ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΠΡΟΣΑΔΗ ΣΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΑ ΣΟΝ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ

Transcript

1 ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΠΡΟΣΑΔΗ ΣΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΑ ΣΟΝ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΚΘΔΖ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ [πκκεηείρε ν Λ. Βαζελρφβελ, Καζεγεηήο ΔΜΠ] ΓΔΚΔΜΒΡΗΟ 2006

2 ΠΡΟΛΟΓΟ Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζέκαηα κε ηα νπνία έξρεηαη αληηκέησπε ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηεο είλαη ν πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή ηνπ. Αλ θαη ν ξφινο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζην ξπζκηζηηθφ πνιενδνκηθφ επίπεδν έρεη επαλεηιεκκέλσο ακθηζβεηεζεί απφ ηε λνκνινγία, γεγνλφο παξακέλεη φηη νη ΟΣΑ ήηαλ θαη είλαη νη θπξίσο αξκφδηνη γηα ηελ θίλεζε ηεο δηαδηθαζίαο θαηάξηηζεο ησλ πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ ελψ παξάιιεια έρνπλ ηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο. ε θάζε πεξίπησζε, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε είλαη ν άκεζνο απνδέθηεο θάζε δπζαξέζθεηαο απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία, ε νπνία ηεξαξρεί ςειά ηα πνιενδνκηθά πξνβιήκαηα ζηελ θιίκαθα ησλ ζεκάησλ πνπ ηελ απαζρνινχλ. Έηζη, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαζίζηαηαη ππφινγνο ζηε ζπλείδεζε ησλ δεκνηψλ γηα ηηο αβειηεξίεο ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηε ρψξα καο, ελψ παξάιιεια ινγνδνηεί ζε απηνχο γηα ζέκαηα πνπ είηε αλάγνληαη ζε δηθή ηεο επζχλε είηε ζηελ επζχλε αλψηεξσλ επηπέδσλ ηεο δηνίθεζεο. Σαπηφρξνλα, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ πξφζθαηεο εθζέζεηο αλεμάξηεησλ αξρψλ θαη ειεγθηηθψλ ζσκάησλ ηεο Γηνίθεζεο (πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, Γεληθφο Δπηζεσξεηήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ψκα Διεγθηψλ θαη Δπηζεσξεηψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο), νη ΟΣΑ εγθαινχληαη γηα ζεκαληηθέο παξαηππίεο, απζαηξεζίεο θαη αλεπάξθεηα θαηά ηελ άζθεζε ησλ πνιενδνκηθψλ ηνπο θαζεθφλησλ. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε αηηία απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ δελ νθείιεηαη κφλν ζηελ πιεκκειή ζηειέρσζε, ζηελ ειιηπή θαηάξηηζε, ζηελ έιιεηςε πφξσλ ή ζηε κε ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο πεηζαξρηθνχ ειέγρνπ θαη θπξψζεσλ, φπσο ζπρλά δηαπηζηψλεηαη ζηηο εθζέζεηο ησλ πην πάλσ ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ. Υσξίο λα παξαγλσξίδνπκε ηηο ειιείςεηο θαη ηηο αδπλακίεο απηέο αιιά θαη ηηο ζπρλά αζέκηηεο πειαηεηαθέο πξαθηηθέο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, πνπ φκσο παξαηεξνχληαη θαη ζε άιια επίπεδα ηεο Γηνίθεζεο, πξέπεη ηαπηφρξνλα λα αλαγλσξίζνπκε φηη, εηδηθψο ζην πεδίν ησλ πνιενδνκηθψλ αξκνδηνηήησλ ησλ ΟΣΑ, έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πξνβιήκαηνο αλάγεηαη ζην ίδην ην ζχζηεκα ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη εηδηθφηεξα ζηε ζπλνιηθή θηινζνθία πνπ ην δηέπεη, ζηελ επάξθεηα ησλ εξγαιείσλ ηνπ θαη ελ ηέιεη ζηελ επηρεηξεζηαθή ηνπ ηθαλφηεηα λα ιεηηνπξγήζεη σο απνηειεζκαηηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ηνπ ρψξνπ. Γηα λα θαηαπνιεκεζεί ε θαθνδηνίθεζε πνπ δηαπηζηψλεηαη, είλαη επνκέλσο απαξαίηεην λα απνηηκεζνχλ ζπλνιηθά θαη ζε βάζνο ηα πξνβιήκαηα ηνπ πνιενδνκηθνχ ζπζηήκαηνο ζηε ρψξα καο. Αθνξκή γηα ηε ζπγθξφηεζε ηεο παξνχζαο νκάδαο κειέηεο απνηέιεζαλ νη απνθάζεηο ηνπ ηδ (ηδ Οι /2005) γηα ηελ θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ ζηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ θαη ε εκεξίδα πνπ νξγάλσζε ην ΗΣΑ ζηηο 7 Μαξηίνπ 2006 κε ζέκα «Πνιενδνκηθέο αξκνδηφηεηεο θαη χληαγκα». Κεληξηθή δηαπίζησζε ηεο ζπδήηεζεο ήηαλ φηη, αλεμάξηεηα απφ ηηο φπνηεο ιχζεηο δξνκνινγεζνχλ ζην πιαίζην ηεο επηθείκελεο αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο, ην πξφβιεκα είλαη πνιχ επξχηεξν θαη αλάγεηαη ζην ζπλνιηθφ ζχζηεκα ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα, ζηηο δπζθακςίεο θαη 2

3 ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ θαη ζηελ αδπλακία ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο ζπλζήθεο κηαο ζχγρξνλεο, δειαδή εμαηξεηηθά ζχλζεηεο θαη δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Πξνθεηκέλνπ ινηπφλ λα αλαδεηεζνχλ νη θαηάιιειεο ιχζεηο γηα ην ξφιν ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηνλ ζρεδηαζκφ, ε ζεκαηηθή αιιά θαη ηα πεξηερφκελα ηεο κειέηεο εθηείλνληαη ζε φιν ην εχξνο ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, επηδηψθνληαο κηα ζπλνιηθή απνηίκεζε θαη πξνηείλνληαο επηιεθηηθά ξεαιηζηηθέο αιιά απαξαίηεηεο ιχζεηο πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα. Καη κέζα απφ απηέο αλαδεηθλχνπλ ηνλ ξφιν ησλ ΟΣΑ. Υσξίο ακθηβνιία, ην φιν ζχζηεκα δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ρσξίο ηελ νπζηαζηηθή ζπκβνιή ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ. Ωζηφζν, θαη πέξα απφ απηφ, ελ φςεη ηεο ζεκεξηλήο απξαμίαο, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ, ην ζπιινγηθφ φξγαλν ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο λα αλαιάβεη πξσηνβνπιίεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αλακφξθσζεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ο ξφινο απηφο δελ εμαληιείηαη κε ππνκλήκαηα πξνο ηελ θεληξηθή δηνίθεζε, αιιά κπνξεί λα πξνζιάβεη θαη πην πξνελεξγεηηθέο κνξθέο. ην πιαίζην απηφ, ε ΚΔΓΚΔ κπνξεί λα αμηνπνηήζεη πιεξέζηεξα ηελ εηαηξηθή ηεο ζρέζε κε ηελ θξαηηθή δηνίθεζε θαη λα δηακνξθψζεη ζρήκαηα ζπλεξγαζίαο θαη ππνζηήξημεο, πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηαδηαθά ζην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Παξάιιεια, κέζσ ησλ ζρεκάησλ απηψλ, ε ΚΔΓΚΔ κπνξεί λα ζέζεη ζε θίλεζε κεραληζκνχο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη αμηνιφγεζεο ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο πιεξφηεηαο ηεο δξάζεο ησλ πξσηνβάζκησλ ΟΣΑ ζην πεδίν ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο ηνπ. Θα κπνξνχζε λα ιεηηνπξγήζεη έηζη σο έλαο κεραληζκφο εθ ησλ έζσ αμηνιφγεζεο θαη ειέγρνπ ηνπ ζπζηήκαηνο (peer review) πνπ ζα ζπλαληνχζε πνιχ κεγαιχηεξε λνκηκνπνίεζε θαη απνδνρή εθ κέξνπο ησλ ηδίσλ ησλ ΟΣΑ θαη επνκέλσο κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα. 3

4 ΠΡΟΣΑΔΗ ΣΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΑ ΣΟΝ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΚΘΔΖ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ 1 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΣΟ ΗΥΤΟΝ ΤΣΖΜΑ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ : ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ 1. Ζ «θηινζνθία» ηνπ πνιενδνκηθνύ ζρεδηαζκνύ ζηελ Διιάδα: ζπλνπηηθή απνηίκεζε ηζηνξηθήο εκπεηξίαο θαη ζεκεξηλώλ αδηεμόδωλ 1.1. Η ηζηνξηθή αθεηεξία: ην λ.δ. ηεο θαη ε θαηαζηξαηήγεζή ηνπ 1.2. Οη κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο κεηά ην 1975: από ηνλ λ. 947/1979 ζηνλ λ. 2508/ Οη λέεο πξνθιήζεηο θαη ηα δηιήκκαηα 2. Δπίπεδα, πεξηερόκελν θαη δηαδηθαζίεο ηνπ πνιενδνκηθνύ ζρεδηαζκνύ 2.1. Η «Δπηρείξεζε Πνιενδνκηθή Αλαζπγθξόηεζε» θαη ν λ. 1337/ Ο λ. 2508/1997 Α. Γεληθά Β. Σα ΓΠ & ηα ΥΟΟΑΠ Γ. Οη Πνιενδνκηθέο Μειέηεο 2.3. Η ελζσκάησζε ηεο ζηξαηεγηθήο πεξηβαιινληηθήο εθηίκεζεο ζηνλ πνιενδνκηθό ζρεδηαζκό Α. Ζ ζηξαηεγηθή πεξηβαιινληηθή εθηίκεζε (ΠΔ) θαηά ηελ νδεγία 2001/42/ΔΚ Β. χλδεζε κε ηα εζληθά δεδνκέλα Γ. Ζ ελζσκάησζε ζην ειιεληθφ δίθαην Γ. Εεηήκαηα πνπ εγείξεη ε ελζσκάησζε 3. Ζ εθαξκνγή ηνπ πνιενδνκηθνύ ζρεδηαζκνύ 3.1. Τν ζύζηεκα ησλ πξάμεσλ ξπκνηνκίαο, πξνζθύξσζεο, αλαινγηζκνύ θαη ηαθηνπνίεζεο ηνπ λ.δ Τν ζύζηεκα ησλ πξάμεσλ εθαξκνγήο ηνπ λ. 1337/ Ζ Δπηζηεκνληθή Δπηηξνπή απαξηίζζεθε απφ ηνπο : - Μηράιε Αλαζηαζφπνπιν, Γηθεγφξν, ΜΓ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ Ννκηθήο ρνιήο Αζήλαο - Λνπδνβίθν Βαζελρφβελ, Καζεγεηή ΔΜΠ - Αιεμάλδξα Βιαληνχ, Αξρηηέθηνλα Πνιενδφκν, ηέσο Γηεπζχληξηα Πνιενδνκηθνχ ρεδηαζκνχ ΤΠΔΥΩΓΔ - Γεσξγία Γηαλλαθνχξνπ, Αλ. Καζεγήηξηα Παλ/κηνπ Θεζζαιίαο, Γηθεγφξν - Γηάλλε Καξαλίθα, Υσξνηάθηε-Πνιενδφκν - Σαζία Λαγνπδάθε, Πνιενδφκν, ππεχζπλε πξνγξάκκαηνο «Υψξνο» ηεο ΚΔΓΚΔ - Γηάλλε Ππξγηψηε, Αξρηηέθηνλα-Πνιενδφκν, Μέινο ηνπ Δπηζηεκνληθνχ πκβνπιίνπ ηνπ ΗΣΑ ηεο ΚΔΓΚΔ, ζπληνληζηή ηεο Δπηηξνπήο. 4

5 4. Σν δήηεκα ηωλ πνιενδνκηθώλ αλαπιάζεωλ θαη ηωλ πξνγξακκάηωλ αζηηθήο αλάπηπμεο 4.1. Η βαζηθή λνκνζεζία πεξί αλαπιάζεσλ A. Σα άξζξα 8-17 ηνπ λ. 2508/1997 Β. Σα ΟΑΠ ηνπ άξζξνπ 12 ηνπ λ. 2742/ Γηαπηζηώζεηο από ηελ θαηαγξαθή ηεο βαζηθήο λνκνζεζίαο 4.3. Σπλνπηηθνί πξνβιεκαηηζκνί ζπκπεξάζκαηα ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΠΡΟΣΑΔΗ 1. Ο αλαγθαίνο εθζπγρξνληζκόο ηνπ ζπζηήκαηνο πνιενδνκηθνύ ζρεδηαζκνύ ζηελ Διιάδα : νη άμνλεο ηεο κεηαξξύζκηζεο 2. Δηδηθόηεξεο πξνηάζεηο 2.1. Πξνηάζεηο γηα ηα ΓΠΣ θαη ηα ΣΧΟΟΑΠ Α. Ρπζκηζηηθφ πεξηερφκελν Β. Δπηρεηξεζηαθή δηάζηαζε Γ. Σερληθά δεηήκαηα 2.2. Πξνηάζεηο γηα ηηο Πνιενδνκηθέο Μειέηεο θαη ηηο Πξάμεηο Δθαξκνγήο Α. Καζηέξσζε εληαίαο εηζθνξάο ζε γε θαη ζε ρξήκα Β. Δλνπνίεζε πνιενδνκηθήο κειέηεο θαη πξάμεο εθαξκνγήο Γ. Καηαβνιή απνδεκίσζεο γηα καθξνρξφληεο δεζκεχζεηο ηεο ηδηνθηεζίαο Γ. Γηεχξπλζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ ηνπ θνηλσληθνχ ζπληειεζηή Δ. πζηεκαηνπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ δεκνζηφηεηαο ησλ κειεηψλ θαη εθδίθαζεο ησλ ελζηάζεσλ Σ. Νέα ηαμηλφκεζε ησλ ρξήζεσλ γεο 2.3. Πξνηάζεηο γηα ηελ πιεξέζηεξε ελζσκάησζε ηεο ζηξαηεγηθήο πεξηβαιινληηθήο εθηίκεζεο ζην ρσξηθό ζρεδηαζκό 3. Ζ εηζαγωγή «παξάιιεινπ» ζπζηήκαηνο ζρεδηαζκνύ γηα επελδύζεηο θαη πξνγξάκκαηα αλάπηπμεο ΒΑΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 5

6 ΚΤΡΗΟΣΔΡΔ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ α.λ. β.δ. ΒΔΠΔ ΓΟΚ ΓΠ ΓΗΠΔΥΩ ΔΠΑ ΔΠΔ ΕΑΑ ΕΔΠ ΕΟΔ ΚΑΑΑ ΚΔΓΚΔ ΚΤΑ λ. ΝΑ λ.δ. λ.π.δ.δ. λ.π.η.δ. Οι. ΟΣΑ παξ. π.δ. ΠΔ ΠΔΡΠΟ ΠΜ ΠΟΑΠΓ ΠΟΣΑ ζ. ζ.δ. ΓΗΣ ΟΑΠ ΠΔ ηδ ΥΟΟΑΠ ΣΔΔ ΣΤΓΚ ΤΑ ΤΠΔΥΩΓΔ ΦΔΚ αλαγθαζηηθφο λφκνο βαζηιηθφ δηάηαγκα Βηνκεραληθή θαη Δπηρεηξεκαηηθή Πεξηνρή Γεληθφο Πνιενδνκηθφο Καλνληζκφο Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην Γηεπζχλζεηο Πεξηβάιινληνο θαη Υσξνηαμίαο ησλ Πεξηθεξεηψλ Δπηρείξεζε Πνιενδνκηθή Αλαζπγθξφηεζε Δθηίκεζε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ Εψλε Αζηηθνχ Αλαδαζκνχ Εψλε Δλεξγνχ Πνιενδνκίαο Εψλε Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ Κψδηθαο Αλαγθαζηηθψλ Απαιινηξηψζεσλ Αθηλήησλ Κεληξηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Διιάδνο Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε λφκνο Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε λνκνζεηηθφ δηάηαγκα λνκηθφ πξφζσπν δεκνζίνπ δηθαίνπ λνκηθφ πξφζσπν ηδησηηθνχ δηθαίνπ Οινκέιεηα Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο παξάγξαθνο πξνεδξηθφ δηάηαγκα Πξάμε Δθαξκνγήο Πεξηνρή Δηδηθά Ρπζκηδφκελεο Πνιενδφκεζεο Πνιενδνκηθή Μειέηε Πεξηνρή Οινθιεξσκέλεο Αλάπηπμεο Παξαγσγηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ Πεξηνρή Οινθιεξσκέλεο Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο ζειίδα ζπληειεζηήο δφκεζεο πκπξάμεηο Γεκνζίνπ θαη Ηδησηηθνχ Σνκέα ρέδην Οινθιεξσκέλσλ Αζηηθψλ Παξεκβάζεσλ ηξαηεγηθή Πεξηβαιινληηθή Δθηίκεζε πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο ρέδην Υσξηθήο θαη Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηθηήο Πφιεο Σερληθφ Δπηκειεηήξην Διιάδνο Σερληθέο Τπεξεζίεο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Τπνπξγηθή Απφθαζε Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ Φχιιν Δθεκεξίδνο ηεο Κπβεξλήζεσο 6

7 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ : ΣΟ ΗΥΤΟΝ ΤΣΖΜΑ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ 1. Ζ «ΦΗΛΟΟΦΗΑ» ΣΟΤ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΤΝΟΠΣΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΜΠΔΗΡΗΑ ΚΑΗ ΖΜΔΡΗΝΩΝ ΑΓΗΔΞΟΓΩΝ 1.1. Ζ ηζηνξηθή αθεηεξία: ην λ.δ/γκα ηεο θαη ε θαηαζηξαηήγεζή ηνπ Σν ηζρχνλ ζχζηεκα ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα έιθεη ηζηνξηθά ηελ θαηαγσγή ηνπ απφ ην λ.δ. ηεο Σν λ.δ. απηφ απνηέιεζε ηελ πξψηε εληαία θαη νινθιεξσκέλε λνκνζεζία γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ 2. εκαηνδφηεζε κάιηζηα ηελ πξψηε πξνζπάζεηα ηνπ λεφηεξνπ ειιεληθνχ θξάηνπο γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηνλ έιεγρν ηεο νηθηζηηθήο αλάπηπμεο, ηε δεκηνπξγία ζχγρξνλσλ ππνδνκψλ θαη ηε δηαρείξηζε ηεο ππεξαμίαο ησλ αθηλήησλ πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηελ έληαμή ηνπο ζην ζρέδην 3. Ζ εηζαγσγή ηεο λνκνζεζίαο ηνπ 1923 δελ απέβιεπε κφλνλ ζηελ ηθαλνπνίεζε πνιενδνκηθψλ αλαγθψλ θαη αξρψλ νηθηζηηθήο δηαρείξηζεο, φπσο ε πγηεηλή, ε αηζζεηηθή, ε αζθάιεηα, ν ηερλνινγηθφο εθζπγρξνληζκφο θαη ε νηθνλνκία ησλ πφιεσλ θαη ησλ νηθηζκψλ ηεο ρψξαο. Τπεξεηνχζε επίζεο, φπσο ζεκεηψλεηαη, επξχηεξνπο ζηφρνπο νκνγελνπνίεζεο κηαο πνιππνιηηηζκηθήο θαη πνιπεζληθήο Διιάδαο, κέζσ ηεο πξνζαξκνγήο ησλ παξαδνζηαθψλ, "αλαηνιηθψλ" θαη πξν-βηνκεραληθψλ δνκψλ ησλ πφιεσλ ηεο ρψξαο ζηα πξφηππα ηεο δπηηθν-επξσπατθήο νηθνλνκηθήο θαη νηθηζηηθήο αλάπηπμεο 4. Σα πξνβιήκαηα πνπ ζπλάληεζε ην λ.δ/γκα ηνπ 1923 θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ είλαη γλσζηά. πλνςίδνπκε ηα θπξηφηεξα απφ απηά: ζπλερείο λνκνζεηηθέο κεηαβνιέο πνπ 2 Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη πξηλ απφ ην 1923, πνπ απνηειεί έηνο-ζηαζκφ ζηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο ειιεληθήο πνιενδνκηθήο λνκνζεζίαο, δελ ππήξρε ζηελ Διιάδα εληαία θαη νινθιεξσκέλε λνκνζεζία γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ πφιεσλ. Έηζη, ηα ξπκνηνκηθά ζρέδηα πνπ θαηαξηίζζεθαλ κεηά ηελ απειεπζέξσζε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα γηα νξηζκέλεο ειιεληθέο πφιεηο [Πάηξα (1828), Αζήλα (1830), Ναχπιην (1834), Καιακάηα (1860) θιπ.] εθπνλήζεθαλ ρσξίο εληαίεο πνιενδνκηθέο αξρέο θαη πξνδηαγξαθέο, ελψ ε ζεζκνζέηεζή ηνπο, φηαλ θαη φπνπ επεηεχρζε, έγηλε κέζσ απνζπαζκαηηθψλ β.δ. πνπ δελ ππάθνπαλ ζε εληαία θαλνληζηηθά θαη ιεηηνπξγηθά πξφηππα. Ζ κφλε πην ζπζηεκαηηθή παξέκβαζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ηελ πεξίνδν απηή είλαη απηή πνπ αθνξνχζε ηε ζέζπηζε αζηπλνκηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηελ πγηεηλή, ηελ αζθάιεηα θαη ηελ αηζζεηηθή ησλ θηηξίσλ θαη ε νπνία νδήγεζε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα ζηελ ηαχηηζε ηεο πνιενδνκίαο κε ηε δφκεζε (ε ίδηα ηάζε παξαηεξείηαη ηελ ίδηα πεξίνδν θαη ζε άιιεο ρψξεο θαη είλαη γλσζηή σο "urbanisme de police"). 3 Ηδίσο κέζσ ηνπ ζεζκνχ ηεο απηναπνδεκίσζεο. 4 Καξαδήκνπ - Γεξνιχκπνπ, Α. (1987) «Μεηαξξπζκηζηηθέο αληηιήςεηο ζηελ νξγάλσζε ησλ αζηηθψλ ρψξσλ », Σύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 39, ζ

8 εμνπδεηέξσζαλ βαζηθέο δηαηάμεηο ηεο λνκνζεζίαο πεξί ζρεδίσλ πφιεσλ 5, εμαηξεηηθά καθξνρξφληεο δηαδηθαζίεο έγθξηζεο θαη εθαξκνγήο ησλ ζρεδίσλ, έιιεηςε νηθνλνκηθψλ δπλαηνηήησλ ησλ δήκσλ λα πξνρσξήζνπλ ζηηο απαιινηξηψζεηο, θαηαρξεζηηθή εθαξκνγή ησλ πεξί ζρεδίνπ δφκεζεο δηαηάμεσλ, θαζψο θαη αλνρή θαη άκεζε ή έκκεζε λνκηκνπνίεζε ηεο απζαίξεηεο δφκεζεο ζε εληφο ή εθηφο ζρεδίνπ πεξηνρέο. ε φιε ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, φπνπ θπξηάξρεζαλ νη έληνλνη ξπζκνί αζηηθνπνίεζεο, ην θαζεζηψο ηεο έγγεηαο ηδηνθηεζίαο θαη νη κεραληζκνί αζηηθνπνίεζεο πνπ βαζίζηεθαλ πάλσ ζ απηφ απνηέιεζαλ ηνπο θχξηνπο κεραληζκνχο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο, πνιηηηθήο λνκηκνπνίεζεο αιιά θαη ηνλ θαηαιχηε θαη ην κνριφ ζπλνιηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70. ε κεγάιν βαζκφ, ζην ζχζηεκα απηφ δηακνξθψζεθε κία επξχηεξε ιατθή ζπλαίλεζε θαη νηθνδνκήζεθαλ πειαηεηαθνί κεραληζκνί πνπ ζπλεηέιεζαλ ζηε δεκηνπξγία επλντθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. ην ζχζηεκα απηφ αλαπηχρζεθε ε ειιεληθή εθδνρή ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο, φρη κφλν σο πξνο ηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε θαη ηελ θάιπςε ηεο δήηεζεο γηα θαηνηθία - κε ζεακαηηθά απνηειέζκαηα φζνλ αθνξά ηελ ζπλνιηθή πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ζηεγαζηηθψλ κνλάδσλ - αιιά θαη σο πξνο ηελ θνηλσληθή θαηαλνκή ηνπ πξντφληνο θαη ηελ επξχηαηε δηαζπνξά ηεο ηδηνθηεζίαο. Σν ζχζηεκα απηφ ζπλέβαιε επίζεο ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο δηαζηξσκάησζεο, κε ηε δεκηνπξγία ελφο επξχηαηνπ «κεζνζηξψκαηνο» πνπ βαζηδφηαλ ζηε γαηνπξφζνδν, αιιά θαη ζηελ αλάπηπμε ελφο κεγάινπ αξηζκνχ απηναπαζρνινχκελσλ ή κηθξψλ επηρεηξεκαηηψλ, ζπληειψληαο έηζη ζηε ρακειή θνηλσληθή πφισζε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ. Αλεμαξηήησο ησλ ιφγσλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ απνηπρία εθαξκνγήο ηνπ λ.δ/ηνο ηνπ 1923 θαη νη νπνίνη έρνπλ επαλεηιεκκέλσο αλαιπζεί ζηε ζρεηηθή επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία, γεγνλφο απνηειεί φηη ε πξσηνβνπιία εμνξζνινγηζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο ρψξαο, πνπ αλαιήθζεθε θαηά ηε Βεληδειηθή πεξίνδν, δελ επνδψζεθε. Αληίζεηα, νη αδπλακίεο ηνπ λ.δ. ηεο θαη νη δηαδνρηθέο θαηαζηξαηεγήζεηο ηνπ, έπιεμαλ ηε θεξεγγπφηεηά ηνπ θαη ηε δπλαηφηεηά ηνπ λα ιεηηνπξγήζεη σο έλα απνηειεζκαηηθφ θαη θνηλσληθά απνδεθηφ πιαίζην ξχζκηζεο ηεο νηθηζηηθήο αλάπηπμεο ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ. Έηζη, ηηο παξακνλέο ηεο κεηαπνιίηεπζεο πιήζπλαλ νη θξηηηθέο θσλέο πνπ επηδεηνχζαλ κηα δηαθνξεηηθή πνιενδνκηθή πνιηηηθή θαη, αληίζηνηρα, κηα λέα, πην απνηειεζκαηηθή λνκνζεζία γηα ηε δηαρείξηζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο νηθηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο 6. Οη 5 Μεηαμχ απηψλ ζπκπεξηιακβάλνληαη νη επεξγεηηθέο ξπζκίζεηο ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ λ.δ. 690/1948, κε ηηο νπνίεο ακβιχλζεθε ε απζηεξφηεηα ησλ πεξί πξνζθπξψζεσο δηαηάμεσλ ηνπ λ.δ. ηνπ 1923, θαζψο θαη νη ξπζκίζεηο ηνπ α.λ. 625/1968 κε ηηο νπνίεο ήξζε ε απαγφξεπζε ηεο κεηαβηβάζεσο ηεο θπξηφηεηαο αθηλήησλ πνπ επάγεηαη ηε δεκηνπξγία κε αξηίσλ νηθνπέδσλ. 6 Βι. κεηαμχ άιισλ ηηο εθζέζεηο πνπ ζπληάρζεθαλ ζην πιαίζην ηεο θαηάξηηζεο ηνπ 15εηνχο πξνγξάκκαηνο αλαπηχμεσο ( ) αιιά θαη ηα λ.δ.1003/1971 πεξί ελεξγνχ πνιενδνκίαο θαη 1262/1972 πεξί ξπζκηζηηθψλ ζρεδίσλ αζηηθψλ πεξηνρψλ πνπ εθθξάδνπλ 8

9 αλαδεηήζεηο απηέο πξνιείαλαλ ην έδαθνο γηα ηηο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο πνπ ζα αθνινπζνχζαλ ιίγα ρξφληα αξγφηεξα ζε ζπληαγκαηηθφ θαη λνκνζεηηθφ επίπεδν Οη κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο κεηά ην 1975: από ηνλ λ. 947/1979 ζηνλ λ. 2508/1997 Ζ πνιηηηθή θαη νη ζεζκνί πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ γλψξηζαλ κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε ζεκαληηθέο αλαθαηαηάμεηο θαη κεηακνξθψζεηο : ε ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο ππνρξέσζεο ησλ ηδηνθηεηψλ γηα ζπκκεηνρή ζηηο δαπάλεο πνιενδνκηθήο ελεξγνπνίεζεο ησλ πεξηνρψλ θαη θαηαζθεπήο ησλ θνηλνρξήζησλ πνιενδνκηθψλ έξγσλ, ε δεκηνπξγία εηδηθψλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ γηα ηελ άζθεζε ηεο πνιενδνκηθήο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ε δηεχξπλζε θαη εκβάζπλζε ησλ εξγαιείσλ άζθεζεο θαη εθαξκνγήο ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ππήξμαλ νξηζκέλεο απφ ηηο βαζηθέο πηπρέο ηεο κεηαξξχζκηζεο ησλ ζεζκψλ ηεο πνιενδνκηθήο πνιηηηθήο απφ ην 1974 κέρξη ζήκεξα. Μέζα απφ ηηο ζεκαληηθέο απηέο αιιαγέο θαη ζεζκηθέο θαηλνηνκίεο, πνπ φκσο δελ απέθπγαλ πάληνηε ηνλ εκπεηξηζκφ, ηνλ καμηκαιηζκφ θαη ηελ αλαληηζηνηρία κε ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο θαη ηηο δηαζέζηκεο δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο, δηακνξθψζεθε ην ζχγρξνλν ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ άζθεζε ηεο πνιενδνκηθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα θαη παγηψζεθαλ ηα δηαξζξσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ: πνιιαπιαζηαζκφο ησλ επηπέδσλ ζρεδηαζκνχ αιιά θαη ησλ εηδηθψλ θαζεζηψησλ πνιενδφκεζεο, επαχμεζε ησλ πνιενδνκηθψλ ξπζκίζεσλ αιιά θαη ησλ απαηηνπκέλσλ αδεηψλ θαη εγθξίζεσλ, έληνλε εμάξηεζε ηνπ ζρεδηαζκνχ απφ ηνπο δεκνζηνλνκηθνχο κεραληζκνχο ηνπ θξάηνπο, αλαληηζηνηρία κεηαμχ ζηφρσλ θαη δηαζέζηκσλ κέζσλ, θαζψο θαη κεηαμχ ζεζκνζέηεζεο θαη νπζηαζηηθήο εθαξκνγήο (πινπνίεζεο). Ζ εζσζηξέθεηα, ε έιιεηςε πξνβιεςηκφηεηαο θαη ξεαιηζκνχ, θαζψο θαη ε αδπλακία παξαθνινχζεζεο, αμηνιφγεζεο θαη αλαζεψξεζεο ζηφρσλ θαη κέζσλ, αλαδεηθλχνληαη ηελ πεξίνδν απηή ζε βαζηθέο παζνγέλεηεο ηεο πνιενδνκηθήο λνκνζεζίαο θαη επζχλνληαη, ζε κεγάιν βαζκφ, γηα ηελ έιιεηςε απνηειεζκαηηθφηεηαο ή ηε κε εθαξκνγή πνιιψλ επηκέξνπο ξπζκίζεσλ. Έηζη, ελψ ζε λνκηθφ επίπεδν, κεηά ην 1975 θαίλεηαη λα νινθιεξψλεηαη έλα ζπκπαγέο, απζηεξφ, ηεξαξρηθφ θαη δεζκεπηηθφ πιαίζην ζρεδηαζκνχ, ζηελ πξάμε ην πιαίζην απηφ ραξαθηεξίδεηαη απφ αδπλακία εθαξκνγήο θαη δηάρπηε αλαπνηειεζκαηηθφηεηα. Γελ είλαη κάιηζηα ηπραίν φηη ε αδπλακία ησλ πθηζηακέλσλ πνιενδνκηθψλ ζεζκψλ λα πξνζαξκνζζνχλ ζηηο ηξέρνπζεο αλάγθεο θαη δεδνκέλα νδεγεί ζπρλά ζε αθακςία εθαξκνγήο θαη θαη επέθηαζε ζε αλαίξεζε ή αθχξσζε ηνπ ζρεδηαζκνχ απφ ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ζ ππφζεζε απηή κπνξεί λα εξκελεχζεη ππφ έλα δηαθνξεηηθφ πξίζκα θαη ηελ παξαηεξνχκελε απνηπρία ζεκαληηθψλ πνιενδνκηθψλ πξσηνβνπιηψλ πνπ θαηά θαηξνχο αλαιήθζεθαλ (φπσο νη ζεζκνί ησλ ΕΔΠ θαη ησλ ΕΑΑ ηνπ λ. 947/1979 ή πην πξφζθαηα ησλ αζηηθψλ αλαπιάζεσλ ηνπ λ. 2508/1997), απνηπρία, πνπ, θαηά έκπξαθηα ηηο ηάζεηο ηεο χζηεξεο δηθηαηνξηθήο πεξηφδνπ γηα έλαλ πξψην εθζπγρξνληζκφ ηεο ηζρχνπζαο ηφηε πνιενδνκηθήο λνκνζεζίαο. 9

10 ηελ θξαηνχζα άπνςε, εζθαικέλα απνδίδεηαη ζηελ αδξάλεηα ηεο δηνίθεζεο ή ζηελ έιιεηςε πνιηηηθήο βνχιεζεο Οη λέεο πξνθιήζεηο θαη ηα δηιήκκαηα Οη παζνγέλεηεο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνεθηέζεθαλ αλακέλεηαη λα επηδεηλσζνχλ ηελ επφκελε πεξίνδν. Καη ηνχην δηφηη ηα δηαξζξσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ηίζεληαη ζήκεξα ζε πνιιαπιή ακθηζβήηεζε ππφ ην θσο λέσλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ. Ζ ππνρψξεζε ηνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ θαη ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο, ε δεκνζηνλνκηθή ζηελφηεηα πνπ ζπλεπάγεηαη πεξηνξηζκφ ησλ δηαζέζηκσλ δεκνζίσλ πφξσλ γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ, ε επηζηξνθή ησλ νηθνλνκηθψλ δηθαησκάησλ, ε αλαδηάηαμε ησλ ζρέζεσλ δεκφζηνπ-ηδησηηθνχ ή, ηέινο, ε δηάζπαζε ησλ ζπιινγηθψλ εθπξνζσπήζεσλ ησλ πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ θαη ε επηζηξνθή ζηνλ αηνκηζκφ, θαζηζηνχλ επάισηα θαη επηξξεπή ζε κηα ζησπεξή απνξξχζκηζε ζεζκηθά ζπζηήκαηα, φπσο απηφ ηνπ ειιεληθνχ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ κηα "εθ ησλ άλσ", θαζνιηθή θαη ηεξαξρηθή κνξθή δεκφζηαο παξέκβαζεο. Νέα δηιήκκαηα πξνζδηνξίδνπλ ην ραξαθηήξα θαη ηα κέζα ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ κέζα ζηηο λέεο πνιχ-επίπεδεο θνηλσλίεο θαη δεκνθξαηίεο. Πνηνο κπνξεί λα είλαη εθεμήο ν ξφινο ηνπ θξάηνπο θαη πψο πξνζδηνξίδεηαη ην δεκφζην ζπκθέξνλ ζε ζπλζήθεο έληνλνπ θνηλσληθνχ αληαγσληζκνχ θαη δηάζπαζεο ησλ ζπιινγηθψλ εθπξνζσπήζεσλ; Πνηεο είλαη νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δεκφζηαο δξάζεο θαη πσο κπνξεί λα επηηεπρζεί ε ζπκβίσζε ησλ επηηαγψλ ηνπ νηθνλνκηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ κε ηηο αξρέο ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο; Πνηέο είλαη νη επηπηψζεηο ηεο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ζηε δνκή θαη αλάπηπμε ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ θαη πνηέο νη δπλαηφηεηεο θαη ηα φξηα ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ; Οη πξσηνβνπιίεο πνπ αλαιήθζεθαλ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ζην πεδίν ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ απνδεηθλχνπλ φηη ν λνκνζέηεο θαηά θαλφλα απέθπγε λα απαληήζεη ζηα εξσηήκαηα απηά, δηαησλίδνληαο ζπρλά ηα παιαηά θαη ελ πνιινίο παξσρεκέλα πξφηππα πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ. Σελ εληχπσζε απηή δίλνπλ επί παξαδείγκαηη νη ξπζκίζεηο ησλ άξζξσλ 3 θαη 6 ηνπ λ. 2508/1997, πνπ αλαζέηνπλ ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ ξπζκηζηηθψλ ζρεδίσλ θαη ησλ ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ ζε κηα πιεηάδα δχζθακπησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ πνπ είλαη ακθίβνιν αλ πνηέ ζα ιεηηνπξγήζνπλ ή αληίζηνηρα νη ξπζκίζεηο ηνπ άξζξνπ 10 ηνπ ηδίνπ λφκνπ πνπ αλαζέηνπλ ηε δηαρείξηζε ησλ πξνγξακκάησλ αλάπιαζεο απνθιεηζηηθά ζε δεκφζηνπο θνξείο 7, απνθιείνληαο ηε δπλαηφηεηα ακηγψο ηδησηηθψλ 7 χκθσλα κε ην άξζξν 10 ηνπ λ. 2508/1997, ε δηαρείξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο αλάπιαζεο αλαηίζεηαη είηε ζηνλ νηθείν ΟΣΑ, είηε ζε δεκνηηθή επηρείξεζε ή λνκαξρηαθή επηρείξεζε, είηε ζε ζχλδεζκν ΟΣΑ, είηε ζηε ΓΔΠΟ, είηε ζε εηαηξεία ελεξγνχ πνιενδνκίαο ή αζηηθνχ 10

11 θνξέσλ λα πξνρσξνχλ απηνηειψο ή ζε ζπλεξγαζία κε δεκφζηνπο θνξείο ζηελ αλάιεςε αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ. ηηο ελφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ, ζα επηρεηξεζεί ε ζε κεγαιχηεξν βάζνο αλάιπζε ησλ εηζαγσγηθψλ απηψλ δηαπηζηψζεσλ θαη ε εμεηδίθεπζή ηνπο ζε θξίζηκνπο γηα ηνλ ειιεληθφ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ηνκείο (επίπεδα, πεξηερφκελν θαη δηαδηθαζίεο ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, εθαξκνγή πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ, πνιενδνκηθέο αλαπιάζεηο θαη δηαδηθαζίεο αζηηθήο αλάπηπμεο). ηφρνο ηεο φιεο πξνζπάζεηαο είλαη λα δηαηππσζνχλ, έζησ θαη επηιεθηηθά, νξηζκέλεο ξεαιηζηηθέο πξνηάζεηο γηα ηελ ππέξβαζε ησλ αδηεμφδσλ ηνπ ζπζηήκαηνο πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηε ρψξα καο θαη ηνλ αλαγθαίν εθζπγρξνληζκφ ηνπ. αλαδαζκνχ, ρσξίο λα πξνβιέπεηαη πάλησο ε ζχζηαζε θνξέα αλάπιαζεο ακηγψο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. 11

12 2. ΔΠΗΠΔΓΑ, ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΚΑΗ ΓΗΑΓΗΚΑΗΔ ΣΟΤ ΠΟΛΔΟΓΟΜΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ 2.1. Ζ Δπηρείξεζε «Πνιενδνκηθή Αλαζπγθξόηεζε» θαη ν λ. 1337/1983 Ο λ. 1337/1983 θαη ε «Δπηρείξεζε Πνιενδνκηθή Αλαζπγθξφηεζε (ΔΠΑ)» πνπ ηνλ πιαηζίσζε απνηέιεζαλ, φπσο είλαη γλσζηφ, κηα απφ ηηο πξψηεο ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηε ρψξα καο. Ωζηφζν, ε εθαξκνγή ηνπ λ. 1337/1983 θαη ηεο ΔΠΑ επί ηνπ πεδίνπ απνδείρζεθε κηα κάιινλ δπζρεξήο, πνιχπινθε θαη αθξηβή δηαδηθαζία. Ζ παξνρή πνιενδνκεκέλεο γεο κε ηελ «έληαμε ζην ζρέδην πφιεο» απαηηεί καθξνρξφληεο δηαδηθαζίεο. Ζ πξάμε εθαξκνγήο θνξησκέλε κε πνιιά απνδεηθηηθά ζηνηρεία (ζπκβφιαηα, πηζηνπνηεηηθά, ηδηνθηεζία πξν ηνπ 1983, εμ αδηαηξέηνπ ππνινγηζκνί θνθ.) είλαη ηδηαίηεξα ζχλζεηε θαη νδεγεί ζηε δηαηψληζή ηεο, αθφκα θαη κεηά ηελ θχξσζή ηεο, κε ζπλερείο ηξνπνπνηήζεηο. Ζ ηδηνθηεζία ηαιαηπσξείηαη, δεζκεχεηαη επί καθξφλ θαη είλαη ζε ζπλερή εθθξεκφηεηα ελψ δεκηνπξγνχληαη δπζρέξεηεο ζηηο κεηαβηβάζεηο θαη πξνβιήκαηα ζηνπο ηίηινπο πνπ πξνέξρνληαη απφ αληαιιαγέο. πλέπεηα ηεο αδπλακίαο παξνρήο θαηάιιεια πνιενδνκεκέλεο γεο είλαη ε πξνζθπγή ζε δνθηκαζκέλνπο θαη θαζηεξσκέλνπο κεραληζκνχο θαηάηκεζεο, λφκηκεο ή παξάλνκεο, θαη ζηε δφκεζε εθηφο ζρεδίνπ, επίζεο λφκηκε ή παξάλνκε, αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ. Οη πξαθηηθέο απηέο εμάιινπ δηθαηψλνληαη ζπζηεκαηηθά κε ηελ αηηκσξεζία ησλ παξαλφκσλ, ηελ κε θαηεδάθηζε ησλ απζαηξέησλ, κε λεψηεξεο λνκηκνπνηεηηθέο ξπζκίζεηο θαη κε εμαγγειίεο εληάμεσλ ησλ λέσλ δηακνξθσκέλσλ πεξηνρψλ. Οη δηαπηζηψζεηο απηέο επηβεβαηψλνληαη θαη απφ ηα εκπεηξηθά ζηνηρεία πνπ παξνπζίαζε πξφζθαηα ε ΚΔΓΚΔ ζε Γηεκεξίδα πνπ δηνξγάλσζε ζηε Θεζζαινλίθε ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2005, κε αληηθείκελν, κεηαμχ άιισλ, θαη ηνλ απνινγηζκφ ηεο πνξείαο ηεο ΔΠΑ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία απηά : ε πνιινχο Γήκνπο, αθφκε θαη ζήκεξα (πεξίπνπ 15 ρξφληα κεηά ηελ έγθξηζε ησλ αληίζηνηρσλ Γεληθψλ Πνιενδνκηθψλ ρεδίσλ), εθθξεκεί ε θαηάξηηζε ή ε νινθιήξσζε ησλ ζρεηηθψλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ θαη Πξάμεσλ Δθαξκνγήο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη επί 419 εγθεθξηκέλσλ Γεληθψλ Πνιενδνκηθψλ ρεδίσλ κε 4-5 πεξίπνπ Πνιενδνκηθέο Δλφηεηεο ζε πεξηνρέο επεθηάζεσλ, νη εγθεθξηκέλεο Πνιενδνκηθέο Μειέηεο αλέξρνληαη ζε 950 (εθ ησλ νπνίσλ 846 έρνπλ εγθξηζεί κε Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα θαη 104 κε απφθαζε Τπνπξγνχ ή Ννκάξρε). Πξνθχπηεη ινηπφλ φηη κεηά απφ 20 ρξφληα έρεη νινθιεξσζεί νξηαθά ην 50% ησλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ ζε εθαξκνγή ησλ ήδε εγθεθξηκέλσλ Γεληθψλ Πνιενδνκηθψλ ρεδίσλ. Αληίζηνηρε είλαη θαη ε εηθφλα ζε φηη αθνξά ηηο Πξάμεηο Δθαξκνγήο. Δπί ζπλφινπ Πξάμεσλ Δθαξκνγήο πνπ ζα έπξεπε λα έρνπλ εθπνλεζεί θαη θπξσζεί, έρεη νινθιεξσζεί θαη εθαξκνζηεί κφιηο ην 28%. 12

13 Με βάζε ηνπο ρξφλνπο ζχληαμεο ησλ ζεζκνζεηεκέλσλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ, πξνθχπηεη φηη, ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε, ν ρξφλνο νινθιήξσζεο κηαο Πνιενδνκηθήο Μειέηεο είλαη απφ 3 έσο 5 ρξφληα απφ ηελ εκεξνκελία αλάζεζήο ηεο, ελψ ν κέζνο ρξφλνο αλάζεζεο θπκαίλεηαη απφ 6 έσο 12 κήλεο. Πάλησο, νη πξναλαθεξφκελνη ρξφλνη αληηζηνηρνχλ κφιηο ζην 20% ησλ εγθεθξηκέλσλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ θαη δελ απνηεινχλ ηνλ θαλφλα. Έηζη, ν ζπλήζεο ρξφλνο νινθιήξσζεο ησλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ θπκαίλεηαη απφ 8 έσο 12 έηε, ελψ ν αληίζηνηρνο ρξφλνο γηα ηηο Πξάμεηο Δθαξκνγήο θπκαίλεηαη απφ 4, θαη ειάρηζην, έσο 6 θαη πεξηζζφηεξα έηε. Δθηφο απφ ηελ καθξά θαζπζηέξεζε πνπ παξαηεξείηαη θαηά ηελ θαηάξηηζε ησλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ θαη ησλ Πξάμεσλ Δθαξκνγήο, άιια θξίζηκα δεηήκαηα ηα νπνία αλαθχνληαη θαη ηα νπνία επεξεάδνπλ ηελ αμηνπηζηία ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαίλεηαη, ζχκθσλα κε ηελ ΚΔΓΚΔ, λα είλαη: ην ζεκαληηθφ θφζηνο ησλ Πνιενδνκηθψλ Μειεηψλ θαη ησλ Πξάμεσλ Δθαξκνγήο, απφ ην νπνίν 60% πεξίπνπ αθνξά ηε δεκηνπξγία ππνβάζξσλ θαη ηελ θαηαγξαθή ησλ ρξήζεσλ γεο θαη ηνπ ηδηνθηεζηαθνχ θαζεζηψηνο ησλ αθηλήησλ, φπσο ίζρπε ζηηο νη πνιιαπιέο ελζηάζεηο θχξηα επί ηνπ ηδηνθηεζηαθνχ (75% ησλ ελζηάζεσλ) θαη ιηγφηεξν επί ηεο πξνηεηλφκελεο πνιενδνκηθήο νξγάλσζεο (25% ησλ ελζηάζεσλ). ην αξλεηηθφ ηζνδχγην γεο ζηηο πεξηνρέο ησλ επεθηάζεσλ (εηζθνξέο ζε γε ρακειφηεξεο πεξίπνπ θαηά 15-20% ησλ απαηηήζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία θνηλφρξεζησλ - θνηλσθειψλ ρψξσλ). αδπλακία δέζκεπζεο πξνβιεπφκελσλ θνηλφρξεζησλ / θνηλσθειψλ ρψξσλ ζηηο πεξηνρέο αλαζεψξεζεο. ην πςειφ θφζηνο ησλ ηερληθψλ θαη θνηλσληθψλ ππνδνκψλ ζηηο λενεληαζζφκελεο πεξηνρέο (νη εηζθνξέο ζε ρξήκα ζπάληα θαιχπηνπλ ην θφζηνο δεκηνπξγίαο ησλ δξφκσλ κε δίθηπα χδξεπζεο - απνρέηεπζεο νκβξίσλ θαη ζπλήζσο ππνιείπνληαη ζεκαληηθά). ν ραξαθηεξηζκφο, θαηά ην ζηάδην ηεο Πνιενδνκηθήο Μειέηεο, σο δαζηθψλ ζεκαληηθψλ ηκεκάησλ ή θαη νιφθιεξσλ Πνιενδνκηθψλ Δλνηήησλ πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ απφ ηα νηθεία Γεληθά Πνιενδνκηθά ρέδηα (ΓΠ) σο πεξηνρέο πξνο πνιενδφκεζε. ε ζπζζψξεπζε πιεζψξαο κειεηψλ πξνο έγθξηζε ζηηο θεληξηθέο ππεξεζίεο ηνπ ΤΠΔΥΩΓΔ 13

14 2.2. Ο λ. 2508/1997 Α. Γεληθά Ο λ. 2508/1997 ςεθίζζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1997 ππφ ηνλ θηιφδνμν ηίηιν «Βηψζηκε νηθηζηηθή αλάπηπμε ησλ πφιεσλ θαη νηθηζκψλ ηεο ρψξαο θαη άιιεο δηαηάμεηο», κε ζθνπφ, φπσο αλαθέξεη θαη ε αηηηνινγηθή ηνπ έθζεζε, ηελ νινθιήξσζε, βειηίσζε θαη ππέξβαζε ηνπ «κεηαβαηηθνχ» ραξαθηήξα ηνπ λ. 1337/1983 θαζψο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηνπ παξαδνζηαθνχ πξνηχπνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηηο απαηηήζεηο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Οη ζεκαληηθφηεξεο αιιαγέο πνπ επέθεξε ν λένο λφκνο ζην πξνγελέζηεξν ζχζηεκα πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ, πεξηέρνληαη ζην πξψην θεθάιαην. Με ηηο δηαηάμεηο ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ θαζηεξψλνληαη : - Ρπζκηζηηθά ρέδηα θαη Πξνγξάκκαηα Πξνζηαζίαο ηνπ Πεξηβάιινληνο γηα φια ηα πνιενδνκηθά ζπγθξνηήκαηα θαη ηηο επξχηεξεο πεξηνρέο ηνπο πνπ εκθαλίδνπλ δηεζλή, δηαπεξηθεξεηαθή ή εηδηθή ζεκαζία ( Πάηξα, Ζξάθιεην, Λάξηζα, Βφινο, Καβάια θιπ). 8 - Γηεπξπκέλα Γεληθά Πνιενδνκηθά ρέδηα πνπ θηινδνμνχλ λα ξπζκίζνπλ πνιενδνκηθά νιφθιεξν ηνλ αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ ρψξν ησλ νηθηζκψλ κε πιεζπζκφ πάλσ απφ 2000 θαηνίθνπο. Σα λέα ΓΠ αληηδηαζηέιινληαη πξνο ηνπο πξνθαηφρνπο ηνπο ηνπ λ.1337/1983 ηφζν σο πξνο ηε ρσξηθή έθηαζε πνπ θαηαιακβάλνπλ φζν θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπο. 9 - ρέδηα Υσξηθήο θαη Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηθηψλ Πφιεσλ (ΥΟΟΑΠ) γηα θάζε νκάδα γεηηνληθψλ νηθηζκψλ ηνπ κε αζηηθνχ (αγξνηηθνχ) ρψξνπ, θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο έρεη πιεζπζκφ κέρξη 2000 θαηνίθνπο. Σν πεξηερφκελν ησλ ΥΟΟΑΠ είλαη ηαπηφζεκν κε απηφ ησλ ΓΠ. - Δηδηθνί νξγαληζκνί γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ Ρπζκηζηηθψλ ρεδίσλ, νη νπνίνη ηδξχνληαη κε ηε κνξθή λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ θαηά ην πξφηππν ησλ ήδε ιεηηνπξγνχλησλ Οξγαληζκψλ Αζήλαο θαη Θεζζαινλίθεο θαη ηεινχλ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔΥΩΓΔ. - Δηδηθά λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ δηθαίνπ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ ΓΠ θαη ησλ ΥΟΟΑΠ ζε θάζε λνκαξρηαθή απηνδηνίθεζε. Δλαιιαθηηθά, γηα ηελ εθπιήξσζε ηνπ ηδίνπ ζθνπνχ, αληί ησλ παξαπάλσ εηδηθψλ 8 Τπελζπκίδεηαη φηη ζήκεξα πθίζηαληαη εγθεθξηκέλα Ρπζκηζηηθά ρέδηα κφλνλ γηα ηηο επξχηεξεο πεξηνρέο ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο ( λ.1515 θαη 1561/1985) 9 Σν ΓΠ, θαηά ην λ. 2508/1997, ζπληάζζεηαη γηα ηελ εδαθηθή πεξηθέξεηα ελφο ηνπιάρηζηνλ θαπνδηζηξηαθνχ ΟΣΑ, ζηνλ νπνίν πεξηιακβάλεηαη έλαο ηνπιάρηζηνλ νηθηζκφο άλσ ησλ 2000 θαηνίθσλ. Σν ΓΠ πεξηιακβάλεη ηηο πνιενδνκεκέλεο ή πξνο πνιενδφκεζε πεξηνρέο, ηηο πεξηνρέο γχξσ απφ ηηο πφιεηο θαη νηθηζκνχο ζηηο νπνίεο απαηηείηαη έιεγρνο ηεο νηθηζηηθήο εμάπισζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πεξηνρψλ πνπ θαζνξίζζεθαλ σο δψλεο νηθηζηηθνχ ειέγρνπ (ΕΟΔ), ηα εγθεθξηκέλα θαηά ηε δεκνζίεπζε ηνπ λένπ λφκνπ ΓΠ, θαζψο θαη πεξηνρέο εηδηθήο πξνζηαζίαο πνπ δελ πξφθεηηαη λα πνιενδνκεζνχλ. 14

15 λνκηθψλ πξνζψπσλ, κπνξνχλ λα ζπληζηψληαη κε απφθαζε ηνπ λνκαξρηαθνχ ζπκβνπιίνπ εηδηθέο επηηξνπέο πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ. - Δπξεία απνθέληξσζε πνιενδνκηθψλ αξκνδηνηήησλ πξνο ηελ Πεξηθέξεηα θαη ηηο λνκαξρηαθέο απηνδηνηθήζεηο. Β. ΓΠ & ΧΟΟΑΠ Βαζηθφο ζηφρνο ηνπ λ. 2508/97 είλαη ν εμνπιηζκφο ησλ θαπνδηζηξηαθψλ Γήκσλ κε νινθιεξσκέλα πνιενδνκηθά ζρέδηα πνπ ζπλδπάδνπλ ζηνηρεία θαη ηνπηθνχ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ. Σν ΓΠ/ΥΟΟΑΠ, «ην εδαθηθφ χληαγκα ηνπ Γήκνπ» θαηά νξηζκέλνπο, ζπληζηά ηνλ θνκβηθφ ζχλδεζκν κεηαμχ ηνπ ππεξηνπηθνχ θαη ηνπ ηνπηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, δειαδή κεηαμχ ηνπ γεληθνχ, ησλ εηδηθψλ θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ πιαηζίσλ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ αθελφο θαη ησλ πνιενδνκηθψλ κειεηψλ αθεηέξνπ. ε αληίζεζε κε ηα ΓΠ ηνπ λ. 1337/83 πνπ αθνξνχζαλ κφλν ηνλ αζηηθφ ρψξν, ηα λέα ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ επεθηείλνληαη θαη ζηνλ πεξηαζηηθφ θαη αγξνηηθφ ρψξν, κε ζθνπφ λα ζπλζέζνπλ ηζφηηκα ηηο αλαπηπμηαθέο, θνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη νηθηζηηθέο παξακέηξνπο ηεο εδαθηθήο πεξηθέξεηαο ησλ πξσηνβαζκίσλ ΟΣΑ. Καηά ηελ έλλνηα απηή, ηα ζρέδηα απηά θαίλεηαη λα έρνπλ νιηζηηθφ ραξαθηήξα, ελψ απφ απφςεσο δεζκεπηηθφηεηαο πεξηέρνπλ ηφζν ξπζκίζεηο θαηεπζπληήξηεο θαη πξνγξακκαηηθέο φζν θαη ξπζκίζεηο θαλνληζηηθνχ ραξαθηήξα. Οη βαζηθέο θαηλνηνκίεο ησλ ΓΠ/ΥΟΟΑΠ θαηά ηνλ λ. 2508/1997 είλαη νη εμήο: Απνθέληξσζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαηάξηηζεο θαη έγθξηζεο, κε ηαπηφρξνλε ελδπλάκσζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εθπφλεζεο ησλ ζρεηηθψλ ζρεδίσλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, επηδηψθεηαη ε θαιχηεξε δηακεζνιάβεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ζην επίπεδν ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. ηφρεπζε ζηε ζπλνιηθή ξχζκηζε ηνπ ρψξνπ. Ο ζηφρνο απηφο επηηπγράλεηαη κε ηε ζπκπεξίιεςε ζηα ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ ηφζν ησλ ήδε πνιενδνκεκέλσλ πεξηνρψλ, φζν θαη ησλ πξνο πνιενδφκεζε πεξηνρψλ, θαζψο θαη ησλ πεξηνρψλ πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ αλάπηπμε παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ πεξηνρψλ εηδηθήο πξνζηαζίαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ΕΟΔ πνπ είραλ εγθξηζεί ππφ ην θαζεζηψο ηνπ λ. 1337/1983). Δλζσκάησζε ηεο αλαπηπμηαθήο πξννπηηθήο ζηνλ ηνπηθφ ζρεδηαζκφ σο παξάγνληα δηακφξθσζεο ηνπ πιέγκαηνο ησλ θαλνληζηηθψλ φξσλ (ζηήξημε πξνβιέςεσλ πξνβνιψλ) θαη επξχηεξα ηνπ ηνπηθνχ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ. Δλζσκάησζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο (θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ) ζην ζρεδηαζκφ θαη πξνζδηνξηζκφο ησλ νξίσλ ηεο νηθηζηηθήο αλάπηπμεο ππφ ην πξίζκα ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο. Σα λέα ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ απνηεινχλ ζήκεξα ηελ αηρκή ηεο πνιενδνκηθήο ζρεδηαζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. πγθεθξηκέλα, ζήκεξα εθπνλνχληαη πεξί ηα 252 λέα 15

16 ΓΠ ζε αληίζηνηρνπο Γήκνπο ηεο ρψξαο, κε ζπλνιηθή εθηηκψκελε ρξεκαηνδφηεζε άλσ ησλ 15 εθαηνκκπξίσλ επξψ. Όκσο, ζρεδφλ 10 ρξφληα κεηά ηε ζεζκνζέηεζε ηνπ λ. 2508/1997, θακία κειέηε δελ έρεη εγθξηζεί. Παξνπζηάδνληαη κεγάιεο θαζπζηεξήζεηο ζηελ νινθιήξσζε θαη έγθξηζε ησλ κειεηψλ ΓΠ- ΥΟΟΑΠ, θαζψο θαη πξνβιήκαηα ζεζκηθά, δηνηθεηηθά θαη ιεηηνπξγηθά. Ζ θαζπζηέξεζε ηεο θαηάξηηζεο θαη ηεο έγθξηζεο ησλ πην πάλσ ζρεδίσλ έρεη ζπρλά επηπηψζεηο κε αλαζηξέςηκεο γηα ην ρψξν, ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ κε νινθιήξσζε, έγθξηζε θαη εθαξκνγή ησλ κειεηψλ έρεη επηπξνζζέησο θαη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο, ιφγσ ζπαηάιεο πφξσλ θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αιιά θαη αδπλακίαο απνξξφθεζεο θνλδπιίσλ ηνπ Γ ΚΠ, ελψ πεξαηηέξσ ππνζθάπηεη θαη ηελ πξννπηηθή εμαζθάιηζεο πφξσλ απφ ην Γ ΚΠ. Δηδηθφηεξα, νη δπζρέξεηεο πνπ απαληψληαη θαηά ηε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο ησλ ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ αθνξνχλ θαη ηνπο ηέζζεξηο πξναλαθεξφκελνπο ηνκείο ζεψξεζεο, αλαδεηθλχνπλ πξνβιήκαηα ζεζκηθήο, δηνηθεηηθήο θαη νξγαλσηηθήο κνξθήο θαη θαζηζηνχλ αλαγθαία ηε ιήςε αληίζηνηρσλ κέηξσλ : Απνθέληξσζε: ζην πεδίν απηφ ην βαζηθφ πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζηελ ειιηπή ζηειέρσζε θαη ηερλνγλσζία ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ ησλ πξσηνβαζκίσλ ΟΣΑ θαη ηεο Πεξηθέξεηαο πνπ είλαη θαηά λφκν αξκφδηεο γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ. ήκεξα, θαηά θαλφλα επηζηξαηεχνληαη ηξεηο θαηεγνξίεο ππεξεζηψλ γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ ΓΠ θαη ΥΟΑΑΠ: νη ΓΗΠΔΥΩ, νη ΣΤΓΚ θαη νη ηερληθέο ππεξεζίεο ησλ Γήκσλ. Καη νη ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο ππεξεζηψλ ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα θνηλφ γλψξηζκα: ηελ έιιεηςε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, νξγαλσηηθήο εηνηκφηεηαο θαη πφξσλ γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζην έξγν πνζνηηθά, θαζψο θαη ηελ έιιεηςε ηερλνγλσζίαο ψζηε λα αληηκεησπίζνπλ κε ζχγρξνλε αληίιεςε ηα ζέκαηα ρσξνηαμίαο θαη πνιενδνκίαο 10. Σν πξφβιεκα επηηείλεηαη απφ ηελ έιιεηςε επηηειηθψλ θαηεπζχλζεσλ εθ κέξνπο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (ΤΠΔΥΩΓΔ), πνπ ζα κπνξνχζαλ (ηνπιάρηζηνλ θαηά ηελ πξψηε εθαξκνγή ηνπ λ. 2508/1997) λα ιεηηνπξγήζνπλ σο νηνλεί ζπληνληζηηθφο κεραληζκφο γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ ζε παλειιαδηθφ επίπεδν. εκεηψλεηαη επίζεο ε -ζρεδφλ θαζνιηθή- έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ ζηηο Πεξηθέξεηεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ λνκηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχπηνπλ θαηά ηε ζχληαμε ησλ πην πάλσ ζρεδίσλ θαη ηε λνκηθή επεμεξγαζία ησλ εγθξηηηθψλ πξάμεσλ. Σν γεγνλφο απηφ δπζρεξαίλεη ηδηαίηεξα ηελ πξφνδν ησλ ζρεηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ελψ επηπξνζζέησο δεκηνπξγεί επλντθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε δηθαζηηθή ακθηζβήηεζε ησλ πην πάλσ ζρεδίσλ (κεηά ηελ έγθξηζή ηνπο) θαη ηελ επδνθίκεζε ησλ ζρεηηθψλ πξνζθπγψλ. 10 Οξηζκέλεο ΓΗΠΔΥΩ έρνπλ δηεθδηθήζεη ή πξνζθεξζεί λα αλαιάβνπλ ηελ επίβιεςε ησλ ΓΠ ΥΟΟΑΠ, ελψ άιιεο έρνπλ αλαζέζεη ην έξγν απηφ ζηηο θαηά ηφπνπο ΣΤΓΚ πνπ άιισζηε είλαη θαη ν θπζηθφο θνξέαο ηερληθήο ζηήξημεο ησλ Γήκσλ πνπ δελ δηαζέηνπλ δηθή ηνπο ηερληθή ππεξεζία. Ζ αλάζεζε πάλησο ηεο επίβιεςεο ζε ηερληθέο ππεξεζίεο Γήκσλ, αθφκε θαη ζηηο ιίγεο πεξηπηψζεηο πνπ εθαξκφδεηαη, ζπλήζσο ηζνδπλακεί κε ηε ιχζε ΣΤΓΚ ζην κέηξν πνπ θαηά θαλφλα ηξνθνδνηείηαη κε πξνζσπηθφ πνπ κεηαθαιείηαη απφ ηηο ΣΤΓΚ. 16

17 πλνιηθή ξχζκηζε ηνπ ρψξνπ: ζην πεδίν απηφ δηαπηζηψλνληαη ζχλζεηα ιεηηνπξγηθά πξνβιήκαηα πνπ πξνθαινχλ ζνβαξέο θαζπζηεξήζεηο ζηε ζχληαμε ησλ νηθείσλ κειεηψλ, ελψ παξαιιήισο ππνλνκεχνπλ ηε θηινδνμία ησλ ΓΠ/ΥΟΟΑΠ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο νινθιεξσκέλν ζχζηεκα ξχζκηζεο ηνπ ρψξνπ ζην ηνπηθφ επίπεδν. Σα πξνβιήκαηα απηά αθνξνχλ ηδίσο : α) ηελ αδπλακία ησλ θαζ χιελ αξκνδίσλ θνξέσλ λα παξάζρνπλ έγθαηξα θαη έγθπξα ζηνηρεία γηα ηηο πεξηνρέο πνπ ππάγνληαη ζε εηδηθφ θαζεζηψο πξνζηαζίαο, δηνίθεζεο ή δηαρείξηζεο (πρ. δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο, αξραηνινγηθνί ρψξνη θαη ηζηνξηθνί ηφπνη, γεσξγηθψο θαιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο, αηγηαινί θαη παξαιίεο, πεξηνρέο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ θιπ.), β) ηελ αλεπάξθεηα θαη ρακειή αμηνπηζηία ησλ πξνβιεπφκελσλ απφ ηηο πξνδηαγξαθέο ςεθηαθψλ ππνβάζξσλ θαη ηελ επξχηεξε έιιεηςε βάζεσλ αμηφπηζησλ γεσγξαθηθψλ πιεξνθνξηψλ, γ) ηηο παξαηεξνχκελεο αζάθεηεο θαη θελά σο πξνο ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ησλ αλαγθαίσλ θαηά λφκν γεληθψλ ή εηδηθψλ ππνζηεξηθηηθψλ κειεηψλ (πρ. γεσινγηθψλ κειεηψλ ή κειεηψλ πδαηνξεπκάησλ), δ) ηελ έιιεηςε εληαίσλ ζρεδηαζηηθψλ πξνηχπσλ (ζπκβνιηζκφο, νξνινγία, ηππνινγία πεξηνρψλ) πνπ θαζηζηά ηηο κειέηεο κε ζπγθξίζηκεο θαη δπζρεξαίλεη ηελ επηθνηλσλία κε ηηο ππεξεζίεο θαη ηνπο πνιίηεο. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ειιείςεη εληαίσλ θαηεπζχλζεσλ ζην επίπεδν ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (ΤΠΔΥΩΓΔ)- νη κειεηεηέο θαη νη θαηά πεξίπησζε αξκφδηεο ππεξεζίεο πηνζεηνχλ επηκέξνπο πξαθηηθέο αληηκεηψπηζεο πνπ, πάλησο, παξακέλνπλ νξηαθέο θαη κε γεληθεχζηκεο. Αληαπφθξηζε ζηελ αλαπηπμηαθή πξννπηηθή: ζην πεδίν απηφ εληνπίδνληαη ηα εμήο πξνβιήκαηα : α) έιιεηςε ζηνηρείσλ θαη επνκέλσο θαη αλαπηπμηαθψλ δεηθηψλ ζε επίπεδν ΟΣΑ, β) αβεβαηφηεηεο γηα ηηο κειινληηθέο ρσξηθέο επηπηψζεηο, γ) αβεβαηφηεηεο γηα ηηο εμειίμεηο ησλ παξαγσγηθψλ ηνκέσλ ζε έλα κεηαβαιιφκελν αλαπηπμηαθφ πιαίζην πνπ δελ ειέγρεηαη ηνπηθά, αιιά θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο νχηε θαλ ζε εζληθφ επίπεδν. νη αβεβαηφηεηεο απηέο κεηαθξάδνληαη θαη ζε αβεβαηφηεηεο γηα ηηο επηπηψζεηο ζην ρψξν, δ) αβεβαηφηεηεο σο πξνο ηελ εκθάληζε ζπγθεθξηκέλσλ παξαγσγηθψλ επελδχζεσλ κεζαίαο θαη κεγάιεο επέλδπζεο θεθαιαίσλ αθφκε θαη ζηνπο ηνκείο αηρκήο (πρ. ΑΠΔ, ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο θιίκαθαο, νξγαλσκέλε παξαζεξηζηηθή θαηνηθία). Οη αβεβαηφηεηεο απηέο απνηππψλνπλ θαη ηε ζεκαληηθή δπζρέξεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ λα ιεηηνπξγήζεη δπλακηθά ζηελ παξνχζα θνλσληθν-νηθνλνκηθή ζπγθπξία πνπ επηδεηεί νινέλα θαη πεξηζζφηεξν κεγαιχηεξε επειημία, ιηγφηεξνπο πεξηνξηζκνχο θαη ηαρχηεηα ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Σν πξφβιεκα εληνπίδεηαη θπξίσο θαηά ηνλ θαζνξηζκφ δσλψλ νξγαλσκέλεο αλάπηπμεο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (ΠΟΑΠΓ, ΠΟΣΑ, ΠΔΡΠΟ, ΒΔΠΔ θιπ.). Ζ δπζθνιία νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζην γεγνλφο φηη ν θαζνξηζκφο ησλ πην πάλσ δσλψλ πξνυπνζέηεη ηελ εθδήισζε ελδηαθέξνληνο απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία θαη θαηά θαλφλα θαη ηελ απφθηεζε ηεο γεο, πξνυπνζέζεηο πνπ δελ πθίζηαληαη πάληνηε θαηά ην ζηάδην θαηάξηηζεο ησλ 17

18 ΓΠ/ΥΟΟΑΠ. Έηζη, ν θαζνξηζκφο ρξήζεσλ γεο θαη ε απιή ππφδεημε απφ ην ΓΠ ή ην ΥΟΟΑΠ ηέηνησλ πεξηνρψλ (απνθιεηζηηθά κε θξηηήξηα θπζηθνχ ζρεδηαζκνχ), ρσξίο λα έρνπλ εξεπλεζεί νη ινηπέο νπζηαζηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο (ρξεκαηννηθνλνκηθέο, ηδηνθηεζηαθέο, θιπ), θηλδπλεχεη λα θαηαζηήζεη ηηο ζρεηηθέο πξνβιέςεηο αλαληίζηνηρεο πξνο ην επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ θαη πεξαηηέξσ κε εθαξκφζηκεο. Αλάινγα πξνβιήκαηα παξνπζηάδνληαη θαη σο πξνο ηα πξνηεηλφκελα απφ ηα ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ δεκφζηα έξγα θαη έξγα θνηλήο σθέιεηαο, ηδίσο ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ηα ΓΠ θαη ησλ ΥΟΟΑΠ δελ πεξηνξίδνληαη ζε πξνγξακκαηηθνχ ραξαθηήξα πξνβιέςεηο, αιιά επεθηείλνληαη θαη ζε ζέκαηα ρσξνζέηεζεο, δειαδή ξχζκηζεο ηεο ζέζεο, ηεο φδεπζεο ή θαη ηνπ ηξφπνπ θαηαζθεπήο ησλ έξγσλ. Οη ξπζκίζεηο απηέο, νη νπνίεο ζπρλά πξνηείλνληαη ρσξίο λα έρνπλ πξνεγεζεί νη αλαγθαίεο ηερληθέο κειέηεο, θηλδπλεχνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ πξνβιήκαηα θαηά ην ζηάδην ηεο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο, φπνπ απνζαθελίδεηαη ε ζέζε, ν ηξφπνο θαηαζθεπήο θαη ηα ινηπά ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ, ελδερνκέλσο θαη θαηά ηξφπν δηάθνξν απφ ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΓΠ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ, πξέπεη λα επαλεμεηαζζεί ην είδνο ησλ ξπζκίζεσλ πνπ κπνξεί λα πεξηιακβάλνληαη ζηα ΓΠ/ΥΟΟΑΠ σο πξνο ηα ζέκαηα ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ θαη ησλ δεκνζίσλ έξγσλ θαη ν βαζκφο δεζκεπηηθφηεηάο ηνπο θαζψο θαη ε ζέζπηζε θαλνληζηηθψλ θξηηεξίσλ πνπ κπνξεί λα επηηξέςνπλ ζεκηηέο παξεθθιίζεηο. Αληαπφθξηζε ζηελ πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε: ζην πεδίν απηφ ην βαζηθφ πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ηα ΓΠ ΥΟΟΑΠ επσκίδνληαη ην δπζρεξέο έξγν λα αληηκεησπίζνπλ ηξέρνπζεο θαη αηειείο δηαδηθαζίεο ζεζκνζέηεζεο ρψξσλ πξνζηαζίαο. Δπηπιένλ, νη Πεξηνρέο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο πνπ πξνηείλνληαη απφ ηα επηκέξνπο ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ πεξηνξίδνληαη θαηά θαλφλα ζηελ απιή θαηαγξαθή ησλ πξνζηαηεπηέσλ πεξηνρψλ πνπ θαζηεξψλνληαη απφ άιια, εηδηθά, λνκηθά θαζεζηψηα (άξζξα λ. 1650/1986, άξζξν 91 λ. 1892/1990 θιπ.), ρσξίο λα παξέρεηαη νπνηαδήπνηε δπλαηφηεηα ζε απηά λα εμεηάζνπλ -ππφ πξνυπνζέζεηο θαη ζην πιαίζην ηεο ελφηεηαο ηνπ ζρεδηαζκνχ- ηα φξηα ή ην θαη ηδίαλ πεξηερφκελν ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Σν πξφβιεκα επηηείλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ΕΟΔ πνπ είραλ θαηαξηηζζεί ζην πιαίζην ηνπ άξζξνπ 29 ηνπ λ. 1337/1983 θαη νη νπνίεο, ζχκθσλα κε ηε δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 4 παξ. 4 ηνπ λ. 2508/1997, πεξηιακβάλνληαη πιένλ ζηα φξηα ηνπ ΓΠ (ή αληηζηνίρσο ηνπ ΥΟΟΑΠ), δπλάκελεο φκσο λα ηξνπνπνηεζνχλ (σο πξνο ηα φξηα θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο) κφλν γηα κεγαιχηεξε πξνζηαζία. Ζ δηάηαμε απηή, ε νπνία θαηαιακβάλεη αδηαθνξνπνίεηα ηφζν ηηο πεξηαζηηθέο ΕΟΔ φζν θαη ηηο ΕΟΔ πξνζηαζίαο, δεκηνπξγεί κε ηελ ηξέρνπζα δηαηχπσζή ηεο, ζνβαξέο αθακςίεο θαηά ηελ θαηάξηηζε ησλ ΓΠ/ΥΟΟΑΠ, ζην κέηξν πνπ πεξηνξίδεη ππεξβνιηθά ηε δπλαηφηεηα ησλ πην πάλσ ζρεδίσλ λα πξνβιέςνπλ νηθηζηηθέο επεθηάζεηο ή αλαπηχμεηο εληφο ησλ πεξηαζηηθψλ ΕΟΔ. Τπεξβαίλεη δε θαη ηνλ αξρηθφ ζθνπφ ηεο ξχζκηζεο ηνπ λνκνζέηε, φπσο απηφο είρε απνηππσζεί ζην άξζξν 29 ηνπ λ. 1337/1983, πνπ ήηαλ λα απνηειέζεη ε ΕΟΔ έλα αλαγθαίν παξαθνινχζεκα ηνπ 18

19 ηφηε ηζρχνληνο ΓΠ (ε ζεζκνζέηεζε ηνπ νπνίνπ θάιππηε κφλν ηηο πθηζηάκελεο εληφο ζρεδίνπ πεξηνρέο θαη ηηο πξνηεηλφκελεο απφ ην ΓΠ κειινληηθέο νηθηζηηθέο επεθηάζεηο), κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν ηεο δφκεζεο θαη ησλ ρξήζεσλ γεο ζηηο πεξηαζηηθέο πεξηνρέο θαη ηελ εμαζθάιηζε ηθαλνχ απνζέκαηνο γεο γηα κειινληηθέο νηθηζηηθέο επεθηάζεηο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, άιισζηε, ην άξζξν 29 ηνπ λ. 1337/1983 πξνέβιεπε ξεηά φηη ε πεξηαζηηθή ΕΟΔ επεθηείλεηαη ππνρξεσηηθά ζε πεξίπησζε επέθηαζεο ηνπ νηθείνπ ΓΠ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αθακςηψλ απηψλ, απαηηείηαη λα πξνσζεζεί λνκνζεηηθή ξχζκηζε ε νπνία λα παξέρεη, ππφ πξνυπνζέζεηο, δπλαηφηεηα ζηα ΓΠ θαη ηα ΥΟΟΑΠ λα ηξνπνπνηνχλ φξηα θαη ξπζκίζεηο εγθεθξηκέλσλ ΕΟΔ, κε ζθνπφ ηελ θάιπςε νηθηζηηθψλ αλαγθψλ ζηηο πξνο πνιενδφκεζε πεξηνρέο πνπ πξννξίδνληαη, ζχκθσλα κε ηα πην πάλσ ζρέδηα, γηα θαηνηθία ή γηα ηελ αλάπηπμε παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (ΠΔΡΠΟ, ΠΟΑΠΓ, ΒΔΠΔ, ΠΟΣΑ, θιπ) Γηαδηθαζίεο δηαβνχιεπζεο κε ην θνηλφ θαη ηηο αξρέο: ηα πξνβιήκαηα ζην πεδίν απηφ αθνξνχλ ηελ αδπλακία ησλ αξκνδίσλ ππεξεζηψλ (Γήκσλ θαη Πεξηθεξεηψλ) λα δηεμάγνπλ κηα αμηφπηζηε δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο κε ην θνηλφ θαη ηηο αξκφδηεο δεκφζηεο αξρέο θαηά ην ζηάδην θαηάξηηζεο ησλ ΓΠ/ΥΟΟΑΠ. Ζ βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο πξνυπνζέηεη επαξθείο πφξνπο, λέα θαη επέιηθηα νξγαλσηηθά ζρήκαηα θαη πξφηππα ζπκκεηνρήο, θαηάιιεια εθπαηδεπκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ, απινπνίεζε ησλ νηθείσλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ησλ πξνδηαγξαθψλ εθπφλεζεο ησλ ζρεηηθψλ κειεηψλ (θαη ηδίσο ησλ παξαδνηέσλ ηεο κειέηεο πνπ απνηεινχλ αληηθείκελν δεκνζηφηεηαο). Έιιεηςε ζεζκηθήο ζηήξημεο θαη επαξθψλ θαηεπζχλζεσλ απφ ηα ππεξθείκελα επίπεδα ζρεδηαζκνχ (Γεληθφ, Δηδηθά θαη Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ, γεληθή λνκνζεζία ζε εζληθφ επίπεδν). Σν πξφβιεκα απηφ εληνπίδεηαη -πξνο ην παξφλ- ζην επίπεδν ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (άξζξν 8 λ. 2742/1999) θαη αθνξά ηελ αδπλακία ησλ ηειεπηαίσλ λα παξάζρνπλ επαξθείο, ζαθείο θαη ιεηηνπξγηθά ζπλεθηηθέο θαηεπζχλζεηο ζηα ππνθείκελα ΓΠ/ΥΟΟΑΠ. Σν πξφβιεκα θαίλεηαη λα ζπλδέεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ πνηφηεηα ησλ κειεηψλ πνπ εθπνλήζεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν , ηελ έιιεηςε εληαίσλ πξνδηαγξαθψλ, θνηλήο νξνινγίαο θαη ζηφρεπζεο θαη ιηγφηεξν κε ηελ πιεξφηεηα ησλ νξηζκψλ ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο ηνπ άξζξνπ 8 ηνπ λ. 2742/1999. πγθεθξηκέλα, έρεη δηαπηζησζεί φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ πνπ εγθξίζεθαλ ην 2003 κε Τπνπξγηθέο απνθάζεηο αδπλαηεί λα απνηειέζεη ηελ αλαγθαία, θαηά λφκν, βάζε αλαθνξάο ησλ πνιηηηθψλ, πξνγξακκάησλ θαη επελδπηηθψλ ζρεδίσλ ηνπ επξχηεξνπ δεκνζίνπ ηνκέα θαη ησλ ελ γέλεη παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Σα ελ ιφγσ Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα πεξηνξίδνληαη θαηά θαλφλα ζε γεληθέο πξνζεγγίζεηο, ηφζν σο πξνο ηελ θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηε καθξνπξφζεζκε δηάξζξσζε ηνπ ρψξνπ ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο, φζν θαη σο πξνο ηηο ζηξαηεγηθέο επηινγέο θαη 19

20 πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ρψξνπ. Δπηπιένλ, δελ ζπλνδεχνληαη απφ πξφγξακκα δξάζεο, πνπ λα εμεηδηθεχεη ηηο απαηηνχκελεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ελέξγεηεο, ξπζκίζεηο, κέηξα θαη πξνγξάκκαηα, ην θφζηνο, ηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο θαζψο θαη ηνπο θνξείο εθαξκνγήο ησλ πξνηεηλνκέλσλ δξάζεσλ. Δμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλνο είλαη θαη ν θαζνξηζκφο, κέζσ ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ, πεξηνρψλ αλάπηπμεο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (ΠΟΑΠΓ). Οη ππνδεηθλπφκελεο απφ ηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα ΠΟΑΠΓ θαηά θαλφλα πεξηνξίδνληαη ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, ελψ ζπρλά δηαπηζηψλεηαη φηη δελ απνηεινχλ πξντφλ βέιηηζησλ ρσξηθψλ επηινγψλ κε ηερληθνεπηζηεκνληθά θξηηήξηα, αιιά απιή απνηχπσζε ησλ δηαζέζηκσλ εθηάζεσλ πνπ θαίλεηαη λα ζπγθεληξψλνπλ επηρεηξεκαηηθφ ελδηαθέξνλ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο, ηα σο άλσ Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα απνδεηθλχνληαη ζηελ πξάμε αλίθαλα λα παξάζρνπλ, σο φθεηιαλ, ζαθείο θαη νινθιεξσκέλεο θαηεπζχλζεηο ζην ππνθείκελν επίπεδν ζρεδηαζκνχ ησλ ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ θαη απαηηνχλ ζπλνιηθή αλαζεψξεζε επ αθνξκή θαη ηεο θαηαξηίζεσο ηνπ Γεληθνχ θαη ησλ Δηδηθψλ Υσξνηαμηθψλ Πιαηζίσλ, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζην ζπληνληζηηθφ ξφιν ηνπο θαη λα λνκηκνπνηήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηε ιεηηνπξγηθή ηεξαξρία ησλ επηπέδσλ ηνπ ειιεληθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Γ. Οη πνιενδνκηθέο κειέηεο Πεξηερφκελν: Σν λ.δ. ηεο δελ πξνέβιεπε θακία κνξθή ζρεδηαζκνχ αλσηέξνπ επηπέδνπ απφ απηήλ ηνπ «ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ» ή «ζρεδίνπ πφιεσο». Σν ζρέδην απηφ, κε ηνλ νηθείν θαλνληζκφ δφκεζεο θαη ηηο δηαηάμεηο πνιενδνκηθήο πθήο ηνπ ηφηε Γ.Ο.Κ. ηνπ 1929, ξχζκηδε ηα ηεο πνιενδνκηθήο νξγάλσζεο ηνπ ρψξνπ. Με βάζε ην σο άλσ ζχζηεκα, ην νηθνδνκηθφ ηεηξάγσλν (Ο.Σ.) θπξηάξρεζε ζηε δηακφξθσζε ησλ «εληφο ζρεδίνπ» πεξηνρψλ θαη απνηέιεζε πξφζθνξν έδαθνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ηεο νξηδφληηαο ηδηνθηεζίαο, πνπ εηζήρζε ην 1929, επλνψληαο ηελ επσθειέζηεξε εθκεηάιιεπζε ησλ ηδησηηθψλ θιήξσλ, ηελ θαηάηκεζε ησλ κεγάισλ ηδηνθηεζηψλ θαη ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ θηεξηαθψλ θαηαζθεπψλ. Μεηά ην χληαγκα ηνπ 1975 θαη θαη επηηαγή ηνπ άξζξνπ 24, ε πνιενδνκηθή λνκνζεζία εθζπγρξνλίζηεθε (λ. 947/1979, λ. 1337/1983, λ. 2508/1997). Σν ζρέδην πφιεσο εκπινπηίζηεθε κε λέα ζηνηρεία, ζε κηα πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ηνπ ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο, θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ «Πνιενδνκηθή Μειέηε», πνπ απνηειεί αλαγθαίν θαηά λφκν εξγαιείν γηα ηελ πνιενδφκεζε κηαο πεξηνρήο. Με ηελ ίδηα λνκνζεζία, θαζηεξψζεθε θαη αλψηεξν επίπεδν πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ (ΓΠ/ΥΟΟΑΠ, Ρπζκηζηηθφ ρέδην), ην νπνίν θαζνξίδεη ηηο γεληθέο αξρέο, ηηο θαηεπζχλζεηο θαη ηα πξνγξακκαηηθά κεγέζε νξγάλσζεο, αλάπηπμεο θαη αλαβάζκηζεο ηνπ ρψξνπ, πξνζδηνξίδνληαο ζην πιαίζην απηφ θαη ηηο πξνο πνιενδφκεζε πεξηνρέο. 20

21 χκθσλα κε ηνλ ηζρχνληα ζήκεξα λ. 2508/1997, ε Πνιενδνκηθή Μειέηε (ΠΜ) επέθηαζεο ή αλαζεψξεζεο απαηηείηαη: α) γηα ηελ πνιενδφκεζε πεξηνρψλ α ή β θαηνηθίαο, β) ηελ πνιενδφκεζε ησλ πεξηνρψλ «εηδηθά» ξπζκηδφκελεο πνιενδφκεζεο (ΠΔΡΠΟ), γ) ηελ πνιενδφκεζε ησλ πεξηνρψλ πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε Εψλεο Δλεξγνχ Πνιενδνκίαο (ΕΔΠ), δ) ηηο πεξηνρέο αλάπιαζεο, ε) ηηο Εψλεο Δηδηθήο Δλίζρπζεο (ΕΔΔ), θαη ζη) ηελ πνιενδφκεζε ησλ πεξηνρψλ αλάπηπμεο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, φπσο παξαγσγηθψλ πάξθσλ ή ηνπξηζηηθψλ δσλψλ. Τπφβαζξν ησλ ΠΜ ζπληζηνχλ νη «Δηδηθέο Μειέηεο» πνπ αθνξνχλ ηα θηεκαηνγξαθηθά θαη πςνκεηξηθά δεδνκέλα, ηε γεσινγηθή αλαγλψξηζε ησλ πεξηνρψλ θαη ηελ νξηνζέηεζε ξεκάησλ πνπ ελδερνκέλσο ηηο δηαζρίδνπλ. ηνρεχνληαο ζηε δηεξεχλεζε θαη επηινγή ησλ πξνζθνξφηεξσλ ηξφπσλ ιεηηνπξγίαο, παξαγσγήο, νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο ηνπ ρψξνπ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο αλαγθαίαο γεο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο αλαθέξεηαη, ην ζεζκηθά πξνβιεπφκελν πεξηερφκελν ηεο ΠΜ είλαη ζαθψο επξχηεξν απφ ην πξντφλ πνπ, θαηά παξάδνζε, είζηζηαη λα εγθξίλεηαη. Πεξηιακβάλεη ηεξάξρεζε ηεο εθαξκνγήο, νξγαλσηηθά κέηξα, δηεξεχλεζε ηνπ αξρηηεθηνληθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ δεκνζίνπ ρψξνπ ζε νγθνκεηξηθή ή πην επεμεξγαζκέλε κνξθή, ή αθφκα, εθφζνλ απαηηείηαη, δηαγξάκκαηα θάιπςεο θαη φγθνπ ησλ πξνβιεπφκελσλ θαηαζθεπψλ. Γηαδηθαζίεο θαηάξηηζεο θαη έγθξηζεο: Παξά ηηο δηαδνρηθέο πξνζπάζεηεο εθζπγρξνληζκνχ ηνπ ζρεηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, νη ΠΜ αθνινπζνχλ θαη ζήκεξα παξσρεκέλεο δηαδηθαζίεο θαη πξαθηηθέο. Ζ κειέηε, απηή θαζαπηή, ε δεκνζηνπνίεζε, ε έγθξηζε θαη ε εθαξκνγή ηεο, απνηεινχλ δηαθξηηά ζηάδηα, πνπ δηαδέρνληαη ρξνληθά ην έλα ην άιιν, ρσξίο λα δηαζθαιίδεηαη ζε εληαίν δηνηθεηηθφ επίπεδν ε αλαγθαία επζχλε παξαθνινχζεζεο ησλ ζρεηηθψλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ. ηελ επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο θαίλεηαη λα ζπλεηέιεζε θαη ε δηάζπαζε ησλ αξκνδηνηήησλ έγθξηζεο ησλ ΠΜ ζε δηάθνξα φξγαλα ηεο Γηνίθεζεο (Τπνπξγφ, Γελ. Γξακκαηέα Πεξηθέξεηαο, Ννκάξρε), φπσο δηακνξθψζεθε κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λ. 3044/2002, θαη νη νπνίεο ρξήδνπλ ήδε αλαζεψξεζεο κεηά ηηο πξφζθαηεο απνθάζεηο ηεο Οινκειείαο ηνπ ηδ (ηδ Οι /2005) πνπ έθξηλαλ σο αληηζπληαγκαηηθή ηελ αλάζεζε πνιενδνκηθψλ αξκνδηνηήησλ ξπζκηζηηθνχ ραξαθηήξα ζε άιια φξγαλα ηεο Γηνίθεζεο, πιελ ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο. Γηα ηελ πνιππινθφηεηα θαη ην ράνο πνπ αθνινχζεζε, δελ επζχλεηαη ηφζν ε επηρεηξεζείζα, κε θαιέο πξνζέζεηο θαη ζε θάζε πεξίπησζε αλαγθαία απνθέληξσζε (αλεμαξηήησο ηνπ ζέκαηνο ζπληαγκαηηθφηεηαο πνπ ρξήδεη εηδηθφηεξε εμέηαζε), αιιά ε κεζνδνινγία ή κάιινλ ε έιιεηςε κεζνδνινγίαο κε ηελ νπνία επηρεηξήζεθε ε εθαξκνγή ηεο, θαηαθεξκαηίδνληαο ηελ ελφηεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ ζε φξγαλα κε ειιηπή εκπεηξία θαη ζηειέρσζε, ρσξίο πξφλνηα γηα εληαία δηαρείξηζε, ζπληνληζκφ θαη θαηεπζχλζεηο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη πνιενδνκηθέο κειέηεο ηνπ λ.1337/1983, πνπ εθθξεκνχζαλ επί 21

22 καθξφλ ζην ΤΠΔΥΩΓΔ, κεηά ηνλ λ. 3044/2002, δηαβηβάζηεθαλ πξνο έγθξηζε ζηηο Πεξηθέξεηεο, πνπ αλέιαβαλ ην βάξνο ηνπ εγρεηξήκαηνο, ρσξίο θακία πξνεγνχκελε γλψζε ηεο πνξείαο ησλ κειεηψλ, ηνπ ηξφπνπ αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ, ησλ ηδηαηηεξνηήησλ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ νηθείσλ πεξηνρψλ. Έλα άιιν ζεκαληηθφ δήηεκα πνπ ζπλδέεηαη κε ηνλ ρξφλν εθπφλεζεο ησλ ΠΜ, είλαη ε εθινγίθεπζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνζηφηεηαο ησλ κειεηψλ θαη ππνβνιήο ελζηάζεσλ εθ κέξνπο ησλ ζηγνκέλσλ ηδηνθηεηψλ. Ζ αλάξηεζε ηνπ ζρεδίνπ, νη ελζηάζεηο πνπ ππνβάιινληαη (ηφζν πην πνιιέο φζν πεξηζζφηεξν θαηαθεξκαηηζκέλε θαη απζαίξεηα δνκεκέλε είλαη ε πεξηνρή), νη γλσκνδνηήζεηο ησλ νηθείσλ Γεκνηηθψλ πκβνπιίσλ θαη ε απνδνρή (κεξηθή ή νιηθή) ησλ ελζηάζεσλ πνπ θξίλνληαη λφκηκεο, νδεγνχλ ζε εθ λένπ αλάξηεζε. Ο θχθινο δηαησλίδεηαη, κε απξφβιεπην ζε ρξφλν ηεξκαηηζκφ, αθνχ νη ηεξνχκελεο πξαθηηθέο θαη ηα ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλα δηθαηψκαηα ηεο ηδηνθηεζίαο, δελ αθήλνπλ πεξηζψξηα κε ελεκέξσζεο ησλ άκεζα ελδηαθεξνκέλσλ σο πξνο ηηο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη ζηελ πξφηαζε ξπκνηνκίαο. Απνηέιεζκα ηεο αηέξκνλεο απηήο δηαδηθαζίαο είλαη λα δηακνξθψλεηαη επί ηα ρείξσ ν πξνηεηλφκελνο πνιενδνκηθφο ηζηφο, κε κείσζε ζην ειάρηζην ησλ θνηλνρξήζησλ ρψξσλ, κε φ,ηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ. Καη αθφκα λα εγείξνληαη ζνβαξά δεηήκαηα επηθαηξνπνίεζεο ππνβάζξσλ, γηαηί έρεη πιένλ παξέιζεη καθξχ δηάζηεκα απφ ηελ ζχληαμε ηνπο θαη ε «εθηφο ζρεδίνπ» δφκεζε έρεη νδεγήζεη ζε λέα δεδνκέλα. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζεο απηήο, απαηηείηαη κηα δέζκε δηνηθεηηθψλ/νξγαλσηηθψλ κέηξσλ πνπ πεξηιακβάλεη θαηάιιειε ζηειέρσζε, κεραλνξγάλσζε θαη εμνπιηζκφ ησλ ππεξεζηψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πνπ είλαη αξκφδηεο γηα ηελ ηήξεζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνζηφηεηαο, απινχζηεπζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαηάξηηζεο ησλ ΠΜ θαζψο θαη ηππνπνίεζε ησλ ελζηάζεσλ ζε θαηεγνξίεο θαη παξνρή ππνδεηγκάησλ γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Σα κέηξα απηά πξέπεη λα ζπλδπαζηνχλ κε ηε ζέζπηζε δεζκεπηηθψλ ρξνληθψλ νξίσλ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο δεκνζηφηεηαο (αλάξηεζε, ππνβνιή θαη εθδίθαζε ησλ ελζηάζεσλ). Κπξίσο φκσο απαηηείηαη ε απινπνίεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ΠΜ θαη ε εηζαγσγή «ξεηξψλ» επειημίαο ζηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ. ηελ θαηεχζπλζε απηή κπνξεί λα εμεηαζηεί επί παξαδείγκαηη ε αλαινγηθή εθαξκνγή ζηα πνιενδνκηθψο ελδηαθέξνληα ζεκεία ησλ πφιεσλ ησλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 19 ηνπ λ. 2508/1997 πνπ πξνβιέπνπλ ηε δπλαηφηεηα ηκεκαηηθψλ πνιενδνκηθψλ ξπζκίζεσλ ρσξίο ιεπηνκεξή ζρεδηαζκφ ή ε εθαξκνγή κεραληζκψλ ηδησηηθήο πνιενδφκεζεο ζηηο εληφο ζρεδίνπ πφιεσλ πεξηνρέο, δειαδή πνιενδφκεζεο πνπ ζα εθθηλεί (ζα επηζπεχδεηαη) απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία κε βάζε θξηηήξηα θαη δηαδηθαζίεο πνπ ζα πξνβιέπνληαη ζην λφκν. 22