Η ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ:

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ με θέμα: Η ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ: Συγκριτική αποτίμηση της θεσμικής πολιτικής και των πρακτικών σε πέντε κράτη μέλη της Ε.Ε. Εισηγήτρια: Αικατερίνη Ζιάρα Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2010

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Α ΜΕΡΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΕΡΕΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Ο ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2. ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2.1. Η ταυτότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων: αλλαγές που τον καθιστούν επαγγελματία 2.2. Το προφίλ των ικανοτήτων για τους εκπαιδευτές συνεχιζόμενης εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ευρώπη 2.3. Πεδία εργασίας και ικανοτήτων για τον εκπαιδευτή συνεχιζόμενης εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ευρώπη 2.4. Οι ικανότητες/ τα προσόντα 2.5. Η επαγγελματική κατάσταση και η αναγνώριση των προσόντων 3. Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 3.1. Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η συμβολή του προσωπικού Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης Ενηλίκων στην ημερήσια διάταξη της Λισσαβόνας τη δυνατότητα και την ανάπτυξή της Α. Το πολιτικό πλαίσιο της Ε.Ε. Β. Η σημασία της ανάπτυξης του προσωπικού στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων 4. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ 4.1. Περιεχόμενο Πολιτικής Α. Κοινά Ευρωπαϊκά Πλαίσια και Εργαλεία 4.2. Περιγραφικοί Δείκτες που ορίζουν τα επίπεδα στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων (ΕΠΕΠ EQF) σελίδα 2

3 Β ΜΕΡΟΣ Η ΕΡΕΥΝΑ 1. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2. ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1. Συγκρότηση του συστήματος κατηγοριών 4. ΟΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ 4.1. ΠΡΟΣΟΝΤA Ταυτότητα Προφίλ Ικανότητες και προσόντα Πεδία εργασίας και ικανοτήτων 4.2. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ Μέσα και «διαδρομές» επαγγελματοποίησης Θέση και αναγνώριση Cεπαγγελματικής κατάρτισης : Σύγκριση κατάστασης κρατώνμελών 4.3. CQAF (ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ) Εθνικά Πλαίσια Προσόντων (NQFs) Σύνδεση με Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF) Σύνδεση 5 κρατών μελών με τη χρήση: EQF Europass ECεπαγγελματικής κατάρτισης EQARF ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελίδα 3

4 ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ αναβάθμιση δεξιοτήτων Πρόκειται για βραχυπρόθεσμη κατάρτιση η οποία παρέχεται συνήθως μετά την αρχική εκπαίδευση ή κατάρτιση και στοχεύει στη συμπλήρωση, βελτίωση ή ενημέρωση της γνώσης, των δεξιοτήτων ή/και ικανοτήτων που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια προηγούμενης κατάρτισης. αναγνώριση μαθησιακών αποτελεσμάτων (α) Επίσημη αναγνώριση: η διαδικασία της επίσημης αναγνώρισης των δεξιοτήτων και ικανοτήτων, είτε μέσω της απονομής επαγγελματικών προσόντων (πιστοποιητικά, διπλώματα ή τίτλοι), είτε της απόδοσης ισοδυναμίας, διδακτικών μονάδων ή δικαιώματος, της πιστοποίησης των δεξιοτήτων ή/και ικανοτήτων που έχουν αποκτηθεί, ή/και (β) κοινωνική αναγνώριση: η αναγνώριση της αξίας των δεξιοτήτων ή/και ικανοτήτων από οικονομικούς ή κοινωνικούς αρμόδιους φορείς. ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ISCED 3) Το τελικό στάδιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το οποίο ξεκινάει συνήθως στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η ηλικία εισόδου είναι κατά κανόνα το 15ο ή το 16ο έτος της ηλικίας. Συνήθως απαιτούνται προϋποθέσεις προσόντων ή εισαγωγής (ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης). Η εκπαίδευση έχει πιο έντονο θεματικό χαρακτήρα απ ό,τι στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ISCED 2). Η τυπική διάρκεια της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 3) κυμαίνεται από δύο έως πέντε χρόνια. αρχική εκπαίδευση και κατάρτιση (Initial Education and Training) Γενική ή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση που παρέχεται στο πλαίσιο του συστήματος αρχικής εκπαίδευσης, συνήθως πριν από την έναρξη της επαγγελματικής ζωής. άτυπη μάθηση Μάθηση η οποία προέρχεται από δραστηριότητες της καθημερινής ζωής σχετιζόμενες με την εργασία, την οικογένεια, τον ελεύθερο χρόνο. Δεν είναι οργανωμένη ή δομημένη ως προς τους στόχους, τη διάρκεια ή τη μαθησιακή υποστήριξη. Η άτυπη μάθηση συνήθως δεν είναι σκόπιμη από την πλευρά του εκπαιδευόμενου. σελίδα 4

5 αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων Η αναγνώριση από μία ή περισσότερες χώρες ή οργανισμούς των επαγγελματικών προσόντων (πιστοποιητικών, διπλωμάτων ή τίτλων) που έχουν εκδοθεί σε (ή από) μία ή περισσότερες χώρες ή άλλους οργανισμούς. αποτίμηση δεξιοτήτων Η ανάλυση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων ενός ατόμου, συμπεριλαμβανομένων των ταλέντων και κινήτρων του/της για να καθοριστεί ένα πρόγραμμα καριέρας ή/και να σχεδιαστεί ένας αναπροσανατολισμός καριέρας ή ένα πρόγραμμα κατάρτισης. αξιολόγηση μαθησιακών αποτελεσμάτων Η διαδικασία αξιολόγησης της γνώσης, της τεχνογνωσίας, των δεξιοτήτων ή/και των ικανοτήτων ενός ατόμου με βάση προκαθορισμένα κριτήρια (μαθησιακές προσδοκίες, μέτρηση μαθησιακών αποτελεσμάτων). Η αξιολόγηση ακολουθείται, κατά κανόνα, από επικύρωση και πιστοποίηση. βασικές δεξιότητες στις τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) Ορισμένοι συγγραφείς συμπεριλαμβάνουν και τις ικανότητες χειρισμού εξοπλισμού πληροφορικής (σύνδεση συσκευών, εγκατάσταση λογισμικού, αντιμετώπιση βασικών προβλημάτων) ή περαιτέρω ικανότητες χειρισμού λογισμικού (χρήση προγραμμάτων παρουσίασης ή λογιστικών φύλλων, διαχείριση αρχείων, ανάκτηση δεδομένων, κτλ.). Άλλοι συγγραφείς θεωρούν ότι οι βασικές δεξιότητες ΤΠΕ αποτελούν πλέον μέρος των δεξιοτήτωνκλειδιά. βασικές δεξιότητες Οι δεξιότητες που απαιτούνται για να ζήσει ένα άτομο στη σύγχρονη κοινωνία, π.χ. κατανόηση προφορικού λόγου, ομιλία, ανάγνωση, γραφή και μαθηματικά. ʹγνώσειςʹ (ʹknowledgesʹ): με αυτό τον όρο νοείται το αποτέλεσμα της αφομοίωσης πληροφοριών μέσω της μάθησης. Οι γνώσεις είναι το σώμα θετικών στοιχείων, αρχών, θεωριών και πρακτικών που σχετίζεται με ένα πεδίο σπουδής ή εργασίας. Στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων, οι γνώσεις χαρακτηρίζονται ως θεωρητικές ή/και αντικειμενικές γνώση Το αποτέλεσμα της αφομοίωσης της πληροφορίας διά μέσου της μάθησης. Γνώση είναι ένα σύνολο γεγονότων, αρχών, θεωριών και πρακτικής που σχετίζονται με ένα τομέα μελέτης ή εργασίας. σελίδα 5

6 διαδρομή εκπαίδευσης ή κατάρτισης (career path) Ένα σύνολο συσχετισμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης ή κατάρτισης που παρέχονται από τα σχολεία, τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα ή τους φορείς επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ), και που διευκολύνουν την ατομική πρόοδο μέσα ή ανάμεσα στους τομείς δραστηριότητας. δεξιότητες στις τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) Δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ). δεξιότητες κλειδιά / ικανότητες κλειδιά Το σύνολο των δεξιοτήτων (βασικών και νέων βασικών δεξιοτήτων) που χρειάζονται για να ζήσει κανείς στη σύγχρονη κοινωνία της γνώσης. διά βίου μάθηση Οι μαθησιακές δραστηριότητες που αναλαμβάνονται καθ όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου με σκοπό τη βελτίωση των γνώσεων, της τεχνογνωσίας, των δεξιοτήτων, ικανοτήτων ή/και των επαγγελματικών προσόντων, για προσωπικούς, κοινωνικούς ή/και επαγγελματικούς λόγους. ʹδεξιότητεςʹ (ʹskillsʹ): με αυτό τον όρο νοείται η ικανότητα εφαρμογής γνώσεων και αξιοποίησης τεχνογνωσίας για την εκπλήρωση εργασιών και την επίλυση προβλημάτων. Στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων, οι δεξιότητες περιγράφονται ως νοητικές (χρήση λογικής, διαισθητικής και δημιουργικής σκέψης) και πρακτικές (αφορούν τη χειρωνακτική επιδεξιότητα και τη χρήση μεθόδων, υλικών, εργαλείων και οργάνων) δεξιότητα Η ικανότητα να εκτελείς ένα έργο και να επιλύεις προβλήματα. δυνατότητα μεταφοράς μαθησιακών αποτελεσμάτων Ο βαθμός στον οποίο η γνώση, οι δεξιότητες και οι ικανότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα νέο επαγγελματικό ή εκπαιδευτικό περιβάλλον, ή/και να επικυρωθούν και να πιστοποιηθούν. διαφάνεια επαγγελματικών προσόντων Ο βαθμός της αναγνωρισιμότητας του περιεχομένου και της αξίας των επαγγελματικών προσόντων στην αγορά εργασίας (σε τομεακό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο), στα εκπαιδευτικά συστήματα και στα συστήματα κατάρτισης. σελίδα 6

7 εκπαίδευση ενηλίκων Γενική ή επαγγελματική εκπαίδευση που παρέχεται σε ενήλικες μετά από την αρχική εκπαίδευση και κατάρτιση, για επαγγελματικούς ή/και προσωπικούς σκοπούς, η οποία έχει ως στόχο να: προσφέρει γενική εκπαίδευση για ενήλικες σε θέματα του προσωπικού τους ενδιαφέροντος (π.χ. σε ανοιχτά πανεπιστήμια) προσφέρει αντισταθμιστική μάθηση για την απόκτηση βασικών δεξιοτήτων που ενδέχεται να μην αποκτήθηκαν νωρίτερα κατά τη αρχική τους εκπαίδευση (ικανότητα ανάγνωσης και γραφής, γνώση αριθμητικής) δώσει πρόσβαση σε επαγγελματικά προσόντα τα οποία για διάφορους λόγους, δεν αποκτήθηκαν κατά την αρχική εκπαίδευση και το σύστημα κατάρτισης) αποκτήσει, βελτιώσει ή να αναβαθμίσει δεξιότητες ή/και ικανότητες σε έναν συγκεκριμένο πεδίο: στην περίπτωση αυτή πρόκειται για συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση ευρωπαϊκό σύστημα πιστωτικών μονάδων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης [European credit system for vocational education and training] (ECεπαγγελματικής κατάρτισης ) Ένας μηχανισμός που τα επαγγελματικά προσόντα εκφράζονται σε μονάδες αποτελεσμάτων μάθησης στον οποίο αποδίδονται πιστωτικές μονάδες και ο οποίος συνδυάζεται με μια διαδικασία επικύρωσης των αποτελεσμάτων μάθησης. Ο σκοπός αυτού του συστήματος είναι η προώθηση : της κινητικότητας των εκπαιδευομένων της συσσώρευσης, της μεταφοράς, της επικύρωσης και της αναγνώρισης των αποτελεσμάτων μάθησης (είτε τυπικά, είτε μη τυπικά ή άτυπα) που αποκτούνται σε διαφορετικές χώρες της εφαρμογής της διά βίου μάθησης της διαφάνειας των επαγγελματικών προσόντων της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ αυτών που παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση και εκπαίδευση στην Ευρώπη ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς ακαδημαϊκών μονάδων European credit transfer and accumulation system (ECTS) Ένας συστηματικός τρόπος περιγραφής ενός προγράμματος ανώτερης εκπαίδευσης με την απόδοση πιστωτικών μονάδων στις επιμέρους ενότητές του (μαθήματα, πρακτική εξάσκηση, διατριβή, κτλ.) για να : διευκολύνει την μελέτη και σύγκριση των προγραμμάτων εκπαίδευσης από όλους τους μαθητές, ντόπιους ή ξένους ενθαρρύνει την κινητικότητα των μαθητών και την αναγνώριση της τυπικής, μη τυπικής και ανεπίσημης μάθησης σελίδα 7

8 βοηθήσει τα πανεπιστήμια να οργανώσουν και να αναθεωρήσουν τα προγράμματα εκπαίδευσης τους ευρωπαϊκή διακυβέρνηση Οι κανόνες, οι διαδικασίες και οι συμπεριφορές που εφαρμόζονται για την άσκηση εξουσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση (ΕΠΕΠ) European qualification framework for lifelong learning (EQF) Ένα εργαλείο αναφοράς για την περιγραφή και σύγκριση των επιπέδων των επαγγελματικών προσόντων στα συστήματα αξιολόγησης σε εθνικό, διεθνές ή τομεακό επίπεδο. επαγγελματικό προσόν Ο όρος προσόν καλύπτει διάφορες πτυχές: τυπικό προσόν: το τυπικό αποτέλεσμα (πτυχίο, δίπλωμα ή τίτλος) μιας αξιολογήσιμης και επικυρωμένης διαδικασίας, το οποίο αποκτάται όταν ένας αρμόδιος φορέας αποφασίσει ότι κάποιος έχει αποκτήσει τα προδιαγραφόμενα μαθησιακά αποτελέσματα ή/και κατέχει την απαραίτητη ικανότητα να επιτελέσει μια εργασία σε μια συγκεκριμένη επαγγελματική θέση. Το προσόν παρέχει επίσημη αναγνώριση της αξίας των μαθησιακών αποτελεσμάτων στην αγορά εργασίας, στη εκπαίδευση και στη κατάρτιση. Το προσόν μπορεί να είναι και ένα νόμιμο δικαίωμα άσκησης επαγγέλματος (OECD) εργασιακές απαιτήσεις: η γνώση, οι ικανότητες και οι δεξιότητες που απαιτούνται για την εκτέλεση συγκεκριμένων καθηκόντων που απαιτούνται σε μια συγκεκριμένη θέση εργασίας επανακατάρτιση Κατάρτιση στην οποία τα άτομα αποκτούν νέες δεξιότητες που τους δίνουν πρόσβαση είτε σε μια νέα απασχόληση είτε σε νέες επαγγελματικές δραστηριότητες. εκπαιδευτής Άτομο το οποίο αναλαμβάνει μία ή περισσότερες δραστηριότητες σχετικές με τη λειτουργία (θεωρητική ή πρακτική) της κατάρτισης, είτε σε οργανισμούς εκπαίδευσης ή κατάρτισης είτε στο χώρο εργασίας. επικύρωση μαθησιακών αποτελεσμάτων Η επιβεβαίωση από έναν αρμόδιο φορέα ότι τα μαθησιακά αποτελέσματα (γνώση, δεξιότητες ή/και ικανότητες) που αποκτήθηκαν από ένα άτομο σε σελίδα 8

9 τυπικό, μη τυπικό ή άτυπο περιβάλλον, έχει αξιολογηθεί με βάση προκαθορισμένα κριτήρια και είναι σύμφωνη με τις απαιτήσεις ενός προτύπου επικύρωσης. Η επικύρωση τυπικά οδηγεί σε πιστοποίηση. επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) vocational education and training (επαγγελματικής κατάρτισης) Εκπαίδευση και κατάρτιση που στοχεύει στον εφοδιασμό των ατόμων με γνώση, τεχνογνωσία, δεξιότητες ή/και ικανότητες που απαιτούνται σε συγκεκριμένα επαγγέλματα ή στην ευρύτερη εργασιακή αγορά. ʹικανότητεςʹ (ʹcompetencesʹ) Με αυτό τον όρο νοείται η αποδεδειγμένη επάρκεια στη χρήση γνώσεων, δεξιοτήτων και προσωπικών, κοινωνικών ή/και μεθοδολογικών δυνατοτήτων σε περιστάσεις εργασίας ή σπουδών και στην επαγγελματική ή/και προσωπική ανέλιξη. Στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων, η περιγραφή ως προς τις «ικανότητες» αφορά την υπευθυνότητα και την αυτονομία. ικανότητα Η δυνατότητα του ατόμου να εφαρμόσει επαρκώς τα μαθησιακά αποτελέσματα σε ένα καθορισμένο πλαίσιο (εκπαίδευση, εργασία, προσωπική ή επαγγελματική ανάπτυξη). κοινωνία της γνώσης / κοινωνία βασισμένη στη γνώση Κοινωνία της οποίας οι διεργασίες και οι πρακτικές βασίζονται στην παραγωγή, διανομή και χρήση της γνώσης. κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (πρώτος κύκλος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) (ISCED 2) Η κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποτελεί συνέχεια των βασικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αν και η διδασκαλία έχει έντονα θεματικό χαρακτήρα και, συχνά, οι εκπαιδευτικοί που απασχολούνται είναι πιο εξειδικευμένοι. καθοδήγηση Καθοδήγηση και υποστήριξη που παρέχεται με διάφορους τρόπους σε νεαρά άτομα ή σε αρχάριους (δηλαδή, σε άτομα που γίνονται για πρώτοι φορά μέλη μιας μαθησιακής κοινότητας ή του μαθησιακού οργανισμού) από ένα έμπειρο άτομο που δρα ως πρότυπο, καθοδηγητής, προσωπικός εκπαιδευτής, προγυμναστής ή έμπιστος. σελίδα 9

10 κινητικότητα Η ικανότητα του ατόμου να μετακινείται και να προσαρμόζεται σε ένα νέο εργασιακό περιβάλλον. κατάρτιση εκτός χώρου εργασίας Επαγγελματική κατάρτιση που λαμβάνεται μακριά από το σύνηθες εργασιακό περιβάλλον. Συνήθως αποτελεί μόνο τμήμα ενός πλήρους προγράμματος κατάρτισης, το οποίο συνδυάζεται με κατάρτιση στον χώρο εργασίας. κατάρτιση στο χώρο εργασίας Επαγγελματική κατάρτιση που λαμβάνει χώρα σε τυπικό εργασιακό περιβάλλον. Μπορεί να αποτελεί το σύνολο της κατάρτισης ή να συνδυάζεται με κατάρτιση εκτός εργασίας. κοινωνική ένταξη Η ένταξη ατόμων ή ομάδων στην κοινωνία ως πολίτες ή ως μέλη δημόσιων κοινωνικών δικτύων. Η κοινωνική ένταξη είναι στενά συνδεδεμένη με την ένταξη στην αγορά εργασίας ή την οικονομική ένταξη. κατάρτιση εκπαιδευτών/εκπαίδευση εκπαιδευτών Θεωρητική ή πρακτική κατάρτιση για δασκάλους και εκπαιδευτές μάθηση Η διαδικασία κατά την οποία το άτομο αφομοιώνει πληροφορίες, ιδέες και αξίες και συνεπώς αποκτά γνώση, τεχνογνωσία, δεξιότητες και ικανότητες. ʹμαθησιακά αποτελέσματαʹ (ʹlearning outcomesʹ) Με αυτό τον όρο νοούνται όλα αυτά που ο εκπαιδευόμενος γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να κάνει μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας και στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων οι σχετικοί ορισμοί αφορούν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που έχουν αποκτηθεί. μαθησιακά αποτελέσματα / μαθησιακές επιδόσεις Το σύνολο των γνώσεων, δεξιοτήτων ή/και ικανοτήτων που έχει αποκτήσει ένα άτομο ή /και είναι σε θέση να επιδείξει μετά την ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας είτε τυπική, μη τυπική είτε άτυπη. μη τυπική μάθηση Μάθηση ενσωματωμένη σε προγραμματισμένες δραστηριότητες, οι οποίες δεν είναι σαφώς προσδιορισμένες ως μάθηση (από άποψη μαθησιακών στόχων, χρόνου μάθησης και μαθησιακής υποστήριξης). Η μη τυπική μάθηση σελίδα 10

11 είναι σκόπιμη από την πλευρά του εκπαιδευόμενου. μεταϋποχρεωτική εκπαίδευση Εκπαίδευση που συνεχίζεται από ένα άτομο μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση, η οποία θέτει τις ελάχιστες νομικές προδιαγραφές και τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. μετα δευτεροβάθμια (μη τριτοβάθμια) εκπαίδευση (ISCED 4) Τα προγράμματα αυτά βρίσκονται μεταξύ της ανώτερης δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εξυπηρετούν στην διεύρυνση των γνώσεων των αποφοίτων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα προγράμματα αυτά είναι σχεδιασμένα να προετοιμάσουν τους εκπαιδευόμενους για σπουδές στον πρώτο κύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή για άμεση είσοδο στην αγορά εργασίας. Δεν οδηγούν σε τίτλο σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. νέες βασικές δεξιότητες Δεξιότητες όπως η τεχνολογία της πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ), οι ξένες γλώσσες, οι κοινωνικές, οργανωτικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, η τεχνολογική παιδεία, η επιχειρηματικότητα. νομοθετικά ρυθμισμένο επάγγελμα Μία επαγγελματική δραστηριότητα ή το σύνολο των επαγγελματικών δραστηριοτήτων των οποίων η πρόσβαση και η άσκησή τους (ή άσκηση μίας μορφής τους) είναι άμεσα ή έμμεσα αντικείμενο των νομοθετικών, ρυθμιστικών ή διοικητικών διατάξεων, που σχετίζονται με την κατοχή συγκεκριμένων επαγγελματικών προσόντων. οργανισμός μάθησης Οργανισμός που προωθεί την μάθηση, όπου τα άτομα μαθαίνουν και εξελίσσονται μέσω της εργασίας προς όφελος του εαυτού τους, των άλλων και ολόκληρου του οργανισμού, και ο οποίος δημοσιοποιεί και αναγνωρίζει τις σχετικές προσπάθειες. πρόσβαση στην εκπαίδευση και κατάρτιση Όροι, περιστάσεις ή προϋποθέσεις (π.χ. επαγγελματικά προσόντα, εκπαιδευτικό επίπεδο, ικανότητες ή επαγγελματική εμπειρία κτλ.) που διέπουν την εισαγωγή και συμμετοχή σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς και προγράμματα. σελίδα 11

12 πιστοποιητικό/δίπλωμα/τίτλος Επίσημο έγγραφο, χορηγούμενο από έναν φορέα απονομής τίτλων στον οποίο αναγράφονται οι επιδόσεις ενός ατόμου με βάση ένα προκαθορισμένο πρότυπο. πιστοποίηση μαθησιακών αποτελεσμάτων Η διαδικασία έκδοσης ενός πιστοποιητικού, διπλώματος ή τίτλου που να επιβεβαιώνει επίσημα ότι ένα σύνολο αποτελεσμάτων μάθησης (γνώση, τεχνογνωσία, δεξιότητες ή/και ικανότητες), που αποκτήθηκαν από ένα άτομο, έχουν αξιολογηθεί και επικυρωθεί από έναν αρμόδιο φορέα με βάση ένα προκαθορισμένο πρότυπο. πάροχος εκπαίδευσης ή κατάρτισης Οποιοσδήποτε οργανισμός ή φυσικό πρόσωπο παρέχει εκπαίδευση ή υπηρεσίες κατάρτισης. πρώτος κύκλος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 5) Αυτό το επίπεδο περιέχει τριτογενή προγράμματα με: ακαδημαϊκό προσανατολισμό (τύπου Α) τα οποία είναι κυρίως θεωρητικού χαρακτήρα επαγγελματικό προσανατολισμό (τύπου Β), συνήθως πιο σύντομης διάρκειας από αυτά του τύπου Α, και διαμορφωμένα ούτως ώστε να οδηγούν στην αγορά εργασίας Τα προγράμματα του τύπου Α παρέχουν πρόσβαση σε σπουδές υψηλής έρευνας και επαγγέλματα με υψηλά απαιτούμενα προσόντα. Τα προγράμματα του τύπου Β προετοιμάζουν τους μαθητές για άμεση ένταξη σε συγκεκριμένη εργασία. Η εισαγωγή στο ISCED επίπεδο 5 συνήθως απαιτεί την επιτυχή ολοκλήρωση του επιπέδου 3 ή 4 του ISCED. προσανατολισμός και συμβουλευτική Ένα σύνολο δραστηριοτήτων που έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα άτομα στις εκπαιδευτικές, επαγγελματικές και προσωπικές επιλογές τους, καθώς και στην υλοποίησή τους πριν ή μετά την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης Το σύνολο των δραστηριοτήτων, του μαθησιακού περιεχομένου ή/και των μεθόδων που εφαρμόζονται προκειμένου να επιτευχθούν οι μαθησιακοί στόχοι (απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων ή/και ικανοτήτων). Οι δραστηριότητες αυτές είναι οργανωμένες σε μια λογική σειρά κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. σελίδα 12

13 πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων Μηχανισμός για την ανάπτυξη και ταξινόμηση των επαγγελματικών προσόντων (π.χ. σε εθνικό ή τομεακό επίπεδο) σύμφωνα με ένα σύνολο κριτηρίων (π.χ. χρησιμοποίηση περιγραφέων) εφαρμόσιμων σε συγκεκριμένα επίπεδα αποτελεσμάτων μάθησης. πρότυπο Μια σειρά από στοιχεία που το περιεχόμενο τους προσδιορίζεται από τους ενδιαφερόμενους φορείς. συγκρισιμότητα επαγγελματικών προσόντων Ο βαθμός στον οποίο είναι εφικτή η ταυτοποίηση μεταξύ του επιπέδου και περιεχομένου των προσόντων (πιστοποιητικών ή διπλωμάτων ή τίτλων) σε τομεακό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση Εκπαίδευση ή κατάρτιση που πραγματοποιείται μετά την αρχική εκπαίδευση ή την ένταξη στην εργασία, και η οποία αποσκοπεί: στη βελτίωση ή την αναβάθμιση γνώσεων ή/και ικανοτήτων στην απόκτηση νέων δεξιοτήτων για την αλλαγή καριέρας ή την επανακατάρτιση στη συνέχιση της προσωπικής ή επαγγελματικής ανάπτυξης. σύστημα μεταφοράς πιστωτικών μονάδων Ένα όργανο σχεδιασμένο να επιτρέπει τη συγκέντρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που αποκτήθηκαν σε τυπικό, μη τυπικό ή/και άτυπο περιβάλλον, και να διευκολύνει τη μεταφορά τους από το ένα πλαίσιο στο άλλο για επικύρωση και αναγνώριση. Ένα σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων μπορεί να διαμορφωθεί: περιγράφοντας ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή ένα πρόγραμμα κατάρτισης και αποδίδοντας διδακτικές μονάδες στις υποενότητές του (ενότητες, μαθήματα, πρακτική εξάσκηση, διατριβές κτλ.), ή περιγράφοντας ένα επαγγελματικό προσόν, χρησιμοποιώντας μαθησιακά αποτελέσματα ενοτήτων και αποδίδοντας μονάδες σε κάθε ενότητα σύστημα επαγγελματικών προσόντων Όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την αναγνώριση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και άλλων μηχανισμών που συνδέουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση με την αγορά εργασίας και την κοινωνία του πολίτη. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν: σελίδα 13

14 τον ορισμό της πολιτικής της κατάρτισης, το σχεδιασμό και την εφαρμογή της κατάρτισης, τις θεσμικές συμφωνίες, τη χρηματοδότηση, τη διασφάλιση της ποιότητας την αξιολόγηση, την επικύρωση και πιστοποίηση των αποτελεσμάτων μάθησης τυπική μάθηση Μάθηση που πραγματοποιείται σε οργανωμένο και δομημένο πλαίσιο (π.χ. σε εκπαιδευτικό οργανισμό ή οργανισμό κατάρτισης ή κατά τη διάρκεια της εργασίας) και είναι ρητώς χαρακτηρισμένη ως μάθηση (ως προς τους στόχους, τη διάρκεια ή τους πόρους). Η τυπική μάθηση είναι σκόπιμη από την πλευρά του εκπαιδευόμενου και οδηγεί σε πιστοποίηση. υποχρεωτική εκπαίδευση Η κατώτερη βαθμίδα και η ελάχιστη διάρκεια υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης που προβλέπεται από τη νομοθεσία. ψηφίδα (ECεπαγγελματικής κατάρτισης ) Ένα σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων, ή/και ικανοτήτων, το οποίο αποτελεί συνεκτικό κομμάτι των επαγγελματικών προσόντων. Μια ψηφίδα μπορεί να είναι το μικρότερο μέρος από ένα προσόν που μπορεί να αξιολογηθεί, να μεταφερθεί, να επικυρωθεί και πιθανώς να πιστοποιηθεί. Μια ψηφίδα μπορεί να είναι συγκεκριμένη για ένα μόνο προσόν ή κοινή για πολλά προσόντα. σελίδα 14

15 Α ΜΕΡΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΕΡΕΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Ο ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Στη σημερινή εποχή, η ύπαρξη ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει τις απαιτούμενες ικανότητες και δεξιότητες αποτελεί παράγοντα ζωτικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη κάθε κοινωνίας. Το ανθρώπινο κεφάλαιο μιας κοινωνίας καθορίζει την ικανότητά της να προσαρμοστεί στις αλλαγές που γίνονται σε όλους τους τομείς, την ικανότητά της να διατηρήσει ικανοποιητικά επίπεδα παραγωγικότητας, ενώ παράλληλα είναι εκείνο που καθορίζει και την αποτελεσματικότητα και τη στρατηγική αξία των υπευθύνων λήψης αποφάσεων. Επιπλέον οι οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές, που απορρέουν από την παγκοσμιοποίηση, τη συνακόλουθη αναίρεση του τοπικού στοιχείου και τα αποτελέσματα σε επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο, έχουν μετατοπίσει το ενδιαφέρον για ανάπτυξη στην προσωπική ολοκλήρωση, στην κατάκτηση της γνώσης, τις πολύπλευρες δεξιότητες, και την ικανότητα συνεχούς προσαρμογής. Είναι λοιπόν σημαντικό να αναπτυχθεί και να βελτιωθεί η ποιότητα της κατάρτισης και να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις στον άνθρωπο και τις ικανότητές του προκειμένου να ενισχυθεί η πορεία για περαιτέρω δράση (CEDEFOP, 2000: 18 19). Με σημείο αφετηρίας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας το Μάρτιο του 2000 το οποίο συζήτησε για τις νέες βασικές δεξιότητες, που είναι απαραίτητες για το ανθρώπινο δυναμικό στην Ε.Ε, πρέπει να σημειωθεί ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι η προσπάθεια αυτή επιδοκιμάστηκε από τους εκπροσώπους της πολιτικής κάθε ευρωπαϊκής χώρας. Η σημασία ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι ορατή μέσα από την προσπάθεια να κατανοήσουμε βαθύτερα το περιεχόμενο και τις συνέπειες αυτών των προτάσεων καθώς και το εάν αντιπροσωπεύουν μία ρεαλιστική προσπάθεια για το μέλλον. Η διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κάλεσε την περίοδο εκείνη τα κράτη μέλη, να αναπτύξουν και να θέσουν σε εφαρμογή ένα νέο πλαίσιο: «ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο [το οποίο] θα πρέπει να ορίζει τις νέες βασικές δεξιότητες που πρέπει να παρέχονται με τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση» (Kamarainen, Attwell & Brown, 2002: 33 36). Ο νέος στρατηγικός σκοπός της Ε.Ε. για μια οικονομία που στηρίζεται στη γνώση, πιο ανταγωνιστική, δυναμική και ικανή να στηρίξει τις οικονομικές εξελίξεις στον εργασιακό τομέα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την κοινωνική συνοχή, διαμορφώθηκε το Μάρτιο του Νέοι στόχοι της πολιτικής στην εκπαίδευση και την κατάρτιση θέτουν σε εφαρμογή τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής, την αποκαλούμενη ως ʹανοιχτή μέθοδο συντεταγμένωνʹ. Τα συμπεράσματα της Λισσαβόνας θέτουν σε εφαρμογή την επίτευξη σελίδα 15

16 τριών βασικών αντικειμενικών στόχων για τα ευρωπαϊκά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης: α. την ανάπτυξη τοπικών κέντρων μάθησης β. την προώθηση νέων βασικών ικανοτήτων σε ό,τι αφορά την πληροφορία της τεχνολογίας και γ. την αυξημένη διαφάνεια των προσόντων. Είναι λοιπόν σημαντική η διερεύνηση της ατζέντας της Λισσαβόνας με τους όρους αλλαγής που αυτή συνεπάγεται για τη νόμιμη θέσπιση των ευρωπαϊκών πολιτικών στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση, τις κατευθυντήριες αρχές, τις βασικές υλοποιήσεις και τη δυνατότητα απήχησης στις εθνικές πολιτικές. Η σχετική έρευνα, που έχει διεξαχθεί υπό το πρίσμα της ιστορικής εξέλιξης της επάρκειας των προσόντων στο χώρο της εκπαίδευσης και κατάρτισης, έχει ως σκοπό να προσδιοριστεί η ταυτότητα των μακροπρόθεσμων συνεπειών και αλλαγών, έτσι όπως διαφαίνονται μέσα από την περιγραφή τριών βασικών περιόδων στη δημιουργία ευρωπαϊκών πολιτικών για την εκπαίδευση και την κατάρτιση: α. πριν τη συμφωνία του Μάαστριχτ β. μετά τη συμφωνία του Μάαστριχτ και γ. μετά τη συμφωνία της Λισσαβόνας. Για καθεμία από τις τρεις περιόδους το κυρίαρχο μοντέλο της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοψίζεται στη σχηματική απεικόνιση που ακολουθεί: σελίδα 16

17 A. Προ Μάαστριχτ: κατευθυντήριες αρχές: οικονομική συνεργασία και επαγγελματισμός Σχήμα 1. Το μοντέλο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στην Εκπαίδευση και Κατάρτιση πριν από τη Συμφωνία του Μάαστριχτ: Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην επιμόρφωση και εκπαίδευση Απήχηση στα Εθνικά συστήματα Βασικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης VET μικρής κλίμακας προγράμματα δράσης SEDOC Εγγραφή Επιλεκτικές ερμηνείες και εφαρμογές Petra Comett Lingua Μικρής κλίμακας προγράμματα δράσης Erasmus Κατευθυντήριες Αρχές ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΣΜΟΣ Νομική βάση Συμφωνία της Ρώμης (αρθ ) Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την κρίση της Δικαιοσύνης (Erasmus, Gravier, Forcheri) Άμεσες αλλά χωρίς σαφή οριοθέτηση Μη άμεση οριοθέτηση Επαγγελματική Εκπαίδευση και κατάρτιση Γενική Εκπαίδευση Γενικά, οι επιπτώσεις, τα ασαφή νομικά πλαίσια άφησαν περιθώρια στα Κράτη Μέλη να ερμηνεύσουν και να θέσουν επιλεκτικά σε ισχύ πολιτικές της κοινότητας στα αντίστοιχα εθνικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. σελίδα 17

18 Β. Μετά Μάαστριχτ κατευθυντήριες αρχές: οικονομική συνεργασία και επαγγελματισμός Σχήμα 2. Το μοντέλο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στην Εκπαίδευση και Κατάρτιση μετά τη συμφωνία του Μάαστριχτ: Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην επιμόρφωση και εκπαίδευση Απήχηση στα Εθνικά συστήματα Βασικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πλαίσιο Προγράμματο: Leonardo da Vinci Europass Κατάρτιση Διάσταση ερμηνειών και αύξηση των θεσμικών Πρωτοβουλίες Τηλε-μάθησης Tempus ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ (ως αποτέλεσμα) Πρωτοβουλίες Δια βίου μάθησης Πλαίσο Προγράμματος: Socrates Κατευθυντήριες Αρχές ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ Νομική βάση Συμφωνία του Μάαστριχτ (Αρθ. 127) Συμφωνία του Μάαστριχτ (Αρθ. 126) Περιορισμένης αμεσότητας προσδιορισμός Περιορισμένης αμεσότητας προσδιορισμός Επαγγελματική Εκπαίδευση και κατάρτιση Γενική Εκπαίδευση σελίδα 18

19 Συνολικά, με την προώθηση της κινητικότητας των ευρωπαίων πολιτών, η Ε.Ε. ενίσχυσε την πίεση στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, που επιτρέπουν τη μετακίνηση από το ένα εθνικό πλαίσιο στο άλλο. Μέσω της τηλεμάθησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ε.Ε. δημιούργησε εκπαιδευτικές ευκαιρίες, που δεν περιορίζονται αποκλειστικά στις δυνατότητες σε εθνικό επίπεδο. Στο πρακτικό μέρος του προγράμματος αναγνωρίζονται τρεις στόχοι στρατηγικής σημασίας: α. Η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Ε.Ε. β. Η διευκόλυνση καθολικής πρόσβασης στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, και γ. Το άνοιγμα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στον ευρύτερο κόσμο Για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση η πρόταση να διατυπωθούν κοινές αρχές φαίνεται να αποτελεί τον ιστορικό προάγγελο όσων συνεπάγεται το πρόγραμμα εργασίας του Ωστόσο, οι κοινές αρχές δεν αποτέλεσαν νομικά εργαλεία δεσμευτικών κανονισμών και δεν υπήρξε ποτέ μια μέθοδος εφαρμογής που να αποδόθηκε σε αυτούς. Τα συμπεράσματα της Λισσαβόνας και η απόδοσή τους στο πρόγραμμα εργασίας συνέβαλλαν καθοριστικά στη συνεργασία των ευρωπαϊκών χωρών στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (επαγγελματικής κατάρτισης). σελίδα 19

20 Γ. Μετά Λισσαβόνα Σχήμα 3. Το μοντέλο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στην εκπαίδευση και κατάρτιση μετά τη Λισσαβόνα Απήχηση στα Εθνικά συστήματα Βασικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης: ρυθμίσεις προτύπων Εκούσιος προσανατολισμός στους στόχους και τις αρχές της Ε.Ε. Μεταφορά Μονάδων ECTS EQF ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Μεταφορά Μονάδων ECTS ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ (ως αποτέλεσμα) Tempus Δείκτες και σημεία αναφοράς ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Μεταφορά Μονάδων ECTS ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ Κατευθυντήριες Αρχές Νομική βάση Η δήλωση της Κοπεγχάγης Η συμφωνία του Μάαστριχτ (αρθ.127) Τα Συμπεράσματα και η Ατζέντα της Λισσαβόνας Η δήλωση της Μπολόνια Η συμφωνία του Μάαστριχτ (αρθ.126) Υπερεθνικοί και διακυβερνητικοί ορισμοί Επαγγελματική Εκπαίδευση και κατάρτιση Γενική Εκπαίδευση σελίδα 20

21 Η συγκρότηση κοινών στόχων αλλά και δεικτών ποιότητας και σημείων αναφοράς για την εθνική πολιτική στην εκπαίδευση και κατάρτιση δείχνει μια περαιτέρω προσπάθεια από αυτήν που έγινε με τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Η δημιουργία των ʹσυγκρίσιμων δεικτώνʹ αποτελεί εγχείρημα κατασκευής και περιγραφής της πραγματικότητας και οδηγεί στην ʹομογενοποίηση της πληροφορίαςʹ. Η χρηματοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο προγραμμάτων δίνει κίνητρα για συνεργασία μεταξύ των εθνικών πρωταγωνιστών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η συνεργασία συχνά επιφέρει παρόμοιες εξελίξεις στα εθνικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης διαφορετικών Κρατών Μελών, όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη των ίδιων προτύπων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση σε διαφορετικές χώρες, που επιχορηγήθηκε από το πρόγραμμα LEONARDO. Μʹ αυτόν τον τρόπο γεφυρώνεται ο διαχωρισμός μεταξύ των εθνικών συστημάτων για τα προσόντα και γίνεται εφικτή η δημιουργία περισσότερο συνεκτικών συστημάτων και περιεχομένων για τα προσόντα. Εξετάζοντας την πρόοδο των στόχων για την επαγγελματική εκπαίδευση, που διατυπώθηκε στη Διακήρυξη της Κοπεγχάγης, τον κοινό σκοπό του Μάαστριχτ, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι τα Κράτη Μέλη θα εξελίξουν τις επιδράσεις της Κοπεγχάγης σύμφωνα με το σύνολο των διαφορετικών τους προτεραιοτήτων, θα συνεχίσουν δηλαδή να αναπτύσσουν μεταρρυθμίσεις, που είναι πιο κατάλληλες για τις δικές τους παραδόσεις, τις περιστάσεις, τις προκλήσεις και τους στόχους (Humbert, 2006: 1 25). Ο εντεινόμενος παγκόσμιος ανταγωνισμός, η μη επαρκής κατάρτιση ενός μεγάλου αριθμού εργαζομένων και η αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού, κατέστησαν αναγκαία την οργανωμένη δράση στο πεδίο της εκπαίδευσης και κατάρτισης για την ενίσχυση της μελλοντικής ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας στην Ευρώπη. Η βάση για την ευρωπαϊκή συνεργασία στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (επαγγελματικής κατάρτισης ) διευθετήθηκε στη Διακήρυξη της Κοπεγχάγης το Νοέμβριο του 2002 και αποτέλεσε την αρχή για τη Διαδικασία της Κοπεγχάγης. ( learning policy/doc60_en.htm προσπελάστηκε 05/11/2009). Η Διαδικασία της Κοπεγχάγης στοχεύει στην ενθάρρυνση των ατόμων να εμπλακούν στην επαγγελματική μάθηση μέσα από τις ευκαιρίες που είναι διαθέσιμες στο σχολείο, στην ανώτατη εκπαίδευση, στον εργασιακό χώρο ή στον ιδιωτικό τομέα. Τα εργαλεία συνεχιζόμενης εκπαίδευσης είναι αυτά που θα δώσουν τη δυνατότητα στους χρήστες να συνδεθούν και να επενδύσουν στη μάθηση που αποκτήθηκε σε διαφορετικούς χρόνους και δομές τόσο της τυπικής όσο και της μη τυπικής μάθησης. Γίνεται αναφορά της σελίδα 21

22 διαδικασίας κάθε δύο χρόνια: η 1η έλαβε χώρα στο Μάαστριχτ το Δεκέμβριο του 2004, η 2η στο Ελσίνκι το Δεκέμβριο του 2006 και η 3η στο Μπορντώ το Νοέμβριο του ( προσπελάστηκε 05/11/2009) Η ανάπτυξη κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου και εργαλείων προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια, η αναγνώριση και η ποιότητα των ικανοτήτων και των προσόντων καθιστά ευκολότερη την κινητικότητα όσων εμπλέκονται στη διαδικασία μάθησης, καθώς και των εργαζομένων. Το πιο σημαντικό από όλα αυτά τα εργαλεία είναι το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο προσόντων (EQF) 1, το Ευρωδιαβατήριο (Europass), το Ευρωπαϊκό Πιστωτικό Σύστημα για την επαγγελματική κατάρτιση (ECεπαγγελματικής κατάρτισης) και το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τη διασφάλιση Ποιότητας στην επαγγελματική κατάρτιση (EQARF). Η ποιότητα των δασκάλων και εκπαιδευτών της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (επαγγελματικής κατάρτισης) και κατά συνέπεια η ποιότητα της ενιαίας και συνεχιζόμενης επαγγελματικής ανάπτυξης τους σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους είναι αλληλοεξαρτώμενη με την ποιότητα των συστημάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης συμπεριλαμβανομένης της ενιαίας συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η ενίσχυση των πρακτικών με θετικά αποτελέσματα και η αναδιαμόρφωση των διαδικασιών στα εθνικά συστήματα είναι εφικτή μέσω των δραστηριοτήτων ανταλλαγής της γνώσης (peer) που οργανώθηκαν γιʹ αυτό το σκοπό. ( learning policy/doc60_en.htm προσπελάστηκε 05/11/2009). H πολιτική στρατηγική της Λισσαβόνας το 2000 είχε αρχικά ως συνέπεια την ενίσχυση του διαλόγου για την επιμόρφωση και την εκπαίδευση, αφού αναγνωρίστηκαν ως παράγοντες καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη στη σημερινή κοινωνία της γνώσης και της οικονομίας. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν συναινέσει (με ό,τι αυτή η συναίνεση συνεπάγεται) στη δημιουργία μιας πολιτικής σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, η οποία υλοποιείται σταδιακά μέσω του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», το οποίο έχει αρχίσει να αποφέρει κάποια ορατά αποτελέσματα σε ό,τι κυρίως αφορά τη διαμόρφωση θεσμικής πολιτικής στα κράτη μέλη (Nuissl Ε., 2008: ). Η έκθεση που αφορά στους «Μελλοντικούς Στόχους για τα Συστήματα Επιμόρφωσης και Κατάρτισης» επιδοκιμάστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης στη Στοκχόλμη το Μάρτιο του 2001, ενώ αναγνωρίστηκαν σημεία 1 Βλέπε σχετικά το European Commission (2005) Commission staff working document: towards a European Qualifications Framework for lifelong learning, Brussels, , SEC(2005) 957 (Brussels, European Commission Directorate General for Education and Culture). σελίδα 22

23 αναφοράς για δράση από κοινού σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με σκοπό να επιτευχθούν οι στόχοι που τέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας. Πρόκειται για σημεία αναφοράς, που βασίζονται σε τρεις στρατηγικούς στόχους της έκθεσης: τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων επιμόρφωσης και εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη διευκόλυνση της πρόσβασης όλων στα συστήματα επιμόρφωσης και εκπαίδευσης και τη δυνατότητα των συστημάτων επιμόρφωσης και κατάρτισης να απευθύνονται στους πολίτες του κόσμου (European Commission, 2002). Το πρόγραμμα εργασίας ʹΕκπαίδευση και Κατάρτιση στην Ευρώπη: ποικίλα συστήματα με κοινούς στόχους ως το 2010ʹ επιχειρεί την αναμόρφωση στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εκπαιδευτές αναγνωρίζονται ως τα βασικά πρόσωπα μιας γενικότερης στρατηγικής για την ποιότητα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Η βελτίωση, συνεπώς, της εκπαίδευσής τους έχει πρωτεύοντα ρόλο προκειμένου να βελτιωθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα στο μέλλον. Επιπλέον, η αρχική εκπαίδευση και η περαιτέρω ανάπτυξη των ικανοτήτων των εκπαιδευτών και των δασκάλων σχετίζεται άμεσα με τις μελλοντικές ευρωπαϊκές πολιτικές και ιδιαίτερα με το μεταβαλλόμενο ρόλο τους στο πλαίσιο της ατζέντας για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις για τους εκπαιδευτές. Ο ρόλος λοιπόν των δασκάλων και των εκπαιδευτών, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο ετοιμάζονται για νέες ευθύνες, θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί. Νέες στρατηγικές που θέτουν σε εφαρμογή την ατζέντα για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση έχουν οδηγήσει σε ακόμη ευρύτερα περιεχόμενα και διαδικασίες μάθησης. Το επαγγελματικό προφίλ των εκπαιδευτών διαμορφώνεται μέσα σʹ ένα ευρύ πεδίο περιοχών της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, στο οποίο συμμετέχει ενεργά ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων. Σʹ αυτό το περιεχόμενο οι εκπαιδευτές κερδίζουν νέους ρόλους και ευθύνες. Στις 12 Νοεμβρίου 2002, το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης ψήφισμα για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας σε ό,τι αφορά την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Το ψήφισμα αυτό αποτέλεσε τη βάση για την έγκριση μιας νέας στρατηγικής για τη βελτίωση της απόδοσης, της ποιότητας και της ελκυστικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Κοπεγχάγη το Νοέμβριο του 2002, αποκαλούμενη κοινώς «Διαδικασία της Κοπεγχάγης». Η Νέα Συνθήκη του Μάαστριχτ του 2004 έθεσε τους ακόλουθους στόχους προκειμένου να απευθυνθεί εν μέρει στις παραπάνω μελλοντικές προοπτικές: να προσδιορίσει τις ειδικές μαθησιακές ανάγκες και το μεταβαλλόμενο σελίδα 23

24 ρόλο δασκάλων και εκπαιδευτών στην εκπαίδευση ενηλίκων να διερευνήσει τις πιθανότητες να καταστεί το επάγγελμα της εκπαίδευσης και κατάρτισης περισσότερο ελκυστικό να ενισχύσει τη συνεχιζόμενη επαγγελματική εξέλιξη των δασκάλων και των εκπαιδευτών με βάση τις ικανότητες τους να ενισχύσει τους δασκάλους και τους εκπαιδευτές στο μεταρρυθμιστικό τους ρόλο μέσα στο μαθησιακό περιβάλλον Παρόλο που οι εκπαιδευτές έχουν αναγνωριστεί ως οι πρωταγωνιστές της βασικής και της περαιτέρω επαγγελματικής εκπαίδευσης παραμένουν ακόμη ασαφή και υπό έρευνα τα προσόντα των εκπαιδευτών επαγγελματικής κατάρτισης καθώς και ο μελλοντικός τους ρόλος. Ένας βασικός λόγος που η κατάσταση των εκπαιδευτών είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά είναι το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της δουλειάς και της εκπαίδευσης λαμβάνει χώρα σε μια περισσότερο άτυπη βάση. Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι εκπαιδευτές στις περισσότερες χώρες έχουν αναδειχθεί σε μια κατηγορία μισθωτών ή ομάδας επαγγελματιών. Στο ίδιο πλαίσιο η σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου τον Απρίλιο του 2008 σχετικά με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων για τη δια βίου μάθηση επιτρέπει την προαγωγή της κινητικότητας και της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε όλη της διάρκεια του βίου, θέτοντας τις βάσεις για την αναγνώριση των μαθησιακών κεκτημένων από το ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο άλλο, από τη μία χώρα στην άλλη. Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου του 2008 για την εκπαίδευση των ενηλίκων, υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων η πρόβλεψη των αναγκών, όσον αφορά τις δεξιότητες, καθώς και των κενών και ελλείψεων πέρα από την καταγραφή των νέων και μόλις εμφανιζόμενων απαιτήσεων σε ό,τι αφορά την απασχόληση σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την εφαρμογή πολιτικών επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ), που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ιδιωτών, της κοινωνίας και της οικονομίας. Παράλληλα, αναγνωρίζεται η εφαρμογή κοινών ευρωπαϊκών εργαλείων διαφάνειας και αναγνώρισης των προσόντων, όπως το Europass, το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναγνώρισης Προσόντων (EQF), το Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Διδακτικών Μονάδων (ECTS) και το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Διδακτικών Μονάδων για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ε.Ε.Κ (ECεπαγγελματικής κατάρτισης). Το γεγονός αυτό συνεπάγεται τη χρήση μηχανισμών διασφάλισης ποιότητας και τη δημιουργία μελλοντικού ευρωπαϊκού πλαισίου διασφάλισης ποιότητας για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (CERAQ), που είναι κρίσιμα για την εγγύηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ταυτόχρονα προωθούν τον εκσυγχρονισμό των σελίδα 24

25 συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτε άλλο από διαδικασίες (πολιτικές και θεσμικές), οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να γίνουν σημαντικές τροποποιήσεις των εθνικών πολιτικών και να δημιουργηθούν σημαντικά εργαλεία για τη διαφάνεια και την αναγνώριση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων, καθώς και για την ποιότητα των συστημάτων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι ενημερωμένες μέθοδοι εργασίας είχαν ως συνέπεια την ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων και την ενίσχυση της χρήσης των διαθέσιμων εργαλείων 2. Σε αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, υπάρχει και το ταυτόχρονο αίτημα η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση να διατηρήσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Τα κράτη μέλη, οι κοινωνικοί εταίροι και οι κλαδικές οργανώσεις σε όλα τα στάδια της διαδικασίας συνδέονται με κοινή ευθύνη ως προς αυτό, αφού αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2008). Η μελέτη για το EUROTRAINER (Ευρωεκπαιδευτή) σχεδιάστηκε για να καλύψει αυτό το κενό παρέχοντας μια ανάλυση της κατάστασης των εκπαιδευτών στους οργανισμούς σε ό, τι αφορά τα καθήκοντα και τις ευθύνες τους, τις ικανότητες, τη συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη και κατάρτισή τους, όπως επίσης και άλλες διαστάσεις. Η ομάδα αντικείμενο αποτελείται από άτομα που δραστηριοποιούνται στο χώρο της μάθησης και ενσωματώνουν την αρχική και συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς και τις λειτουργίες εκπαίδευσης στη δουλειά τους με ποικίλους τρόπους και τα οποία απασχολούνται σε μια ιδιωτική ή δημόσια επιχείρηση. Με σκοπό να διερευνήσει τα θέματα που εξελίσσονται σε σχέση με την εκπαίδευση και την επαγγελματοποίηση των εκπαιδευτών στους οργανισμούς στην Ευρώπη γίνεται μια προσπάθεια εκτίμησης και αποτίμησης της εργασίας, των προσόντων και της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών σε τριάντα ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικότερα, ο EUROTRAINER (Ευρωεκπαιδευτής) απάντησε σε ερωτήματα που αναφέρονται στα ακόλουθα πεδία: 1. Προσόντα και ικανότητες: Ποιες είναι οι δεξιότητες, οι ικανότητες και τα προσόντα που αναμένονται από έναν εκπαιδευτή, καθώς και ο τρόπος που αυτά αποτιμώνται και ελέγχονται. Υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις 2 Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό πλαίσιο ευρωπαϊκών προσόντων (EQF) αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την προώθηση και τη διευκόλυνση δημιουργίας εθνικών συστημάτων και πλαισίων επαγγελματικών προσόντων βάσει των μαθησιακών κεκτημένων, γεγονός που εκσυγχρόνισε και ενίσχυσε το καθεστώς της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (EEK). σελίδα 25

26 ποιότητας και εργαλεία για την αξιολόγησή της ποιότητας σε καθορισμένα περιεχόμενα; 2. Εργασιακά καθήκοντα: Αποτύπωση των συγκεκριμένων εργασιακών καθηκόντων ενός εκπαιδευτή, καθώς και το εάν απασχολούνται περισσότερο με δραστηριότητες της αρχικής ή της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Ποια άλλα είδη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων εφαρμόζουν οι εκπαιδευτές; 3. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και η επαγγελματική τους ανέλιξη: Η ύπαρξη ή μη συστηματικής ενημέρωσης των εκπαιδευτών για τις γνώσεις, τις ικανότητες και τα προσόντα που σχετίζονται με τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως και εάν και σε ποιό βαθμό απασχολούνται σε δραστηριότητες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Υπάρχει υποστήριξη και αναγνώριση από την πλευρά των οργανισμών της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των εκπαιδευτών; 4. Η θέση και η αναγνώρισή τους: Το είδος της εργασιακής σχέσης των εκπαιδευτών με τους οργανισμούς, στους οποίους εργάζονται, ως μισθωτοί πλήρους απασχόλησης ή μισθωτοί μερικής απασχόλησης. Σε ποιο βαθμό οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την εκπαίδευση αναγνωρίζονται σε μια επιχείρηση παρέχοντας κάποιο όφελος, πλεονέκτημα ή ακόμη κα τη δυνατότητα καριέρας; Υπάρχει ανάγκη να αυξηθεί η ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτή; 5. Αποτίμηση της ποιότητας των εκπαιδευτικών τους δραστηριοτήτων: Τα είδη των μηχανισμών που επιχειρούν την αποτίμηση της ποιότητας στην παρεχόμενη εκπαίδευση. Υπάρχει συστηματική αξιολόγηση των εκπαιδευτών και εάν ναι, στη βάση ποιων κριτηρίων; 6. Μελλοντικές τάσεις: Απόπειρα προσδιορισμού των τάσεων ή των κατευθύνσεων με βάση την κατάσταση των εκπαιδευτών. Οι δραστηριότητες κατάρτισης έχουν σημαντικό ρόλο για την οικονομική επιτυχία και την ανταγωνιστικότητα ενός οργανισμού; (European Commission, 2008: 20 22) Η έρευνα για το Eurotrainer αποτέλεσε μια καίρια πρωτοβουλία για τα προσόντα, την κατάσταση και το χώρο εργασίας των εκπαιδευτών στο χώρο των εταιρειών σε όλη την Ευρώπη. Ταυτόχρονα όμως δημιούργησε ένα πεδίο συνεργασίας ανάμεσα στους ιθύνοντες, που έχουν βασικό ρόλο σε εθνικό επίπεδο, εγείροντας το έρεισμα για την ανταλλαγή απόψεων και μια διευρυμένη συνεργασία στο χώρο των εκπαιδευτών στην Ευρώπη. Σʹ αυτή την κατεύθυνση συνέβαλλαν τόσο η συνεργασία μεταξύ της κοινοπραξίας Eurotrainer και των σχετικών ερευνών όπως το Lot2, το TTNet, οι έρευνες του Cedefop για τον επαγγελματισμό των εκπαιδευτών και το πρόγραμμα εργασίας TTplus Leonardo da Vinci. Ακολούθως, το Νοέμβριο του 2007 έχουμε την έναρξη του νέου Δικτύου Eurotrainer II Δίκτυο για την ενίσχυση των εκπαιδευτών στην Ευρώπη, το οποίο προβάλλει ένα νέο πλαίσιο για τη σελίδα 26

27 συνέχιση της εργασίας που ξεκίνησε με τις έρευνες Lot1 και Lot2. Αυτό συνεπάγεται ότι θα παρέχει μια πλατφόρμα για τις δραστηριότητες στο πεδίο των εκπαιδευτών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ενσωματώνοντας καινοτόμα χαρακτηριστικά του δικτύου στην έρευνα και την πρακτική. Στην ενίσχυση του νέου δικτύου συμβάλλει καθοριστικά η συνεργασία μεταξύ εθνικών ηγετών, ειδικών και παραγόντων, που οι συντελεστές της κοινοπραξίας καθιέρωσαν καθ όλη της διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας σε 30 χώρες. Με αυτό τον τρόπο, καθίσταται εφικτή η δημιουργία ενός δικτύου ειδικών σε εθνικό επίπεδο και ειδικών σε ινστιτούτα σε όλη την Ευρώπη, οι οποίοι θα έχουν τόσο ένα κυρίαρχο ρόλο στο πεδίο των εκπαιδευτών στην αντίστοιχη χώρα και οι οποίοι μέσα από τη μεταξύ τους επικοινωνία ενισχύονται στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την κατάσταση και το κύρος των εκπαιδευτών. Παράλληλα, το δίκτυο συνεχίζει την έρευνα και τη συλλογή υλικού που ξεκίνησε με σχετικές έρευνες για τους εκπαιδευτές στην Ευρώπη. Επιπλέον, η πολιτική τακτική και ο προγραμματισμός αποτελούν το βασικό σημείο σύγκλισης του 2ου συντονισμένου δικτύου δραστηριότητας που πραγματοποιείται το Ένα ακόμη στοιχείο σε ρόλο κλειδί του δικτύου θα αποτελέσει μια εικονική πλατφόρμα που θα περιλαμβάνει περισσότερους ειδικούς, επαγγελματίες και άλλα άτομα αντίστοιχου ενδιαφέροντος. (European Commission, 2008: 117) Η «γενική συναίνεση» επομένως, η οποία αναδεικνύεται, στηρίζεται στην ιδέα ότι η «επένδυση» στην απαιτούμενη εξειδίκευση των στελεχών της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι μια παράμετρος καθοριστικής σημασίας, που θα πρέπει να έρθει στο επίκεντρο τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών όσο και των δημόσιων και των ιδιωτικών οργανισμών. Αυτό σημαίνει ότι η ποιότητα των εκπαιδευτικών στα σχολεία, των πάσης φύσεως εκπαιδευτών και των υπολοίπων στελεχών έχουν αναγνωριστεί ως η βασική συνθήκη, που εξασφαλίζει την επάρκεια των αποτελεσμάτων και της ποιότητας στα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η ποιότητα της μάθησης ενηλίκων είναι συνισταμένη της διαφορετικότητας των επαγγελματιών, που συνεργάζονται στις δομές οι οποίες παρέχουν κάθε τύπου εκπαίδευση και κατάρτιση. Παράλληλα με τους ειδικευμένους εκπαιδευτές και εκπαιδευτικούς, η Ε.Ε αποβλέπει στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στη διοίκηση, την καθοδήγηση και στη διαχείριση. Ο ρόλος όλων αυτών θα έχει όλο και μεγαλύτερη σημασία στα επόμενα χρόνια 3. Η 3 Όπως χαρακτηριστικά διευκρινίζεται στο σχετικό κείμενο της Επιτροπής, στην εποχή της γνώσης, ο κύριος παράγοντας για την εξέλιξη βρίσκεται στην πνευματική δημιουργία σε όλους τους τομείς. Η επανάσταση στο χώρο της πληροφορίας έχει μετασχηματίσει τόσο την κοινωνία μας ως οργανισμό όσο και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Οι κοινωνίες που δεν μπορούν να εναρμονιστούν με αυτές τις αλλαγές θα μείνουν αναπόφευκτα πίσω ενώ όσοι σελίδα 27

28 συνεχής ενημέρωση με στοιχεία που αφορούν τα προσόντα των ατόμων, που εργάζονται στην εκπαίδευση ενηλίκων, είναι ζωτικής σημασίας για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των ενηλίκων. Επί του παρόντος, η επαγγελματική τους εξέλιξη παραμένει μια αληθινή πρόκληση για τις περισσότερες χώρες. Ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στο να οριστούν τα περιεχόμενα και οι διαδικασίες της βασικής εκπαίδευσης και των πρόσθετων χαρακτηριστικών που ανάγουν σε επαγγελματίες τα στελέχη που εργάζονται στην εκπαίδευση ενηλίκων και την επαγγελματική κατάρτιση. Επιπλέον, το επάγγελμα δεν αναγνωρίζεται πάντα στο πλαίσιο των τυπικών δομών σταδιοδρομίας. Στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση ενηλίκων έχουμε πολλά στελέχη προσωρινής ή μερικής απασχόλησης ή άτομα που εργάζονται σε εθελοντική βάση. Τα στελέχη έχουν ετερογενή χαρακτηριστικά όχι μόνο ως προς την επαγγελματική τους κατάσταση αλλά και σε ό,τι αφορά το μορφωτικό τους ιστορικό και το προφίλ της εργασίας τους. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν (συναινετικό μεν ετερογενές δε) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παροτρύνει τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα για τη βασική και τη συνεχιζόμενη επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτών προκειμένου να ενισχύσει την κατάρτιση ατόμων που εργάζονται στην εκπαίδευση ενηλίκων 4. Τα στελέχη της συνεχιζόμενης μάθησης των ενηλίκων οι επιμορφωτές ενηλίκων και οι εκπαιδευτές επαγγελματικής κατάρτισης έχουν σημαντικό ρόλο στο να καταστεί η συνεχιζόμενη εκπαίδευση απτή πραγματικότητα στην Ευρώπη. Είναι τα άτομα που μεταδίδουν γνώση, ικανότητες και κατάρτιση στους ενήλικες μαθητευόμενους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει έλλειψη πληροφοριών για τις διαστάσεις του επαγγέλματος, όπως το ποιοι είναι, το πώς επιλέγουν το επάγγελμα, ποιες ικανότητες/δεξιότητες/προσόντα αναμένεται ή απαιτείται να κατέχουν, ποιοι είναι οι ρόλοι και τα καθήκοντά τους, ποια είναι η εργασιακή τους κατάσταση, πως είναι οργανωμένη η επαγγελματική τους εξέλιξη και πόσο ελκυστικό είναι το επάγγελμά τους. δεν κατέχουν την κατάλληλη γνώση και την κατάρτιση αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο ρίσκο να έρθουν αντιμέτωποι με την ανεργία, την υποαπασχόληση και με τον κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό φανερώνει τόσο τη σημασία της επιμόρφωσης και της εκπαίδευσης σε γενικό πλαίσιο όσο και της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των ενηλίκων ειδικότερα. 4 Σημειώνω εδώ ωστόσο και το εξής: παρότι η σημασία της εκπαίδευσης των ενηλίκων αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο με την αναμόρφωση των Εθνικών Προγραμμάτων, η εφαρμογή τους παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες. Τα περισσότερα συστήματα κατάρτισης και εκπαίδευσης εστιάζουν στην κατάρτιση και εκπαίδευση νέων ατόμων και ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί στην αλλαγή των συστημάτων για να ανταποκρίνονται στην ανάγκη για εκπαίδευση και συνεχιζόμενη μάθηση των ενηλίκων. Χρειάζονται περισσότερες ενέργειες για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που παρουσιάζονται στη Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κράτη μέλη. σελίδα 28