϊν Τάωων ςτθ Χλόθ Βελεςτίνου, ςτο πλαίςιο του ΕΣΡΑ, Επιχειρθςιακοφ Ρρογράμματοσ «Θεςςαλίασ Στερεάσ Ελλάδασ Θπείρου, ». Τα ζργα αυτά, εκτόσ από τθν ίδια τθν ανάδειξθ που ζχει ωσ βαςικό ςτόχο να καταςτιςει τα Μνθμεία επιςκζψιμα για το κοινό, ζδωςαν τθν ευκαιρία για πιο ςυςτθματικι επιςτθμονικι τεκμθρίωςι τουσ, αλλά υπιρξαν αωορμι για τθν αποκάλυψθ και νζων ςθμαντικϊν αρχαιολογικϊν δεδομζνων. Ελευκερίου Ζρθ, Καραγιαννόπουλοσ Χριςτοσ Αγροτικό ιερό ςτθν Ανάβρα Καρδίτςασ. Πρϊτθ απόπειρα ερμθνείασ τθσ λατρείασ μζςα από τα πιλινα ευριματα Κατά τθ διάρκεια των εκςκαωϊν για τθν καταςκευι του οδικοφ άξονα «Αυτοκινθτόδρομοσ Κεντρικισ Ελλάδοσ Ε-65» τον Αφγουςτο του 2010, ςτθ κζςθ «Αλωνάκι» ςτα ΝΔ του χωριοφ Ανάβρα Καρδίτςασ, ιρκαν ςτο ωϊσ τα κεμζλια δφο μονόχωρων «οίκων» ενόσ αγροτικοφ ιεροφ, τα κατάλοιπα των οποίων παρουςιάςτθκαν για πρϊτθ ωορά ςτο 4ο ΑΕΘΣΕ. Το Μάρτιο του 2014, κατά τθν επανζναρξθ των τεχνικϊν εργαςιϊν κοντά ςτο ανατολικό όριο απαλλοτρίωςθσ του δρόμου, εντοπίςτθκε και τρίτοσ «οίκοσ», θ διερεφνθςθ του οποίου βρίςκεται ακόμθ ςε εξζλιξθ. Το ιερό βρίςκεται ςτισ νοτιοανατολικζσ παρυωζσ τθσ οροςειράσ των Αγράωων, ςτθν περιοχι τθσ αρχαίασ τετράδασ Θεςςαλιϊτιδασ, ςυνορεφοντασ με τθν αρχαία Δολοπία. Στο εςωτερικό και ςτον περιβάλλοντα χϊρο των κτιςμάτων του ιεροφ εντοπίςτθκε πολφ μεγάλοσ αρικμόσ από ανακιματα πιλινα, μεταλλικά και γυάλινα ποικίλων τφπων, που χρονολογοφνται από τα τζλθ του 7ου αι. ζωσ και τον 3ο αι. π.χ. Στθν παροφςα ανακοίνωςθ παρουςιάηονται αποκλειςτικά τα πιλινα ευριματα, κατά κφριο λόγο ειδϊλια και προτομζσ, και πιο ςυνοπτικά τα αγγεία και τα άλλα μικροαντικείμενα και γίνεται μία πρϊτθ απόπειρα ερμθνείασ ςχετικά με τισ λατρευόμενεσ κεότθτεσ ςτουσ χϊρουσ του ιεροφ. Ευςτακίου Δζςποινα Καρατςάνταλι Αλμυροφ: θ οχφρωςθ ςτθ κζςθ «Καςτράκι» ι «Κάςτρο» Στο πλαίςιο του προγράμματοσ «Βελτίωςθ τθσ προςβαςιμότθτασ ςε αρχαιολογικοφσ χϊρουσ και μνθμεία αρμοδιότθτασ τθσ ΙΓϋ ΕΡΚΑ ςτισ περιωερειακζσ ενότθτεσ Μαγνθςίασ και Βορείων Σποράδων», το οποίο διιρκεςε από τισ 09/04/2013 ζωσ τισ 08/11/2013, πραγματοποιικθκαν εργαςίεσ κακαριςμοφ και αποψίλωςθσ ςτθν οχυρωμζνθ κζςθ «Καςτράκι» ι «Κάςτρο», που βρίςκεται ςτθν περιοχι Καρατςάνταλι του Αλμυροφ και αποτελεί κθρυγμζνο αρχαιολογικό χϊρο. Θ κζςθ «Καςτράκι» ι «Κάςτρο» ανικει ςε ζνα ςφμπλεγμα αρχαίων οχυρωμζνων κζςεων ςε ορεινζσ και θμιορεινζσ περιοχζσ ςτρατθγικισ ςθμαςίασ ςτθν οροςειρά τθσ Πκρυοσ, οι οποίεσ χρονολογοφνται από τισ μζχρι τϊρα επιωανειακζσ ζρευνεσ ςτουσ κλαςικοφσ-ελλθνιςτικοφσ χρόνουσ, ενϊ για κάποιεσ από αυτζσ υπάρχουν ενδείξεισ για πρωιμότερθ, αλλά και για υςτερότερθ κατοίκθςθ που ωτάνει ζωσ και τα βυηαντινά χρόνια. Θ ςυγκεκριμζνθ οχφρωςθ καταλαμβάνει το πλάτωμα τθσ κορυωισ ενόσ χαμθλοφ λόωου περιμετρικά, ωςτόςο ο κακαριςμόσ επικεντρϊκθκε ςε μία ηϊνθ κατά μικοσ του τείχουσ από τα ανατολικά ζωσ τα βορειοδυτικά. Τα ενδιαωζροντα αρχιτεκτονικά λείψανα που ιρκαν ςτο ωωσ, μζχρι πρότινοσ κρυμμζνα ςτθν πυκνι βλάςτθςθ, ςϊηονται ςε διαωορετικι κατάςταςθ διατιρθςθσ και ανάγονται ςτουσ φςτερουσ κλαςικοφσ-ελλθνιςτικοφσ χρόνουσ. Θ κατοίκθςθ 14

15 όμωσ με βάςει τα επιωανειακά ευριματα ωαίνεται να ωτάνει ζωσ και τα βυηαντινά χρόνια. Οι παραπάνω εργαςίεσ μασ ζδωςαν τθ δυνατότθτα να ςχθματίςουμε μια καλφτερθ και λεπτομερζςτερθ εικόνα τθσ οχφρωςθσ και επομζνωσ καλφτερθ γνϊςθ και κατανόθςθ επιμζρουσ ςτοιχείων τθσ, χρονολογικϊν και μθ, τα οποία βοθκοφν ςτθ ςυγκριτικι και πιο ολοκλθρωμζνθ μελλοντικι ζρευνα γφρω από τισ οχυρωμζνεσ κζςεισ τθσ περιοχισ του Αλμυροφ. Ηορμπά Μαρία, Καραγιάννθσ Χριςτοσ Σαφικόσ Σφμβοσ Καραφφλλθ, ςτθ Δ.Ε. Μοςχολουρίου του Δ. οφάδων. Μια πρϊτθ παρουςίαςθ Το καλοκαίρι του 2013, με αωορμι τθ δράςθ αρχαιοκαπιλων, ξεκίνθςαν οι αναςκαωικζσ εργαςίεσ ςτον ταωικό τφμβο Καραωφλλθ, ςτθ Δ.Ε. Μοςχολουρίου του Δ. Σοωάδων. Κατά τθν διάρκεια τθσ αναςκαωικισ ζρευνασ εντοπίςτθκαν δζκα (10) ταωζσ. Ρρόκειται για κιβωτιόςχθμουσ, κεραμοςκεπείσ και εγχυτριςμοφσ. Επίςθσ, ιρκε ςτο ωωσ, πιλινθ καταςκευι, θ οποία πικανϊσ χρθςίμευε για προςωορζσ. Ο εν λόγω τφμβοσ αποτελεί τμιμα του εκτεταμζνου νεκροταωείου του αρχαίου Κιερίου. Με βάςθ τα κτερίςματα χρονολογείται κατά τθν φςτερθ κλαςικι και ελλθνιςτικι περίοδο. Θεογιάννθ Λ., οφιανοφ Φ., Σςιοφκα Φ., Καςίδα Γ., Καραγιάννθσ Χ., Σθλιοποφλου M. Σα εκπαιδευτικά προγράμματα του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Καρδίτςασ Το Αρχαιολογικό Μουςείο Καρδίτςασ, τα τελευταία χρόνια διοργανϊνει εκπαιδευτικζσ δράςεισ που απευκφνονται ςε ςχολικζσ ομάδεσ προςχολικισ θλικίασ, δθμοτικοφ και γυμναςίου. Στόχοσ των δράςεων αυτϊν είναι θ εξοικείωςθ των παιδιϊν με τουσ χϊρουσ του Μουςείου και θ γνωριμία τουσ μζςα από βιωματικζσ δραςτθριότθτεσ με τα αρχαιολογικά ευριματα τθσ περιοχισ ςτθν οποία ηουν. Ζτςι, τα παιδιά με αβίαςτο και διαςκεδαςτικό τρόπο ζρχονται ςε επαωι με το ιςτορικό και πολιτιςμικό παρελκόν του τόπουσ τουσ. Θεογιάννθ Λευκι, Πανάγου Μαρία Ζνα Αρχαϊκό ιερό και νεκροταφείο ςτθ κζςθ «Ντόβρεσ ι Ράχεσ» ςτθν Αγία Σριάδα, Π.Ε. Καρδίτςασ Κατά τισ εργαςίεσ διάνοιξθσ του Αυτοκινθτόδρομου Κεντρικισ Ελλάδασ Ε-65 ςτθ κζςθ «Ντόβρεσ ι άχεσ» πλθςίον του οικιςμοφ Αγίασ Τριάδασ του Διμου Σελλάνων Καρδίτςασ, εντοπίςτθκε μία ςθμαντικι κζςθ τθσ αρχαϊκισ περιόδου. Στα λιγοςτά ςτακερά κατάλοιπα τθσ κζςθσ εντάςςεται ζνα τετράγωνο μονόχωρο κτίςμα. Θ γειτνίαςθ του κτίςματοσ με νεκροταωείο, οι καφςεισ, τα οςτά ηϊων και τα ευριματα ςτισ ςυγκεντρϊςεισ και ςτουσ αποκζτεσ περιμετρικά του χϊρου, δθλϊνουν τθν χκόνια λατρευτικι ιδιότθτα του κτίςματοσ. Θ κζςθ, παρά τα λιγοςτά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που διατθρικθκαν, ζχει αποδϊςει πλικοσ ευρθμάτων. Μεταξφ αυτϊν ιδιαίτερθ μνεία κα γίνει ςτα ειδϊλια και ςτθν κεραμικι. Κφριο γνϊριςμα τθσ κεραμικισ ανεξαρτιτου προζλευςισ τθσ είναι θ μεγάλθ αποςπαςματικότθτά τθσ. Θ μεγαλφτερθ ποςότθτα είναι προϊόν εγχϊριασ παραγωγισ, θ οποία προςπακεί επιλεκτικά να μιμθκεί κάποια μεμονωμζνα ειςθγμζνα ςχιματα, και ςτρωματογραωικά ςυνυπάρχει με ειςθγμζνθ κεραμικι όχι μόνο αττικι αλλά και από άλλα μεγάλα κζντρα παραγωγισ του ελλαδικοφ χϊρου. Κυριότεροι τφποι ςτθ κζςθ είναι αγγεία πόςθσ (ςκφωοι, κοτφλεσ, κφλικεσ), λεκανίδεσ, κιονωτοί κρατιρεσ, οινοχόεσ, ςωαιρικζσ πυξίδεσ, κ.α. Από μια πρϊτθ χρονολογικι ταξινόμθςθ του ςυνόλου τθσ ειςθγμζνθσ κεραμικισ και των υπόλοιπων ευρθμάτων, όπωσ τα κοςμιματα και τα ειδϊλια, θ χριςθ τθσ ςυγκεκριμζνθσ κζςθσ χρονολογείται από τα τζλθ του 7ου αι. π.χ. ζωσ και το πρϊτο τζταρτο του 5ου αι π.χ. Στόχοσ τθσ παροφςασ ανακοίνωςθσ είναι καταρχιν θ παρουςίαςθ του αναςκαωικοφ υλικοφ τθσ κζςθσ και κατά δεφτερον θ χριςθ και θ ερμθνευτικι προςζγγιςι του ςε ςχζςθ με το κτίςμα και το παρακείμενο νεκροταωείο, θ οποία κα ςυμβάλλει με τθ ςειρά τθσ ςτθν καλφτερθ κατανόθςθ του ιςτορικοφ και πολιτιςτικοφ παρελκόντοσ τθσ περιοχισ. Καλλιοντηισ Γιάννθσ Θ βάςθ των μουςϊν από τισ Θεςπιζσ και νζεσ ζρευνεσ ςτθν κοιλάδα των Μουςϊν Στθν ανακοίνωςθ αυτι κα παρουςιαςτοφν νζα ςτοιχεία ςχετικά με τθν βάςθ που ζωερε τα χάλκινα αγάλματα των Μουςϊν από τισ Θεςπιζσ κακϊσ και τα επιγράμματα τα οποία είχε ςυνκζςει ο Κορίνκιοσ ποιθτισ Πνεςτοσ για κάκε μία από τισ Μοφςεσ. Θα παρουςιαςτοφν επίςθσ άλλεσ βάςεισ αγαλμάτων οι οποίεσ προζρχονται από το ιερό των Μουςϊν 15

16 και κα γίνουν παρατθριςεισ ςχετικά με τθν τοπογραωία του ιεροφ. Θ ανακοίνωςθ αυτι αποτελεί αποτζλεςμα ενόσ κοινοφ προγράμματοσ τθσ Εωορείασ Αρχαιοτιτων Βοιωτίασ και τθσ Γαλλικισ Σχολισ Ακθνϊν. Καλογιάννθ Αιμιλία Ιςτορίεσ παιδιϊν, μικρζσ φωτιζσ κι ζνα ουράνιο τόξο ςτο Μουςείο: εκπαιδευτικά προγράμματα ςτο "Ακαναςάκειο" Αρχαιολογικό Μουςείο Βόλου Οι προςανατολιςμοί του ςφγχρονου μουςείου ςυνοδοιποροφν με τισ εξελίξεισ ςτο χϊρο τθσ εκπαίδευςθσ και τθσ κοινωνίασ, όπωσ θ ανάγκθ για δια βίου μάκθςθ, θ αναγνϊριςθ τθσ ςυμβολισ τθσ άτυπθσ ςτθν τυπικι εκπαίδευςθ, αλλά και θ κοινωνικι πίεςθ προσ τα μουςεία για να λειτουργιςουν τελικά ωσ ωορείσ κοινωνικισ ζνταξθσ αντί αποκλειςμοφ. Το αποτζλεςμα αυτισ τθσ αμωίδρομθσ προςπάκειασ για από κοινοφ προςζγγιςθ μουςείου και ςχολείου είναι το ολοζνα αυξανόμενο ενδιαωζρον ςχολικϊν ομάδων να επιςκεωτοφν κάποιο μουςείο, ςυνικωσ ςτο πλαίςιο εκπαιδευτικϊν προγραμμάτων. Οι περιοδικζσ εκκζςεισ που ωιλοξενικθκαν ςτο "Ακαναςάκειο" Αρχαιολογικό Μουςείο Βόλου το χρονικό διάςτθμα αλλά και οι εκδθλϊςεισ του Υπουργείου ςτισ οποίεσ ςυμμετείχε το Μουςείο, ζδωςαν τθν ευκαιρία για τον ςχεδιαςμό και τθν εωαρμογι εκπαιδευτικϊν προγραμμάτων με αωετθρία τα κατάλοιπα του υλικοφ πολιτιςμοφ, ςε μια προςζγγιςθ που επζτρεπε ςτα παιδιά να τα προςεγγίςουν βιωματικά, με βάςθ τα ιδιαίτερα ενδιαωζροντά τουσ. Καραγιαννόπουλοσ Χριςτοσ Αναςκαφι οικιςμοφ Αρχαϊκϊν και Κλαςικϊν χρόνων ςτθ Φίλια, Π.Ε. Καρδίτςασ. Πρϊτθ παρουςίαςθ Με αωορμι τισ εργαςίεσ καταςκευισ του Αυτοκινθτόδρομου Κεντρικισ Ελλάδασ -Ε65, που εκτελζςκθκαν τα τελευταία χρόνια κοντά ςτθ Φίλια Καρδίτςασ, ερευνικθκαν τα εκτεταμζνα λείψανα τμιματοσ αρχαίου οικιςμοφ. Θ κζςθ εντοπιςμοφ τουσ βρίςκεται ςτο ΝΑ τμιμα τθσ πεδιάδασ τθσ Καρδίτςασ και απζχει περί τα 2,8 χλμ. ΝΑ από το μεγάλο κεςςαλικό, ομοςπονδιακό, ιερό τθσ Ιτωνίασ - Ακθνάσ. Θ ζρευνα ςτα κατϊτερα επίπεδα ζωερε ςτο ωωσ κατάλοιπα κτιςμάτων με αψιδωτι και ορκογϊνια κάτοψθ, ιδιαίτερα μεγάλων διαςτάςεων, τα κεμζλια δφο κτιρίων (με ιςχυρότερα αυτά του ενόσ) ςτα ανϊτερα επίπεδα, κακϊσ και τμιμα λικόςτρωτου δρόμου, αρκετά μεγάλου πλάτουσ, με διαχρονικι χριςθ. Από ότι ωαίνεται μζχρι τϊρα αναςκάωθκε τμιμα από τον κεντρικό τομζα του οικιςμοφ, κακϊσ αποκαλφωκθκε μεγάλοσ υπαίκριοσ, λικόςτρωτοσ, χϊροσ με πικανι τθν φπαρξθ ςτοάσ ςτθ μία πλευρά του, ενϊ εικάηεται και θ παρουςία ιεροφ ςτθν ίδια κζςθ. Ο ςυνδυαςμόσ των παραπάνω ςτοιχείων μαηί με τθν προκαταρκτικι εξζταςθ των κινθτϊν ευρθμάτων τθσ αναςκαωισ, ανάμεςα ςτα οποία ξεχωρίηει ο μεγάλοσ αρικμόσ πιλινων πθνίων και αγνφκων ςε όλεσ τισ περιόδουσ χριςθσ, υποδεικνφει τθν φπαρξθ οικιςμοφ ι κϊμθσ, οι κάτοικοι τθσ οποίασ ίςωσ αςκοφςαν μία ςυςτθματικι, βιοτεχνικοφ χαρακτιρα, παραγωγι νθμάτων και υωαςμάτων. Τα δε μεγάλου μεγζκουσ κτίςματα και οι υπαίκριοι χϊροι παραπζμπουν αωενόσ ςε χϊρουσ κοινοτικισ χριςθσ, αωετζρου ςτθν παρουςία κάποιασ «θγετικισ» ομάδασ ανκρϊπων. Τα λείψανα του οικιςμοφ τοποκετοφνται χρονικά ςτο διάςτθμα από τον πρϊιμο 6ο ζωσ και τον 4ο αι. π.χ. ενϊ ίχνθ χριςθσ και κατοίκθςθσ του χϊρου -χωρίσ τθν φπαρξθ λίκινων κεμελίων- διακρίνονται ιδθ από τον 7ο αι. π.χ. Καράντηαλθ Ζφθ Σαυτοποίθςθ και χαρακτθριςμόσ τθσ Πρϊιμθσ Μυκθναϊκισ περιόδου ςτον οικιςμό Φραντηι ςτθν κοιλάδα του περχειοφ Θ κατοίκθςθ ςτον οικιςμό Φραντηι ςτθν κοιλάδα του Σπερχειοφ, όπωσ αναγνωρίςτθκε από τα αρχαιολογικά δεδομζνα που ιλκαν ςτο ωωσ ςτο οικόπεδο Ντοκά, υπιρξε μακροχρόνια, από τθν ΜΕΙΙ ζωσ το τζλοσ τθσ μυκθναϊκισ ανακτορικισ περιόδου (ΥΕΙΙΙΒ2-πρϊιμθ ΙΙΙΓ). Τα διάςπαρτα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που αποκαλυωτικαν κάτω από τθ τελευταία περίοδο κατοίκθςθσ ςτο οικόπεδο Ντοκά, ανικουν ςτθν πρϊιμθ Μυκθναϊκι περίοδο. Λόγω τθσ μακροχρόνιασ οικιςτικισ χριςθσ του χϊρου, το μεγαλφτερο τμιμα τθσ πρϊιμθσ μυκθναϊκισ κεραμικισ βρζκθκε ςτα επιχϊματα κάτω από τα δάπεδα των δωματίων του μυκθναϊκοφ ςυγκροτιματοσ τθσ ΥΕΙΙΙΒ/πρϊιμθσ-ΙΙΙΓ περιόδου. Ωςτόςο, κάποια «κλειςτά» ςφνολα κεραμεικισ παρζχουν ςτοιχεία για τθν ταυτοποίθςθ των χαρακτθριςτικϊν τθσ πρϊιμθσ μυκθναϊκισ περιόδου ςτο Φραντηι. Στθν γραπτι κεραμικι υπερτερεί θ μονόχρωμθ κατθγορία κυρίωσ ςτα αγγεία εςτίαςθσ. Θ ταινιωτι διακόςμθςθ είναι πιο ςυνθκιςμζνθ ςε μεγαλφτερα αγγεία, μεταωοράσ και αποκικευςθσ. Θ άβαωθ κεραμικι είναι πολυπλθκισ, τόςο ςτα αγγεία εςτίαςθσ όςο και μεταωοράσ/αποκικευςθσ. Θ γραπτι διακοςμθμζνθ κεραμικι είναι ελάχιςτθ, επείςακτθ κυρίωσ, ενϊ κάποια ςχιματα αποτελοφν παραλλαγζσ τθσ τοπικισ παραγωγισ. Οι πρϊτεσ αλλαγζσ ι καινοτομίεσ ςτθν κλειςτι ΜΕ κοινωνία ςτο Φραντηι εμωανίηονται ςτθν μεταβατικι ΜΕΙΙΙ-ΥΕ Ι 16

17 περίοδο. Κάποια ευριματα ωανερϊνουν ότι θ ηιτθςθ για νζα αντικείμενα οικιακισ κεραμικισ, που χαρακτθρίηει οικιςτικά θπειρωτικά ςφνολα από το τζλοσ τθσ MΕ μζχρι και τθν ΥΕIIA, υπάρχει και ςτο Φραντηι. Θ υιοκζτθςθ νζων πρακτικϊν από τθν τοπικι κοινωνία ανιχνεφεται αρχικά ςτθν κεραμικι παραγωγι τθσ ΥΕ Ι-ΙΙ περιόδου, ενϊ θ ειςαγωγι του μυκθναϊκοφ μοντζλου ςτο Φραντηι πραγματοποιικθκε ςταδιακά κατά τθν πρϊιμθ Μυκθναϊκι περίοδο. Θ ΥΕΙΙ-ΙΙΙΑ1 αποτελεί τθν κφρια περίοδο αλλαγισ και ςτροωισ προσ τισ πρακτικζσ του μυκθναϊκοφ πολιτιςμοφ, μζςω τθσ παρουςίασ χαρακτθριςτικϊν επείςακτων αντικειμζνων και τθσ υιοκζτθςθσ νζων ςχθμάτων και κεμάτων του μυκθναϊκοφ ρεπερτορίου από τθν τοπικι παραγωγι. Ωςτόςο, οι ιδιαιτερότθτεσ τθσ κεραμικισ τθσ πρϊιμθσ Μυκθναϊκισ περιόδου ςτθ Φραντηι δείχνουν διαπραγμάτευςθ και υιοκζτθςθ μόνο επικυμθτϊν χαρακτθριςτικϊν. Καραπάνου οφία Πρϊτα αποτελζςματα από τισ πρόςφατεσ αναςκαφζσ ςτισ όχκεσ τθσ αποξθρανκείςθσ λίμνθσ Κάρλασ, ανατολικι Θεςςαλία Στθν ανακοίνωςθ κα παρουςιαςτοφν οι αρχαιότθτεσ που αποκαλφωκθκαν ςτισ ςωςτικζσ αναςκαωζσ που διενιργθςε θ ΙΕϋ ΕΡΚΑ ςτθν ανατολικι όχκθ τθσ αποξθρανκείςθσ ςτα 1962 λίμνθσ Κάρλασ (αρχαία Βοιβθίσ), με αωορμι τα ζργα μερικισ αναςφςταςθσ του ταμιευτιρα τθσ. Οι τζςςερισ ςυνολικά κζςεισ που αναςκάωθκαν βρίςκονται ςτθν πορεία του Συλλεκτιρα 3, ο οποίοσ κα τροωοδοτιςει με νερό τθ νζα λίμνθ, και χρονολογοφνται από τθ Νεολικικι ζωσ και τθν ελλθνιςτικι περίοδο. Ρρόκειται για ζνα τμιμα οικιςμοφ τθσ Νεϊτερθσ Νεολικικισ με περίβολο (Αμυγδαλι 1), ζνα περίβολο τθσ ΜΕΧ (Αμυγδαλι 3), μία αγροικία των ελλθνιςτικϊν χρόνων και ζνα κλίβανο των φςτερων κλαςικϊνπρϊιμων ελλθνιςτικϊν χρόνων για τθν όπτθςθ κεραμίδων ςτζγθσ (Αμυγδαλι 2) και μία μεγάλθ αγροικία των ελλθνιςτικϊν χρόνων ςτθ κζςθ Τςερλί (Καλαμάκι), που μασ παρζχουν πλθροωορίεσ για τθν πυκνότθτα και το χαρακτιρα τθσ κατοίκθςθσ ςε αυτι τθν μεκόριο περιοχι τθσ κεςςαλικισ πεδιάδασ. Από τα κινθτά ευριματα των αναςκαωϊν, ιδιαίτερο ενδιαωζρον παρουςιάηουν οι ςκφωοι με ανάγλυωθ διακόςμθςθ που βρζκθκαν ςτθν αγροικία τθσ κζςθσ Τςερλί, πολλοί από αυτοφσ με μυκολογικζσ ςκθνζσ, ειςαγωγζσ από διάωορα κζντρα παραγωγισ του ελλθνιςτικοφ κόςμου, αλλά και προϊόντα κεςςαλικϊν κεραμικϊν εργαςτθρίων. Κατακοφτα τζλλα, Βιτοσ Γεώργιοσ Ανάγλυφοι ςκφφοι από Φάρςαλα Ραρουςιάηονται τα όςτρακα των ανάγλυωων ςκφωων τθσ ελλθνιςτικισ περιόδου, που βρζκθκαν ςτισ πρόςωατεσ εργαςίεσ διαμόρωωςθσ και ανάδειξθσ του Κάςτρου Φαρςάλων. Επιχειρείται θ τυπολογικι και χρονολογικι προςζγγιςι τουσ. Κατακοφτα τζλλα, ταματοποφλου Μαρία Νζα ςτοιχεία για τθν άγνωςτθ πόλθ τθσ «Γκρζμουρασ» (Άργιςςα) Στθν παροφςα ανακοίνωςθ παρουςιάηονται ευριματα και αρχειακό υλικό από τισ παλαιζσ αναςκαωζσ ςτθ κζςθ «Γκρζμουρα» (ϋαργιςςα). Θ μελζτθ του αρχειακοφ υλικοφ των αναςκαωϊν του H. Biesantz ( ) ςτα νεκροταωεία τθσ περιοχισ, ιδιαίτερα ςτον τφμβο τθσ Σχιςμζνθσ Μαγοφλασ και ο εντοπιςμόσ και μελζτθ των ευρθμάτων περιςυλλογισ του 1959 προςωζρουν ςθμαντικζσ πλθροωορίεσ για μια αταφτιςτθ αρχαία πόλθ και τθν επικράτειά τθσ. Επιχειρείται μία επανεξζταςθ τθσ ςθμαςίασ τθσ κζςθσ λαμβάνοντασ υπόψθ και τα νεότερα δεδομζνα. Κατςάλθ οφία, Βουηαρά Γαρυφαλλιά Νεκροταφείο Ελλθνιςτικισ εποχισ ςτθν περιοχι τθσ αρχαίασ Ανκθδόνασ. Προκαταρκτικι παρουςίαςθ Με αωορμι τθν παρακολοφκθςθ του ζργου του Ραρακεριςτικοφ Οικοδομικοφ Συνεταιριςμοφ των Συνταξιοφχων υπαλλιλων του Υπουργείου Γεωργίασ «θ Εςτία» ςτα Λουκίςια (αρχαία Ανκθδόνα), ΔΕ Ανκθδόνασ του Διμου Χαλκιδζων από τθν πρϊθν ΙΑϋ ΕΡΚΑ και τϊρα Εωορεία Αρχαιοτιτων Εφβοιασ, τον Οκτϊβριο του 2014 αποκαλφωκθκαν ςθμαντικζσ αρχαιότθτεσ. Συγκεκριμζνα θ αναςκαωικι ζρευνα απζδωςε τμιμα ταωικοφ περιβόλου και ταωζσ διαωόρων τφπων (κιβωτιόςχθμοσ, κεραμοςκεπισ, λακκοειδισ κ.α.) με πλοφςια κτερίςματα. Θ ςυγκεκριμζνθ ομιλία κα παρουςιάςει το ςφνολο των μνθμείων τθσ περιοχισ με βάςθ τθν ζωσ τϊρα αρχαιολογικι ζρευνα, κα εντάξει τα νζα αναςκαωικά δεδομζνα ςτθν τοπογραωία τθσ αρχαίασ Ανκθδόνασ, με ςτόχο να αναςυνκζςει τα ταωικά ζκιμα τθσ περιοχισ και παράλλθλα να παρουςιάςει τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα μίασ γνωςτισ από τισ 17

18 γραμματειακζσ πθγζσ πόλθσ των ιςτορικϊν χρόνων. Κοςμά Μαρία Σο Πρωτοελλαδικό νεκροταφείο ςτθ κζςθ Γκιςοφρι ςτα Νζα τφρα Εφβοιασ Θ περιβαλλοντικά ευνοθμζνθ καλάςςια περιοχι του Ευβοϊκοφ κόλπου με το πλικοσ των ωυςικϊν, υπινεμων όρμων που λειτουργοφςαν ωσ αςωαλι αγκυροβόλια, ευνόθςε τισ μετακινιςεισ και τθν επικοινωνία των κατοίκων των Κυκλάδων και τθσ Αττικισ με τισ βόρειεσ περιοχζσ κατά τθ διάρκεια τθσ Ρρϊιμθσ Εποχισ του Χαλκοφ, οδθγϊντασ ςτθν ανάπτυξθ κζςεων που διατάςςονται κατά μικοσ των ακτϊν τθσ Στερεάσ Ελλάδασ και τθσ Εφβοιασ. Τα Νζα Στφρα ςτθ Νότια Εφβοια εντοπιςμζνα από παλαιότερεσ επιωανειακζσ ζρευνεσ ελλθνικϊν και ξζνων αποςτολϊν, αποτζλεςαν ζναν τζτοιο παράκτιο οικιςμό τθσ Ρρϊιμθσ Εποχισ του Χαλκοφ, απζναντι ςχεδόν από τον όρμο τουμαρακϊνα. Μετά από τθν ολοκλιρωςθ τθσ αναςκαωισ τριϊν ςυνολικά λακκοειδϊν τάωων με κτιςτά τοιχϊματα, πλευρικι είςοδο και πρόκυρο ςτθ κζςθ Γκιςοφρι των Νζων Στφρων, επιβεβαιϊνεται αναςκαωικά, πλζον, θ φπαρξθ αυτοφ του οικιςμοφ. Από τθν πρόςωατθ ζρευνα προκφπτουν νζα ςθμαντικά δεδομζνα για τθν ταωικι αρχιτεκτονικι ςτθ Ν. Εφβοια, για τθν οποία οι ζωσ ςιμερα πλθροωορίεσ ιταν πραγματικά πενιχρζσ και αςαωείσ. Οι τάωοι των Νζων Στφρων διαωοροποιοφνται από τον τφπο του απλοφ κιβωτιόςχθμου τάωου που ςυναντάται νοτιότερα ςτθν Εφβοια, ςτθν περιοχι τθσ Αγ. Ρελαγίασ ςτθν Κάρυςτο, αλλά και από τουσ κιβωτιόςχθμουσ των Κυκλάδων, ενϊ διαωορετικι είναι και θ ςφλλθψθ ςε ςφγκριςθ με τουσ λαξευτοφσ τάωουσ τθσ Μάνικασ ςτθν κεντρικι Εφβοια. Από καταςκευαςτικισ άποψθσ, παρουςιάηουν μεγάλεσ ομοιότθτεσ με τουσ αντίςτοιχουσ ςτο Τςζπι και τον Αγ. Κοςμά. Σε περαιτζρω ςυγκρίςεισ με τα παραπάνω νεκροταωεία τθσ Αττικισ, αλλά και με τα νεκροταωεία τθσ Μάνικασ, ωκεί θ παρουςία εντυπωςιακϊν ταωικϊν προςωορϊν με ζντονεσ υωολογικζσ επιδράςεισ από τισ Κυκλάδεσ (μαρμάρινα ειδϊλια, μαρμάρινα-λίκινα αγγεία). Σφμωωνα με μαρτυρίεσ, εξάλλου, από τθν ίδια κζςθ, ςτα τζλθ του 19ου αιϊνα, προιλκαν, ωσ τυχαία ευριματα, τρία μαρμάρινα κυκλαδικά ειδϊλια κανονικοφ τφπου. Κουνοφκλασ Πζτροσ Επί Κνθμίδασ προϊςτορικι τοπογραφία Νζα ςτοιχεία τθσ ζρευνασ ςτθν περιοχι τθσ Κνθμίδασ, όρουσ που αποτελεί το χϊρο δράςθσ και ονοματοκεςίασ των Επικνθμιδίων Λοκρϊν, ωωτίηουν τθν εικόνα τθσ ανκρϊπινθσ παρουςίασ κατά τουσ προϊςτορικοφσ χρόνουσ ςτθν ανωτζρω περιοχι. Κραχτοποφλου Α., Orengo H., Παλαιοχωρίτθσ Κ., ταμάτθ Α. Αναδαςμόσ τθσ γθσ και πολιτιςμικό τοπίο ςτον Κάμπο τθσ Καρδίτςασ Ο κεντρικά ςχεδιαςμζνοσ αναδαςμόσ τθσ γθσ ςτα πεδινά τθσ Καρδίτςασ ςτισ αρχζσ τθσ δεκατίασ του 1970, με ςτόχο τθν προϊκθςθ τθσ εκτατικισ, αρδευόμενθσ, μθχανικισ καλλιζργειασ, άλλαξε δραματικά τθ μορωι του ωυςικοφ και του πολιτιςμικοφ τοπίου τθσ περιοχισ, αλλά και τον τρόπο πρόςλθψισ του τόςο από τουσ αρχαιολόγουσ όςο και από τουσ κατοίκουσ των τοπικϊν κοινοτιτων. Ο πρϊθν Διμοσ Κάμπου, ςτθν καρδιά τθσ πεδιάδασ τθσ δυτικισ Θεςςαλίασ, βρίκει αρχαιολογικϊν χϊρων και μνθμείων που χρονολογοφνται από τθν Αρχαιότερθ Νεολικικι μζχρι και τουσ Νεότερουσ χρόνουσ. Θ κακθμερινι αρχαιολογικι πρακτικι, ςτα πλαίςια του ζργου τθσ Εωορείασ Αρχαιοτιτων Καρδίτςασ, ζκανε ςαωζσ ότι πολλζσ αρχαιολογικζσ κζςεισ, ςτθν πλειοψθωία τουσ άγνωςτεσ ςτθν αρχαιολογκι ζρευνα, αλλοιϊκθκαν ι ιςοπεδϊκθκαν μερικϊσ κατά τθ διάρκεια του αναδαςμοφ ι αμζςωσ μετά. Θ διαπίςτωςθ αυτι ιταν το κίνθτρο για τθν εντατικότερθ διερεφνθςθ του πολιτιςμικοφ τοπίου τθσ περιοχισ. Θ ςυςτθματικι και πολυεπίπεδθ τοπογραωικι ανάλυςθ με τθ ςυνδυαςμζνθ χριςθ αεροωωτογραωιϊν διαωόρων εποχϊν, δορυωορικϊν εικόνων, ςτατιςτικισ ανάλυςθσ, ςτοχευμζνων επιτόπιων ελζγχων και μελζτθ τθσ επιωανειακισ κεραμικισ, παλαιοπεριβαλλοντικϊν δεδομζνων και εκνο-ιςτορικϊν πλθροωοριϊν ζδωςε εντυπωςιακά αποτελζςματα. Εντοπίςτθκε ζνασ μεγάλοσ αρικμόσ οικιςμϊν και ταωικϊν τφμβων διαωόρων εποχϊν, δίκτυα αρχαίων δρόμων και ςυςτιματα χωραωιϊν που εμπλουτίηουν τον αρχαιολογικό χάρτθ τθσ περιοχισ, προωκοφν τθ διεπιςτθμονικι ζρευνα, δθμιουργοφν το πολιτιςτικό/περιβαλλοντικό πλαίςιο για τθ μελλοντικι αρχαιολογικι και παλαιοπεριβαλλοντικι ζρευνα, και ςυμβάλλουν ςτθν αποτελεςματικότερθ διαχείριςθ και προςταςία του πολιτιςμικοφ πλοφτου τθσ περιοχισ. 18

19 Κραχτοποφλου Α., οφιανοφ Φ., Αλεξίου Ν., Παπακώςτα Χ., Χαροφλθ Μ., Κωςτοποφλου Φ., Χριςτοφορίδθ Ε. Από τθ Νεότερθ Νεολικικι ςτθ Μζςθ Εποχι του Χαλκοφ ςτουσ Μαυραχάδεσ και ςτουσ Αγίουσ Θεοδϊρουσ τθσ Καρδίτςασ Οι ςωςτικζσ αναςκαωζσ τθσ Εωορείασ Αρχαιοτιτων Καρδίτςασ ςτα πλαίςια του ζργου «Αυτοκινθτόδρομοσ Κεντρικισ Ελλάδασ Ε65» αποκάλυψαν δφο επίπεδουσ εκτεταμζνουσ οικιςμοφσ τθσ Νεότερθσ Νεολικικισ Ι και ζναν οικιςμό τθσ Μζςθσ Εποχισ του Χαλκοφ ςτισ κτθματικζσ περιωζρειεσ των Μαυραχάδων του Διμου Σοωάδων και των Αγίων Θεοδϊρων του Διμου Καρδίτςασ. Ο επίπεδοσ εκτεταμζνοσ οικιςμόσ των Μαυραχάδων είναι ο πρϊτοσ αυτοφ του είδουσ που εντοπίςτθκε, αναγνωρίςτθκε και αναςκάωθκε ςτθ δυτικι Θεςςαλία. Θ αναςκαωι ςτουσ Μαυραχάδεσ (κζςθ «Τατάρια») και ςτουσ Αγίουσ Θεοδϊρουσ (κζςθ «Βουλγαρόλακα») ζκανε ςαωζσ ότι τουλάχιςτον από τθν Νεότερθ Νεολικικι Ι επίπεδοι, εκτεταμζνοι οικιςμοί ςυνυπάρχουν ςτο χϊρο και ςτο χρόνο με μαγοφλεσ ςτα πεδινά τθσ δυτικισ Θεςςαλίασ, ανοίγοντασ πολλά και εξαιρετικά ενδιαωζροντα ερωτιματα ςχετικά με τθ κεςςαλικι Νεολικικι. Θ εφρεςθ δυο ταωικϊν τεωροδόχων αγγείων ςτουσ Αγ. Θεοδϊρουσ ςε χϊρουσ κακθμερινισ δραςτθριότθτασ ςυνδζει ςυμβολικά τθ ηωντανι κοινωνία με το προγονικό τθσ παρελκόν. Τα οικιςτικά κατάλοιπα τθσ Μζςθσ Εποχισ του Χαλκοφ ςτουσ Μαυραχάδεσ (κζςθ «Ρεντάρεσ») ορίηονται από τάωρο, ενϊ θ πλθκϊρα τμθμάτων εςχάρασ από κλιβάνουσ και τα παραμορωωμζνα κατά το ψιςιμο αγγεία και τμιματα αγγείων παραπζμπουν ςε εργαςτθριακζσ δραςτθριότθτεσ και δίνουν νζεσ, πολφτιμεσ πλθροωορίεσ για τθν κεραμικι τεχνολογία και παραγωγι ςτθ Θεςςαλία τθσ Μζςθσ Εποχισ του Χαλκοφ. Κυριαηι Ό., Κίτςου Γ., Μπιλισ Θ., Φάππασ I. Ορχομενόσ Μινφειοσ: μεταμορφϊςεισ και εξζλιξθ ενόσ αςτικοφ κζντρου ςτθ βόρεια Βοιωτία Ο αρχαιολογικόσ χϊροσ του βοιωτικοφ Ορχομενοφ παρουςιάηει μια ςθμαντικι ιδιαιτερότθτα, κακϊσ ςε μικρι μόλισ ζκταςθ ςυνυπάρχουν αρμονικά μνθμεία και οικιςτικά κατάλοιπα δθμόςιου και ιδιωτικοφ χαρακτιρα που καλφπτουν ζνα ευρφτατο ωάςμα των χρόνων τθσ αρχαιότθτασ. Σθμαντικόσ οικιςμόσ κατά τθ Νεολικικι περίοδο, αλλά και μεγάλο οικιςτικό και κατόπιν ανακτορικό κζντρο κατά τουσ χρόνουσ τθσ Εποχισ του Χαλκοφ, ο Ορχομενόσ διατιρθςε τθ ςθμαςία και τθν αίγλθ του και ςτθ μετζπειτα ιςτορία του. Θ πολεοδομικι, ωςτόςο, εξζλιξθ και οι μεταμορωϊςεισ του οικιςτικοφ του τοπίου ςτο πζραςμα των αιϊνων δεν είναι πάντοτε ςαωείσ, κακϊσ θ ςυνεχισ κατοίκθςθ ςτο χϊρο από τουσ νεολικικοφσ χρόνουσ ζωσ ςιμερα ζχει αλλοιϊςει ςθμαντικά τθ μορωι του. Στθν ανακοίνωςθ αυτι και με βάςθ τισ ζρευνεσ που ζχουν πραγματοποιθκεί ςτον Ορχομενό από τον 19ο αι. ζωσ και ςιμερα, επιχειρείται για πρϊτθ ωορά θ αναςφνκεςθ του ιςτορικοφ του τοπίου ςτισ διάωορεσ περιόδουσ τθσ αρχαιότθτασ, μαηί με μια ςυνολικι παρουςίαςθ των μνθμείων του ςτθν πρωταρχικι τουσ μορωι και τθ μεταγενζςτερι τουσ διαμόρωωςθ. Κυριακίδθ Νικόλασ, Zugmeyer Stéphanie, Πετρίδθ Πλάτωνα Πρόςφατεσ ζρευνεσ για τισ οχυρϊςεισ των Δελφϊν Το 2013 και το 2014 πραγματοποιικθκε επιωανειακι ζρευνα ςτο τείχοσ (γνωςτό ώσ οχφρωςθ του Φιλόμθλου ) που βρίςκεται πάνω από το Ιερό των Δελωϊν και κυριαρχεί ςτο χϊρο. Συγκεντρϊκθκε ςχετικά άωκονο αρχαιολογικό υλικό που θ μελζτθ δείχνει τισ περιόδουσ εγκατάςταςθσ (κεραμική, νομίςματα) και πραγματοποιικθκαν αποτυπϊςεισ των ορατϊν λειψάνων. Θ μελζτθ τθσ οχφρωςθσ πιγε όςο μακριά μποροφςε χωρίσ τθ διενζργεια αναςκαωισ. Θ ανακάλυψθ νζων λειψάνων και θ εξζταςθ υπό νζο πρίςμα όλων όςων γνωρίηαμε ιδθ μασ επζτρεψε να ανανεϊςουμε ςθμαντικά τθν αρχαιολογικι και ιςτορικι ςυηιτθςθ επί των κεμάτων του μεγέκουσ και του ςχήματοσ τθσ οχφρωςθσ και τθσ χρονολόγθςθσ τθσ, αλλά και των εςωτερικών και εξωτερικών καταςκευών Μαηαράκθσ-Αινιάν Αλζξανδροσ, Αλεξανδρίδου Αλεξάνδρα Κεφάλα κιάκου: τα δεδομζνα των Πρωτογεωμετρικϊν-Αρχαϊκϊν Χρόνων Οι αναςκαωζσ ςτθν Κεωάλα ζωεραν ςτο ωωσ πολυάρικμα ςτοιχεία που οδθγοφν ςε μια πρϊτθ κεϊρθςθ τθσ ςθμαςίασ τθσ Σκιάκου κατά τουσ πρϊιμουσ ιςτορικοφσ και αρχαϊκοφσ χρόνουσ. Θ Σκιάκοσ, όπωσ μαρτυρεί θ κεραμικι που ςυλλζχτθκε κατά τισ ζρευνζσ μασ, ςυνδζεται πολιτιςμικά τόςο με τθν Εφβοια όςο και τθ Θεςςαλία, ενϊ δε λείπουν οι ενδείξεισ για επαωζσ με το Βόρειο Αιγαίο. Θ αρχιτεκτονικι εναρμονίηεται με αυτιν του ίδιου πολιτιςμικοφ χϊρου, όπωσ πιςτοποιεί ζνα ελλειψοειδζσ οικοδόμθμα του 700 π.χ., το οποίο μάλιςτα ςυνδζεται με βιοτεχνικζσ δραςτθριότθτεσ (μεταξφ άλλων τθν κατεργαςία μετάλλων). Στθν ανακοίνωςθ κα επιχειριςουμε μια ςφνκεςθ όλων των δεδομζνων για τθν πρϊιμθ περίοδο κατοίκθςθσ του οικιςμοφ, ςε μια προςπάκεια τθσ αποςαωινιςθσ του ρόλου που διαδραμάτιςε θ Κεωάλα εκείνθν τθν περίοδο. 19

20 Μαηαράκθσ-Αινιάν, Αλζξανδροσ, Δουλγζρθ-Ιντηεςίλογλου Αργυροφλα Αναςκαφζσ ςτθν Κεφάλα κιάκου ( ) Στθν ανακοίνωςθ κα παρουςιαςτοφν τα αποτελζςματα των τριϊν αναςκαωικϊν περιόδων ςτον οικιςμό τθσ Κεωάλασ ςτθ Σκιάκο (τα αποτελζςματα τθσ επιωανειακισ ζρευνασ που είχε προθγθκεί το δθμοςιεφονται ςτα πρακτικά του 4ου ΑΕΘΣΕ). Οι αναςκαωζσ επικεντρϊκθκαν ςε περιοχζσ ςε επαωι με τον οχυρωματικό περίβολο, εντόσ και εκτόσ αυτοφ, κακϊσ και ςτθν κορυωι του πλατϊματοσ. Στθν περιοχι Τ1.1 άρχιςε να αποκαλφπτεται το τείχοσ κακϊσ και ζνασ ορκογϊνιοσ χϊροσ που ςυνδζεται με αυτό. Αποκαλφωτθκε ζνα εκτεταμζνο ςτρϊμα κεράμων και από κάτω από αυτό ζνα ςτρϊμα με πολυάρικμα αγγεία των κλαςικϊν χρόνων. Στθν περιοχι Τ1.3, όπου είχε πραγματοποιθκεί θ «ςτρωματογραωικι τομι», αποκαλφωκθκαν δφο οικοδομιματα, ζνα ελλειψοειδζσ (Α) των πρϊιμων αρχαϊκϊν χρόνων και ζνασ ορκογϊνιοσ, θμιυπόγειοσ χϊροσ, Β. Στα βακφτερα ςτρϊματα εκτείνεται το εκτεταμζνο ςτρϊμα απόκεςθσ των Ρρωτογεωμετρικϊν-Γεωμετρικϊν χρόνων, που χαρακτθρίηεται από τα πολυάρικμα όςτρακα, τα κάρβουνα, τα οςτά ηϊων και τα αναρίκμθτα όςτρεα. Το ςτρϊμα αυτό επιβεβαίωςε τθ χρονολόγθςθ του τείχουσ (Τ1.3) γφρω ςτο 700 π.χ. Στθ ΒΔ γωνία του πλατϊματοσ ερευνικθκε θ περιοχι γφρω από τθν πικανι λατρευτικι εςτία που είχε ερευνθκεί παλαιότερα, δίχωσ ωςτόςο να προκφψουν ςτοιχεία που κα επζτρεπαν τθν καλφτερθ κατανόθςθ τθσ χριςθσ του χϊρου. Στθν «άνω πόλθ» αποκαλφωκθκαν αρκετοί χϊροι, που ορίηονται από ιδιαίτερα κακοχτιςμζνουσ τοίχουσ. Τα ευριματα είναι ποικίλα και τα περιςςότερα χρονολογοφνται ςτθν ελλθνιςτικι περίοδο. Τζλοσ, αναςκάωτθκαν δφο παιδικοί εγχυτριςμοί του πρϊιμου 5ου αι. π.χ. ςτθν παραλία του Ξάνεμου. Στθν ανακοίνωςθ κα γίνει μια πρϊτθ προςπάκεια ερμθνείασ του χαρακτιρα του οικιςμοφ και του ρόλου που διαδραμάτιςε τόςο τθν περίοδο τθσ ίδρυςθσ των πόλεων ςτο Θερμαϊκό κόλπο και τθ Χαλκιδικι, όςο και αργότερα, όταν ιδρφκθκε θ κλαςικι πόλθ τθσ Σκιάκου. Μαλακαςιώτθ Ηωι, Βιτοσ Γεώργιοσ, Πανάγου Μαρία Σο νεκροταφείο τθσ Εποχισ του ιδιρου ςτθ κζςθ Αγριελιά Πλατάνου Αλμυροφ Στθ κζςθ «Αγριελιά» Δ.Δ. Ρλατάνου, Δ. Αλμυροφ, κατά τα ζτθ ςτα πλαίςια τθσ διαπλάτυνςθσ του οδικοφ άξονα Ρ.Α.Θ.Ε, πραγματοποιικθκε ςωςτικι αναςκαωι, που αποκάλυψε τμιμα νεκροταωείου τθσ Εποχισ του Σιδιρου. Θ ςυςτθματικι μελζτθ του υλικοφ τθσ κζςθσ εντάςςεται ςτο πρόγραμμα ςυνεργαςίασ μεταξφ τθσ ΙΓϋ ΕΡΚΑ και του Ρανεπιςτθμίου του Άμςτερνταμ. Στθν παροφςα ανακοίνωςθ κα παρουςιαςτοφν τα αναςκαωικά δεδομζνα και κα επιχειρθκεί μια πρϊτθ προςζγγιςθ των ταωικϊν πρακτικϊν. Μαλακαςιώτθ Ηωι, Βιτοσ Γιώργοσ, Πανάγου Μαρία Θολωτόσ Πρωτογεωμετρικόσ τάφοσ ςτο Ελλθνιςτικό νεκροταφείο τθσ Άλου Στα πλαίςια ςωςτικϊν αναςκαωϊν ( ) που πραγματοποιικθκαν για τθν καταςκευι του ταινιόδρομου για τισ ανάγκεσ του λατομείου τθσ ΑΓΕΤ "Θρακλισ" ςτθν περιοχι «Κεωάλωςθ» Δ.Δ. Ρλατάνου, Δ. Αλμυροφ, αποκαλφωκθκε τμιμα ελλθνιςτικοφ νεκροταωείου, ςτα όρια του οποίου εντοπίςτθκε και ζνασ κολωτόσ Ρρωτογεωμετρικόσ τάωοσ. Στο poster κα γίνει μια αναλυτικι παρουςίαςθ αυτοφ του κολωτοφ τάωου (αναςκαωικά δεδομζνα, κτερίςματα, προςπάκεια χρονολόγθςισ του). Μανιδάκθ Βαςιλεία Σο Ελλθνιςτικό προςκινιο του κεάτρου τθσ Δθμθτριάδασ Στα πλαίςια του προγράμματοσ τθσ ΙΓϋ Εωορείασ Ρροϊςτορικϊν και Κλαςςικϊν Αρχαιοτιτων, για τθν προςταςία και ανάδειξθ του Αρχαίου Θεάτρου Δθμθτριάδοσ μελετικθκε και πραγματοποιικθκε το 2013 θ αναςφνκεςθ ενόσ τμιματοσ του ελλθνιςτικοφ προςκθνίου. Θ παροφςα ανακοίνωςθ απορρζει από εκείνθ τθν μελζτθ και αωορά τθν αρχιτεκτονικι τεκμθρίωςθ τθσ ςτοάσ του ελλθνιςτικοφ προςκθνίου και τθν ςχεδιαςτικι αποκατάςταςθ τθσ αρχικισ τθσ μορωισ. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα τθσ ςτοάσ είναι εννζα αρχιτεκτονικά μζλθ (ζνασ ςπόνδυλοσ θμικίονα, κραφςματα από δφο κιονόκρανα, ζνα επιςτφλιο, τρεισ ςυμωυείσ λίκοι τθσ ηωωόρου -τρίγλυωα μετόπεσ- και κραφςματα από δφο γείςα) τα οποία αναγνϊριςε παλαιότερθ και νεϊτερθ αρχαιολογικι ζρευνα. Αυτά τα λιγοςτά αρχιτεκτονικά μζλθ καταςκευαςμζνα από μαλακό πωρόλικο, είναι γενικά ςε κακι κατάςταςθ, κάποια από αυτά ιδιαίτερα ωκαρμζνα και με μεγάλθ απϊλεια τθσ αρχικισ τουσ μάηασ. 20