Παναγιώτης Παπαδάκος Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος ΝΑΜΑ Σύµβουλοι Μηχανικοί και Μελετητές ΑΕ. Κωνσταντίνος Φουσέκης ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Transcript

1 ΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ-ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΜΕ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ: ΒΕΛΤΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΚΟΜΒΟΥ ΜΕ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ Παναγιώτης Παπαδάκος Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος ΝΑΜΑ Σύµβουλοι Μηχανικοί και Μελετητές ΑΕ Κωνσταντίνος Φουσέκης Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος ΝΑΜΑ Σύµβουλοι Μηχανικοί και Μελετητές ΑΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η κυκλοφοριακή ικανότητα σηµατοδοτούµενων κόµβων κατά µήκος αστικών αρτηριών αποτελεί κρίσιµο παράγοντα για την αποτελεσµατική λειτουργία του συγκοινωνιακού συστήµατος, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κορεσµένων δικτύων µητροπολιτικών περιοχών. Η κυκλοφοριακή τεχνική εξετάζει, αναλύει και προτείνει πλήθος µεθόδων και τεχνικών που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της κυκλοφοριακής λειτουργίας ενός κόµβου ή µιας αρτηρίας. Μια από τις τεχνικές αυτές είναι η επέµβαση στα γεωµετρικά χαρακτηριστικά των κόµβων. Η εργασία αυτή µε αφετηρία τα πολυάριθµα σηµατοδοτικά προγράµµατα που εκπονήθηκαν στα πλαίσια της µελέτης εφαρµογής του Τραµ των Αθηνών, παρουσιάζει τις µεταβολές και βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν σε κρίσιµες διασταυρώσεις κατά µήκος του άξονα διέλευσης του Τραµ µέσα από τη υιοθέτηση ανάλογων τεχνικών. Ειδικότερα παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της κυκλοφοριακής λειτουργίας δύο σηµαντικών διασταυρώσεων της πόλης, οι οποίες µε την ευκαιρία της µελέτης του Τραµ επανασχεδιάστηκαν µε συνέπεια να παρουσιάζουν αποδοτικότερη λειτουργία, γεγονός που αποδεικνύει τις δυνατότητες εφαρµογής ανάλογων επεµβάσεων σε πλήθος διασταυρώσεων. SYNOPSIS Traffic capacity of signalised junctions along main urban road axis consists a critical factor for the effective operation of the transportation system, especially in congested networks of metropolitan urban areas. Traffic engineering focuses on analysing and implementing methods aiming at improving the operation of a signalized intersection or an entire artery. One of these methods is the improvement of the junction s geometry. The present paper, based on the numerous studies and signal plans prepared within the Detailed Final Design of the new Athens Tramway, presents the improvements achieved in critical junctions along the tramway corridor using the above methods, underlining the capabilities of similar methods towards upgrading the level of service at signalised intersections.

2 1. Εισαγωγή Οι κυκλοφοριακές συνθήκες που επικρατούν στην Αττική εξελίσσονται συνεχώς µε κύριο χαρακτηριστικό τη ραγδαία αύξηση του αριθµού των µετακινήσεων σε συνδυασµό µε την επιδείνωση των συνθηκών εξυπηρέτησης της κυκλοφορίας. Τις τελευταίες δεκαετίες, η σηµαντική αύξηση του πληθυσµού, η έντονη οικονοµική ανάπτυξη µε όλες τις συνέπειες που αυτή είχε και εξακολουθεί να έχει (π.χ. ραγδαία αύξηση του αριθµού των ΙΧ) και ο σηµαντικός αριθµός των ξένων τουριστών έχουν οδηγήσει σε σηµαντικές πιέσεις σε ζητήµατα όπως είναι η παροχή στέγης, οικιστικής και επαγγελµατικής, η παροχή υπηρεσιών κάθε είδους και εντέλει η πρόσβαση και η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση. 2. Βασικές ιαπιστώσεις από την Κυκλοφοριακή Λειτουργία της Πόλης - Προοπτικές Οι διαφοροποιήσεις στις χρήσεις γης και στις πληθυσµιακές πυκνότητες έχουν µεταβάλει τις µέχρι πρότινος επιθυµίες της ζήτησης και συνεπώς τις συνηθισµένες δοµές των µετακινήσεων. Παρατηρείται µια σηµαντική µετάβαση από την κατάσταση όπου η πλειοψηφία των µετακινήσεων πραγµατοποιούνταν κατά µήκος ακτινικών διαδρόµων, στην κατάσταση όπου πραγµατοποιούνται πολλαπλάσιες µετακινήσεις κατά µήκος πλήθους αξόνων µε υψηλή πυκνότητα πληθυσµού και µεγάλου αριθµού δραστηριοτήτων. Επιπλέον, διαπιστώνεται µια σαφής µετάβαση από την εποχή που οι αιχµές της ζήτησης ήταν σαφείς και παρατηρούνταν το πρωί και το µεσηµέρι (ή και το απόγευµα) στη σηµερινή πραγµατικότητα όπου οι ώρες αιχµής έχουν «απλωθεί» σε όλη τη διάρκεια της ηµέρας, κυρίως στο διάστηµα 7:00 21:00 και πολλές φορές και πέρα από αυτό. Επιπλέον, η κατασκευή και λειτουργία σηµαντικών νέων έργων υποδοµής, απαραίτητων για τη λειτουργία της πόλης, τόσο στη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων, αλλά κυρίως µετά από αυτούς, οδηγεί στην περαιτέρω επιβάρυνση της κυκλοφορίας µε προστιθέµενη ζήτηση για µετακινήσεις («γένεση» νέας κυκλοφορίας). Ταυτόχρονα, η προσφερόµενη εξυπηρέτηση των δηµόσιων µέσων µεταφοράς δεν είναι σε θέση, παρά τις αρκετές βελτιώσεις και την επιτυχηµένη λειτουργία του συστήµατος του Μετρό, να καλύψει την διαρκώς αυξανόµενη ζήτηση µετακινήσεων στην Αττική. Ο ανταγωνισµός από τα άλλα µεταφορικά µέσα στην ίδια περίοδο αυξήθηκε σηµαντικά. Βασικός ανταγωνισµός προέρχεται από την έντονη χρήση των µέσων ατοµικής µεταφοράς, δηλαδή το ΙΧ και τα ταξί. Ο ανταγωνισµός αυτός εκδηλώνεται µε πολύ βαρύτερες συνέπειες στην κυκλοφορία, όπου τα µέσα των δηµοσίων συγκοινωνιών παρεµποδίζονται από τις δυσµενείς συνθήκες κυκλοφορίας και στάθµευσης που προκαλούν τα ΙΧ αλλά και η κίνηση των ταξί. Τα αποτελέσµατα από αυτήν την κατάσταση συνοψίζονται ως εξής: χαµηλό επίπεδο εξυπηρέτησης κυκλοφορίας (καθυστερήσεις, χαµηλή µέση ταχύτητα κυκλοφορίας, κλπ.) σηµαντική αύξηση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας επιδείνωση της οδικής ασφάλειας

3 Αξίζει να αναφερθεί κανείς στα διαθέσιµα αριθµητικά στοιχεία που φανερώνουν ότι ο δείκτης ιδιοκτησίας ΙΧ κατά την τελευταία 12ετία έχει αυξηθεί κατά 45% περίπου, ενώ την τελευταία 5ετία έχει παρατηρηθεί αύξηση τουλάχιστον 7%. Αν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι τα µεγέθη αυτά υπολείπονται ακόµη αρκετά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών και κατά συνέπεια είναι βέβαιο ότι η χρήση του Ι.Χ. θα αυξηθεί περαιτέρω (και ίσως σηµαντικά) στα επόµενα χρόνια, διαφαίνεται το µέγεθος και η κρισιµότητα του προβλήµατος. Οι συνέπειες από την συγκοινωνιακή αυτή κρίση είναι επιζήµιες τόσο στην οικονοµική λειτουργία και ανάπτυξη (µειούµενη ανταγωνιστικότητα), όσο και στην επιδείνωση της ποιότητας ζωή των πολιτών. Οι προοπτικές κάθε άλλο παρά ευοίωνες είναι εφόσον διατηρηθεί η σηµερινή κατάσταση, καθώς οι αυξηµένες ανάγκες του πληθυσµού και της οικονοµικής και επιχειρηµατικής δραστηριότητας θα επιφέρουν µεγαλύτερες πιέσεις στο σύστηµα. Οι δυσµενείς αυτές επιπτώσεις συνεπάγονται και τη σηµαντική οικονοµική επιβάρυνση των χρηστών, της κοινωνίας και της οικονοµίας γενικότερα (αύξηση κατανάλωσης, σηµαντική απώλεια χρόνου, ατυχήµατα, κλπ.). 3. Η ιαχείριση της Κυκλοφορίας µέσα από τη Φωτεινή Σηµατοδότηση Στην περιοχή του λεκανοπεδίου λειτουργούν σήµερα περισσότερες από ισόπεδοι κόµβοι µε υπερτοπική σηµασία, από τους οποίους περί τους είναι σηµατοδοτούµενοι. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κυκλοφοριακή ικανότητα σηµατοδοτούµενων κόµβων κατά µήκος αστικών αρτηριών αποτελεί κρίσιµο παράγοντα για την αποτελεσµατική λειτουργία του συγκοινωνιακού συστήµατος, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κορεσµένων δικτύων µητροπολιτικών περιοχών. Η κυκλοφοριακή τεχνική εξετάζει, αναλύει και προτείνει πλήθος µεθόδων και τεχνικών που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της κυκλοφοριακής λειτουργίας ενός κόµβου ή µιας αρτηρίας. Μια από τις τεχνικές αυτές είναι η επέµβαση στα γεωµετρικά χαρακτηριστικά των κόµβων. Mε αφετηρία τη µελέτη κυκλοφοριακών ρυθµίσεων και φωτεινής σηµατοδότησης που πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια της µελέτης εφαρµογής του Τραµ των Αθηνών, έγινε λεπτοµερής ανάλυση, τόσο της γεωµετρίας, όσο και της κυκλοφοριακής λειτουργίας πλήθους σηµατοδοτούµενων κόµβων κατά µήκος της διαδροµής του Τροχιόδροµου. Εκπονήθηκε πλήθος νέων σηµατοδοτικών προγράµµατων (άνω των 1000) στη διάρκεια των φάσεων της κατασκευής αλλά και για το οριστικό έργο, η µελέτη των οποίων βασίστηκε στα λειτουργικά χαρακτηριστικά κάθε κόµβου πριν το ξεκίνηµα των έργων του Τραµ και των προβλεπόµενων µεταβολών µετά την έναρξη της λειτουργίας του. Σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώθηκαν αδυναµίες για τις οποίες µελετήθηκαν οι απαραίτητες βελτιώσεις. Οι βελτιώσεις αυτές µπορεί να αφορούν ζητήµατα όπως: η λειτουργία του κόµβου (διαφοροποίηση στρεφουσών και λοιπών κινήσεων), ο αριθµός και η διαδοχή των φάσεων (µείωση των φάσεων, βελτίωση της διαδοχής) η αξιοποίηση της επενέργειας (παράταση πρασίνου σε κάποια κίνηση ή αναβολή φάσης χωρίς ζήτηση) η γεωµετρία της διασταύρωσης

4 οι εφαρµοζόµενοι κυκλοφοριακοί φόρτοι (αυτοψίες και µετρήσεις κυκλοφορίας έδωσαν την απαραίτητη πληροφόρηση σε περιπτώσεις νέων σηµατοδοτούµενων κόµβων ή κόµβων όπου η εφαρµογή των διαθέσιµων µετρήσεων παρουσίαζε πρόβληµα στην εφαρµογή) 4. Η Περίπτωση των Κόµβων κατά µήκος της ιαδροµής του Τραµ Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται χαρακτηριστικά παραδείγµατα βελτιώσεων που βασίζονται αποκλειστικά σε αναδιαµόρφωση της γεωµετρίας της διασταύρωσης. Στα επόµενα σκαριφήµατα παρουσιάζεται η γεωµετρία δύο σηµαντικών διασταυρώσεων της πόλης οι οποίες µε την ευκαιρία της µελέτης του Τραµ επανασχεδιάστηκαν µε συνέπεια να παρουσιάζουν αποδοτικότερη λειτουργία, γεγονός που αποδεικνύει τις δυνατότητες εφαρµογής ανάλογων επεµβάσεων σε πλήθος διασταυρώσεων. Οι διασταυρώσεις αυτές είναι οι: Ηλία Ηλιού Λαγουµτζή Καλλιρρόης Βουλιαγµένης Αρδηττού Οι κυκλοφοριακοί φόρτοι που εφαρµόστηκαν ήταν οι προβολές των διαθέσιµων µετρήσεων στο 2004, έτος έναρξης της λειτουργίας του Τραµ.

5 Σκαρίφηµα 1α: ιασταύρωση Ηλία Ηλιού Λαγουµτζή πριν από τις επεµβάσεις (Ανατολικός Οδικός Άξονας ακτυλίου)

6 Σκαρίφηµα 1β: ιασταύρωση Ηλία Ηλιού Λαγουµτζή µετά τις επεµβάσεις (Ανατολικός Οδικός Άξονας ακτυλίου)

7 Σκαρίφηµα 2α: ιασταύρωση Καλλιρρόης Βουλιαγµένης Αρδηττού πριν από τις επεµβάσεις

8 Σκαρίφηµα 2β: ιασταύρωση Καλλιρρόης Βουλιαγµένης Αρδηττού µετά τις επεµβάσεις

9 Πίνακας 1: Αποτελέσµατα αξιολόγησης κυκλοφοριακής ικανότητας/εξυπηρέτησης πριν και µετά τις επεµβάσεις ιασταύρωση Ηλία Ηλιού Λαγουµτζή Πριν από τις επεµβάσεις Μετά τις επεµβάσεις Κατεύθυνση ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΒΟΡΕΙΑ ΝΟΤΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΒΟΡΕΙΑ ΝΟΤΙΑ Καθυστέρηση στην πρόσβαση 63,9 159,2 61,6 61,0 59,6 55,6 Επίπεδο εξυπηρέτησης Ε F E E E E Συνολική καθυστέρηση κόµβου 81,8 58,1 Επίπεδο εξυπηρέτησης κόµβου F E ιασταύρωση Καλλιρρόης Βουλιαγµένης Αρδηττού Κατεύθυνση ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΥΤΙΚΑ ΒΟΡΕΙΑ ΝΟΤΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΥΤΙΚΑ ΒΟΡΕΙΑ ΝΟΤΙΑ Καθυστέρηση στην πρόσβαση 83,6 654,8 329,3 85,5 76,1 460,9 294,0 209,3 Επίπεδο εξυπηρέτησης F F F F E F F F Συνολική καθυστέρηση κόµβου 313,2 288,5 Επίπεδο εξυπηρέτησης κόµβου F F

10 5. Αξιολόγηση Αποτελεσµάτων Από τα στοιχεία της ανάλυσης της κυκλοφοριακής ικανότητας των κόµβων πριν και µετά από τις επεµβάσεις που πραγµατοποιήθηκαν, προκύπτει σαφώς ότι η υιοθέτηση λειτουργικών γεωµετρικών επεµβάσεων σε σηµ ατοδοτούµενες διασταυρώσεις προσφέρει βελτιώσεις λόγω της αναπροσαρµ ογής της γεωµετρίας τους, χω ρίς να απαιτείται να γίνουν επεµ βάσεις λειτουργικές και διατηρώντας τους περιορισµούς της σηµατοδότησης (π.χ. ενδιάµεσοι, ελάχιστοι χρόνοι πεζών, κτλ.). Επιπλέον, λόγω του συνήθους περιορισµού των «διαστάσεων» της διασταύρωσης, µειώνονται οι αποστάσεις που διανύουν οι πεζοί, µ ε συνέπεια την αύξηση του επιπέδου ασφάλειας. Τέλος, οι επε µβάσεις που γίνονται προσφέρουν τη δυνατότητα εφαρµ ογής περιορισµών των δυνατοτήτων παράνοµων υπερβάσεων στη διασταύρωση. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι οι επεµβάσεις στη διασταύρωση Καλλιρρόης-Βουλιαγµένης, στην πρόσβαση της Βουλιαγµένης όπου πολλά οχή µατα χρησιµοποιούσαν τη λωρίδα δεξιάς στροφής Βουλιαγµ ένης -Αρδηττού για να περάσουν µπροστά από τα οχήµατα που συνεχίζουν ευθεία προς Αθαν. ιάκου, µε συνέπεια τη δηµιουργία περιοχής εµπλοκής και την καθυστέρηση σε βάρος της κυκλοφορίας που στρίβει δεξιά. Σε ότι αφορά τις συγκεκριµένε ς διασταυρώσεις, στην φάση της τελι κής λειτουργίας του κόµβου, µετά την έναρξη λειτουργίας του τραµ και την αναπροσαρµογή της σηµατοδότησης για την εξυπηρέτηση της ασφαλο ύς διέλευσης του τραµ, η ικανότητα του κόµ βου θα διαφοροποιηθεί, ανάλογα µε το επίπεδο προτεραιότ ητας που θα δοθεί στην κίνηση του τραµ. Επιπλέον, η διαφοροποίηση θα οφείλεται και στην τελικ ή διαµόρφωση της ζήτησης που θα εξυπηρετεί η διασταύρωση, δηλαδή των κυκλοφοριακών φόρτων που θα προκύψουν µ ετά την έναρξη της λειτουργίας του συστήµατος. 6. Απαραίτητες Προϋποθέσεις Επιτυχίας Πέρα από οποιεσδήποτε τεχνικές βελτίωσης της κυκλοφοριακής λειτουργίας µιας σηµ ατοδοτούµενης διασταύρωσης, ή ενός άξονα γενικότερα, υπ άρχουν ορισµένες απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία των εφαρµοζόµενων παρεµ βάσεων. Οι προϋποθέσεις αυτές δεν έχουν σχέση µε τις συγκεκριµένες προτάσεις αλλά µε το περιβάλλον µέσα στο οποίο πραγ µατοποιείται ο σχεδιασµός κάθε µέτρου που αποσκοπεί σε επιτυχηµένη διαχείριση. 6.1 Παρατηρητήριο Κυκλοφοριακών εδοµένων Οποιεσδήποτε τεχνικές βελτίωσης της λειτουργίας σηµατοδοτούµενων διασταυρώσεων, ή και γενικότερα διαχείρισης της κυκλοφορίας δεν θα φέρουν θετικά αποτελέσ µατα εάν δεν τονιστεί η αναγκαιότητα αξιόπι στων κυκλοφοριακών δεδοµ ένων. Είναι προφανής η ση µασία χρήσης σωστών κυ κλοφοριακών δεδοµ ένων για τη βελτίωση της σηµ ατοδότησης. Η εφαρµογή κυκλοφοριακών δεδοµ ένων παλαιών ετών (π. χ. 1998, 1999 κτλ.) µ ε σηµ αντικές διαφοροποιήσεις

11 στην κυκλοφοριακή λειτουργία της πόλης (π.χ. έναρξη λειτουργίας γραµµών Μετρό, εργοτάξια σε εξέλιξη) που οδηγούν σε διαφοροποιήσεις στη συµπεριφορά των χρηστών και εποµένως στην κατ ανοµή των µετακινήσεων σε ένα δίκτυο, αποτελούν σηµαντικό εµπόδιο στην εφαρµογή επιτυχηµένων µέτρων διαχείρισης της κυκλοφορίας. Αποδεικνύεται, εποµένως, ανάγκη άµεσης προτεραιότητας η συστηµατική και αξιόπιστη καταγραφή των κυκλοφοριακών δεδοµένων τουλάχιστον κατά µήκος βασικών αρτηριών της πόλης, που θα παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης στα πλαίσια δυναµικά µεταβαλλόµενων πολιτικών διαχείρισης της κυκλοφορίας. Η ανάγκη αυτή µπορεί να καλυφθεί µέσα από για το σχεδιασµό, οργάνωση και εγκατάσταση ενός Παρατηρητηρίου κυκλοφοριακών συνθηκών στις µεγάλες αστικές περιοχές και στο κύριο οδικό δίκτυο της χώρας, το οποίο θα καταγράφει, θα αναλύει και θα δηµοσιεύει σε µηνιαία βάση την απόδοση των συγκοινωνιακών συστηµάτων της χώρας µε βάση ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες, όπως έχει επανειληµµένα αναφερθεί και από το Σύλλογο Συγκοινωνιολόγων (περιλαµβάνεται στο σχετικό µνηµόνιο που έχει υποβληθεί στο ΥΠΕΧΩ Ε). Η λειτουργία ενός τέτοιου Παρατηρητηρίου θα πρέπει να συνδυαστεί µε την υιοθέτηση αποτελεσµατικής επικοινωνιακής πολιτικής µε στόχο την ευαισθητοποίηση και τη συµµετοχή του πολίτη στη βελτίωση των συγκοινωνιακών συστηµάτων, στην οποία θα προωθείται η σωστή συγκοινωνιακή συµπεριφορά (χρήση µέσων µαζικής µεταφοράς, ήρεµη οδήγηση, κλπ). 6.2 Θεσµικό Πλαίσιο Υλοποίησης Μελετών Με δεδοµένη την κατάλληλα σχεδιασµένη λειτουργία ενός συστήµατος καταγραφής κυκλοφοριακών δεδοµένων, η βέλτιστη διαχείριση της κυκλοφορίας έγκειται στον προγραµµατισµό της Πολιτείας στην κατεύθυνση της διαπίστωσης και αξιολόγησης των προβληµάτων που παρουσιάζει η κυκλοφοριακή λειτουργία µιας περιοχής ή ενός άξονα και στη συνέχεια τη λήψη των απαραίτητων µέτρων για την αντιµετώπισή τους. Τα µέτρα αυτά θα πρέπει να προσδιορίζονται µ έσα από την εκπόνηση σχετικών µελετών. Για την βέλτιστη αξιοποίηση των υπηρεσιών των Μελετητών πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον που να ενθαρρύνει και όχι να συµπιέζει τη διαδικασία ανάπτυξης και επεξεργασίας των κατάλληλων προτάσεων που θα οδηγήσουν σε αποτελεσµ ατικότερες λύσεις. Τέτοιες διαδικασίες δεν προσφέρονται, τουλάχιστον µέσα από το σύνηθες καθεστώς των έργων µε τη διαδικασία «µελέτη-κατασκευή», καθώς αφενός η ωρίµανση τω ν µελετών σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να είναι τέτοια που ανάλογες επεµβάσεις να έχουν στην πλειοψηφία τους προµελετηθεί, ή έστω προβλεφθεί. Επανέρχεται, εποµένως, και πάλι το ζήτηµα της ωρίµανσης των Γενικών Μελετών στη βάση των οποίων δηµοπρατείται κάθε έργο, ο βαθµός επιτυχίας των οποίων υποθηκεύει την επιτυχία του έργου, κατασκευαστική αλλά και πολλές φορές και λειτουργική. Η ωρίµ ανση αυτή εξαρτάται, βεβαίως, σε µικρότερο βαθµό από το Μελετητή και τις ικανότητές του και σε µεγαλύτερο από: τις θεσµοθετηµένες διαδικασίες διερεύνησης των εναλλακτικών λύσεων, τη δέσµευση όλων των εµπλεκόµενων φορέων σε αυτές που προτείνονται, και στη συνέχεια την παροχή του χρόνου και των πόρων για την καλύτερη δυνατή αντιµετώπιση εκ των προτέρων ζητηµάτων που εάν ανακύψουν αργότερα θα στοιχίσουν σε χρόνο και κόστος.

12 Ευχαριστίες Οι συγγραφείς επιθυµούν να ευχαριστήσουν τις συναδέλφους Γ. Βέργου, Ά. Σιάφη και Ε. Περιµένη για τη συµµετοχή τους στην υλοποίηση των σχετικών µελετών και την προετοιµασία στοιχείων της παρούσας εισήγησης. Βιβλιογραφία 1. Richtlinien fuer Lichtsignalanlagen (RiLSA), Guidelines for Traffic Signals, English Edition 1992, with minor modifications, FGSV VERLAG, Translation Μελέτες Φωτεινής Σηµατοδότησης, ΝΑΜΑ Σύµβουλοι Μηχανικοί και Μελετητές (για την Ανάδοχο Κοινοπραξία Κατασκευής TEPNA AE-Impregilo SpA), Αθήνα, Highway Traffic Analysis and Design, R.J. Salter, 2 nd Edition, MacMillan, Οι Θέσεις του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, Ειδική Έκδοση, Αθήνα, Ιούλιος 2003.