ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΒΗΟΛΟΓΗΑ ΤΟΜΔΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΒΗΟΛΟΓΗΑ ΤΟΜΔΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΧΝ ΠΟΣΑΜΧΝ ΑΥΔΡΟΝΣΑ ΚΑΗ ΛΟΤΡΟΤ ΣΖ Γ. ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΣΖ ΛΔΚΑΝΖ ΑΠΟΡΡΟΖ ΣΟΤ ΜΔ ΥΡΖΖ ΤΓΡΟΒΗΧΝ ΜΑΚΡΟΦΤΣΧΝ Χ ΒΗΟΛΟΓΗΚΧΝ ΓΔΗΚΣΧΝ ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ ΜΑΝΧΛΑΚΖ Κ. ΠΑΡΑΚΔΤΖ ΒΗΟΛΟΓΟ ΠΑΣΡΑ, Ηαλνπάξηνο 2012

2 UNIVERSITY OF PATRAS DEPARTMENT OF BIOLOGY DIVISION OF PLANT BIOLOGY ECOLOGICAL ASSESSMENT OF ACHERON AND LOUROS RIVER, W. GREECE AND THEIR CATCHMENT AREA USING AQUATIC MACROPHYTES AS BIOLOGICAL INDICATORS DOCTORAL THESIS MANOLAKI C. PARASKEVI BIOLOGIST PATRAS, JANUARY 2012

3 Η έγκπιζη ηηρ παπούζαρ Γιδακηοπικήρ Γιαηπιβήρ από ηο Τμήμα Βιολογίαρ ηηρ Σσολήρ Θεηικών Δπιζηημών ηος Πανεπιζηημίος Παηπών δεν ςποδηλώνει ηην αποδοσή ηων γνωμών ηος ζςγγπαθέα Ν. 5343/1392, άπθπο 202, παπ.2.

4 ζηην οικογένεια μος

5 ΤΜΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ Θεόδσξνο Γεσξγηάδεο Ισάλλεο Λενλάξδνο Δύα Παπαζηεξγηάδνπ Καζεγεηήο, Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο, Δξγαζηήξην Ιρζπνινγίαο, Τκήκα Βηνινγηθώλ Δθαξκνγώλ θαη Τερλνινγηώλ, Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα (Δπηβιέπνπζα), Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ ΔΞΔΣΑΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ Θεόδσξνο Γεσξγηάδεο Γεκήηξηνο Σθνύξαο Γεκήηξηνο Τδαλνπδάθεο Παλαγηώηεο Γηαλλόπνπινο Ισάλλεο Λενλάξδνο Δύα Παπαζηεξγηάδνπ Αξγπξώ Τεληαθνύ Καζεγεηήο, Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Καζεγεηήο, Τκήκα Οηθνλνκηθώλ Δπηζηεκώλ, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Καζεγεηήο, Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο, Τκήκα Πνιηηηθώλ Μεραληθώλ, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο, Τκήκα Βηνινγηθώλ Δθαξκνγώλ θαη Τερλνινγηώλ, Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα (Δπηβιέπνπζα), Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Δπίθνπξε Καζεγήηξηα Τνκέαο Βηνινγίαο Φπηώλ, Τκήκα Βηνινγίαο, Παλεπηζηήκην Παηξώλ Η παπούζα Γιδακηοπική Γιαηπιβή σπημαηοδοηήθηκε από ηο Δπεςνηηικό Ππόγπαμμα Βαζικήρ Έπεςναρ «Κ. Καπαθεοδωπή» ηος Πανεπιζηημίος Παηπών

6 ΠΡΟΛΟΓΟ Η πινπνίεζε κηαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο είλαη κηα καθξνρξόληα πνξεία κέζα από ηελ νπνία ε γλώζε θαη ε εκπεηξία έξρνληαη ζηαδηαθά. Τν ζεκαληηθόηεξν, ίζσο, θνκκάηη απηήο ηεο πνξείαο, απνηειεί ε πξνζσπηθή εμέιημε ηνπ θαζελόο κέζα από όιν απηό ην ζπλνλζύιεπκα ζπλαηζζεκάησλ ην νπνίν ζπλνδεύεη ηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο. Ο επαλαπξνζδηνξηζκόο ζε θάζε θάζε ησλ πξνζσπηθώλ ζνπ νξίσλ, ε πξνζήισζε ζην ζηόρν ζνπ, ε ηξηβή κε αλζξώπνπο θαη ε δεκηνπξγία πξνζσπηθώλ ζρέζεσλ, νη δπζθνιίεο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεηο, ηα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα ιύζεηο αθόκα θαη νη ίδηεο απνηπρίεο πόζν κάιινλ νη επηηπρίεο νδεγνύλ ζε έλαλ λέν ηξόπν ζθέςεο πνπ ηειηθά απηό είλαη θαη ην θέξδνο από όιν απηό ην ηαμίδη. Φηάλνληαο όκσο ζην ηέινο κίαο πνξείαο, όπσο είλαη ε εθπόλεζε κηαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο δελ κπνξώ παξά λα αηζζάλνκαη πόζν πνιύ απηή ε δνπιεηά είλαη πξντόλ ηεο εξγαζίαο, ππνζηήξημεο, θαη θνηλνύ πξνζαλαηνιηζκνύ ελόο ζπλόινπ αλζξώπσλ. Γελ κπνξώ παξά λα επραξηζηήζσ ηνλ άλζξσπν πνπ κνπ άλνημε ηελ πόξηα πξνηείλνληαο κνπ ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά κνπ Δπίθνπξν Καζεγήηξηα ηνπ Τκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ Γξ. Δπαλζία Παπαζηεξγηάδνπ. Τελ επραξηζηώ εηιηθξηλά γηα ηελ ππνκνλή, ηελ επηκνλή ηεο θαη ηελ επηζηεκνληθή ηεο ζπκβνιή ε νπνία κε βνήζεζε ζεκαληηθά ώζηε λα αληεπεμέιζσ ζηηο απαηηήζεηο θαη ηηο δπζθνιίεο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηα κέιε ηεο Σπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο ηνλ θ. Θεόδωξν Γεωξγηάδε, ηνπ νπνίνπ ε ζπκβνιή ήηαλ εμαηξεηηθά ζεκαληηθή εδηθά ζηα πξώηα βήκαηα ηεο δηαηξηβήο κνπ θαη ηνλ θ. Γηάλλε Λενλάξδν γηα ηηο εύζηνρεο παξαηεξήζεηο ηνπο θαη ηελ επηζηεκνληθή ηνπο ζπκβνιή ζηελ πινπνίεζε ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ δηαηξηβήο. Δπραξηζηώ επίζεο ηα κέιε ηεο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο: ηνλ Καζεγεηή ηνπ Τκήκαηνο Οηθνλνκηθώλ Δπηζηεκώλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ θ. Γεκήηξηνο θνύξα, ηνλ Καζεγεηή ηνπ Τκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηήκην Παηξώλ θ. Γεκήηξην Σδαλνπδάθε, ηνλ Αλαπιεξσηή Καζεγεηή ηνπ Τκήκαηνο Πνιηηηθώλ Μεραληθώλ ηνπ Παλεπηζηήκην Παηξώλ θ. Παλαγηώηε Γηαλλόπνπιν θαη ηελ Δπίθνπξν Καζεγήηξηα ηνπ Τκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ θα Αξγπξώ Σεληαθνύ γηα ηελ ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηειηθή δηακόξθσζε ηνπ θεηκέλνπ. Δπραξηζηώ ζεξκά ην Παλεπηζηήκην Παηξώλ γηα ηε ρξεκαηνδόηεζε ζηα πιαίζηα ηνπ Δξεπλεηηθνύ Πξνγξάκκαηνο Βαζηθήο Έξεπλαο «Κ. Καξαζενδσξή» ηεο παξνύζαο Γηδαθηνξηθήο Γηαηξηβήο. Θεσξώ ππνρξέσζε κνπ λα επραξηζηήζσ, ηε Γξ. Δπδνμία Σζαθίξε, από ην Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, γηα ηε βνήζεηα ζηελ αλαγλώξηζε ησλ βξπνθπηηθώλ δεηγκάησλ. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ εξεπλεηή ηνπ Δζληθνύ Αζηεξνζθνπείνπ Αζελώλ, Γξ. Αλδξηαλό Ρεηάιε γηα ηε βνήζεηα ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηώλ κε ηε ρξήζε ησλ Γεσγξαθηθώλ Σπζηεκάησλ Πιεξνθόξεζεο (GIS). Δπίζεο επραξηζηώ ζεξκά ην Γξ. Λενλάξδν Σεληαθό Γεσιόγν ηεο Γηεύζπλζεο Υδάησλ ηεο Πεξηθέξεηαο Γπηηθήο Διιάδνο γηα ηε βνήζεηα ζηνλ πξνζδηνξηζκό ησλ γεσινγηθώλ ππνβάζξσλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Σε κεγάιν βαζκό ε ξνπηίλα ηεο εθπόλεζεο ελόο δηδαθηνξηθνύ ρξσκαηίδεηαη από ηε ζπλύπαξμε κε πξνπηπρηαθνύο θαη κεηαπηπρηαθνύο θνηηεηέο ζε έλα εξγαζηήξην. Δίρα ηελ ηύρε θαηά ηελ παξνπζία κνπ ζην Δξγαζηήξην Οηθνινγίαο Φπηώλ λα ζπλεξγαζηώ κε ηδηαίηεξνπο θαη ελδηαθέξνληεο αλζξώπνπο. Έλα κεγάιν επραξηζηώ ζηελ Υπνςήθηα δηδάθηνξα ηνπ Τκήκαηνο Βηνινγίαο θαη θίιε, Υξπζνύια

7 Υξεζηηά γηα ηελ εζηθή ζπκπαξάζηαζε θαη ηελ νπζηαζηηθή βνήζεηα, ην Βηνιόγν Δπακεηλώλδα Γηαλλνπξή γηα ηε βνήζεηα ζην πεδίν ε νπνία ήηαλ θαη νπζηαζηηθή θαη απαξαίηεηε, ηνλ Υπνςήθην Γηδάθηνξα Κώζηα ηεθαλίδε γηα ηε βνήζεηα ζηα πξώηα κνπ βήκαηα ζην εξγαζηήξην θαζώο επίζεο θαη όιν ην πξνζσπηθό ηνπ ηνκέα Βηνινγίαο Φπηώλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξώλ. Η δεηγκαηνιεςία ζηα πνηάκηα έρεη γξαθηεί κε κνλαδηθό ηξόπν ζην κπαιό κνπ. Δπραξηζηώ ηελ ΔΤΑΝΑΜ γηα ηελ παξνρή ηνπ εξγαζηεξηαθνύ ρώξνπ ηεο Σαιαώξαο θαη γηα ηε δηακνλή θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ. Δπραξηζηώ ηελ θαζεγήηξηα ηνπ Institudo Superior de Agronomia, Universida de Lisboa Dr. Maria-Teressa Ferreira θαζώο επίζεο θαη ηνλ θαζεγεηή Dr. Daniel Herring ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Duisburg ζην Έζζελ ζηε Γεξκαλία αξρηθά γηα ηε ζεηηθή ηνπο αληαπόθξηζε ζην λα επηζθεθηώ ην εξγαζηήξην ηνπο θαη γηα ηηο πνιύηηκέο επηζηεκνληθέο ζπκβνιέο θαη πξνηάζεηο πάλσ ζην αληηθείκελν ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ δηαηξηβήο θαη ηνλ Dr. Sebastian Birk γηα ηε βοήθεια ζηην ζηαηιζηική επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ. Δπραξηζηώ ην Ίδξπκα Κξαηηθώλ Υπνηξνθηώλ (ΙΚΥ) γηα ηε ρξεκαηνδόηεζε ηεο επίζθεςεο κνπ ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Έζζελ. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ Dr. Andrea Buffagni (ISPRA Italy), γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε ζηελ αμηνιόγεζε κε ηε ρξήζε ηνπ River Habitat Survey (RHS_SE). Φσξίο όκσο ηνπο δηθνύο κνπ αλζξώπνπο δελ ζα ήηαλ εθηθηή ε νινθιήξσζε ηεο παξνύζαο δηαηξηβήο γηα πξαθηηθνύο θπξίσο ιόγνπο. Έηζη νθείισ αξρηθά λα επραξηζηήζσ ηνπο γνλείο κνπ νη νπνίνη κε ζηήξημαλ νηθνλνκηθά θαη εζηθά όια απηά ηα ρξόληα θαη ηδηαίηεξα ηε κεηέξα κνπ Δηξήλε, ε νπνία κε αγθάιηαδε γηα λα κπνξέζσ λα ονειπεςηώ θαη κνπ έδσζε ρώξν λα παηήζω θαη λα πξνρσξήζσ. Σηελ νηθνγέλεηα ηδεξνπνύινπ έλα ηεξάζηην επραξηζηώ γηα ηε πνιύηηκε βνήζεηα θαη ηελ παξνρή ζηέγεο όηαλ ρξεηάζηεθε λα κεηαθνκίζσ από ηελ Πάηξα. Τέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηώ ηνλ Αιέμαλδξν κνπ, γηα ηελ ηεξάζηηα ππνκνλή πνπ έδεημε θαηά ηε δηάξθεηα όισλ απηώλ ησλ ρξόλσλ θαη γηα ηελ εζηθή θαη νηθνλνκηθή ζπκπαξάζηαζε, γηα ηε βνήζεηα ζην πεδίν θαη ζην εξγαζηήξην αιιά θπξίσο γηα όιεο εθείλεο ηηο ζηηγκέο κνλαμηάο πνπ έδεζε πεξηκέλνληαο λα νινθιεξώζσ ην ηαξίδι κνπ. Μαλσιάθε Παξαζθεπή Πάηξα 2012

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ 1 ABSTRACT... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1 Οηθνινγία πνηάκησλ θαη παξόρζησλ νηθνζπζηεκάησλ Η εμέιημε ηεο Πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηα Ύδαηα θαη Οδεγία Πιαίζην 2000/60/ΔΔ Πνηακνί ηεο Διιάδαο Υδξόβηα καθξόθπηα σο βην-δείθηεο ζηα ξένληα ύδαηα ηεο Δπξώπεο Σθνπόο ηεο Γηδαθηνξηθήο Γηαηξηβήο Βηβιηνγξαθία 31 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ 2.1.Υδαηηθό δηακέξηζκα Ηπείξνπ Κιηκαηνινγηθά ζηνηρεία Λεθάλε απνξξνήο ηνπ πνηακνύ Αρέξνληα Γεσινγία Κιίκα Αλζξσπνγελείο δξαζηεξηόηεηεο Λεθάλε απνξξνήο ηνπ πνηακνύ Λνύξνπ Γεσινγία Κιίκα Αλζξσπνγελείο δξαζηεξηόηεηεο.. 47 Βηβιηνγξαθία 48 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΤΛΗΚΑ ΜΔΘΟΓΟΗ 3.1. Δξγαζίεο Πεδίνπ θαη ζπιινγή δεδνκέλσλ Δπηινγή ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Καζνξηζκόο ηεο πεξηνρήο αμηνιόγεζεο Αβηνηηθέο παξάκεηξνη Γεηγκαηνιεςία θπηώλ Σπιινγή θπηηθώλ δεηγκάησλ Πξνζδηνξηζκόο θπηηθώλ δεηγκάησλ Μέζνδνη αμηνιόγεζεο ηεο νηθνινγηθή θαηάζηαζεο ηνπ πνηάκηνπ θαη παξόρζηνπ ελδηαηηήκαηνο Σηαηηζηηθή Αλάιπζε Ιεξαξρηθή Ταμηλόκεζε Αλάιπζε Δηδώλ Γεηθηώλ (Indicator Species Analysis, ISA) Ταμηζέηεζε (Ordination). 66 α. Έκκεζεο αλαιύζεηο δηαβάζκηζεο (Indirect Gradient Analysis) Αλάιπζε Κύξησλ Σπληζησζώλ (Principal Component Analysis, PCA) Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζηνηρηώλ (Detrended Correspondence Analysis, DCA). 68 β. Άκεζεο αλαιύζεηο δηαβάζκηζεο (Direct Gradient Analysis) Αλάιπζε Πιενλαζκνύ (Redundancy analysis, RDA)... 70

9 Αλάιπζε Καλνληθώλ Αληηζηνηρηώλ (Canonical correspondence Analysis, CCA) Γνθηκαζία αληηκεηάζεζεο Monte-Carlo Βηβιηνγξαθία.. 73 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ-ΤΕΖΣΖΖ Μέξνο Α: Γηεξεύλεζε ηωλ νηθνινγηθώλ ζπλζεθώλ ηωλ πνηακώλ A.1. Δηζαγσγή θαη Σθνπόο. 77 A.2. Μεζνδνινγία A.3. Απνηειέζκαηα. 83 A.3.1. Ποηαμόρ Ασέπονηαρ 83 α. Πεξηγξαθή ησλ πδξνγεσκνξθνινγηθώλ θαη θπζηθνρεκηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο 83 A Φεκηθή αμηνιόγεζε ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Δθαξκνγή ηνπ Σπζηήκαηνο Τξνθηθήο Καηάηαμεο (NCS).. 83 Α Υδξνγεσκνξθνινγηθή νκαδνπνίεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο 91 β. Γηεξεύλεζε ησλ βηνινγηθώλ/αβηνηηθώλ ζπλζεθώλ θαηά κήθνο ηνπ πνηακνύ Βηνηηθή Τππνινγία Α Πεξηγξαθή ησλ πδξόβησλ θπηνθνηλσληώλ. 98 Α Γηεξεύλεζε δηαθνξώλ κεηαμύ θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ θαη ησλ Οκάδσλ Βιάζηεζεο Α Σπζρέηηζε θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ κε ηα θπηά δείθηεο Α α. Σπζρέηηζε Γεσκνξθνινγηθώλ κεηαβιεηώλ κε ηηο νκάδεο βιάζηεζεο 112 Α β. Σπζρέηηζε γεσκνξθνινγηθώλ κεηαβιεηώλ κε ηα θπηά-δείθηεο ζηηο πεδηλέο πεξηνρέο A.3.2. Ποηαμόρ Λούπορ 119 α. Πεξηγξαθή ησλ πδξνγεσκνξθνινγηθώλ θαη θπζηθνρεκηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο. 119 A Φεκηθή αμηνιόγεζε ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Δθαξκνγή ηνπ Σπζηήκαηνο Τξνθηθήο Καηάζηαζεο (NCS). 119 Α Υδξνγεσκνξθνινγηθή Οκαδνπνίεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο 125 β. Γηεξεύλεζε ησλ βηνινγηθώλ/αβηνηηθώλ ζπλζεθώλ θαηά κήθνο ηνπ πνηακνύ Α Βηνηηθή Τππνινγία Α Πεξηγξαθή ησλ πδξόβησλ θπηνθνηλσληώλ-δθαξκνγή Indicator Species Analysis 134 Α Γηεξεύλεζε δηαθνξώλ ηηο ηηκέο ησλ θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ θαη ησλ Οκάδσλ Βιάζηεζεο Α Σπζρέηηζε θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ κε ηα θπηά δείθηεο Α Σπζρέηηζε πδξνγεσκνξθνινγηθώλ κεηαβιεηώλ κε ηηο Οκάδεο Βιάζηεζεο 155 Α.4. Σπδήηεζε Βηβιηνγξαθία 175 Μέξνο Β: Γηεξεύλεζε ηωλ νηθνινγηθώλ πξνηύπωλ ηεο παξόρζηαο δώλεο B.1. Δηζαγσγή θαη Σθνπόο 183 Β.2. Μεζνδνινγία Β.2.1. Δπηινγή ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο 187 Β.2.2. Σπιινγή δεδνκέλσλ Β.2.3. Φαξαθηεξηζηηθά ηνπίνπ-μεηαβιεηέο Γηαηαξαρήο. 188 Β.3. Σηαηηζηηθή Αλάιπζε Β4. Απνηειέζκαηα Β.4.1. Πξόηππν θαηαλνκήο ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο Β.4.2. Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζηνηρηώλ (DCA) 203

10 Β.4.3. Υδξνγεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ νκάδσλ βιάζηεζεο Β.4.4. Αμηνιόγεζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ παξόρζηνπ θαη πνηάκηνπ ελδηαηηήκαηνο-δθαξκνγή ησλ δεηθηώλ QBR-RHS Β.4.5. Σύγθξηζε απνηειεζκάησλ ησλ δεηθηώλ QBR θαη RHS. 211 Β.4.6. Σπζρέηηζε πεξηβαιινληηθώλ κεηαβιεηώλ θαη κεηαβιεηώλ δηαηαξαρήο ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο 212 Β 4.7 Μεηαβιεηέο ζρεηηθέο κε ηελ νηθνινγηθή θαηάζηαζε ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο Β.5. Σπδήηεζε Βηβιηνγξαθία 224 Μέξνο Γ: Γηεξεύλεζε ηεο επνρηθήο θαη δηαρξνληθήο δηαθύκαλζεο ηωλ πδξόβηωλ 227 καθξνθύηωλ ζε κεζαίνπο πεδηλνύο πνηακνύο ηεο Γ. Διιάδαο Γ.1. Δηζαγσγή θαη Σθνπόο. 228 Γ.2. Μεζνδνινγία πξνζέγγηζεο. 230 Γ.2.1 Αβηνηηθή ηππνινγία θαη αλαγλώξηζε ησλ δηαθνξεηηθώλ ηύπσλ πνηακνύ. 230 Γ.2.2 Δπηινγή πεξηνρώλ αλαθνξάο Γ.2.3 Έιεγρνο ησλ επνρηθώλ θαη δηαρξνληθώλ δηαθπκάλζεσλ ζηελ θαηαλνκή ησλ πδξόβησλ καθξνθύησλ ζε θάζε γεσκνξθνινγηθή ελόηεηα 236 Γ.2.4. Πεξηγξαθή ησλ θνηλνηήησλ αλαθνξάο ησλ καθξνθύησλ Γ.2.5. Σηαηηζηηθόο έιεγρνο δηαθνξώλ αλάκεζα ζηηο βηνθνηλόηεηεο αλαθνξάο θαη κε-αλαθνξάο. 237 Γ3. Απνηειέζκαηα Γ.3.1. Αλαγλώξηζε θαη Φαξαθηεξηζκόο ησλ δηαθνξεηηθώλ ηύπσλ πνηακώλ. 239 Γ.3.2 Δπηινγή πεξηνρώλ αλαθνξάο. 246 Γ.3.3. Έιεγρνο ησλ επνρηθώλ θαη δηαρξνληθώλ αιιαγώλ ζηε ζύλζεζε ησλ θνηλνηήησλ αλαθνξάο. 246 Α. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα Ι-Οπεινό ημήμα Β. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙ- Πεδινό ημήμα 254 Γ. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙΙ-Δκβολικό ημήμα 260 Γ.3.4. Πεξηγξαθή ησλ βηνθνηλνηήησλ Αλαθνξάο Α. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα Ι-Οπεινό ημήμα 268 Β. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙ- Πεδινό ημήμα. 277 Γ. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙΙ-Δκβολικό ημήμα 279 Γ.3.5. Γηαθνξέο ζηελ ζύλζεζε ησλ καθξνθπηηθώλ θνηλνηήησλ ζε πεξηνρέο αλαθνξάο (Reference) θαη πεξηνρέο κε-αλαθνξάο (Non_Reference) Α. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα Ι-Οπεινό ημήμα Β. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙ- Πεδινό ημήμα. 286 Γ. Γεωμοπθολογική Δνόηηηα ΙΙΙ-Δκβολικό ημήμα. 290 Γ.4. Σπδήηεζε Βηβιηνγξαθία 298 Μέξνο Γ: ρεδηαζκόο θαη αλάπηπμε ηνπ κνληέινπ αμηνιόγεζεο ηεο νηθνινγηθήο πνηόηεηαο ηωλ κεζαίωλ-πεδηλώλ πνηακώλ ηεο Γπηηθήο Διιάδαο Γ.1. Σθνπόο- Δηζαγσγή Γ.2. Μεζνδνινγία 305 Γ.2.1. Πεξηνρή κειέηεο 305 Γ.2.2. Σπιινγή δεδνκέλσλ πεδίνπ-γηαδηθαζία δεηγκαηνιεςίαο Γ.2.3. Δπηινγή ππνςήθησλ κεηξηθώλ 306 Γ.2.4. Δπηινγή «κενηπικών» κεηξηθώλ Γ.2.5. Καζνξηζκόο ηεο θιίκαθαο πηέζεσλ. 308 Γ.2.6. Καλνληθνπνίεζε ησλ «θεληξηθώλ» κεηξηθώλ

11 Γ.2.7. Γεκηνπξγία Πνιπκεηξηθνύ δείθηε Γ.2.8. Καζνξίδνληαο ηα όξηα ηνπ δείθηε 311 Γ.3. Απνηειέζκαηα Γ.3.1. Γηαδηθαζία επηινγήο ησλ «κενηπικών» κεηξηθώλ. 312 Γ.3.2. Γηάθξηζε Γηαηαξαγκέλσλ/Με-Γηαηαξαγκέλσλ πεξηνρώλ Γ.3.3. Υπνινγηζκόο αλώηεξνπ/θαηώηεξνπ νξίνπ θάζε «θεληξηθή» κεηξηθήο 324 Γ.3.4. Αλάπηπμε Πνιπκεηξηθνύ δείθηε θαη Οηθνινγηθή ηαμηλόκεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο 325 Γ.5. Σπδήηεζε Βηβιηνγξαθία. 334 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΓΔΝΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΛΔΞΗΚΟ ΣΑΣΗΣΗΚΧΝ ΟΡΧΝ. 347 ΛΔΞΗΚΟ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΧΝ ΚΑΗ ΣΔΥΝΗΚΧΝ ΟΡΧΝ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ i-xl

12 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Σμ ακηζηείιεκμ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ είκαζ δ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ δφμ πμηάιζςκ μζημζοζηδιάηςκ ημο Απένμκηα ηαζ ημο Λμφνμο, ιε αάζδ ηζξ ημζκυηδηεξ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηδκ πμζυηδηα ημο κενμφ ηαζ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, ηαεχξ ηαζ δ ακάπηολδ ηαζ δ μνζζηζημπμίδζδ ιεεμδμθμβίαξ βζα ηδ ζοθθμβή, ηδκ επελενβαζία, ηδκ ακάθοζδ ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ δεδμιέκςκ πεδίμο πνμζανιμζιέκδξ ηαζ εθανιυζζιδξ ζηζξ εθθδκζηέξ ζοκεήηεξ. Οζ επζιένμοξ ζηυπμζ ηδξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ δζαηνίκμκηαζ ζε 4 επί ιένμοξ ηεθάθαζα. Σμ πνχημ ηεθάθαζμ (Κεθάθαζμ Α) αθμνά ηδ δζενεφκδζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ πμο επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ. ημ δεφηενμ ηεθάθαζμ (Κεθάθαζμ Β) πναβιαημπμζείηαζ δζενεφκδζδ ηδξ δμιήξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ εηηίιδζδ ηςκ ααζζηχκ πνμηφπςκ μζημθμβζηήξ δζααάειζζδξ ηαζ ακενχπζκδξ πανέιααζδξ. ημ ηνίημ ηεθάθαζμ (Κεθάθαζμ Γ) πναβιαημπμζείηαζ ααζμηζηή ηοπμθμβζηή δζάηνζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ιε ζημπυ ηδ ιείςζδ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ, έθεβπμ ηδξ δζαπνμκζηήξ ηαζ επμπζηήξ δζαηφιακζδξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαζ ηαεμνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ζε ηάεε ηιήια ημο πμηάιζμο μζημζοζηήιαημξ. Σέθμξ ζημ ηέηανημ ηεθάθαζμ (Κεθάθαζμ Γ) δίκεηαζ δ ιεεμδμθμβία ακάπηολδξ ημο ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηςκ επζπηχζεςκ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ηνμπμπμζήζεςκ ζηδ ζφκεεζδ ηαζ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ηαζ ηςκ πανυπεζςκ εζδχκ ηαζ δ δδιζμονβία ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ. Σα δεδμιέκα ζοθθέπεδηακ απυ ζοκμθζηά 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ μζ μπμίεξ επζθέπεδηακ ιε ηνζηήνζα 1) ηδκ ηάθορδ εονείαξ δζααάειζζδξ πνήζεςκ βδξ, 2) ηδκ επζθμβή πενζζζμηένςκ ημο εκυξ ηιδιάηςκ ιε πανυιμζα βεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, 3) ηδ ζηαεενή απυζηαζδ ιεηαλφ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, 4) ηδκ μιμζμβέκεζα ηςκ ηιδιάηςκ ηαζ ηέθμξ 5) ηδκ πνμζααζζιυηδηα ζηα ζδιεία δεζβιαημθδρίαξ ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ παναημθμφεδζδξ. Με αάζδ ηα πζμ πάκς ηνζηήνζα επζθέπεδηακ 15 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα [11 Απένμκηαξ (A 1-8 & A ), 1 Κςηοηυξ (A 9 ), 1 Βμοαυ Ρέια (A 15 ), 2 ανδεοηζηά ηακάθζα (A 10 & A 14 )] ηαζ 17 Θέζεζξ Γεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (S 1-17 ). Ζ πενζμπή αλζμθυβδζδξ πενζθαιαάκεζ έκα μιμζμβεκέξ ηιήια πμηαιμφ ιήημοξ 100 m, ημ μπμίμ πςνίζηδηε ζε ηνία επί ιένμοξ ηιήιαηα: α) ημ ηιήια ηδξ ημίηδξ ημ μπμίμ ηαθφπηεηαζ ιε κενυ, α) ηα ηνάζπεδα, δδθαδή ημ εκενβυ ηιήια ηδξ ημίηδξ β) ηδκ πανυπεζα-δαζζηή γχκδ. Γζα ηδ ζοθθμβή ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ οδνυαζαξ ηαζ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ πναβιαημπμζήεδηακ επμπζηέξ δεζβιαημθδρίεξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ αθαζηδηζηχκ πενζυδςκ ηςκ εηχκ ηαζ δ αθεμκία εζδχκ ηαηαβνάθδηε ιε ηδκ 5-αάειζα ηθίιαηα DAFOR (5: ηονζανπία ηαζ 1: απμοζία). ημ πεδίμ ιεηνήεδηακ επίζδξ μζ θοζζημπδιζηέξ πανάιεηνμζ ημο κενμφ (ph, δζαθοιέκμ μλοβυκμ, εενιμηναζία, αβςβζιυηδηα, ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ιέζμ αάεμξ κενμφ) ηαζ ζοθθέπεδηακ δείβιαηα επζθακεζαημφ κενμφ βζα πδιζηέξ ακαθφζεζξ ενεπηζηχκ αθάηςκ αγχημο (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν) ηαζ θςζθυνμο (PO 4 -P & TP), Chl-a ηαζ αθηαθζηυηδηαξ. Δπίζδξ ηαηαβνάθδηακ ζημ πεδίμ ηαζ οπμθμβίζηδηακ ζημ ενβαζηήνζμ οδνμβεςιμνθμθμβζηά ζημζπεία ηαζ δεδμιέκα ημπίμο ηα μπμία αθμνμφκ ηυζμ ηδκ πενζμπή αλζμθυβδζδξ υζμ ηαζ υθδ ηδ θεηάκδ απμννμήξ

13 Γζα ηδ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ηςκ δεδμιέκςκ πνδζζιμπμζήεδηακ 1) Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ βζα αζμηζηή ηοπμθμβία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηαζ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ δμιήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, 2) Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA), βζα ηδκ πενζβναθή ηδξ ζενανπζηήξ δμιήξ ηδξ ηάεε μιάδαξ ηαζ βζα ηδ δζάηνζζδ ηςκ ζδιακηζηχκ Δζδχκ-Γεζηηχκ (IndSps), ηαζ 3) Σαλζεέηδζδ υπμο πνδζζιμπμζήεδηακ ηυζμ έιιεζεξ υζμ ηαζ άιεζεξ ακαθφζεζξ δζααάειζζδξ. ηζξ έιιεζεξ ακαθφζεζξ δζααάειζζδξ πνδζζιμπμζήεδηακ α) Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ Γεςιμνθμθμβζηχκ Δκμηήηςκ ηαζ ζημκ Καεμνζζιυ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ηαζ α) Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA), βζα ηδ πςνζηή ηαηακμιή ηδξ αθεμκίαξ ηςκ εζδχκ ηαζ ημκ έθεβπμξ ηςκ επμπζηχκ ηαζ δζαπνμκζηχκ δζαηοιάκζεςκ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. Χξ άιεζεξ ακαθφζεζξ δζααάειζζδξ πνδζζιμπμζήεδηακ α) Ακάθοζδ Πθεμκαζιμφ (RDA), βζα ζοζπέηζζδ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο κενμφ ιε ηα είδδ δείηηεξ ηαζ α) Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), βζα ζοζπέηζζδ ηςκ βεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ ιε ηα είδδ-δείηηεξ ηαζ ημκ ηαεμνζζιυ ηφνζςκ ιεηααθδηχκ οπμαάειζζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ ηαηά ιήημξ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ δζαηνίκμκηαζ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ιε πανυιμζμ πενζααθθμκηζηυ πνυηοπμ (πδβέξ-εηαμθέξ). ηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ ηαζ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ (Απένμκηα ηαζ Λμφνμο) ηονζανπμφκ ηα είδδ Pteridium aquilinum, είδδ ανουθοηςκ ηαζ είδδ ημο βέκμοξ Carex, C. acuta βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ C. pendula βζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ. ημ ιέζμ νμο ηςκ πμηαιχκ δζαηνίεδηακ 4 δζαθμνεηζηέξ μιάδεξ αθάζηδζδξ. Ο δζαθμνεηζηυξ ααειυξ ακενςπμβεκμφξ ηνμπμπμίδζδξ ηςκ εηαμθχκ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ ακηακαηθά ηαζ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ υπμο ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηονζανπμφκ πθςνμθφηδ ηαζ ημ ακεεηηζηυ είδμξ Potamogeton pectinatus εκχ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ μζ εηαμθέξ παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ απμοζία πθςνμθοηχκ ηαζ ηδκ ηονζανπία ημο είδμοξ Potamogeton nodosus. Οζ ζδιακηζηυηενμζ θοζζημπδιζημί πανάβμκηεξ μζ μπμίμζ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ θεηακχκ απμννμήξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ είκαζ: ημ ph, ε αγσγηκόηεηα, δ ζεξκνθξαζία λεξνύ, ε κέζε ηαρύηεηα λεξνύ, νη ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ αθάηςκ αδώηνπ (ΝΟ 3 -Ν, ΝΖ 4 -Ν, ΝΟ 2 -Ν) ηαζ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ Chl-a. Δκχ μζ ζδιακηζηυηενμζ βεςιμνθμθμβζημί πανάβμκηεξ είκαζ: ημ πςόκεηξν, ημ ππόζηξσκα θνίηεο, ημ πιάηνο ηδξ ημίηδξ, δ ζθίαζε ηδξ ημίηδξ, μ ηύπνο ελδηαηηήκαηνο ηαζ ημ βάζνο ημο κενμφ. Ζ δζενεφκδζδ ηδξ δμιήξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ έδεζλε ηδκ φπανλδ 4 δζαθμνεηζηχκ μιάδςκ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ. Οζ μνεζκέξ πενζμπέξ ηαζ άκς ιέζμξ νμοξ ηαζ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ εζδχκ Platanus orientalis ηαζ Quercus coccifera. Οζ ααζζηέξ ηνμπμπμζήζεζξ πμο δέπμκηαζ μζ πενζμπέξ αοηέξ αθμνμφκ ιεηααμθέξ ζε ημπζηυ επίπεδμ βεβμκυξ πμο επζαεααζχκεηαζ απυ ηζξ ορδθέξ ηζιέξ δείηηδ QBR. Οζ πεδζκέξ πενζμπέξ παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ εζδχκ Salix alba ηαζ Populus alba. Οζ ζδιακηζηυηενεξ πζέζεζξ πμο δέπεηαζ ημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ αθμνμφκ ηζξ βεςνβζηέξ δναζηδνζυηδηεξ, ηδ δδιζμονβία ηεπκζηχκ ακαπςιάηςκ, ηδκ εκίζποζδ ηδξ υπεδξ, ηζξ αιιμπαθζημθδρίεξ, ηδ δζεοεέηδζδ ηαζ ηδκ εοεοβνάιιζζδ ηδξ υπεδξ. Σμ είδμξ Phragmites australis παναηηδνίγεζ ηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ, εκχ ζδιακηζηή ήηακ δ αθεμκία ηςκ εζδχκ Arundo donax ηαζ ημο εζζαβυιεκμο είδμοξ Eucalyptus camaldulensis. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα δ αθεμκία ηςκ εζδχκ ήηακ παιδθή ζε υθεξ ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ. Δθανιυζηδηακ επίζδξ μζ δείηηεξ: QBR μ μπμίμξ απμηεθεί ιέηνμ αλζμθυβδζδξ ηδξ πμζυηδηαξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, HQA υπμο απμηεθεί δείηηδ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ ηαζ HMS μ μπμίμξ είκαζ δείηηδξ ακενςπμβεκμφξ ηνμπμπμίδζδξ ημο - 2 -

14 εκδζαζηήιαημξ. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηςκ πζμ πάκς δεζηηχκ έδεζλακ υηζ δ μζημθμβζηή αηεναζυηδηα πανυπεζαξ γχκδξ αολάκεζ ηδ ζοκμθζηή μζημθμβζηή πμζυηδηα. φιθςκα ιε ηζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ελεηάζηδηακ, μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ μιαδμπμζδεήηακ ζε ηνεζξ Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ μζ μπμίεξ ακηζζημζπμφκ ζημ Ονεζκυ, Πεδζκυ ηαζ Δηαμθζηυ Σιήια ηςκ πμηαιχκ. ε ηάεε Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα πναβιαημπμζήεδηε ακάθοζδ πζέζεςκ ηαζ δζαηνίεδηακ μζ ζηαειμί ακαθμνάξ μζ μπμίμζ βζα ημ μνεζκυ ηιήια ήηακ 7, ζημ πεδζκυ 3 εκχ ζημ εηαμθζηυ ηιήια ιυκμ 2 ζηαειμί παναηηδνίζηδηακ ςξ πενζμπέξ ακαθμνάξ. ε ηάεε Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα δζενεοκήεδηακ μζ επμπζηέξ ηαζ δζαπνμκζηέξ ιεηααμθέξ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ηαζ πνμζδζμνίζηδηε δμιή ημοξ. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ, υηζ δ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ θαίκεηαζ κα παναιέκμοκ ζηαεενέξ ζηζξ θοζζηέξ δζαηοιάκζεζξ. Απυ ηδκ άθθδ, μζ ιζηνέξ δζαθμνέξ μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζημ μνεζκυ ηαζ εηαμθζηυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ μθείθμκηαζ ηονίςξ ζηδκ υρζιδ Άκμζλδ ηαζ ζηζξ ορδθέξ εενιμηναζίεξ πμο επζηναημφκ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ ηαζ εκημπίγμκηαζ ζημ ιεζςιέκμ ανζειυ ηςκ ανομθφηςκ ηαζ πηενζδμθφηςκ ακηίζημζπα. Σέθμξ ζφιθςκα ηα απμηεθέζιαηα δ πενίμδμξ δζελαβςβήξ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ πνμζδζμνίγεηαζ ακάιεζα ζημ πνμκζηυ δζάζηδια ιεηαλφ ηέθμξ Απνζθίμο ηαζ ηέθμξ επηειανίμο αθμφ ζε αοηυ ημ πνμκζηυ δζάζηδια μπμζαδήπμηε επίζηερδ ζημ πεδίμ ακαιέκεηαζ κα δχζεζ ηδκ ίδζα ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. Γζενεοκήεδηακ, ζημ ιεβαθφηενμ δοκαηυ ααειυ, υθεξ μζ πζεακέξ πανάιεηνμζ ηαζ πζέζεζξ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ ηαηακμιή οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ θεηακχκ απμννμήξ. Οζ ζδιακηζηυηενεξ πζέζεζξ πμο δέπεηαζ δ πενζμπή ιεθέηδξ επδνεάγμοκ ηονίςξ ηα οδνμιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ημο μζημζοζηήιαημξ. Χξ πζμ αλζυπζζημξ ηαζ μθζζηζηυξ ηνυπμξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ επζθέπεδηε δ Πμθοιεηνζηή πνμζέββζζδ. ακ πίεζδ επζθέπεδηε δ οδνμιμνθμθμβζηή ηνμπμπμίδζδ. οκμθζηά, δζενεοκήεδηακ 86 οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ μζ μπμίεξ ακήημοκ ζε 5 ηαηδβμνίεξ: 1) Αθεμκίαξ/Πμζηζθυηδηαξ, 2) Σνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ, 3) φκεεζδξ θοηζηχκ ημζκμηήηςκ, 4) Πμζυηδηαξ Γμιήξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ 5) Δοαζζεδζίαξ/Ακμπήξ, μζ μπμίεξ πνμένπμκηαζ απυ ηζξ αζμημζκυηδηεξ ημο οβνμφ δίαοθμο, ηδξ εκενβήξ ημίηδξ ηαζ ηδξ υπεδξ. Ο ηαεμνζζιυξ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιε 36 οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ ζε 2 πςνζηά επίπεδα: Μαηνμηθίιαηαξ ηαζ Μζηνμηθίιαηαξ. ημκ ηεθζηυ Πμθοιεηνζηυ δείηηδ ζοιπενζθήθεδηακ ιυκμ μζ ιεηνζηέξ μζ μπμίεξ ζηακμπμζμφζακ ζοβηεηνζιέκα ηνζηήνζα. Σα ηνζηήνζα αοηά αθμνμφζακ: ηδκ εηπθήνςζδ ημο ηνζηδνίμο απυ ηδκ εθανιμβή ηςκ εδημβναιιάηςκ ιε απμθήλεζξ (δδθαδή ελαζνμφκηαζ μζ ιεηνζηέξ μζ μπμίεξ έπμοκ ζηεκυ εφνμξ ηζιχκ, πμθθέξ αηναίεξ ηζιέξ ηαζ πμθθέξ απυιαηνεξ παναηδνήζεζξ), ηδκ απμθοβή αθθδθεπζηαθοπηυιεκςκ πθδνμθμνζχκ (Spearman ǀrǀ>0,800) ηαζ ηδκ ορδθή ζοζπέηζζδ ιε ηζξ ηθίιαηεξ πζέζεςκ (Spearman ǀrǀ>0,500). οκμθζηά απυ ηζξ 86 οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ μζ 6 εεςνήεδηακ ςξ ηεκηνζηέξ ιεηνζηέξ αθμφ ζηακμπμίδζακ υθα ηα πζμ πάκς ηνζηήνζα. Οζ ηεκηνζηέξ ιεηνζηέξ είκαζ: 1) Γείηηδξ IBMR, 2) Γείηηδξ QBR, 3) Ανζειυξ Βνομθοηζηχκ taxa, 4) % Δίδδ Ακαθμνάξ, 5) % Νζηνυθζθα είδδ ηαζ 6) % Δθμθοηζηά είδδ (Phe_herbids). Ο Πμθοιεηνζηυξ Γείηηδξ Μαηνμθφηςκ (Multimetric Macrophyte Index-MMI) είκαζ μ ανζειδηζηυξ ιέζμξ ηςκ 6 ηακμκζημπμζδιέκςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ. Κακμκζημπμίδζδ ηαθείηαζ δ πνμζανιμβή ημο εφνμοξ ηζιχκ ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ ζημ εκδεζηηζηυ υνζμ απυ 0 ιέπνζ 1. διακηζηυ ζδιείμ ζηδκ ηακμκζημπμίδζδ ηςκ ιεηνζηχκ είκαζ μ ηαεμνζζιυξ ημο ακχηενμο - 3 -

15 (upper anchor) ηαζ ηαηχηενμο μνίμο (lower anchor) ηδξ ηάεε «θεληξηθήο» ιεηνζηήξ. Σμ ακχηενμ ηαζ ημ ηαηχηενμ υνζμ δείπκμοκ ημ εκδεζηηζηυ εφνμξ ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ υπμο ημ ακχηενμ υνζμ (anchor) ακηζζημζπεί ζηδκ ηζιή ηδξ ιεηνζηήξ ηάης απυ ηζξ ζοκεήηεξ ακαθμνάξ. ηδκ πανμφζα ενβαζία βζα ημ ακχηενμ υνζμ ηάεε ιεηνζηήξ επζθέπεδηε ημ 75 μ εηαημζηδιυνζμ (percentile) ηςκ κε δηαηαξαγκέλσλ πενζμπχκ ηαζ βζα ημ ηαηχηενμ υνζμ ημ 5 μ εηαημζηδιυνζμ (percentile) ηςκ δηαηαξαγκέλσλ πενζμπχκ. Γζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ, ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ιε αάζδ ημκ Πμθοιεηνζηυ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ, απαζηείηαζ μ ηαεμνζζιυξ ηςκ μνίςκ ιεηαλφ ηςκ 5 πμζμηζηχκ ηθάζεςκ υπςξ απαζηεί δ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ. Σα υνζα ημο δείηηδ ηαεμνίζηδηακ οπμθμβίγμκηαξ ανπζηά ημ υνζμ ιεηαλφ ηδξ «Τςειήο»/«Καιήο» μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ημ μπμίμ μνίζηδηε ςξ ημ 25 o εηαημζηδιυνζμ ιδ δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ (0,623). Σμ οπυθμζπμ εφνμξ ηζιχκ πςνίζηδηε ζε ηέζζενζξ ίζεξ ηθάζεζξ. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ, υηζ μ ΜΜΗ δίκεζ πμθφ ηαθή έκδεζλδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ ιεζαίμο ιεβέεμοξ πεδζκχκ πμηαιχκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ (RM-2). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ημ 29,6% ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (8 εέζεζξ) ηαλζκμιήεδηακ ζηδκ Τςειή μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ, ημ 4% (14 εέζεζξ) ζηδκ Καιή μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ, ημ 22,3% (6 εέζεζξ) ζηδκ Μέηξηα, ημ 29,6% (8 εέζεζξ) ζηδκ Φησρή ηαζ ιυκμ ημ 3,7% (1 εέζδ) παναηηδνίζηδηε ςξ Καθήο Οζημθμβζηήξ Πμζυηδηαξ. Ζ πανμφζα Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή, απμηεθεί µζα πνχηδ πνμζπάεεζα ζημκ Δθθδκζηυ πχνμ βζα δδιζμονβία εκυξ μθμηθδνςιέκμο ζοζηήιαημξ παναημθμφεδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ ιε πνήζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ςξ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ. Ζ ιεεμδμθμβία ακαπηφπεδηε ηαζ εθανιυζηδηε πζθμηζηά ζε δφμ θεηάκεξ απμννμήξ ζηα ιεζαίμο ιεβέεμοξ πεδζκά πμηάιζα ηδξ Ζπείνμο Απένμκηα ηαζ Λμφνμο αημθμοεχκηαξ πζζηά ηζξ απαζηήζεζξ ηαζ ηζξ ηαηεοεοκηήνζεξ βναιιέξ ηδξ Δονςπασηήξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ. Δπίζδξ ημ ζφζηδια αλζμθυβδζδξ ημ μπμίμ πνμηείκεηαζ ακαπηφπεδηε ιε ζημπυ ηδκ εθανιμβή ημο ζε υθα ηα πανυιμζμο ηφπμο πμηάιζα ηδξ Δθθάδαξ αθμφ ηυζμ μ ηαηάθμβμξ ιε ηζξ οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ υζμ ηαζ μ ίδζμξ μ πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ ιπμνεί κα εθεβπεεί ηαζ ζε άθθμοξ ηφπμοξ πμηαιχκ ηδξ Δθθάδαξ (RM-1, RM-3, RM-4 & RM-5). Σέθμξ, ηα απμηεθέζιαηα πμο πνμηφπημοκ ζοιαάθθμοκ ζηδκ μνεμθμβζηυηενδ δζαπείνζζδ ηαζ ακάδεζλδ ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ ηαζ ζηδκ εθανιμβή ηδξ πενζααθθμκηζηήξ πμθζηζηήξ ημο κενμφ ζηδκ Δθθάδα

16 ABSTRACT The main objective of the present thesis was the ecological assessment of two river basins, Acheron and Louros; based on aquatic plant communities, water quality and hydromorphological characteristics, as well as, the development of a methodology for collecting, analyzing and assessing field data, specific adapted to Greek conditions. The specific objectives of the doctoral thesis include: a) the investigation of abiotic parameters influencing the distribution of aquatic macrophytes along the two river basins (Chapter A); b) the investigation of riparian zone structure and the assessment of key environmental gradient and human intervention (Chapter B); c) abiotic typology for reducing the spatial variability, monitoring the temporal and seasonal variation in of aquatic macrophytes distribution, and determination of reference communities in each geomorphological unit of the riverine ecosystem (Chapter C), and d) the development of the Macrophyte Multimetric Index (MMI) which is described step by step in Chapter D. Data were collected from 32 sampling sites, which were chosen according to the following criteria: i) covering a wide gradient of land used i.e. from natural to artificial; ii) selection of more than one site with similar geomorphological characteristics; iii) the constant distance between sampling sites; iv) the homogeneity of the sampling sites, and v) the accessibility to the sampling points throughout the duration of monitoring. Based on the above criteria, 15 sites were selected along Acheron river basin [11, Acheron river (A 1-8 & A ); 1, Cocytos (A 9 ); 1, Vouvo Rema (A 15 ); 2, irrigation canals (A 10 & A 14 )]. Additionally, 17 sampling sites were selected along Louros river (S 1- S 15 ). The survey area was subdivided into 3 zones, a) the wetted part of the channel, b) the marginal-active channel and c) the riparian woodland plot. The survey area length was standardized at 100 m according to the widely accepted methods [e.g. Mean Trophic Rank, (MTR); Riparian Forest Quality, (QBR)]. On the other hand, the width of each plot includes the area between, the end of the active channel and the riparian woodland. The field surveys were conducted during the vegetation periods (April to September) of the years 2005 to The coverage of each macrophyte species was visually estimated using DAFOR 5-point scale (1: Rare, 2: Occasional, 3: Frequent, 4: Abundant and 5: Dominant). Also, water physicochemical parameters such as temperature, DO, ph, conductivity, were measured in situ using portable equipment (WTW340i/SET). Additionally, surface water samples were collected for determination of nutrients such as nitrate and nitrite nitrogen, total nitrogen, ammonium, phosphorus nutrients (soluble reactive phosphorus and total phosphorus), Chl-a, and alkalinity (HCO - 3, CO 3 = ). Nutrient samples were collected and analyzed according to APHA standard analytical method (APHA, 1989). For the statistical processing of the data were used: 1) Hierarchical cluster analysis (Bray- Curtis), for the biotic typology of macrophyte data along river basins and to determine the structure of the riparian vegetation; 2) Indicator Species Analysis, was used to describe the hierarchical structure of each group to distinguish the indicator species (Ind_Sps) for each vegetation group; 3) Ordination, which were used both Indirect and Direct gradient analyses. Indirect gradient analyzes were used: a) Principal Component Analysis (PCA), to identify - 5 -

17 Geomorphological Units and to determining the pressure gradients; and b) Detrended Correspondence Analysis (DCA), for researching the spatial distribution of species abundance, and for seasonal and inter-annual variability of the reference communities. For direct gradient analyzes were used: a) Redundancy Analysis (RDA), for correlation between, water physicochemical parameters and Indicator species; and b) Canonical Correspondence Analysis (CCA), for correlation between geomorphological characteristics and indicator species, as well as, to determine the key variables best explain the degradation of the riparian zone. The results showed that along the two river basins, six vegetation groups can be distinguished, with similar environmental gradient pattern (springs-estuaries). The dominant species for the upper part of Acheron and Louros river basins were: Pteridium aquilinum, bryophyte taxa and Carex species (C. acuta and C. pendula respectively). Moreover, four different vegetation groups were characterized the middle part of both river basins. The different degree of anthropogenic alteration of river estuaries (Acheron and Louros), reflects in the composition of the plant communities. The estuaries of Acheron were characterized by the dominant of green algae and the tolerant species Potamogeton pectinatus, while the estuaries of Louros river was characterized by the absence of green algae and the dominance of Potamogeton nodosus. The most important physicochemical variables that significantly affect the distribution of aquatic macrophytes along the river basins were: ph, conductivity, water temperature, and mean water velocity, concentrations of nitrogen nutrients (ΝΟ 3 -Ν, ΝΖ 4 -Ν, ΝΟ 2 -Ν) and orthophosphate (PO 4 -P), as well as, Chl-a. Whereas, the most important geomorphological factors were: altitude, bed substrate, channel width, channel shading, habitat type, water depth. Hierarchical cluster analysis distinguished five vegetation groups of the riparian zone of the study area. The following groups were indentified and characterized by the dominant riparian species. The upper reaches were characterized by the Vegetation Group Ia: Platanus orientalis and Ib: Quercus coccifera-p. orientalis; the middle reaches by II: Salix alba and Populus alba; and lowland areas until estuaries by III: Phragmites australis. Vegetation Group IV was characterized by the dominant of non native species Eucalyptus camaldulensis and the giant reed Arundo donax. According to the results, species abundance was low in all Vegetation Groups. Also, the applied indices Riparian quality assessment (QBR), Habitat Quality Assessment (HQA) and Habitat Modification Score (HMS) revealed that the ecological integrity of the riparian zone increases the overall ecological quality of the riparian ecosystem. According to the hydromorphological characteristics, the sampling sites were grouped into three Geomorphological Units: Upper Middle reaches-estuaries. In each Geomorphological Unit (GU) a pressure gradient analysis was performed, and the reference sites were identified. For GU I the number of reference sites was 7, for GU II 3 reference sites were identified, while, for the estuaries the number of the reference sites were only 2. Also in each GU the seasonal and inter annual changes in reference communities, were investigated, and the structure of the reference community was determined. The results showed that the composition of the reference communities in lowland rivers appears to remain constant in the physical fluctuations. On the other hand, the slight differences which were recorded, in the GU I, during spring and summer sampling, referred to the reduction of bryophytes. This reduction might be cause due to the late spring (May), at the upper part of Louros river. Also, differences were recorded between autumn and spring samplings, in the GU III (estuaries). Those differences referred to the reduction of pteridophytes, maybe due to the high temperatures that - 6 -

18 prevail during the summer months. Finally, the sampling period could be set between late April and late September, since, during this period, any field visit will give the same composition of the reference communities. We investigated, to the greatest possible degree, all the potential parameters and pressures, which could influence the composition and distribution of aquatic macrophytes along the river basins. The most significant effect, from the current pressures, in the studied area, is the alteration of the hydromorphological characteristics of the ecosystem. The Multimetric approach was chosen, as the most holistic and reliable evaluation method of the ecological status of the study area. A preliminary list of potential plant metrics was compiled from a review of the literature, and in situ observations of plant community patterns. The metrics were grouped into five categories, so that each one representing a different ecological aspect of aquatic and riparian plant communities: 1) Richness/Diversity, 2) Trophic status, 3) Composition, 4) Riparian Integrity, and 5) Sensitivity/Tolerance. A total of 86 metrics were tested, of which 7 belonged to the category of "Abundance/Diversity", 4 to the category of "Trophic status, 46 metric referred to Composition of plant communities, 11 referred to "Riparian Integrity, and finally, 18 belonged to Sensitivity/Tolerance category. The estimation of the pressure gradient was performed using Principal Component Analyses (PCAs), with 36 hydromorphological degradation variables in 2 spatial scales: macroscale and microscale. Candidate metrics, which can be identified as robust and most informative, are scrutinized further, in the process of selecting core metrics. To be selected as a core metric the following aspects have to be considered: 1) core metrics should cover different metric types (see above); 2) metrics should not give redundant information. Inter-correlation tests between candidate metrics were carried out to detect redundant metrics (threshold value Spearman s r<0.800). In case of redundancy we further investigate: the correlation of each metric with stress gradient (threshold value Spearman s r<0.05); the correlation of each of the pair of metrics with the other metrics in order to finally omit the one that showed the higher overall mean correlation; and how well they separate stressed from unstressed sampling sites (graphical analysis of box-whisker plots). The final index includes 6 metrics out of 86 candidated metrics. The core metrics are: 1) IBMR, 2) QBR, 3) Number of Bryophyte, 4) % Reference Species, 5) % Nitrophilous taxa and 6) % Helophyte taxa (Phe_herbids). The different numerical scales of each core metric (e.g. abundance class, number of individuals) were normalized to unitless scores between 0 and 1. The upper and lower anchors mark the indicative range of a metric. The upper anchor corresponds to the upper limit of the metric s value under reference conditions, and it was set as the 75 th of the unstressed sites. The lower anchor corresponds to the lower limit of the metric s value under the worst attainable conditions and it was set as 5 th percentile of stressed sites. The multimetric index was calculated as the arithmetic mean of the normalized metrics (Böhmer et al., 2004). The final Multimetric Index provides a score that represents the overall relationship between the combined values of the biological parameters observed for a given site and the expected value under reference conditions. This score is as for single metrics expressed as a numerical value between zero and one. This range can be subdivided into any number of categories corresponding to various levels of impairment. To determine the boundaries of Multimetric Index, the 25 th percentile of the unstressed sites (0,623) was set as the boundary for the high/good ecological class. We propose quality classes with equal ranges, to provide five ordinal rating categories for assessment of impairment in accordance with the - 7 -

19 demands of the WFD. The application of Macrophyte Multimetric Index (MMI) in the medium lowland rivers of Greece led to the ecological classification in five quality classes. The results indicated that the 29.6% of the sampling sites (8 sites) were classified in High ecological status, 4% (4 sites) in Good ecological status; the 22.3% (6 sites) in Moderate, 29.6% (8 sites) in the Poor and only 3.7% (1 site) was characterized as Bad ecological quality. The current doctoral thesis was the first attempt in the Greece, for establishing an integrated monitoring system of ecological quality of running water ecosystems, using aquatic macrophytes as biological quality element. The methodology developed, was pilot implemented in two river basins, Acheron and Louros, in Epirus, following the requirements and guidelines of the European Water Framework Directive, 2000/60/EE. Also, the evaluation system was developed to be proposed for implementation at all similar river types of Greece, since both the list of candidate metrics and the Multimetric Index itself, can be tested in other types of Greek rivers (RM-1, RM-3, RM-4 & RM-5). Finally, the results, will contribute to the sustainable management and conservation of riverine ecosystems, as well as, to the implementation of the water environmental policy in Greece

20 ΚΔΦAΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1. Οηθνινγία Πνηακώλ θαη Παξόρζησλ νηθνζπζηεκάησλ Σα πμηάιζα είκαζ δοκαιζηά μζημζοζηήιαηα ηα μπμία παίγμοκ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ πμθοπθμηυηδηα ημο ημπίμο. ηδκ μζημθμβία, ηα δοκαιζηά μζημζοζηήιαηα ηαθμφκηαζ «νηθνζπζηήκαηα κε επξηζθόκελα ζε ηζνξξνπία». Χξ δοκαιζηά μζημζοζηήιαηα ηαεμνίγμοκ ζδιακηζηέξ δζαδνμιέξ βζα ηδ νμή ηδξ εκένβεζαξ, ηδξ φθδξ ηαζ ηςκ γςκηακχκ μνβακζζιχκ (Raven et al., 1998). Ονζζιέκεξ απυ ηζξ θεζημονβίεξ ημοξ ζε επίπεδμ μζημζοζηήιαημξ πενζθαιαάκμοκ ηδ νμή εκένβεζαξ ιέζς ηδξ ηνμθζηήξ αθοζίδαξ, ημκ ηφηθμ ημο άκεναηα (C) ηαζ ηςκ ενεπηζηχκ, υπςξ ημο αγχημο (N) ηαζ ημο θςζθυνμο (P), ηαεχξ ηαζ ηδκ πνμέθεοζδ, ηδκ επελενβαζία, ηαζ ηδ ιεηαθμνά θενηχκ οθζηχκ απυ ηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ πνμξ ηδ εάθαζζα (Dodds, 2002). Έκα πμηάιζμ μζημζφζηδια παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ οδνμθμβία, ηδκ πμζηζθία ζηδ ιμνθμθμβία ημο ηακαθζμφ, ημοξ δζαθμνεηζημφξ ηφπμοξ μζημηυπςκ, ηζξ δζαθοιέκεξ ζημ κενυ μοζίεξ, ηα ζγήιαηα ηαζ ημοξ μνβακζζιμφξ. Σα πμηάιζα ηαζ ηα νοάηζα παίγμοκ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ γςήξ υπζ ιυκμ επεζδή οπμζηδνίγμοκ ιεβάθμ ανζειυ θοηζηχκ ηαζ γςζηχκ μνβακζζιχκ, αθθά ηονίςξ επεζδή ζοκδέμοκ δζαθμνεηζηά ιεηαλφ ημοξ μζημζοζηήιαηα (Raven et al., 1998). Ζ πμζηζθμιμνθία ζηα μζημζοζηήιαηα ηςκ νευκηςκ οδάηςκ είκαζ ηενάζηζα. Ζ ιμνθμθμβία ημοξ ιπμνεί κα πανμοζζάγεζ πμθφ ιεβάθεξ δζαθμνμπμζήζεζξ, ηαεχξ νέμοκ απυ ηα ακάκηδ (πδβέξ) πνμξ ηα ηαηάκηδ (εηαμθέξ), απυ μνεζκά νοάηζα βνήβμνδξ νμήξ ζε πεδζκά πμηάιζα ιεβάθμο πθάημοξ ηαζ παιδθήξ ηαπφηδηαξ κενμφ (Allan & Castillo, 2007). Ζ ιμνθμθμβία ηςκ πμηαιχκ δζαιμνθχκεηαζ απυ δζάθμνμοξ πενζααθθμκηζημφξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ εθέβπμοκ μοζζαζηζηά υθεξ ηζξ πηοπέξ ηδξ θοζζηήξ ημοξ δμιήξ. Οζ πανάβμκηεξ αοημί δζαθένμοκ απυ πενζμπή ζε πενζμπή, ηαζ ζφιθςκα ιε ημοξ Snelder & Biggs (2002), ιπμνμφκ κα - 9 -

21 μνβακςεμφκ ζενανπζηά ακάθμβα ιε ηδ πςνζηή ηθίιαηα ζηδκ μπμία ακήημοκ. Σμ ηθίια, δ ημπμβναθία, δ βεςθμβία ηαζ δ ηάθορδ απυ θοηζηά είδδ απμηεθμφκ ζηαεενέξ πενζααθθμκηζηέξ παναιέηνμοξ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ημ πμηάιζ ζε δζαθμνεηζηέξ πςνζηέξ ηθίιαηεξ δ ηάεε ιία (Ηενανπζηή επίδναζδ) (Δζηυκα 1.1). Δηθόλα 1.1: Ζ ζενάνπδζδ ζημκ έθεβπμ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ παναβυκηςκ ηαζ ηςκ πςνζηχκ ηθζιάηςκ ζηζξ μπμίεξ εηθνάγμκηαζ ηα δζάθμνα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ (απυ Snelder & Biggs, 2002). Figure 1.1: The hierarchy of controlling environmental factors and the spatial scales at which various physical characteristics of the riverine environment are expressed (from Snelder & Biggs, 2002). Ζ θςνίδα βδξ, πμο εθάπηεηαζ ζημκ οδάηζκμ δίαοθμ, ηαθείηαζ παξόρζηα δώλε (Jeffries & Mills, 1990). Ζ πανυπεζα γχκδ απμηεθεί ηδ ιεηαααηζηή πενζμπή, ημκ «νηθόηνλν», ιεηαλφ ημο κενμφ ηαζ ηδξ λδνάξ. Ο υνμξ «παξόρζηνο» ακαθένεηαζ επίζδξ ζηζξ αζμημζκυηδηεξ ηαζ ζημ ααζμηζηυ πενζαάθθμκ ηςκ αηηχκ ζε νέιαηα (streams), πμηάιζα (rivers), θίικεξ (lakes), επμπζηά θζικία (ponds) ηαζ οβνμηυπμοξ (wetlands), ζοιπενζθαιαακμιέκδξ ηαζ ηδξ υπεδξ (bank). Ζ πανυπεζα γχκδ εηηείκεηαζ πθεονζηά απυ ηδκ εκενβή ημίηδ (main course) πνμξ ηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ ηδξ

22 εκδμπχναξ ηαζ πενζθαιαάκεζ ηδκ εκενβή πθδιιονζηή γχκδ ηαζ ηζξ βεζημκζηέξ θοζζηέξ ακαααειίδεξ (alluvial terraces). Απμηεθεί ζοπκά ημ πζμ βυκζιμ ηαζ παναβςβζηυ ιένμξ ημο ημπίμο, απυ άπμρδ ηυζμ βεςνβζηήξ παναβςβήξ υζμ ηαζ θοζζηχκ μζημζοζηδιάηςκ. Ζ πανυπεζα γχκδ ζοκεζζθένεζ ζηδκ πνμιήεεζα μνβακζηήξ φθδξ (Naiman et al., 1998) ιε ηδκ απμζφκεεζδ ημο κεηνμφ οθζημφ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ ιε ηδκ ηαηαηνάηδζδ ενεπηζηχκ πμο ιπμνεί κα πνμένπμκηαζ απυ δζάθμνεξ πδβέξ νφπακζδξ (Pinay et al., 1990). Δπζπνυζεεηα, επδνεάγεζ ηδ βεςιμνθμθμβία ηςκ πμηαιχκ (Simon & Hupp, 1992) ηαζ ζφιθςκα ιε ημκ Hickin (1984) δ πανυπεζα αθάζηδζδ ιπμνεί κα: α) δδιζμονβεί ακηζζηάζεζξ ζηδ νμή ζηζξ πενζζζυηενεξ επζθάκεζεξ ημο πμηαιμφ, α) εκζζπφεζ ηζξ υπεεξ ιε ηδκ ακάπηολδ ημο νζγζημφ ζοζηήιαημξ β) αολάκεζ ηδκ ζγδιαημπμίδζδ ζηζξ γχκεξ απυεεζδξ οθζημφ, δ) πανέπεζ μνβακζηή φθδ, δ μπμία επδνεάγεζ ηζξ οδναοθζηέξ δζαδζηαζίεξ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ θοζζηχκ θναβιάηςκ ηαζ ηςκ απμεέζεςκ ζηζξ υπεεξ, ηαζ ηέθμξ ε) εκζζπφεζ ηδ ζηαεενυηδηα ζηζξ υπεεξ ιε ηδκ απυεεζδ ζγδιάηςκ. ηδκ πανυπεζα γχκδ ακαπηφζζεηαζ έκα απυ ηα πμθοπθμηυηενα μζημζοζηήιαηα ημο πθακήηδ, αθθά ηαζ έκα απυ ηα ζδιακηζηυηενα βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ γςηζηυηδηαξ ημο ημπίμο ηαζ ημο ίδζμο ημο πμηαιμφ (Naiman & Décamps, 1997, 1990). Σα πανυπεζα δάζδ δζαθμνμπμζμφκηαζ πάνα πμθφ ζημ πνυκμ ηαζ ζημ πχνμ, ακηζηαημπηνίγμκηαξ ηδκ εββεκή θοζζηή εηενμβέκεζα ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηαζ ηδξ ιμνθμθμβίαξ ημο ίδζμο ημο πμηαιμφ ηαζ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. Απμηεθμφκ πνμσυκηα αθθδθεπίδναζδξ ιεηαλφ ηςκ αζμθοζζηχκ παναβυκηςκ, ηδξ βεςθμβζηήξ δμιήξ αθθά ηαζ ηςκ δζαδζηαζζχκ ιε ηζξ μπμίεξ αοηά ηα δφμ αθθδθεπζδνμφκ. Ζ πανυπεζα αθάζηδζδ ηαζ ημ κενυ αθθδθεπζδνμφκ ιε δζηηυ ηνυπμ. Ζ ζηάειδ ημο οπμβείμο φδαημξ ζηδκ πανυπεζα γχκδ, ελανηάηαζ απυ ημ επίπεδμ ημο κενμφ ζημκ οβνυ δίαοθμ, αθθά ηαζ απυ ηζξ πθδιιονζηέξ πανμπέξ ημο πμηαιμφ (Hughes, 2003). Οζ πθδιιφνεξ ιπμνμφκ κα δδιζμονβήζμοκ έθθεζρδ μλοβυκμο ζημ έδαθμξ ιε απμηέθεζια ηδ δοζημθία ζηδκ ακηαθθαβή αενίςκ η.α. (Βζηχνδξ, 2000) ηαζ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ δεκ επζηνέπμοκ ζε υθα ηα είδδ κα ακαπηοπεμφκ. Ζ δζαδμπή ηδξ αθάζηδζδξ δζαθένεζ, ηυζμ ηαηά ιήημξ (longitudinal) υζμ ηαζ ηαηά πθάημξ (lateral zonation), υζμ ημ πμηάιζ ιεηαηζκείηαζ απυ ηζξ πδβέξ πνμξ ηζξ εηαμθέξ. Ζ ηαηά πθάημξ γχκςζδ ιπμνεί κα πενζέπεζ ιζα ζεζνά απυ επζιένμοξ πανυπεζεξ γχκεξ, μζ μπμίεξ ακηζηαημπηνίγμοκ ηονίςξ ηζξ εζδζηέξ απμηνίζεζξ ηςκ θοηζηχκ εζδχκ ζηζξ ζδζαίηενεξ

23 πενζααθθμκηζηέξ ζοκεήηεξ πμο επζηναημφκ ζηδκ ηάεε ιία υπςξ βζα πανάδεζβια δ οβναζία ημο εδάθμοξ, μ ααειυξ μλοβυκςζδξ, δ εκαπυεεζδ ζγδιάηςκ, δ ζοπκυηδηα ηαζ δζάνηεζα πθδιιφναξ η.α. Οζ επί ιένμοξ πανυπεζεξ πθεονζηέξ γχκεξ είκαζ μζ ελήξ (Δζηυκα 1.2): 1. ηα εμσηεξηθά όξηα ηςκ πανυπεζςκ γςκχκ, ζε ανβζθχδδ εδάθδ, ηονζανπμφκ ηα είδδ ζθιεξνύ μύινπ. ημ πχνμ αοηυ επζηναημφκ είδδ, υπςξ δ θηεθζά, μ θνάλμξ, ημ ζθεκδάιζ αηυια ηαζ δ δνοξ (Δζηυκα 1.2). Σα είδδ ζηθδνμφ λφθμο ακηέπμοκ ζε ορδθή ζηάειδ οπυβεζμο φδαημξ ηαζ αολάκμοκ ανβά. Ζ γχκδ ημο ζηθδνμφ λφθμο πθδιιονίγεζ ζοκήεςξ ιεηά απυ πανμπέξ αζπιήξ (Hughes, 2003; Yon & Tendron, 1981). 2. Ζ παξπδάηηα δώλε ηαηαηθφγεηαζ πζμ ζοπκά ηαζ μκμιάγεηαζ γχκδ ημο καιαθνύ μύινπ. Σα παναηηδνζζηζηά είδδ είκαζ μζ ζηζέξ (Salix spp.), μζ θεφηεξ (Populus spp.) ηαζ ηα ζηθήενα (Alnus spp.) (Δζηυκα 1.2) ηα μπμία ακαπηφζζμκηαζ ζε αιιχδδ ηαζ αιιμανβζθχδδ εδάθδ ηαζ ακηέπμοκ βζα ιεβαθφηενμ δζάζηδια ζε ζοκεήηεξ έθθεζρδξ μλοβυκμο ζημ πενζαάθθμκ ηςκ νζγχκ ημοξ (Hughes, 2003; Yon & Tendron, 1981). 3. ηδκ ππνπαξάθηηα δώλε (sublittoral) ζε αιιμανβζθχδδ ημνεζιέκα ιε κενυ εδάθδ, ακαπηφζζμκηαζ δζάθμνεξ θοημημζκςκίεξ εθμθφηςκ. ηα παιδθυηενα ζδιεία ηςκ υπεεςκ απμηίεεκηαζ πμκδνυημηηα οθζηά (παθίηζα), ηαζ δ επίδναζδ απυ ηδ νμή ημο κενμφ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ, πμο ηα θοηά δεκ ιπμνμφκ κα επζαζχζμοκ βζα ιεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδια (Δζηυκα 1.2). ε αοηή ηδ γχκδ ακαπηφζζμκηαζ ηονίςξ πμχδδ είδδ (Yon & Tendron, 1981). ε πζμ ακορςιέκεξ εέζεζξ, ακάιεζα ζηδ γχκδ ηςκ εθμθφηςκ ηαζ ζηδ γχκδ ημο ιαθαημφ λφθμο, υπμο δ δοκαιζηή ημο πμηαιμφ είκαζ πζμ ήπζα, ακαπηφζζμκηαζ επίζδξ ηαζ εαικχδεζξ ζηζέξ (Yon & Tendron, 1981). Ζ ηαηά κήθνο δζαηφιακζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ μθείθεηαζ ζηζξ βεςιμνθμθμβζηέξ ηαζ ηθζιαηζηέξ αθθαβέξ μζ μπμίεξ ηονζανπμφκ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ. Όπςξ ζοιααίκεζ ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ ηδξ ηαηά πθάημοξ δζαηφιακζδξ, μζ ορμιεηνζηέξ δζαθμνέξ, δ ηθίζδ, μ πενζμνζζιυξ ηδξ ημζθάδαξ, μζ βεςιμνθμθμβζηέξ δζαδζηαζίεξ, μζ θςηζέξ, δ νμή ζγήιαημξ ηαζ δ πμζηζθυηδηα ζημ οπυζηνςια, απμηεθμφκ ααζζημφξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ ελδβμφκ ηα ηαηά ιήημξ πνυηοπα (Catterall et al., 2001; Rot et al., 2000). Πμθθμί απυ ημοξ παναπάκς πανάβμκηεξ αθθάγμοκ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ ηαζ δ ιεηαλφ ημοξ αθθδθεπίδναζδ ακηζηαημπηνίγεηαζ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ εζδχκ. ε υθμοξ ημοξ πμηαιμφξ δζαηνίκμκηαζ ηνεζξ Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ: μ Άλσ, μ Μέζνο ηαζ μ Κάησ νμοξ ημο πμηαιμφ (Ellenberg, 1988)

24 Ζ ζφκεεζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ζε ηάεε βεςιμνθμθμβζηή εκυηδηα πενζβνάθεηαζ ακαθοηζηά ζημ Κεθάθαζμ Β4. Δηθόλα 1.2: Καηά πθάημξ δζαδμπή ηςκ ιμκάδςκ αθάζηδζδξ ζηζξ υπεεξ ηςκ πμηαιχκ (Yon & Tendron, 1981). Figure 1.2: Latitudinal pattern of riparian vegetation on riverine ecosystems (Yon & Tendron, 1981). Ζ βεςβναθζηή ελάπθςζδ ηςκ πανυπεζςκ δαζζηχκ εζδχκ ηαζ δ αζμβεςβναθζηή πενζμπή υπμο ειθακίγμκηαζ, είκαζ πμθφηζιμ ενβαθείμ ζηδκ ηαηακυδζδ ηδξ ειθάκζζδξ ηςκ δαζζηχκ πανυπεζςκ μζημζοζηδιάηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Δονχπδξ (Yon & Tendron, 1981). Πμθφ ζδιακηζηή ζηδ δζενεφκδζδ ηδξ βεςβναθζηήξ ελάπθςζδξ ηςκ πανυπεζςκ δαζχκ, ήηακ δ ζοκεζζθμνά ηςκ Ellenberg (1988), Horvat et al. (1974) ηαζ Kaprati & Karpati (1961), ζε Κεκηνμεονςπασηυ επίπεδμ ηαζ επίπεδμ Βαθηακζηήξ πενζμκήζμο ακηίζημζπα. Χζηυζμ, πανά ηδ ζπμοδαζυηδηα ημοξ, ηα πανυπεζα δάζδ, ζήιενα ζοβηαηαθέβμκηαζ ακάιεζα ζημοξ πθέμκ δζαηαναβιέκμοξ ηφπμοξ αθάζηδζδξ ηδξ Δονχπδξ. Έπμοκ οπμζηεί ζδιακηζηή ιείςζδ ζηδκ έηηαζή ημοξ, ηονίςξ θυβς ηδξ αζηζηήξ ηαζ αζμιδπακζηήξ ακάπηολδξ (Prieditis, 1999; Wenger et al., 1990), αθθά ηαζ θυβς ηδξ έκημκδξ δζεοεέηδζδξ ηςκ ιεβάθςκ Δονςπασηχκ πμηαιχκ (Karačić, 2005; Deiller et al., 2001). Σα πανυπεζα δάζδ ζηδκ Δθθάδα οπυηεζκηαζ ζε πμθθαπθέξ πζέζεζξ, υπςξ οδνμθδρίεξ, άιιμ-παθζημθδρίεξ, αζμιδπακζηά ηαζ

25 αζηζηά θφιαηα, απμρίθςζδ ημο πανυπεζμο δάζμοξ βζα εηιεηάθθεοζδ λοθείαξ, ή αφλδζδ ηςκ βεςνβζηχκ εηηάζεςκ η.α. Σμ απμηέθεζια, είκαζ δ οπμαάειζζδ ημο πανυπεζμο μζημζοζηήιαημξ ελαζηίαξ ηδξ αθθμίςζδξ ηδξ οδνμθμβίαξ ηαζ ηδξ οπμαάειζζδξ ηςκ εκδζαζηδιάηςκ, δ ιείςζδ ηδξ αζμπμζηζθυηδηαξ ηαζ δ ακηζηαηάζηαζδ ηςκ ημπζηχκ πθδεοζιχκ ιε είδδ εζζαμθείξ ηα μπμία είκαζ ακεεηηζηά ζε οπμααειζζιέκα μζημζοζηήιαηα η.α. Πανυθμ πμο δ οπμαάειζζδ ηςκ πανυπεζςκ μζημζοζηδιάηςκ είκαζ μναηή ζε παβηυζιζμ επίπεδμ (Dudgeon et al., 2006) ηαζ δ αζμπμζηζθυηδηά ημοξ πανμοζζάγεζ ζοκεπή ιείςζδ (Sala et al., 2000), μζ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ ελαημθμοεμφκ κα αολάκμκηαζ ηαζ δ αζμπμζηζθυηδηα ζοκεπίγεζ κα πανμοζζάγεζ πηςηζηή ηάζδ Ζ εμέιημε ηεο Πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηα Ύδαηα θαη Δπξσπατθή Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ. Ο ρξπζόο ηνπ 21νπ αηώλα είλαη ηα πδαηηθά απνζέκαηα Σμ 97,5 % ηδξ ζοκμθζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηςκ ημο πθακήηδ ιαξ ανίζηεηαζ ζημοξ ςηεακμφξ, εκχ ιυκμ ημ 2,5 % απμηεθεί ημ βθοηυ κενυ (Cunnigham-Saigo, 2001). ε παβηυζιζμ επίπεδμ θζβυηενμ απυ ημ 0,3 % ηςκ ζοκμθζηχκ απμεειάηςκ ζε βθοηυ κενυ, απμηεθμφκ πνμζαάζζιεξ πδβέξ ακακεχζζιμο βθοημφ κενμφ (θίικεξ, πμηάιζα ηαζ οδνμθυνμ μνίγμκηαξ), ημ μπμίμ απμηεθεί ηδκ ηφνζα πδβή εθμδζαζιμφ βζα ηζξ αζμθμβζηέξ ακάβηεξ (Cunnigham-Saigo, 2001). Ζ 22 α Μανηίμο έπεζ μνζζηεί ςξ δ Παβηυζιζα Ζιένα Νενμφ, ζε ιζα πνμζπάεεζα εκδιένςζδξ ηαζ αθφπκζζδξ βζα ηδ δζαζθάθζζδ ηδξ πμζυηδηαξ ηαζ ηδξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ, ημ μπμίμ απμηεθεί πνςηεφμκ ζοζηαηζηυ ηδξ γςήξ. Με ηδκ είζμδμ ζημκ 21 μ αζχκα, ηα πνμαθήιαηα δοζηοπχξ αολάκμκηαζ ηαεχξ, ζηδκ έθθεζρδ ημο κενμφ, ένπεηαζ κα πνμζηεεεί ηαζ δ οπμαάειζζδ ημο, ηονίςξ θυβς ηςκ ακενςπμβεκχκ δναζηδνζμηήηςκ. Πμθθέξ απυ ηζξ ιεβάθεξ οδνμθμβζηέξ θεηάκεξ οθίζηακηαζ ηζξ ζοκέπεζεξ ηδξ νφπακζδξ, ηδξ οπενεηιεηάθθεοζδξ ηαζ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ οπμαάειζζδξ. Έηζζ, δ αολακυιεκδ ακδζοπία βζα ηζξ επζπηχζεζξ απυ ηδκ ηθζιαηζηή αθθαβή ζηζξ δζαεέζζιεξ πδβέξ πυζζιμο κενμφ μδήβδζε ηδκ ηεθεοηαία 30-εηία, ηδκ Δονςπασηή Έκςζδ, ζηδ εέζπζζδ ιζαξ ζεζνάξ Οδδβζχκ πάκς ζηδκ πενζααθθμκηζηή πμθζηζηή βζα ημ κενυ

26 Ζ Δονςπασηή Πμθζηζηή βζα ημ κενυ άνπζζε ημ 1973, ιε ημ Πνχημ Πνυβναιια Γνάζδξ βζα ημ Πενζαάθθμκ. Σμ πνχημ ηφια κμιμεεζζχκ, έθααε πχνα ηδκ πενίμδμ ηαζ είπε ςξ απμηέθεζια ηδ δδιζμονβία Οδδβζχκ ηαζ απμθάζεςκ πμο ηαευνζγακ πενζααθθμκηζηά πμζμηζηά, πνυηοπα (EQS) βζα ζοβηεηνζιέκμοξ ηφπμοξ οδάηςκ. Σμ δεφηενμ ηφια κμιμεεζίαξ βζα ημ κενυ ήνεε ηδκ πενίμδμ , αθμνμφζε ηα αζηζηά θφιαηα, ηδ κζηνμνφπακζδ ηαζ ηδ αζμιδπακζηή νφπακζδ, ηαζ αεθηζχεδηε ιε ακαεεςνήζεζξ ηςκ Οδδβζχκ βζα ημ πυζζιμ κενυ ηαζ ηα κενά ημθφιαδζδξ 1. ηα ηέθδ ημο 20 μο αζχκα έβζκε ιζα ζδιακηζηή ακαεεχνδζδ ηδξ πμθζηζηήξ, δ μπμία είπε ςξ ηεθζηυ απμηέθεζια ηδκ έηδμζδ, ζηζξ 23 Οηηςανίμο ημο 2000, ηδξ Οδδβία-Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/EΔ (Water Framework Directive, WFD). Ζ Οδδβία Πθαίζζμ, απμηεθεί ζηαειυ ζηδκ πενζααθθμκηζηή πμθζηζηή βζα ημ κενυ ηαζ εέηεζ έκα πζμ μνεμθμβζηυ πθαίζζμ, δζαηδνχκηαξ πμθθέξ απυ ηζξ οπμπνεχζεζξ ηςκ παθαζυηενςκ Οδδβζχκ. Σαοηυπνμκα εζζάβεζ ηάης απυ ιζα εκζαία αάζδ έκα μθμηθδνςιέκμ ζφζηδια δζαπείνζζδξ ηςκ μζημκμιζηχκ, αζμθμβζηχκ, ημζκςκζηχκ, πενζααθθμκηζηχκ ηαζ πμθζηζηχκ πυνςκ. Βαζζηή ιμκάδα δζαπείνζζδξ, βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ζηυπςκ ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ, απμηεθεί ημ οδάηζκμ ζχια (water body). Οζ ηαηδβμνίεξ ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ είκαζ: α) ηα εζςηενζηά οδάηζκα ζχιαηα: πμηαιμί, θίικεξ, ιεηαααηζηά φδαηα (οθάθιονα φδαηα ζηζξ εηαμθέξ πμηαιχκ), πανάηηζα φδαηα ηαζ πςνζηά φδαηα, ηαζ α) ηα ππόγεηα ύδαηα (Πανάβναθμξ 1.1, Πανάνηδια ΗΗ ηδξ Οδδβίαξ). Ζ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, απαζηεί επίζδξ, ηδκ εθανιμβή ηππνινγίαο ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ (Πανάβναθμξ 1.2, Πανάνηδια ΗΗ ηδξ Οδδβίαξ), ιε αάζδ ηα θοζζηά ημοξ παναηηδνζζηζηά. Τπάνπμοκ δφμ δζαθμνεηζηέξ πνμζεββίζεζξ, ηα πζηήκαηα Α ηαζ Β. φιθςκα ιε ημ ύζηεκα Α, ηα οδάηζκα ζχιαηα ιπμνμφκ κα δζαπςνζζημφκ i) ζηζξ ακηίζημζπεξ νηθνπεξηνρέο (πάνηδξ Α, Πανάνηδια ΥΗ ηδξ Οδδβίαξ) ή ii) ζε ηύπνπο ζοζηδιάηςκ ιε αάζδ ημοξ πίκαηεξ ηδξ Παναβνάθμο (Πανανηήιαημξ ΗΗ ηδξ Οδδβίαξ). Ζ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ πνέπεζ κα εηθνάγεζ ηδκ πμζυηδηα ηυζμ ηδξ δμιήξ ηςκ οδάηζκςκ μζημζοζηδιάηςκ, υζμ ηαζ ηδξ θεζημονβίαξ ημοξ (Nixon et al., 2003), ηαζ αοηυ απμηεθεί ζδιακηζηή πνυμδμ απυ πνμδβμφιεκεξ πνμζεββίζεζξ. Βαζζηή ανπή ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ, απμηεθεί δ παναδμπή υηζ, δ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ εκυξ οδάηζκμο ζχιαημξ είκαζ πνιπδηάζηαηε ηαζ πνέπεζ κα ηαεμνίγεηαζ απυ ιζα ζεζνά αηνηηθώλ πνηνηηθώλ ζημζπείςκ ηα

27 υπμζα εα πνέπεζ κα οπμζηδνίγμκηαζ απυ ηα αβηνηηθά (WFD, European Commission, 2000). Σα βηνηηθά ζηνηρεία πενζθαιαάκμοκ ηέζζενζξ μιάδεξ μνβακζζιχκ: α) ημ θπηνπιαγθηόλ, α) ηα καθξόθπηα (θοημαέκεμξ), β) ηα αεκεζηά αζπόλδπια ηαζ δ) ηδκ ηρζπνπαλίδα (Πανάβναθμξ 1, Πανάνηδια V ηδξ Οδδβίαξ). ηα αβηνηηθά ζηνηρεία ζοβηαηαθέβμκηαζ ηα οδνμιμνθμθμβζηά ηαζ θοζζημπδιζηά ζημζπεία ηα μπμία οπμζηδνίγμοκ ηα παναπάκς αζμθμβζηά ζημζπεία (Πανάνηδια V ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/EE). Πίλαθαο 1.1.: Οζ πανάιεηνμζ πμο πνέπεζ κα πενζθαιαάκμκηαζ ζε ηάεε ιέεμδμ αλζμθυβδζδξ ιε ηδ πνήζδ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ (BQEs) βζα ημοξ πμηαιμφξ ηαζ υθα ηα BQEs (CIS Guidance No 7 - Monitoring (WG 2.7). Table 1.1: Indicative parameters to be included in biological assessment methods for the river surface water category and BQEs (CIS Guidance No 7 Monitoring, WG 2.7). Βηνινγηθό Πνηνηηθό ηνηρείν (BQE) Φπηνπιαγθηόλ Μαθξόθπηα θαη Φπηνβέλζνο Βελζηθά αζπόλδπια Ηρζπνπαλίδα Σαμηλνκηθή ύλζεζε x x x x Αθζνλία * x x x x Taxa επαίζζεηα ζηε δηαηαξαρή x x Πνηθηιόηεηα Γνκή θπθώλ πρλόηεηα θαη έληαζε άλζεζεο Απνπζία ζεκαληηθώλ ηαμηλνκηθώλ νκάδσλ * αάεμξ ηαηακμιήξ / ηάθορδ ηςκ ιζηνμθοηχκ ηαζ ηςκ αββεζμζπένιςκ x x x x Κεκηνζηυ άλμκα ηδξ Οδδβίαξ, απμηεθεί μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ηππνραξαθηεξηζηηθώλ ζπλζεθώλ αλαθνξάο. οιθχκα ιε ημοξ Wallin et al. (2003) ςξ ζοκεήηδ ακαθμνάξ (Reference Condition) ηαεμνίγεηαζ δ ακαιεκυιεκδ ηαηάζηαζδ δ μπμία δέπεηαζ ηαευθμο ή εθάπζζηεξ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ. Γζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ, απαζηείηαζ δ ακάθοζδ πζέζεςκ (pressures) (Πανάβναθμξ 1.4, Πανάνηδια II ηδξ Οδδβίαξ) ηαζ επζπηχζεςκ (impacts) (Πανάβναθμξ 1.5, Πανάνηδια II ηδξ Οδδβίαξ) ζηδκ εονφηενδ πενζμπή. Με ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ ηππνραξαθηεξηζηηθώλ ζοκεδηχκ ακαθμνάξ είκαζ δοκαηυκ κα πναβιαημπμζδεεί δ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ ηςκ πενζμπχκ ηαζ δ ηαλζκυιδζδ ημοξ ζηζξ 5 ηθάζεζξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ (Πανάβναθμξ 1.4, Πανάνηδια V ηδξ Οδδβίαξ). Ζ απυηθζζδ πμο πανμοζζάγεζ έκα οδάηζκμ ζχια απυ ηζξ ζοκεήηεξ ακαθμνάξ αλζμθμβείηαζ ιε ημ Λόγν Οηθνινγηθήο Πνηόηεηαο (Ecological Quality Ratio, EQR) (Δζηυκα 1.3). Ζ μζημθμβζηή

28 πμζυηδηα ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ ηαλζκμιείηαζ ζε πέληε θιάζεηο πνηόηεηαο (ορδθή, ηαθή, ιέηνζα, εθθζπήξ, ηαηή) ηαζ ηάεε ηθάζδ παναηηδνίγεηαζ ιε ηδκ ακηίζημζπδ 5-αάειζα πνςιαηζηή ηθίιαηα (ιπθε, πνάζζκμ, ηίηνζκμ πμνημηαθί ηαζ ηυηηζκμ ακηίζημζπα) (Δζηυκα 1.3). Δηθόλα 1.3: Υνςιαηζηή ηςδζημπμίδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ εκυξ οδάηζκμο ζχιαημξ, ζφιθςκα ιε ημ EQR ημ μπμίμ πνμηείκεηαζ απυ ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ 2000/60 ΔΔ. Figure 1.3: Color coding of ecological condition according to EQR of WFD. φιθςκα ιε ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60ΔΔ, ηα Κνάηδ-Μέθδ, είκαζ οπμπνεςιέκα κα μνβακχζμοκ Πνμβνάιιαηα Παναημθμφεδζδξ (Π.Π) ηδξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηςκ. Γζα ηδκ παναημθμφεδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαζ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ επζθακεζαηχκ οδάηςκ δ Οδδβία (Άνενμ 8, ηδξ Οδδβίαξ) πνμηείκεζ ηνεζξ ηνυπμοξ: α) Δπνπηηθή παξαθνινύζεζε, β) Δπηρεηξεζηαθή παξαθνινύζεζε ηαζ β) Γηεξεπλεηηθή παξαθνινύζεζε. Σέθμξ, δ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα, πνμαθέπεζ ηδ δζεκένβεζα άζηδζδξ δζαααειμκυιδζδξ (Intercalibration Exercise) (Πανάνηδια V, Πανάβναθμξ ηδξ Οδδβίαξ), ιε αάζδ ηδκ μπμία εα δδιζμονβδεεί ιεηαλφ ηςκ Κναηχκ Μεθχκ (ΚΜ) ημζκυ ζφζηδια ααειμκυιδζδξ ηςκ μνίςκ ηςκ ηαηδβμνζχκ πμζυηδηαξ

29 Πίλαθαο 1.2: Πμηαιμί ηδξ Μεζμβείμο: ηφπμζ δζαααειμκυιδζδξ (Van de Bund et al., 2008). Table 1.2: Mediterranean Intercalibration River types (Van de Bund et al., 2008). Σύπνο R-M1 R-M2 R-M3 R-M4 Υαξαθηεξηζκόο Πνηακνύ Μηθξνύ/κεζαίνπ πςνκέηξνπ Μεζαίνο πεδηλόο ηύπνο Μεγάινο πεδηλόο ηύπνο Μηθξόο/Μεζαίνο Μεζνγεηαθόο νξεηλόο Λεθάλε Απνξξνήο Τςόκεηξν & Γεσκνξθνινγία Γεσινγία Καζεζηώο Ρνήο km m Ακάιεζηηδ Έκημκα επμπζαηή km 2 <600 m Ακάιεζηηδ Έκημκα επμπζαηή km 2 <600 m Ακάιεζηηδ Έκημκα επμπζαηή km Μδπονζηζηή Δπμπζαηή, ορδθή ιεηαθμνά θενηχκ R-M5 Μηθξά επνρηθά πνηάκηα km 2 <300 m Ακάιεζηηδ Πενζμδζηή Ζ άζηδζδ δζαααειμκυιδζδξ, είκαζ απαναίηδηδ βζα ηδκ εκανιυκζζδ ηαζ ηδκ ελαζθάθζζδ ηδξ ζοβηνζζζιυηδηαξ ηςκ Δεκζηχκ μζημθμβζηχκ Μεευδςκ Αλζμθυβδζδξ. Σα ΚΜ, ηα μπμία ιμζνάγμκηαζ πανυιμζμοξ ηφπμοξ επζθακεζαηχκ οδάηςκ, ακήημοκ ζηδκ ίδζα Γεςβναθζηή Οιάδα Γζαααειμκυιδζδξ (Geographical Intercalibration Group, GIG). Ζ Δθθάδα, ιαγί ιε ηζξ πχνεξ Ηηαθία, Ηζπακία, Πμνημβαθία, Κφπνμ, θμαεκία ηαζ Μάθηα ακήηεζ, ζηδ Μεζμβεζαηή Γεςβναθζηή Οµάδα ζαααεµμκυµδζδξ (MED_GIG). Ο Πίκαηαξ 1.2 πανμοζζάγεζ ημοξ ηφπμοξ πμηαιχκ πμο έπμοκ πνμηαεεί βζα ηδκ άζηδζδ δζαααειμκυιδζδξ ζηδκ πενζμπή ηδξ Μεζμβείμο. 1.3 Πνηακνί ηεο Διιάδαο Γεληθά Ζ Δθθάδα, είκαζ ιζα Μεζμβεζαηή πχνα ιε έηηαζδ πενίπμο km, 2 δ μπμία οπμζηδνίγεζ ζδιακηζηυ ανζειυ εζςηενζηχκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ ιε δζαθμνεηζηά οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά (Τπμονβείμ Ακάπηολδξ, 2003). Απμηέθεζια ημο βεςβναθζημφ ηαηαηενιαηζζιμφ ηαζ ημο μνεζκμφ ακάβθοθμο ηδξ Δθθάδαξ, είκαζ δ πμθοδζάζπαζδ ημο πχνμο ζε ιζηνέξ θεηάκεξ απμννμήξ, απυ ηζξ μπμίεξ απμννέμοκ ιζηνμί πμηαιμί (Τπμονβείμ Ακάπηολδξ, 2003). Δπίζδξ ηα πενζζζυηενα πμηάιζα δζαζπίγμοκ ζηεκά μνεζκά θανάββζα ή ημζθάδεξ ηαζ ηαηεααίκμοκ απυημια ιέπνζ ηδκ αηηή, εκχ ζοκήεςξ ημ πεδζκυ ηιήια ηαζ δ πθδιιονζηή γχκδ είκαζ πενζμνζζιέκδξ έηηαζδξ. Πμθθμί πμηαιμί έπμοκ πεζιαννχδδ ηαζ

30 δζαανςηζηή ζοιπενζθμνά ηαζ δ φπανλδ ηανζηζηχκ πδβχκ ελαζθαθίγεζ ζε πμθθά ιζηνά πμηάιζα ηδ δοκαηυηδηα ζοκεπμφξ νμήξ (Γηνίηγαθδξ η.α., 2002). Ζ Τδνμθμβζηή Λεηάκδ (θεηάκδ απμννμήξ) παναηηδνίγεζ ημ βεςβναθζηυ ηιήια πμο απμζηναββίγεηαζ απυ έκα οδνμβναθζηυ δίηηομ δδθαδή, απυ έκα νεφια κενμφ, ιε ημ ζφκμθμ ηςκ παναπμηάιςκ ημο, απυ ηζξ πδβέξ ςξ ηδ εάθαζζα 2. Απυ ηζξ θεηάκεξ απμννμήξ πμο οπάνπμοκ ζηδκ Δθθάδα, ιυκμ 4 παναηηδνίγμκηαζ ςξ πμθφ ιεβάθεξ (> Km 2 ), 13 θεηάκεξ απμννμήξ έπμοκ ιέβεεμξ απυ Km 2 ηαζ παναηηδνίγμκηαζ ςξ ιεβάθεξ θεηάκεξ απμννμήξ ηαζ 22 θεηάκεξ είκαζ ιεζαίμο ιεβέεμοξ υπμο ημ ιέβεεμξ ημοξ δεκ λεπενκάεζ ηα 1000 Km 2. ημ πάνηδ ηδξ Δζηυκαξ 1.4, απεζημκίγμκηαζ μζ ιεβαθφηενμζ πμηαιμί ηδξ Δθθάδαξ (Δζηυκα 1.4). Δηθόλα 1.4: Οζ ιεβαθφηενμζ πμηαιμί ηδξ Δθθάδαξ (έκεεημξ πάνηδξ απυ Skoulikids, 1993). Figure 1.4: The largest rivers of Greece (down-right map frμm Skoulikids, 1993)

31 Σππνινγία ειιεληθώλ πνηακώλ Ζ δζενεφκδζδ βζα ημοξ δζαθμνεηζημφξ ηφπμοξ πμηαιχκ πμο οπάνπμοκ ζηδκ Δθθάδα, είπε ανπίζεζ πνζκ ηδκ έηδμζδ ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ (Skoulikidis, 1993). φιθςκα ιε ηζξ πνχηεξ ενβαζίεξ πμο πναβιαημπμζήεδηακ ζημοξ ιεβαθφηενμοξ πμηαιμφξ ηδξ Δθθάδαξ (Skoulikidis, 1993), δ δπεζνςηζηή πχνα ιπμνεί κα δζαπςνζζηεί ζε ηνεζξ οδνμπδιζηέξ μιάδεξ: α) ηδ Βμνεζμ-ακαημθζηή, α) ηδ Βμνεζμ-ηεκηνζηή ηαζ β) ηδ Γοηζηή Δθθάδα. ηδ ζοκέπεζα, μζ οδνμπδιζηέξ μιάδεξ δζαπςνίζηδηακ ζε βεςβναθζηέξ ηαζ ηθζιαηζηέξ γχκεξ (Skoulikidis, 2000). Δηθόλα 1.5: Οζ ηνεζξ μιάδεξ πμηαιχκ ηδξ Δθθάδαξ ηαζ μζ ζηαειμί ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ημο πνμβνάιιαημξ AQEM (απυ Skoulikidis et al., 2004). Figure 1.5: Extended geo-chemical-climaticecological zones of Greek territory and respective sampling sites (Skoulikidis et al., 2004)

32 Μεηά ηδκ έηδμζδ ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, ζηα πθαίζζα ημο Δονςπασημφ πνμβνάιιαημξ AQEM 3, θαιαάκμκηαξ οπυρδ ηυζμ ηζξ πνμδβμφιεκεξ ενβαζίεξ (Skoulikidis et al., 2004; Dalezios et al., 2002; Skoulikidis, 2000, 1993; Nakos, 1984 Mavromatis, 1980) υζμ ηαζ ηδκ έκκμζα ηςκ νηθνπεξηνρώλ (Illies, 1967), μθμηθδνχεδηε δ ηοπμθμβία ηςκ πμηαιχκ ηδξ Δθθάδαξ ααζζγυιεκδ ζηζξ ανπζηέξ βεςβναθζηέξ ηαζ ηθζιαηζηέξ μιάδεξ. Σμ απμηέθεζια ήηακ δ δδιζμονβία 3 βεςπδιζηχκ-ηθζιαηζηχκ γςκχκ (Δζηυκα 1.5). Ζ δώλε 1 (Βμνεζμ-ηεκηνζηή γχκδ) πενζθαιαάκεζ ιεζαίμο ιεβέεμοξ θεηάκεξ απμννμήξ ( km 2 ), ιε κενά ιεζαίαξ ζηθδνυηδηαξ, ζηα μπμία ηονζανπμφκ υλζκα πονζηζηά πεηνχιαηα. Ζ γχκδ 1 παναηηδνίγεηαζ απυ ηδ παιδθυηενδ ιέζδ εενιμηναζία αένα (Mavromatis, 1980). Ζ δώλε 2 (Βμνεζo-ακαημθζηή γχκδ) πενζθαιαάκεζ ιεβάθεξ ζε ιέβεεμξ θεηάκεξ απμννμήξ ( km 2 ), ιε ζηθδνά κενά ορδθχκ ζοβηεκηνχζεςκ ιαβκδζίμο (Skoulikidis et al., 2006), ζηα μπμία ηονζανπμφκ πονζηζηά πεηνχιαηα πθμφζζα ζε ιαβκήζζμ ηαζ ζίδδνμ (Skoulikidis et al., 2006, 2004). Ζ γχκδ αοηή, παναηηδνίγεηαζ απυ ηα παιδθυηενα επίπεδα ανμπυπηςζδξ (Mavromatis, 1980). Ζ δώλε 3 (Γοηζηή γχκδ) πενζθαιαάκεζ ιεζαίμο ιεβέεμοξ θεηάκεξ απμννμήξ ( km 2 ), ζηζξ μπμίεξ ηονζανπμφκ αζαεζημθζεζηά πεηνχιαηα ηαζ πανμοζζάγεζ ηδ ιέβζζηδ ανμπυπηςζδ. Χξ απμηέθεζια ηςκ ηθζιαημθμβζηχκ ζοκεδηχκ, δ γχκδ 3 παναηηδνίγεηαζ απυ θηςπά εδάθδ (Nakos, 1984). Αμηνιόγεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ησλ πνηακώλ Μέπνζ πνυζθαηα, δ ένεοκα βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ ζηδκ Δθθάδα, βζκυηακ απυ ιειμκςιέκεξ επζζηδιμκζηέξ μιάδεξ ηαζ ζε ζπέζδ ιε ημ επζζηδιμκζηυ εκδζαθένμκ ηδξ ηάεε ιίαξ. Σμ απμηέθεζια είκαζ δ απμοζία εκυξ Δεκζημφ οζηήιαημξ Αλζμθυβδζδξ ηαζ ηαλζκυιδζδξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ βζα υθα ηα αζμηζηά πμζμηζηά ζημζπεία πμο πνμηείκεζ δ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ. Ζ πνχηδ πνμζέββζζδ βζα ηδκ εθανιμβή μθμηθδνςιέκμο ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ πμηαιχκ ιε ηδ πνήζδ οδνυαζςκ αζπμκδφθςκ, πναβιαημπμζήεδηε ζηα πθαίζζα ημο Δονςπασημφ πνμβνάιιαημξ AQEM. Σμ ζφζηδια αοηυ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα εθανιμζηεί ζε εεκζηυ επίπεδμ δεδμιέκμο υηζ ααζίγεηαζ ζε ιία ηφπμ- 3 The Development and Testing of an Integrated Assessment System for the Ecological Quality of Streams and Rivers throughout Europe using Benthic Macroinvertabrates

33 εζδζηή αζμηζηή ιεηνζηή πνμζανιμζιέκδ ζηζξ εθθδκζηέξ ζοκεήηεξ (BMG) (Skoulikidis et al., 2004). Δπζπθέμκ, μζ Artemiadou & Lazaridou (2005), έπμοκ ακαπηφλεζ ημ Δθθδκζηυ φζηδια Αλζμθυβδζδξ (Δ.ο.Α.), ημ μπμίμ ηαηαθήβεζ ζε ιζα πεκηααάειζα ηθίιαηα αλζμθυβδζδξ ηδξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηςκ (ορδθή, ηαθή, ιέηνζα, εθθζπήξ ηαζ ηαηή), ιε αάζδ ηδ ζπεηζηή αθεμκία ηςκ οδνμαίςκ αζπμκδφθςκ ηαζ ηδκ πμζηζθυηδηα ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ. Σμ Δ.ο.Α. έπεζ δζαααειμκμιδεεί βζα ημοξ ηνεζξ ιεζμβεζαημφξ ηφπμοξ δζαααειμκυιδζδξ (R-M 1, 2, 4) [Artemiadou et al., 2008 (R-M 4), Ntislidou et al., 2008 (R-M 1,2)] βζα ημοξ μπμίμοξ οπάνπεζ δζαεέζζιδ αάζδ Δονςπασηχκ ζηαειχκ ακαθμνάξ. Δπίζδξ, ζε υ,ηζ αθμνά ηδκ ζπεομπακίδα, έπμοκ πνμηαεεί ζηα πθαίζζα ημο πνμβνάιιαημξ FAME 4, ιζα ζεζνά απυ ιεηνζηέξ πνμξ δζενεφκδζδ ηαζ έπμοκ δδιζμονβδεεί δφμ ζπεομθμβζημί δείηηεξ (Ευβηανδξ, 2009) βζα ημοξ μνεζκμφξ ηφπμοξ ηδξ Γ. Δθθάδαξ. Σα ηεθεοηαία πνυκζα ζηδκ Δθθάδα, έπμοκ βίκεζ πνμζπάεεζεξ βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηάιζςκ ζοζηδιάηςκ, ιε ηδκ εθανιμβή ιεευδςκ πμο αθμνμφκ ηδκ αλζμθυβδζδ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ (River Habitat Survey, RHS) (ππ. Theodoropoulos & Iliopoulou-Georgoudaki, 2010; Manolaki et al., 2007; Chatzinikolaou et al., 2006; Manolaki & Papastergiadou, 2006; Lekka et al., 2004), ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (Riparian Forest Quality Index, QBR) (Kazoglou et al., 2010; Fotiadis et al., 2010; Zogaris et al., 2008; Manolaki & Papastergiadou, submitted) αθθά ηαζ ηδκ ηαηάζηαζδ ηςκ οδάηζκςκ μζημζοζηδιάηςκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ πμηάιζμ εκδζαίηδια (Stream Visual Assessment Protocol, SVAP) (Zogaris et al., 2008). Ακαθμνζηά ιε ημ αζμθμβζηυ πμζμηζηυ ζημζπείμ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηα νέμκηα μζημζοζηήιαηα, δοζηοπχξ εθάπζζηεξ ενβαζίεξ έπμοκ πναβιαημπμζδεεί ζε εεκζηυ επίπεδμ (Σζαηίνδ, 2009, Παπαζηενβζάδμο, 1990). Αοηυξ είκαζ ηαζ μ ααζζηυξ θυβμξ πμο δεκ έπεζ ακαπηοπεεί, αηυια, Δεκζηή Μέεμδμξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηςκ ιε ηδ πνήζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Δκημφημζξ, ηα ηεθεοηαία πνυκζα βίκεηαζ ιζα πνμζπάεεζα απυ ηδκ επζζηδιμκζηή μιάδα ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ βζα ηδ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ, ημ μπμίμ κα ιπμνεί κα εθανιμζηεί, ζε Δθθδκζηέξ ζοκεήηεξ. ηα πθαίζζα ηδξ Μεζμβεζαηήξ Άζηδζδξ Γζαααειμκυιδζδξ έπεζ πνμηαεεί έκα ζφζηδια αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ ηφπμο R-M2 (Πίκαηαξ 1.1) (Manolaki & 4 Development, Evaluation and Implementation of a Standardized fish-based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers-A Contribution to the Water Framework Directive

34 Papastergiadou, 2011). ημκ ηφπμ πμηαιχκ R-M2 ακήημοκ μζ ιεζαίμζ πεδζκμί πμηαιμί ηδξ Μεζμβείμο, ιε θεηάκδ απμννμήξ έηηαζδξ km 2, ορυιεηνμ ηάης απυ 600 m ηαζ ηαεεζηχξ νμήξ έκημκα επμπζαηυ. Ζ πνμηεζκυιεκδ ιέεμδμξ αλζμθυβδζδξ ααζίγεηαζ ζημ Γαθθζηυ δείηηδ IBMR, μ μπμίμξ έπεζ δζαααειμκμιδεεί ζε εεκζηυ επίπεδμ, ιε αάζδ ηζξ εθθδκζηέξ πενζμπέξ ακαθμνάξ βζα ηα ιαηνυθοηα (IC Reference Sites) (Manolaki & Papastergiadou, 2011), εκχ πανάθθδθα ανίζηεηαζ ζε ελέθζλδ ηαζ δ δζαδζηαζία Γζαααειμκυιδζδξ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ. Οζ ιέεμδμζ αλζμθυβδζδξ πμο έπμοκ πνμηαεεί ςξ Δεκζηέξ ιέεμδμζ ζηζξ πχνεξ ηδξ Μεζμβεζαηήξ Οιάδαξ Γζαααειμκυιδζδξ (MED_GIG) πανμοζζάγμκηαζ ακαθοηζηά ζημκ Πίκαηα 1.3. Πίλαθαο 1.3: Δπζζηυπδζδ ηςκ εεκζηχκ ιεευδςκ αλζμθυβδζδξ ηδξ Μεζμβεζαηήξ Οιάδαξ Γζαααειμκυιδζδξ (MED_GIG) (Πδβή: WFD Intercalibration Phase 2: Milestone 4 report, 2011). Table 1.3: Overview of national ecological assessment systems of river Mediterranean Intercalibration Group (MED_GIG) (From: WFD Intercalibration Phase 2: Milestone 4 report, 2011). Υώξεο Μέζνδνο Καηάζηαζε Βηβιηνγξαθηθή αλαθνξά Κύπξνο Biological Macrophyte Index for rivers_cy/ Multimetric Macrophyte Index Μέεμδμξ οπυ μνζζηζημπμίδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ Based on Haury et al., 2006, Papastergiadou & Manolaki, Γαιιία Biological Macrophyte Index for rivers (IBMR) Ονζζηζημπμζδιέκδ ιέεμδμξ Haury et al., 2006 Ηηαιία Biological Macrophyte Index for rivers (IBMR) Μέεμδμξ οπυ μνζζηζημπμίδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ Based on Haury et al., 2006 Πνξηνγαιία Biological Macrophyte Index for rivers (IBMR) Μέεμδμξ οπυ μνζζηζημπμίδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ Based on Haury et al., 2006 ινβελία River Macrophyte Index, RMI Ονζζηζημπμζδιέκδ ιέεμδμξ Kuhar et al., 2010 Ηζπαλία Biological Macrophyte Index for rivers (IBMR) Μέεμδμξ οπυ μνζζηζημπμίδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ Based on Haury et al., 2006 Διιάδα Biological Macrophyte Index for rivers _GR Μέεμδμξ οπυ μνζζηζημπμίδζδ ζηα πθαίζζα ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ Based on Haury et al.2006, Papastergiadou & Manolaki,

35 1.4. Τδξόβηα Μαθξόθπηα σο βην-δείθηεο ζηα ξένληα ύδαηα ηεο Δπξώπεο ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, δίκεηαζ ζδζαίηενμ αάνμξ ζηα αζμθμβζηά πμζμηζηά ζημζπεία, δ επζθμβή ηςκ μπμίςκ, απμηεθεί ηαεμνζζηζηυ αήια ζηδκ οθμπμίδζδ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ηδξ ζηυπςκ. Σα οδνυαζα ιαηνυθοηα απμηεθμφκ ιία απυ ηζξ πέκηε ηαηδβμνίεξ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ (Biological Quality Elements, BQEs) ηδξ Οδδβίαξ. Ο υνμξ «καθξόθπηα» πενζθαιαάκεζ υθα ηα θοηζηά είδδ, πμο είκαζ μναηά ιε βοικυ ιάηζ (Holmes et al., 1999) ηαζ πζμ ζοβηεηνζιέκα, υθα ηα ακχηενα θοηά (αββεζυζπενια ηαζ βοικυζπενια), ηα ανουθοηα ηαζ ηα ιαηνμζημπζηά θφηζα (Haury et al., 2006; Cushing & Allan, 2001; Holmes et al., 1999). Σα ιαηνυθοηα, απμηεθμφκ ημοξ πνςημβεκείξ παναβςβμφξ ηαζ δζαδναιαηίγμοκ μοζζαζηζηυ νυθμ ζηδ θεζημονβία ημο μζημζοζηήιαημξ, αθμφ πανέπμοκ ηνμθή ζημοξ πνςημβεκείξ ηαηακαθςηέξ ηδξ ηνμθζηήξ αθοζίδαξ (Gross et al., 2001; Lauredsen et al., 1993). Δπίζδξ, ηα ιαηνυθοηα, πανέπμοκ απαναίηδημ εκδζαίηδια ηαζ ηαηαθφβζμ βζα ημ πενίθοημ (Carpenter & Lodge, 1986; Pip & Robinson, 1984), ημ γςμπθαβηηυκ (Stansfield et al., 1997), βζα είδδ αζπμκδφθςκ (Dvoraki & Bestz, 1982) αθθά ηαζ ζπμκδοθςηχκ υπςξ ράνζα ηαζ αιθίαζα (Martin et al., 2005; Proctor, 1999; Diehl & Kornijow, 1998). Σα ιαηνυθοηα έπμοκ θεζημονβίεξ «θιεηδηά» ζημοξ αζμπδιζημφξ ηφηθμοξ ημο εκδζαζηήιαημξ υπμο δζααζμφκ, ηονίςξ ιέζς ηδξ παναβςβήξ μνβακζημφ άκεναηα, ηδξ εκαθθαβήξ ηςκ δζαθυνςκ ιμνθχκ θςζθυνμο ηαζ ηδξ ιεηαθμνάξ ζπκμζημζπείςκ (Marion & Paillisson, 2002; Jeppesen et al., 1998). Δπίζδξ δζαδναιαηίγμοκ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ζγδιαημβέκεζδ (siltation) ηςκ αζςνμφιεκςκ ζςιαηζδίςκ (Bhowmik & Adams, 1989) ηαζ δνμοκ ςξ απμεήηεξ άκεναηα (carbon sinks) (Xing et al., 2006). Δπζπνυζεεηα, επδνεάγμοκ άιεζα ηδκ οδνμθμβία ηαζ ηδ δοκαιζηή ημο ζγήιαημξ ηςκ οδάηζκςκ μζημζοζηδιάηςκ, ιέζς ηδξ επίδναζδξ ημοξ, ζηδ νμή ημο κενμφ, ιε ηνμπμπμίδζδ ή ιείςζδ ηδξ ηαπφηδηαξ (Madsen et al., 2001) ηαζ δέζιεοζδξ ή επακαζχνδζδξ ηςκ αζςνμφιεκςκ ζςιαηζδίςκ (Vermaat et al., 2000). Ζ μζημθμβζηή παναημθμφεδζδ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ, βζκυηακ ηονίςξ ιε ηδ πνήζδ αζπυκδοθςκ, δζαηυιςκ ηαζ ρανζχκ. Αοηυ ζοκέααζκε δζυηζ, ηα αζπυκδοθα ηαζ ηα δζάημια απμηεθμφκ ηαθμφξ δείηηεξ μνβακζημφ ειπθμοηζζιμφ ηαζ μλίκζζδξ ηςκ οδάηςκ (Lenoir & Coste, 1996; Armitage et al., 1983) αθθά ηαζ βζαηί ηα ράνζα, έπμοκ άιεζδ μζημκμιζηή ζδιαζία. Χζηυζμ, ακ θάαμοιε οπυρδ, ηζξ ζδιακηζηέξ θεζημονβίεξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζημ

36 οδάηζκμ μζημζφζηδια, ακηζθαιαακυιαζηε, πυζμ απαναίηδηδ είκαζ δ πνήζδ ημοξ ζηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ (Bornette & Puijalon, 2010). Σα πθεμκεηηήιαηα ηδξ πνήζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηδκ εηηίιδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ζε νέμκηα φδαηα είκαζ πμθθά: ηα ιαηνυθοηα είκαζ μναηά ιε βοικυ ιάηζ, δεκ απαζηείηαζ ελεζδζηεοιέκμξ ηαζ πμθοδάπακμξ ελμπθζζιυξ βζα ηδ ζοθθμβή ημοξ, εκχ ηα πμζμηζηά δεδμιέκα, ιπμνμφκ κα αθμνμφκ ηυζμ ζηδκ ηάθορδ ημο ηάεε είδμοξ ή ηδξ ηάεε μιάδαξ θοηχκ υζμ ηαζ ζε ζημζπεία πμο ιπμνμφκ κα ζοθθεπεμφκ ιε ηδ πνήζδ κέςκ ηεπκμθμβζχκ (GIS ή ηδθεπζζηυπδζδ) (Brabec & Szoszkiewicz, 2006). Ζ ζφκεεζδ, δ αθεμκία ηαζ δ πανμοζία εοαίζεδηςκ ή πμθφ ακεεηηζηχκ θοηζηχκ εζδχκ, ιπμνεί κα απμηεθέζμοκ πνήζζιδ μζημθμβζηή πθδνμθμνία, βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ. Οζ ημζκςκίεξ ηςκ ιαηνμθφηςκ, ιπμνμφκ κα απμηνίκμκηαζ ηυζμ ζε ιζηνήξ (επίπεδμ ιζηνμεκδζαζηήιαημξ) υζμ ηαζ ζε ιεβάθδξ ηθίιαηαξ αθθαβέξ (επίπεδμ οδνμηνίηδ-watershed). Σμ θοημαέκεμξ, εεςνείηαζ ζοπκά, ςξ έβηαζνδ ηαζ βνήβμνδ πνμεζδμπμίδζδ ζε απυημιεξ αθθαβέξ ημο μζημζοζηήιαημξ. Πανάθθδθα, ηα ιαηνυθοηα, θυβς ημο ιεβαθφηενμο ηφηθμο γςήξ ηαζ ηδξ ακμπήξ ημοξ ζηζξ αναποπνυεεζιεξ ιεηααμθέξ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ζοκεδηχκ, απμηεθμφκ δείηηεξ αθθαβχκ ημο μζημζοζηήιαημξ ιεβαθφηενδξ δζάνηεζαξ (Brabec & Szoszkiewicz, 2006). Μέπνζ ζήιενα, έπεζ ακαπηοπεεί ηαζ εθανιμζηεί ζηζξ Δονςπασηέξ πχνεξ, έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ ιεευδςκ αλζμθυβδζδξ, μζ μπμίεξ πνδζζιμπμζμφκ δζάθμνεξ υρεζξ ηςκ ιαηνμθφηςκ υπςξ ηαζ παναηηδνζζηζηά ηςκ θοημημζκςκζχκ ημοξ. Οζ ηονζυηενεξ ιεεμδμθμβίεξ, πνδζζιμπμίδζακ παναηηδνζζηζηά πμο αθμνμφζακ ημκ πθμφημ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ (ππ Lange & van Zon, 1983), ηδ δμιή ηδξ αθάζηδζδξ (ππ González del Tánago & García de Jalón, 2006), ηα παναηηδνζζηζηά είδδ ηαζ ηζξ θεζημονβζηέξ μιάδεξ εζδχκ (ππ. Kuhar et al., 2011; Rothrock et al., 2008; Brazner et al., 2007; Ferreira et al., 2005), ηαεχξ ηαζ ηδ πνήζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ςξ δεζηηχκ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο κενμφ (ππ Haury et al., 2006; Schneider & Melzner, 2003; Holmes et al., 1999). Γεδμιέκμο υηζ, ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα έπμοκ ζαθχξ ηαεμνζζιέκα μζημθμβζηά αέθηζζηα ηαζ εφνδ ακμπήξ, πμθθά είδδ ιαηνμθφηςκ, έπμοκ εονέςξ πνδζζιμπμζδεεί ζε ιεευδμοξ πμο εζηίαγακ ηονίςξ ζημκ πνμζδζμνζζιυ εοηνμθζηχκ ηαηαζηάζεςκ. Ο αζμηζηυξ Γείηηδξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (Mean Trophic Rank, MTR, Holmes et al., 1999), ακαπηφπεδηε ζημ Ζκςιέκμ

37 Βαζίθεζμ (Holmes et al., 1999) ζηα πθαίζζα ηδξ Δονςπασηήξ Οδδβίαξ βζα ηδκ Δπελενβαζία ηςκ Αζηζηχκ Λοιάηςκ (UWWTD, 91/271/ΔΟΚ) ζε ζπέζδ ιε ηδκ παναημθμφεδζδ ηςκ αζμθμβζηχκ μνβακζζιχκ. Απμηεθεί ιία ιέεμδμ αλζμθυβδζδξ ηδξ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ εκυξ πμηαιμφ δ μπμία εζηζάγεζ ζηζξ επζπηχζεζξ απυ ημκ ειπθμοηζζιυ ιε θςζθμνζηά ζυκηα. Δπίζδξ, μ Σνμθζηυξ Γείηηδξ Μαηνμθφηςκ (Trophic Index of Macrophytes, TIM), απμηεθεί ιζα ιέεμδμ αλζμθυβδζδξ ηδξ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ πμηαιχκ, δ μπμία ακαπηφπεδηε απυ ημοξ Schneider & Melzer (2003) ηαζ εθανιυγεηαζ ζηδ Γενιακία, ζημοξ πμηαιμφξ ηδξ Βαοανίαξ. Δπζπνυζεεηα, δ Association Française de Normalisation ηδξ Γαθθίαξ, ακέπηολε ημ Βζμθμβζηυ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ βζα ηα Πμηάιζα (Indice Biologique Macrophytique en Rivière, IBMR), μ μπμίμξ εθανιυγεηαζ ζε θοζζηά ηαζ ηεπκδηά νέμκηα φδαηα ηδξ δπεζνςηζηήξ Γαθθίαξ (Haury et al., 2006). Σέθμξ, ζηδκ Αοζηνία, έπεζ εθανιμζηεί δ ιεεμδμθμβία βζα ηδκ «Πμθοθεζημονβζηή Οθμηθδνςιέκδ Μεθέηδ ημο Πμηαιμφ Γμφκααδ ηαζ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο» (Multifunctional Integrated Study Danube Corridor and Catchment, MIDCC), ιζα ιέεμδμξ πμο αθμνά ηδκ αλζμθυβδζδ ανζειδηζηχκ πθδνμθμνζχκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οδνυαζα αθάζηδζδ ηαζ ηζξ ααζμηζηέξ παναιέηνμοξ ηςκ εκδζαζηδιάηςκ ηςκ οδνυαζςκ μνβακζζιχκ ζηα νέμκηα φδαηα (Janauer & Dokulil, ). Δπεζδή δ ιεεμδμθμβία αθμνά ιεβάθα πμηάιζα ιε ηενάζηζμ υβημ κενμφ, δ αλζμθυβδζδ πενζθαιαάκεζ ηαζ ηδκ εηηίιδζδ ηδξ «κάδαο» ημο θοημφ (Plant Mass Estimate, PME). Ο δείηηδξ PME δεκ αθμνά ηδ αζμιάγα (kg/πενζμπή, unit) ημο ηάεε είδμοξ, αθθά ακαθένεηαζ ζημκ ανζειυ ηςκ εζδχκ ιέζα ζηδ ζηήθδ ημο κενμφ (bio-volume). Σα οδνυαζα ιαηνυθοηα, απμηνίκμκηαζ ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ αθθαβέξ ιε μζημθμβζηά πνμκζηά πνυηοπα. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ηεθεοηαίαξ δεηαεηίαξ, δ απυηνζζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ αθθαβέξ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ ηαηάζηαζδξ, πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηδκ ακάπηολδ ιεευδςκ αλζμθυβδζδξ, ζηακχκ κα ακζπκεφμοκ ηδκ οπμαάειζζδ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ ιε έκακ πζμ μθζζηζηυ ηαζ μθμηθδνςιέκμ ηνυπμ (Aguiar et al., 2009; Ferreira et al., 2005). Δπίζδξ, έπμοκ ακαπηοπεεί ιέεμδμζ αλζμθυβδζδξ, μζ μπμίεξ αημθμφεδζακ ηδκ πνμζέββζζδ ηςκ ζοκεδηχκ ακαθμνάξ ζε πμηάιζα εκδζαζηήιαηα (Kuhar et al, 2011; Szoszkiewicz et al., 2010; Meilinger et al., 2005; Schaumburg et al., 2004; Ferreira et al., 2002). Σέθμξ, ανηεηέξ ιεεμδμθμβίεξ εζηίαζακ ζηδκ αλζμθυβδζδ ημο πανυπεζμο εκδζαζηήιαημξ (Riparian Quality Index, RQI, González del Tánago & García de Jalón, 2006; Riparian Forest Quality Index, QBR, Munné et al., 2003; Índice de Vegetation Fluvial, IVF, Guitierrez et al., 2001)

38 Σα πενζζζυηενα ζοζηήιαηα αλζμθυβδζδξ πμο ακαπηφπεδηακ βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηαιχκ ζηδκ Δονχπδ, ζηδνίγμκηαζ ζηδ δοκαηυηδηα μνζζιέκςκ εζδχκ βζα ακίπκεοζδ ηςκ ηνμθζηχκ δζαηαναπχκ (Kuhar et al., 2011; Birk et al., 2006). Χξ απμηέθεζια, μζ πενζζζυηενεξ ζοβηνζηζηέξ ιεθέηεξ πμο αθμνμφκ ηζξ ιεευδμοξ αλζμθυβδζδξ ιε ηδ πνήζδ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ, εηηζιμφκ ηδ ζπεηζηή εοαζζεδζία ημοξ ζηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ενεπηζηχκ μοζζχκ ζημ κενυ ηαζ ζηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ (ππ Schneider, 2007; Birk et al., 2006), εκχ μζ οπυθμζπεξ δζαηαναπέξ ζοπκά οπμηζιμφκηαζ (Fabris et al., 2009; O Hare et al., 2006). Ακ ηαζ δ ιέεμδμξ ζοθθμβήξ δεδμιέκςκ ζημ πεδίμ βζα ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα, ηοπμπμζήεδηε απυ ημ Δονςπασηυ πνυβναιια STAR (Standardisation of River Classifications) ηαζ ήηακ πμθφ ημκηά ιε ηδ ιέεμδμ MTR (Holmes et al., 1999), εκημφημζξ, ηα ζοζηήιαηα αλζμθυβδζδξ πμο ααζίγμκηαζ απμηθεζζηζηά ζε οδνυαζα είδδ, είκαζ θζβυηενμ εοαίζεδηα ζε Μεζμβεζαημφ ηφπμο μζημζοζηήιαηα, υπμο δ πμχδδξ αθάζηδζδ ηονζανπεί (Ferreira et al., 2002). Αοηυ έπεζ ςξ απμηέθεζια, δ αλζμθυβδζδ ιυκμ ηδξ πθςνίδαξ ημο οβνμφ δζαφθμο κα μδδβεί ζε απχθεζα πμθφηζιδξ μζημθμβζηήξ πθδνμθμνίαξ. Ζ Δονςπασηή Δπζηνμπή Σοπμπμίδζδξ (European Committee for Standardization, 2003), πενζβνάθεζ ιζα ιεεμδμθμβζηή πνμζέββζζδ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ ιε ηδ πνήζδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (EN ηαζ EN ISO 9391), δ μπμία ανίζηεηαζ ζε άιεζδ ζοκάθεζα ιε ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ Δονςπασηήξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα φδαηα. φιθςκα ιε ημ ECS (2003), δ ηαηάζηαζδ εκυξ πμηάιζμο μζημζοζηήιαημξ εηηζιάηαζ ιε ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ ακηζπνμζςπεοηζηχκ πενζμπχκ (Representative Site, RepS) ηαζ ηδκ εηηίιδζδ ηδξ απυηθζζδξ ημο ηιήιαημξ πνμξ αλζμθυβδζδ απυ ηζξ θοζζηέξ ζοκεήηεξ, ζε πμηαιμφξ ιε πανυιμζμ μζημθμβζηυ ηφπμ (CEN, 2003). Δπζπνυζεεηα, ζφιθςκα ιε ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ Δονςπασηήξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, δ αλζμθυβδζδ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ εα πνέπεζ κα αθθάλεζ απυ έκακ απθυ δείηηδ ζε ιζα πζμ μθζζηζηή πνμζέββζζδ. Αοηή αθμνά ημοξ πμθοιεηνζημφξ δείηηεξ, μζ μπμίμζ είκαζ ζηακμί κα αλζμθμβήζμοκ ηδκ επίδναζδ εκυξ ζοβηεηνζιέκμο ηφπμο πίεζδξ ζε μθυηθδνμ ημ μζημζφζηδια. Ζ πνμζέββζζδ αοηή, πανέπεζ έκα πθαίζζμ αζμθμβζηήξ παναημθμφεδζδξ ιέζς ηδξ ελέηαζδξ ηςκ πνμηφπςκ ηαζ ηςκ δζαδζηαζζχκ απυ ιειμκςιέκμοξ μνβακζζιμφξ ζε επίπεδμ μζημζοζηήιαημξ (Karr, 1981). Ανπζηά, πνμηάεδηε απυ ημκ Karr (1981) ηαζ ζηδ ζοκέπεζα εθανιυζηδηε ςξ Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ μζημθμβζηήξ αηεναζυηδηαξ (Index of Biological

39 Integrity, IBI). Ζ Πμθοιεηνζηή πνμζέββζζδ, πνδζζιμπμζεί ιζα ζεζνά απυ ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ ααζίγμκηαζ ζηδ δμιή ηαζ ζηδ θεζημονβία ηςκ αζμθμβζηχκ ζοκαενμίζεςκ, εκχ πνδζζιμπμζεί ηδκ πνμζέββζζδ ηςκ «πενζμπχκ ακαθμνάξ» (Reference Sites) βζα ηδκ πνυαθερδ ή ηδ ιέηνδζδ ηςκ αθθαβχκ πμο πνμηαθμφκηαζ απυ ηζξ ακενχπζκεξ επζδνάζεζξ (Karr & Chu, 1999) θνπόο ηεο Γηδαθηνξηθήο Γηαηξηβήο Ζ πανμφζα δζαηνζαή αθμνά ηδκ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ δφμ πμηάιζςκ μζημζοζηδιάηςκ ηαζ ηςκ θεηακχκ απμννμήξ ημοξ, ζηδκ πενζμπή ηδξ Ζπείνμο, ηαηά ηζξ αθαζηδηζηέξ πενζυδμοξ ηςκ εηχκ Ζ πενζμπή ένεοκαξ πενζθαιαάκεζ έλζ δζαθμνεηζηά νέμκηα οδάηζκα ζχιαηα ζηζξ θεηάκεξ απμννμήξ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (πμηαιμί Απένμκηαξ, Λμφνμξ, Κςηοηυξ, Βμοαυ Ρέια, Ανδεοηζηυ ηακάθζ ηαζ ηακαθάηζ απυ Βαθακζδμνάπδ). Σα πζμ πάκς οδάηζκα ζχιαηα, ακήημοκ ζημ ιεζαίμ πεδζκυ ηφπμ πμηαιχκ (RM-2), ζφιθςκα ιε ηδκ ηοπμθμβία πμο πνμηάεδηε απυ ηδκ Άζηδζδ Γζαααειμκυιδζδξ βζα ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Μεζμβείμο (ΜED_GIG). ημπυξ ηδξ πανμφζαξ ένεοκαξ, είκαζ δ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηαιχκ ηαζ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημοξ, ιε αάζδ ηζξ ημζκςκίεξ ηςκ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ, ηδκ πμζυηδηα ημο κενμφ ηαζ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ. Βαζζηυ ζηυπμ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ, απμηεθεί δ ακάπηολδ ηαζ δ μνζζηζημπμίδζδ ηδξ ιεεμδμθμβίαξ βζα ηδ ζοθθμβή, ηδκ επελενβαζία, ηδκ ακάθοζδ ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ δεδμιέκςκ πεδίμο, βζα ηα οδνυαζα θοηά, πνμζανιμζιέκδξ ηαζ εθανιυζζιδξ ζηζξ Δθθδκζηέξ ζοκεήηεξ, βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ Οζημθμβζηήξ Καηάζηαζδξ ηςκ Τδάηςκ ζηα πθαίζζα εθανιμβήξ ηδξ Κμζκμηζηήξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ ζηδκ Δθθάδα. Δζδζηυηενα, δ ιεεμδμθμβία πμο ακαπηφπεδηε ηαζ εθανιυζηδηε ζηδκ πανμφζα δζαηνζαή, ααζίζηδηε ζηζξ ζδιακηζηυηενεξ πναηηζηέξ, μζ μπμίεξ έπμοκ ακαπηοπεεί ηαζ εθανιυγμκηαζ ζήιενα ζε πχνεξ ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ, πνδζζιμπμζχκηαξ ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα ςξ αζμδείηηεξ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ εζςηενζηχκ επζθακεζαηχκ νευκηςκ οδάηςκ. Δπζιένμοξ ζηυπμοξ ηδξ ένεοκαξ απμηεθμφκ, δ δζενεφκδζδ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ζοκεδηχκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, δ αλζμθυβδζδ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ, δ δζενεφκδζδ ηδξ οδνμβεςιμνθμθμβίαξ, μ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ακενςπμβεκχκ πζέζεςκ, δ ακαβκχνζζδ πενζμπχκ ακαθμνάξ (Reference sites), δ δζενεφκδζδ ηςκ επμπζηχκ ηαζ

40 δζαπνμκζηχκ αθθαβχκ ζηζξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ, δ δδιζμονβία ηαηαθυβμο ιε ηα είδδ ακαθμνάξ, δ παναημθμφεδζδ ηςκ ηονίανπςκ εζδχκ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ ηαζ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηαεχξ ηαζ δ πνδζζιμπμίδζδ ημο ζοκυθμο ηδξ πθδνμθμνίαξ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πεδζκχκ πμηαιχκ ζηδκ Δθθάδα. οβηεηνζιέκα ημ πνχημ ηεθάθαζμ (Κεθαθαίμ 4.Α) ακαθένεηαζ ζηδ δζενεφκδζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ, Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Δζδζηυηενα ελεηάγμκηαζ: α) δ αλζμθυβδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ ηςκ πενζμπχκ, α) δ ακαβκχνζζδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ («βηνηηθή ηππνινγία») πμο εκημπίγμκηαζ ζε ηάεε έκα απυ ηα δφμ πμηάιζα μζημζοζηήιαηα, β) δ δζενεφκδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ θοηχκ-δεζηηχκ ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ, δ) δ δζενεφκδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ βεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηάεε πμηαιμφ, ηαζ ε) μ έθεβπμξ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ζε ηάεε θεηάκδ απμννμήξ λεπςνζζηά. Σμ δεφηενμ ηεθάθαζμ (Κεθαθαίμ 4.Β), ακαθένεηαζ ζηδ δζενεφκδζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ζηδκ εηηίιδζδ, ζε επίπεδμ ημπίμο, ηςκ ααζζηχκ πνμηφπςκ μζημθμβζηήξ δζααάειζζδξ ηαζ ακενχπζκδξ πανέιααζδξ ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηςκ πμηαιχκ. Δζδμηυηενα ελεηάγμκηαζ: α) μ πνμζδζμνζζιυξ ηδξ δμιήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, α) μ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ιεηααμθχκ ηδξ ηαηά ιήημοξ δζαδμπήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, ηαζ β) δ δζενεφκδζδ ηςκ παναβυκηςκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ μ ααειυξ επίδναζήξ ημοξ. Σμ ηνίημ ηεθάθαζμ (Κεθαθαίμ 4.Γ) επζπεζνεί κα δζενεοκήζεζ ηαζ κα δχζεζ απακηήζεζξ ζηα αηυθμοεα ενςηήιαηα: Πώο δηαρσξίδεηαη ε θπζηθή πνηθηιόηεηα από ηελ αλζξσπνγελή ππνβάζκηζε; Ση δνκή είραλ νη βηνθνηλόηεηεο ησλ πδξόβησλ καθξνθύησλ πξηλ από ηελ αλζξσπνγελή ππνβάζκηζε; Τπάξρνπλ είδε καθξνθύησλ ηα νπνία είλαη ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρώλ κε ειάρηζηε ηξνπνπνίεζε, θαη εάλ λαη πνηα είλαη απηά; Τπάξρνπλ είδε θαη ζε πνηεο αθζνλίεο κπνξνύλ λα ραξαθηεξίζνπλ ην νηθνζύζηεκα σο ηξνπνπνηεκέλν; ημ ηεθάθαζμ αοηυ ανπζηά έβζκε πνμζπάεεζα βζα ηδκ ηοπμθμβζηή δζάηνζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ιε ηδ πνδζζιμπμίδζδ ιζαξ ζεζνάξ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ ιε ζημπυ ηδ ιείςζδ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. ηδ ζοκέπεζα πναβιαημπμζήεδηε μ έθεβπμξ ηδξ δζαθμνμπμίδζδξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζε ηάεε ηιήια ημο

41 πμηαιμφ, ακάιεζα ζηα έηδ (δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ-inter-annual variability) ηαζ ζηζξ επμπέξ (επμπζηή δζαηφιακζδ- inter -seasonal variability). ηα ηεθζηά απμηεθέζιαηα ημο ηεθαθαίμο πενζθαιαάκεηαζ μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ (Reference communities) ζε ηάεε βεςιμνθμθμβζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ. ηζξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ πνμζδζμνίζηδηακ ηα είδδ ακαθμνάξ, μ ανζειυξ ημοξ ηαζ δ ζφκεεζδ ημοξ, ιε αάζδ ηζξ ζδιακηζηέξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Σμ ηέηανημ ηεθάθαζμ (Κεθαθαίμ 4.Γ) ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ, αθμνά ηδκ ακάπηολδ ιεεμδμθμβίαξ εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηςκ επζπηχζεςκ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ηνμπμπμζήζεςκ, ζηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ηαζ ηςκ πανυπεζςκ θοηχκ. Δζδζηυηενα, ακαθφμκηαζ υθα ηα ζηάδζα βζα ηδ δδιζμονβία ημο πμθοιεηνζημφ δείηηδ, απυ ηδκ επζθμβή ηςκ ηαηάθθδθςκ ζδιείςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηδ δζενεφκδζδ ηαζ επζθμβή ηςκ ηαηάθθδθςκ ιεηνζηχκ, ιέπνζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πενζμπχκ ιε αάζδ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο πμθοιεηνζημφ δείηηδ. Οζ ααζζημί ζηυπμζ ημο ηεθαθαίμο είκαζ δ δζενεφκδζδ ηδξ επίδναζδξ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ζε επίπεδμ «κηθξν» ηαζ «καθξν»- ηθίιαηαξ ζηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ. Δπίζδξ, ααζζηυ ζηάδζμ ζηδκ ακάπηολδ ημο δείηηδ, απμηεθεί μ έθεβπμξ ηαηαθθδθυηδηαξ εκυξ ιεβάθμο ανζειμφ ιεηνζηχκ πμο αθμνμφκ ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα. Σέθμξ, πανμοζζάγεηαζ μ ζοκδοαζιυξ ηςκ ηαηάθθδθςκ ιεηνζηχκ ζε έκα πμθοιεηνζηυ δείηηδ ηαζ δ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ ηςκ επζιένμοξ ζηαειχκ δεζβιαημθδρίαξ ηςκ δφμ πμηαιχκ. οιπεναζιαηζηά, δ πανμφζα Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή απμηεθεί µζα πνχηδ πνμζπάεεζα ζημκ Δθθδκζηυ πχνμ, κα εθανιμζεμφκ δείηηεξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηςκ, μζ μπμίμζ ααζίγμκηαζ ζηα οδνυαζα ιαηνυθοηα, ηαεχξ ηαζ κα δζαηοπςεεί ιζα μθμηθδνςιέκδ πνυηαζδ παναημθμφεδζδξ ηςκ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ ηςκ πμηαιχκ. Ζ ιεεμδμθμβία ακαπηφπεδηε ηαζ εθανιυζηδηε πζθμηζηά ζε δφμ θεηάκεξ απμννμήξ ζηα ιεζαίμο ιεβέεμοξ πεδζκά πμηάιζα ηδξ Ζπείνμο, Απένμκηα ηαζ Λμφνμ. Ζ ιεεμδμθμβία ακαπηφπεδηε ιε ζημπυ ηδκ εθανιμβή ηδξ ζε υθα ηα πανυιμζμο ηφπμο πμηάιζα ηδξ Δθθάδαξ. Σα απμηεθέζιαηα πμο πνμηφπημοκ ζοιαάθθμοκ ζηδκ μνεμθμβζηυηενδ δζαπείνζζδ ηαζ ακάδεζλδ ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ ηαζ ζηδκ εθανιμβή ηδξ πενζααθθμκηζηήξ πμθζηζηήξ ημο κενμφ ζηδκ Δθθάδα

42 Βηβιηνγξαθία Ξελόγισζζε Βηβιηνγξαθία Aguiar, F.C., Ferreira, M.T., Albuquerque, A., Rodriguez-Gonzalez, P. Segurado, P., Structural and functional responses of riparian vegetation to human disturbance: performance and spatial scaledependence. Fundamental and Applied Limnology, 3: Allan, J.D. & Castillo, M.M., Stream Ecology. Structure and function of running waters. 2 nd Edition Springer. 444 pp. Armitage, P.D., Moss, D., Wright, J. F. & Furse, M.T., The performance of a new biological water quality scores system based on macroinvertebrates over a wide range of unpolluted running-water sites. Water Research, 17: Artemiadou, V. & Lazaridou, M., Evaluation score and interpretation index for the ecological quality of running waters in Cetral and Northern Hellas. Environmental Monitoring and Assessment, 110:1-40. Bhowmik, N.G. & Adams, J.R., Successional changes in habitat caused by sedimentation in navigation pools. Hydrobiologia, 176/177: Birk, S., Korte, T. & Hering, D., Intercalibration of assessment methods for Macrophytes in lowland streams: direct comparison and analysis of common metrics. Hydrobiologia, 566: Bornette, G. & Puijalon S., Response of aquatic plants to abiotic factors: a review. Aquatic Sciences, 73: Brabec, K. & Szoszkiewicz, K., Macrophytes and diatoms-major results and conclusions from the STAR project. Hydrobiologia, 566: Brazner, J.C., Danz, N.P., Niemi, G.J., Regal, R.R., Trebitz, A.S., Howe, R.W., Hanowski, J.M., Johnson, L.B., Ciborowski, J.J.H., Johnston, C.A., Reavie, E.D. & Brady, V.J., Evaluation of geographic, geomorphic, and human influences on Great Lakes wetland indicators: a multi-assemblage approach. Ecological Indicators, 7: Carpenter, S.R. & Lodge, D.M., Effects of submersed macrophytes on ecosystem processes. Aquatic Botany, 26: Catterall, C.P., Piper, S.D., Bunn, S.E. & Arthur, J.M., Flora and fauna assemblages vary with local topography in a subtropical eucalypt forest. Austral Ecology, 26: Chatzinikolaou, Y., Dakos, V. & Lazaridou, M., Longitudinal impacts of anthropogenic pressures on benthic Macroinvertabrates assemblages in a large transboundary Mediterranean river during the low flow period. Acta Hydrochimica et Hydrobiologica, 34: Commission of the European Communities, Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 rd October 2000 establishing a framework for community action in the field of water policy (EU Water Framework Directive). Official Journal of the European Communities L327, Brussels. 72 pp. Cunningham-Saigo, Environmental Science. A global concern. McGraw-Hill Companies. Cushing, C.E. & Allan, J.D., Streams: their ecology and life. Academic Press, San Diego. Dalezios, N.R., Loukas, A. & Bampzelis, D., Spatial variability of reference evapotranspiration in Greece. Physics and Chemistry of the Earth, 27: Deiller, AF, Walter, J.N. & Trèmollières, M., Effects of flood interruption on species richness, Diversity and floristic composition of woody regeneration in the upper Rhine alluvial hardwood forest. Regulated Rivers: Research & Management, 17: Diehl, S. & Kornijow, R., Influence of submerged macrophytes on trophic interactions among fish and macroinvertebrates. In E. Jeppesen, M. Scodergaard, M. Sondergaard, & K. Christoffersen (Eds.), the structuring role of submerged macrophytes in lakes (pp ). New York: Springer

43 Dodds, W.K., Freshwater Ecology. Concepts and Environmental Applications. Academic press. 551pp. Dudgeon, D., Arthington, A.H., Gessner, M.O., Kawabata, Z., Knowler, D., Lévêque, C., Naiman, R.J., Prieur- Richard, A-H., Soto, D., Stiassny, M.L.J. & Sullivan, C.A., Freshwater biodiversity: importance, status, and conservation challenges. Biological Reviews, 81: Dvoraki, J. & Bestz, E.P.H., Macro-invertebrate communities associated with the macrophytes of Lake Vechten: structural and functional relationships. Hydrobiologia, 95: Ellenberg, H., Vegetation Ecology of Central Europe, 4 th Edit., Cambridge University Press. 753pp. European Committee for Standardization, 2003 CEN All rights of exploitation in any form and by any means reserved worldwide for CEN national Members. Ref. No. pren 14184:2003 E. Management Centre: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels Fabris, M., Schneider, S. & Melzer, A., Macrophyte-based bioindication in rivers-a comprehensive evaluation of the reference index (RI) and the trophic index of macrophytes (TIM). Limnologica, 38: Ferreira, M.T., Albuquerque, A., Aguiar, F.C. & Sidorkewicz, N., Assessing reference sites and ecological quality of river plant assemblages from Iberian basin using a multivariate approach. Archiv für Hydrobiologie, 155: Ferreira, M.T., Rodriguez-Gonzalez, P.M., Aguiar, F.C. & Albuquerque, A., Assessing biotic integrity in Iberian rivers: Development of a multimetric plant index. Ecological indicators, 5: Fotiadis, G., Kazoglou, Y., Koutseri, I., Efthimiou, G. & Vrahnakis, M., Assessment of functional components of riparian forest vegetation of the Prespa Basin with the means of the modified RMP protocol, BALWOIS Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, 25-29/05/2010, Ohrid, F.Y.R.O.M. González del Tánago, M.D. & García de Jalón, G., Attributes for assessing the environmental quality of riparian zone. Limnetica, 25: Gross, E.M., Johnson, R.L., Hairston, N.G J., Experimental evidence for changes in submersed macrophyte species composition caused by the herbivore Acentria ephemerella (Lepidoptera). Oecologia, 127: Gutiérrez, C., Salvat, A. & Sabater, F., IVF Índex per a l avaluació de la qualitat del medi fluvial a partir de la vegetació de ribera. Documents tècnics de l Agència Catalana de l Aigua. 49 pp. Haury, J., Peltre, M.C., Trémolières, M., Barbe, J., Thiébaut, G., Bernez, I., Daniel, H., Chatenet, P., Haan- Archipof, G., Muller, S., Dutartre, A., Laplace-Treyture, C., Cazaubon, A., Lambert-Servien, E., A new method to assess water tro phy and organic pollution the Macrophyte Biological Index for Rivers (IBMR): its application to different types of river and pollution. Hydrobiologia, 570: Hickin, E.J., Vegetation and river channel dynamics. Canadian Geographer, 28: Holmes, N.T.H., Newman, J.R. & Chadd, S., Mean Trophic Rank: A User's Manual. Environment Agency R& D Technical Report E38, Bristol. Horvat, I., Glavae, V. & Ellenberg, H., Vegetation Südosteuropas. G. Fisher Verlag. Stuttgart. Hughes, F.M.R., The Flooded Forest: Guidance for policy maker and river manager in Europe on the restoration of floodplain forests. FLOBAR2, Department of Geography, University of Cambridge, UK. 96pp. Ilies, J., Limnofauna Europea. Eine Zusammenfassung aller die europäischen Binnengewässer bewohnenden mehrzelligen Tierarten mit Angaben über ihre Verbreitung und Ökologie. Gustav Fisher Verlag, Stuttgard. Janauer, G. &. Dokulil, M., Macrophytes and Algae in Running Waters Biological Monitoring of Rivers Edited by G. Ziglio, M. Siligardi and G. Flaim John Wiley & Sons, Ltd. Jeffries, M., & Mills, D., Freshwater Ecology: Principles and Applications. Belhaven Press, London

44 Jeppesen, E., Sondergaard, M. & Kirsten, C., The structuring role of submerged macrophytes in lakes. Springer, New York. Karacic, A., Production and ecological aspects of short rotation poplars in Sweden. Doctoral thesis. Swedish University of Agricultural Sciences, Uppsala. Kärpäti, I. & Kärpäti, V., Die Zönologischen Verhälmisse der Auenwälder Albanies. Acta Botanica Academia Scientia Hungarica, 7 (3-4): Karr, J.R. & Chu, E.W., Restoring life in running waters: better biological monitoring. Island Press, Washington DC. 206pp. Karr, J.R., Assessment of biotic integrity using fish communities. Fisheries, 6:1-27. Kazoglou, Y., Fotiadis, G., Koutseri, I. & Vrahnakis, M., Assessment of functional components of riparian forest vegetation of the Prespa Basin with the means of the QBR index, BALWOIS Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, 25-29/05/2010, Ohrid, F.Y.R.O.M. Kuhar, U., Germ, M., Gaberščik, A. & Urbanič, G., Development of a River Macrophyte Index (RMI) for assessing river ecological status. Limnologica, 41: Lange, L. & van Zon, J.C., A system for evaluation of aquatic biotopes based in composition of the macrophytic vegetation. Ecological Application, 12: Lauridsen, T.L., Jeppesen, E. & Andersen, F.O., The colonization of submerged macrophytes in shallow fish manipulated lake Vaeng impact of sediment composition and waterfowl grazing. Aquatic Botany, 46:1 15. Lekka E., Kagalou I., Lazaridou-Dimitriadou, M., Albanis, T., Dakos, V., Lambropoulou, D. & Sakkas, V., Assessment of the Water and Habitat Quality of a Mediterranean River (Kalamas, Epirus, Hellas), in Accordance with the EU Water Framework Directive. Acta hydrochimica et hydrobiologica, 32: Lenoir, A. & Coste, M., Development of a practical diatom index of overall water quality applicable to the French National Water Board Network. In Whitton BA, Rott E (eds) Use of Algae for Monitoring Rivers II, Rott E, Institut für Botanik, Universität Innsbruck, pp Madsen, J.D., Chambers, P.A., James, W.F., Koch, E.W. & Westlake, D.F., The interaction between water movement, sediment dynamics and submersed macrophytes. Hydrobiologia, 444: Manolaki, P. & Papastergiadou, E., River Habitat survey in southern European rivers (SE_RHS). A pilot application in rivers of western Greece. Abstracts of the International Symposium on Aquatic Vascular plants: 25 years after, Brussels. Manolaki, P., Vourka, A., Slimistinos, O. & Papastergiadou, E., Using River Habitat Survey for Environmental Assessment and Catchment s planning in Greece. In: Kungolos A., Aravossis K., Karagiannidis A., & P. Samaras (eds) Proceed. Conference on Environmental Management, Engineering, Planning & Economics Vol. I: Marion, L. & Paillisson, J-M., A mass balance assessment of the contribution of floating-leaved macrophytes in nutrient stocks in an eutrophic macrophyte-dominated lake. Aquatic Botany, 75: Martın, J., Luque-Larena, J.J. & Lopez, P., Factors affecting escape behavior of Iberian green frogs (Rana perezi). Canadian Journal of Zoology, 83: Mavromatis, G.N., The bioclima of Greece. Relationships between climate and vegetation-bioclimatic maps. Institute for Forestry Research, Athens (in Greek). Meilinger, P., Schneider, S. & Melzer, A., The reference index method for the macrophyte-based assessment of rivers a contribution to the implementation of the European Water Framework Directive in Germany. International Review of Hydrobiology, 90:

45 Munné, A., Prat, N., Sola, C., Bonada, N. & Rieradevall, M., A simple field method for assessing the ecological quality of riparian habitat in rivers and streams: QBR index. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 13: Naiman, R.J. & Décamps, H., Aquatic-terrestrial ecotones: Summary and recommendations, p In: R.J. Naiman and H. Décamps (eds.), Ecology and Management of Aquatic-Terrestrial Ecotones. UNESCO, Paris, and Parthenon Publishing Group, Carnforth, UK. Naiman, R.J. & Décamps, Ζ., The ecology of interfaces: riparian zones. Annual Review of Ecology and Systematics 28: Naiman, R.J., Fetherston, K.L., McKay, S.J. & Chen., J., Riparian forests. Pages in R.J. Naiman and R.E. Bilby, editors. River ecology and management. Springer-Verlag, New York. Nakos, G., Relationships of bio-climatic zones and lithology with various characteristics of forest soil in Greece. Plant Soil, 79: Nixon, S.W., Granger, S. & Buckley, B., The warming of Narragansett Bay. 41 No 2: Ntislidou, C., Artemiadou, V. & Lazaridou, M., Inter-calibration of small rivers of mid altitude (Type RM- 1). Proceedings of the 30th Scientific Conference of Hellenic Association for Biological Sciences, Thessaloniki, May 22-24, 2008 O' Hare, M.T., Baattrup-Pedersen, A., Nijboer, R., Szoszkiewicz, D. & Ferreira, T., Macrophyte communities of European streams with altered physical habitat. Hydrobiologia, 566: Pinay, G., Decamps, H., Chauvet, E. & Fustec, E., Functions of ecotones in fluvial ecosystems. In The ecology and Management of Aquatic-terrestrial Ecotones, pp Eds R.J.Naiman and H Decamps. Man and the Biosphere Series, Paris. Pip, E. & Robinson, G.G.T., A comparison of algal periphyton composition on eleven species of submerged macrophytes. Aquatic Ecology, 18: Prieditis, N., Status of wetland forests and their structural richness in Latvia. Environmental conservation, 26: Proctor, V.W., Charophytivorie, playas y papalotes, a local paradigm of global relevance. Australian Journal of Botany, 47: Raven, R., Holmes, N.T., Naura M., Dawson, F.H. & Everard, M., Quality assessment using River Habitat Survey data. Aquatic Conservation, Marine and Freshwater Ecosystems, 8: Rot, B.W., Naiman, R.J. & Bilby R.E., Stream channel configuration, landform, and riparian forest structure in the Cascade Mountains, Washington. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 57(4): Rothrock, P.E., Simon, T.P. & Stewart, P.M., Development, calibration, and validation of a littoral zone plant index of biotic integrity (PIBI) for lacustrine wetlands. Ecological Indicators, 8: Sala, O.E., Chapin, F., Armesto, J.J., Berlow, E., Bloomfield, J., Dirzo, R., Huber-Sanwald, E., Huenneke, L.F., Jackson, R.B., Kinzig, A., Leemans, L., Lodge, D.M., Mooney, H.A., Oesterheld, M., Poff, N.L., Sykes, M.T., Walker, B.H., Walker, M. & Wall, D.H., Global Biodiversity Scenarios for the Year Science, 287: Schaumburg, J., Schranz, C., Foerster, J., Gutowski, A., Hofmann, G., Meilinger, P., Schneider, S., Schmedtje, U., Ecological classification of macrophytes and phytobenthos for rivers in Germany according to the Water Framework Directive. Limnologica, 34: Schneider, S. & Melzer, A., The trophic index of macrophytes (TIM) - a new tool for indicating the trophic state of running waters. International Review of Hydrobiology, 88: Schneider, S., Macrophyte trophic indicator values from a European perspective. Limnologica, 37:

46 Simon, A. & Hupp, C.R., Geomorphic and vegetation recovery processes along modified stream channels of West Tennessee, U.S Geological Survey Open-File Report 9t-502, 142pp., U.S. Government Printing Office Denver CO, Skoulikidis, N., Amaxidis, Y., Bertahas, I., Laschou, S. & Gritzalis, K., Analysis of factors driving stream water composition and synthesis of management tools- A case study on small/medium Greek catchment. Science of the Total Environment, 362: Skoulikidis, N., Gritzalis, K., Kouvarda, Th. & Buffagni, A., The development of an ecological quality assessment and classification system for Greek running waters based on benthic macroinvertabrates. Hydrobiologia, 516: Skoulikidis, N.Th., Significance evaluation of factors controlling river water composition. Environmental Geology and Water Sciences, 22: Skoulikidis, N.Th., Characteristics and types of major Greek river catchments. Proc. of the 6th Pan-Hellenic Symposium of Oceanography and Fisheries, Chios, 23 26/5, (in Greek with English abstract). Snelder, T.H. & Biggs, B.J.F., Multiscale river environment classification for water resources management. Journal of the American Water Resources Association, 38: Stansfield, J.H., Perrow, M.R., Tench, L.D., Jowitt, A.J.D. & Taylor, A.A.L., Submerged macrophytes as refuges for grazing Cladocera against fish [-3pt] predation: observations on seasonal changes in relation to macrophyte cover and predation pressure. Hydrobiologia, : Szoszkiewicz, K., Jusik, S., Lawniczak, A.E. & Zgola, T., Macrophyte development in unimpacted lowland rivers in Poland. Hydrobiologia, 656: Theodoropoulos, C. & Iliopoulou-Georgudaki, J., Response of biota to land use changes and water quality degradation in two medium-sized river basins in southwestern Greece. Ecological Indicators, 10: Van de Bund Wouter, Intercalibration Technical Report. European Commission. Joint Research Centre. Institute for Environment and Sustainability. Vermaat, J.E., Santamaria, L. & Roos, PJ., Water flow across and sediment trapping in submerged macrophyte beds of contrasting growth form. Archiv fur Hydrobiologie, 148: Wallin, M., Wiederholm, T. & Johnson, R.K., Guidance on Establishing Reference Conditions and Ecological Status Class Boundaries for Inland Surface Waters. CIS Working Group 2.3 REFCOND. 7 th Version. Wenger, E.L., Zinke, A. & Gutzweiler, KA., Present situation of the European floodplain forests. Forest ecology and Management, 33/34: Xing, Y., Xie, P., Yang, H., Wu, A. & Ni, L., The change of gaseous carbon fluxes following the switch of dominant producers from macrophytes to algae in a shallow subtropical lake of China. Atmospheric Environment, 40: Yon, D. & Tendron, G., Alluvial Forests in Europe. Nature and the Environment Series, 22. Strasbourg: Council of Europe. Zogaris, S, Chatzinikolaou, G. & Dimopoulos, P., Riparian woodland flora in upland rivers of Western Greece. Mediterranean Marine Science, 9: Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Βζηχνδξ ΚΗ, Ακάθοζδ δμιήξ-δοκαιζηή ηαζ μζημθμβζηή ενιδκεία ηςκ πανυπεζςκ δαζχκ ηδξ Κενηίκδξ ηαζ ημο ηνοιυκα. Γζδαηημνζηή δζαηνζαή. Δπζζηδιμκζηή Δπεηδνίδα ημο Σιήιαημξ Γαζμθμβίαξ ηαζ Φοζζημφ Πενζαάθθμκημξ. πμθή Γεςηεπκζηχκ Δπζζηδιχκ ΑΠΘ. Θεζζαθμκίηδ

47 Γηνίηγαθδξ, Κ., ημοθζηίδδξ, Ν., Κμοζμονήξ, Θ., Κμοαανκηά, Θ. 2002: Μηα ζύγρξνλε πξνζέγγηζε ηεο νηθνινγηθήο πνηόηεηαο ησλ πνηακώλ ζηελ Διιάδα, Ηκζηζημφημ Δζςηενζηχκ Τδάηςκ, ΔΚΘΔ. Ευβηανδξ ηαιάηδξ, Υνήζδ αζμδεζηηχκ βζα ηδκ εηηίιδζδ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηαζ πενζααθθμκηζηήξ αλίαξ πμηαιχκ οιαμθή ζηδκ μζημθμβζηή, ηοπμθμβζηή ηαλζκυιδζδ ηαζ αλζμθυβδζδ ηδξ δζαηήνδζδξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Δθθάδαξ. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Πακεπζζηήιζμ Ηςακκίκςκ. Αβνίκζμ εθίδεξ 425. Παπαζηενβζάδμο Δ., Φοημημζκςκζμθμβζηή ηαζ μζημθμβζηή ιεθέηδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (Τδνμθφηςκ), ζηδ Βυνεζα Δθθάδα. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Φοζζημιαεδιαηζηή πμθή, Σιήια Βζμθμβίαξ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ, ζ.266. Σζαηίνδ, Δ., Φοημβεςβναθζηή ηαζ μζημθμβζηή ένεοκα ηςκ ανουθοηςκ ζημ οδάηζκμ ζφζηδια ημο πμηαιμφ Άκς Αθζάηιμκα (Γοηζηή Μαηεδμκία). Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδ. Δθθάξ, ζεθ πέδζμ Πνμβνάιιαημξ Γζαπείνζζδξ ηςκ οδάηζκςκ πυνςκ ηδξ Υχναξ, Κεθάθαζμ ΗΗΗ Τπμονβείμ Ακάπηολδξ, Γζεφεοκζδ Τδαηζημφ Γοκαιζημφ ηαζ Φοζζηχκ Πυνςκ. Αεήκα ζεθ. Ζιεθηξνληθέο Πεγέο %29Diavoulefsi_diahiristikon_YPAN/diavouleusi_1.htm

48 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΠΔΡΗΟΥΖ ΜΔΛΔΣΖ H πενζμπή ιεθέηδξ, αθμνά ηζξ θεηάκεξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημ Τδαηζηυ δζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο. οβηεηνζιέκα δζενεοκήεδηε ημ πεδζκυ ηιήια ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, απυ ηζξ πδβέξ (Γθοηή) έςξ ηζξ εηαμθέξ (Αιιμοδζά), εκχ βζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ, δ πενζμπή αλζμθυβδζδξ πενζθαιαάκεζ ηζξ πδβέξ ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ ιέπνζ ηζξ εηαμθέξ ζημ πςνζυ Μζπαθίηζζ. Ζ επζθμβή ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ααζίζηδηε ζηδκ φπανλδ ζδιακηζηχκ ζημζπείςκ ημο θοζζημφ πενζαάθθμκημξ, υπςξ αλζυθμβςκ ηφπςκ μζημηυπςκ ηαζ ζδιακηζηχκ θοηζηχκ εζδχκ ιε αζμβεςβναθζηυ εκδζαθένμκ. Σιήιαηα ηςκ πενζμπχκ αοηχκ πνμζηαηεφμκηαζ απυ δζεεκείξ ζοιαάζεζξ, υπςξ δ οκεήηδ RAMSAR ηαζ δ φιααζδ ηδξ Βανηεθχκδξ, ηαζ πενζθαιαάκμκηαζ ζημ δίηηομ «ΦΤΖ 2000» ιε ηςδζημφξ GR «Δθβνιέο Αρέξνληα θαη ζηελά Αρέξνληα» ηαζ GR «Αιαναηζηυξ ηυθπμξ, δέθηα Λμφνμο ηαζ Άναπεμο (εονφηενδ πενζμπή)» (Dafis et al., 1996). 2.1 Τδαηηθό δηακέξηζκα Ζπείξνπ Σμ οδαηζηυ δζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο, εεςνείηαζ απυ ηα πθμοζζυηενα ζε κενυ δζαιενίζιαηα ηδξ Δθθάδαξ. Έπεζ έηηαζδ km 2, απυ ηα μπμία, ηα 641 km 2 ακήημοκ ζηδκ Κένηονα 6. Απμηεθείηαζ απυ ημοξ Νμιμφξ Θεζπνςηίαξ, Πνέαεγαξ ηαζ Κένηοναξ, ημ ιεβαθφηενμ ηιήια ηςκ Νμιχκ Άνηαξ ηαζ Ηςακκίκςκ ηαζ ιζηνυηενα ηιήιαηα ηςκ Νμιχκ Καζημνζάξ, Γνεαεκχκ ηαζ Αζηςθμαηανκακίαξ 6. Σμ βεςβναθζηυ δζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο, μνίγεηαζ αμνεζμακαημθζηά απυ ημκ οδνμηνίηδ Αχμο-Αθζάηιμκα ηαζ ακαημθζηά απυ ημκ οδνμηνίηδ Πδκεζμφ-Αχμο, εκχ κμηζμακαημθζηά μνίγεηαζ απυ ημκ οδνμηνίηδ Ανάπεμο-Απεθχμο ηαζ κυηζα, ιέπνζ ημκ Αιαναηζηυ ηυθπμ, απυ ημοξ οδνμηνίηεξ ηςκ πεζιάννςκ Βμαμφ ηαζ Μεκζδίμο Αιθζθμπίαξ. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ πανμοζία ανηεηχκ ζδιακηζηχκ πμηαιχκ ηδξ πχναξ. Οζ πέκηε

49 ηονζυηενεξ οδνμθμβζηέξ θεηάκεξ ημο ακήημοκ ζημοξ πμηαιμφξ Αχμ (2.089 km 2 ), Άναπεμ (2.009 km 2 ), Καθαιά (1.831 km 2 ), Λμφνμ (925 km 2 ) ηαζ Απένμκηα (752 km 2 ), μζ μπμίεξ ιαγί ιε ηδκ ηθεζζηή θεηάκδ Ηςακκίκςκ (529 km 2 ) ηαθφπημοκ ηδκ έηηαζδ ημο οδαηζημφ δζαιενίζιαημξ ηδξ Ζπείνμο (Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, 2000). ηδκ πενζθένεζα, ακαπηφζζμκηαζ ηαζ άθθεξ ιζηνυηενεξ θεηάκεξ, υπςξ ημο Γνίκμο (255 km 2 ), ημο Κμιπμηίμο (205 km 2 ) ηαζ δ ηθεζζηή θεηάκδ Μανβανζηίμο (138 km 2 ), ηαεχξ ηαζ θεηάκεξ οδαημνεοιάηςκ πμο απμζηναββίγμοκ πενζμπέξ ημκηά ζηδ εάθαζζα. Απυ βεςιμνθμθμβζηή άπμρδ, ημ οδαηζηυ δζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο, είκαζ απυ ηα πζμ μνεζκά δζαιενίζιαηα ηδξ Δθθάδαξ, δεδμιέκμο υηζ μζ μνεζκέξ πενζμπέξ απμηεθμφκ ημ 70 % ηδξ ζοκμθζηήξ έηηαζήξ ημο, εκχ μζ πεδζκέξ ιυκμ ημ 15 %. Σμ ακάβθοθμ είκαζ έκημκμ, ιε ιεβάθεξ ηθίζεζξ ηςκ πνακχκ ηαζ ααεζέξ πανάδνεξ 6. Δηθόλα 1: Υάνηδξ ιε ηζξ θεηάκεξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (Γεδμιέκα απυ ΗΓΜΔ) ηαζ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ. Figure 1: Map showing the river basins of Acheron and Louros rivers along with sampling sites (Data taken from IGME)

50 Οζ ααζζηέξ πνήζεζξ κενμφ είκαζ δ άνδεοζδ, δ φδνεοζδ ηαζ δ παναβςβή οδνμδθεηηνζηήξ εκένβεζαξ. διακηζηυ πμζμζηυ ηςκ ανδεουιεκςκ εηηάζεςκ ανίζηεηαζ ζημ κμιυ Άνηαξ ( ζην.), ιε πδβέξ οδνμδυηδζδξ, ημοξ πμηαιμφξ Λμφνμ ηαζ Άναπεμ (ΤΠ.ΑΝ, 2003). ήιενα, ανδεφμκηαζ πενίπμο ζην., εκχ βζα ημ έημξ 2015, πνμαθέπεηαζ αφλδζδ 100% ζφιθςκα ιε ηα οπυ ηαηαζηεοή εββεζμαεθηζςηζηά ένβα (Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, 2000). Δπίζδξ, θεζημονβμφκ ζήιενα ηα οδνμδθεηηνζηά ένβα Λμφνμο, Πμονκανίμο ηαζ Πδβχκ Αχμο, εκχ πνμαθέπεηαζ δ ηαηαζηεοή πμθθχκ κέςκ ένβςκ βζα πνυζεεηδ παναβςβή δθεηηνζηήξ εκένβεζαξ (ΤΠ.ΑΝ., 2003). Οζ ακάβηεξ κενμφ βζα φδνεοζδ ηαθφπημκηαζ ιέπνζ ζηζβιήξ απυ κενά πδβχκ ηαζ οπυβεζα κενά. Οζ αζμιδπακζηέξ δναζηδνζυηδηεξ είκαζ βεκζηά πενζμνζζιέκεξ ζηδκ Ήπεζνμ, εκχ οπάνπμοκ 66 ιμκάδεξ εηηνμθήξ πέζηνμθαξ ηαζ πεθζχκ ζημοξ πμηαιμφξ Λμφνμ, Αχμ, Καθαιά ηαεχξ ηαζ ζηδκ πενζμπή Φαεμηυπζμο Άνηαξ Κιηκαηνινγηθά ζηνηρεία Οζ ηθζιαημθμβζηέξ ζοκεήηεξ ζηδκ Ήπεζνμ, δζαθένμοκ απυ πενζμπή ζε πενζμπή, ελαζηίαξ ηδξ ιεβάθδξ βεςβναθζηήξ ηδξ έηηαζδξ. Οζ μνεζκέξ πενζμπέξ ηδξ Ζπείνμο παναηηδνίγμκηαζ απυ ζδζαίηενα αανείξ πεζιχκεξ ιε παιδθέξ εενιμηναζίεξ, πμο ιπμνεί κα θηάζμοκ ςξ ηαζ ημοξ - 11 C ζε ανηεηέξ πενζμπέξ ημο κμιμφ Ηςακκίκςκ, αθθά ηαζ ιε ανηεηέξ πζμκμπηχζεζξ ηαζ πμθφ ζοπκέξ ανμπμπηχζεζξ. Σα ηαθμηαίνζα ζηα μνεζκά είκαζ δνμζενά, εκχ πμθφ ζοκδεζζιέκεξ είκαζ μζ ηαθμηαζνζκέξ ιπυνεξ. Οζ πεδζκέξ ηαζ παναεαθάζζζεξ πενζμπέξ έπμοκ πζμ ήπζμοξ πεζιχκεξ, ιε εενιμηναζίεξ πμο ζπάκζα ηαηεααίκμοκ ηάης απυ ημ ιδδέκ, εκχ ηα ηαθμηαίνζα είκαζ γεζηά ηαζ ημ ηθίια βεκζηά Μεζμβεζαηυ. Θεξκνθξαζία Οζ ιέζεξ ιδκζαίεξ ηζιέξ ηδξ εενιμηναζίαξ ηςκ Μεηεςνμθμβζηχκ ζηαειχκ Ηςακκίκςκ, Άνηαξ ηαζ Αηηίμο ηαηά ηδκ πενίμδμ δζελαβςβήξ ηςκ ενβαζζχκ πεδίμο ( ) πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 2α, α, β ακηίζημζπα. Ζ εενιμηναζία πανμοζζάγεζ ιεβάθεξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ ηυζμ ζηα μνεζκά (Δζηυκα 2α) υζμ ηαζ ζηα πεδζκά ηιήιαηα (Δζηυκεξ 2α ηαζ 2β) ημο οδαηζημφ

51 δζαιενίζιαημξ ηδξ Ζπείνμο, εκχ δεκ παναηδνμφκηαζ ζδιακηζηέξ δζαπνμκζηέξ δζαηοιάκζεζξ (Δζηυκεξ 2α, α, β). Δηθόλα 2α: Γζαηφιακζδ ηδξ ιέζδξ ιδκζαίαξ εενιμηναζίαξ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Ηςακκίκςκ). Figure 2a: Variation of the mean monthly precipitation for the years (source: HNMS, Weather Station Ioannina). Δηθόλα 2β: Γζαηφιακζδ ηδξ ιέζδξ ιδκζαίαξ εενιμηναζίαξ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Άνηαξ). Figure 2b: Variation of the mean monthly temperature for the years (source: HNMS, Weather Station Arta)

52 Δηθόλα 2γ: Γζαηφιακζδ ηδξ ιέζδξ ιδκζαίαξ εενιμηναζίαξ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Αηηίμο). Figure 2c: Variation of the mean monthly temperature for the years (source: HNMS, Weather Station Aktio). Βξνρνπηώζεηο Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ανμπυπηςζδξ (250,8 mm) ζηδκ πενζμπή ηςκ Ηςακκίκςκ, ηαηαβνάθδηε ημ Γεηέιανζμ ημο Ακηίεεηα, μζ παιδθυηενεξ ηζιέξ ηαηαβνάθδηακ ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ υθςκ ηςκ εηχκ, ιε ιδδεκζηέξ ηζιέξ ανμπυπηςζδξ ημ ιήκα Αφβμοζημ (Δζηυκα 3α). ημ ιεζαίμ ηιήια ημο οδαηζημφ δζαιενίζιαημξ ηδξ Ζπείνμο, ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ανμπυπηςζδξ (396,4 mm) ηαηαβνάθδηε ημ Γεηέιανζμ ημο 2005 (Δζηυκα 3α), εκχ μζ παιδθυηενεξ ηζιέξ ανμπυπηςζδξ ηαηαβνάθδηακ ημ ιήκα Αφβμοζημ. Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ανμπυπηςζδξ (323,5 mm) ζηδκ εονφηενδ πενζμπή ηςκ εηαμθχκ (Άηηζμ), ηαηαβνάθδηε ημ Νμέιανζμ ημο Ακηίεεηα μζ παιδθυηενεξ ηζιέξ ηαηαβνάθδηακ ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ υθςκ ηςκ εηχκ, ιε ιδδεκζηέξ ηζιέξ ανμπυπηςζδξ ημ ιήκα Ημφκζμ ηςκ εηχκ ηαζ Ημφθζμ ηςκ εηχκ (Δζηυκα 3β)

53 Δηθόλα 3α: Γζαηφιακζδ ημο ιέζμο ιδκζαίμο φρμοξ οεημφ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Ηςακκίκςκ). Figure 3a: Variation of the mean monthly precipitation for the years (source: HNMS, Weather Station Ioannina). Δηθόλα 3β: Γζαηφιακζδ ημο ιέζμο ιδκζαίμο φρμοξ οεημφ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Άνηα). Figure 3b: Variation of the mean monthly precipitation for the years (source: HNMS, Weather Station Arta)

54 Δηθόλα 3γ: Γζαηφιακζδ ημο ιέζμο ιδκζαίμο φρμοξ οεημφ βζα ηα έηδ (πδβή: ΔΜΤ, Μεηεςνμθμβζηυξ ζηαειυξ Αηηίμο). Figure 3c: Variation of the mean monthly precipitation for the years (source: HNMS, Weather Station Aktio) Λεθάλε απνξξνήο ηνπ πνηακνύ Αρέξνληα...Σα πνηάκηα ρσξίδνπλ ηνλ θόζκν ησλ δσληαλώλ από ηνλ θόζκν ησλ λεθξώλ θαη ηα πνηάκηα είλαη ηέζζεξα. Δίλαη ν Κσθπηόο, ν Ππξηθιεγέζσλ, ε ηπμ, θαη ηνύηνο εδώ πνπ θπιάεη κπξνζηά ζνπ, ν Αρέξνληαο.. (Οδφζζεζα Κ, 512). Ο πμηαιυξ Απένμκηαξ (Απέναξ ή Μαονμπυηαιμξ ή Φακανζχηζημ νέια) πδβάγεζ απυ ημ υνμξ Συιανμξ ζε ορυιεηνμ 1600 m ηαζ έπεζ ζοκμθζηυ ιήημξ 50 km. Γζένπεηαζ απυ ημοξ κμιμφξ Ηςακκίκςκ, Θεζπνςηίαξ ηαζ Πνέαεγαξ ηαζ εηαάθθεζ ζημ Ηυκζμ πέθαβμξ, ζημκ υνιμ ηδξ Αιιμοδζάξ (Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, 2000). Καεχξ δζένπεηαζ απυ ημκ μνεζκυ υβημ μοθίμο, δδιζμονβεί ημ θανάββζ ηελά ηνπ Αρέξνληα, απυ ημ μπμίμ ελένπεηαζ ζηδκ πεδζάδα ημκηά ζημ πςνίμ Γθοηή. Γέπεηαζ ηα κενά ημο πμηαιμφ Κςηοημφ, ημκηά ζημ πςνζυ Λοημονέζδ, ιε ημκ μπμίμ ζπδιάηζγε πζμ παθζά ηδκ εθχδδ θίικδ ηδξ Απενμοζίαξ, δ μπμία ηαζ

55 απμλδνάκεδηε ηεπκδηά ηαηά ηδκ ιεηαπμθειζηή πενίμδμ (Κςημφθαξ, 1993). Ζ μκμιαζία ημο πμηαιμφ θαίκεηαζ κα πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ αρ- πμο ζδιαίκεζ κενυ. Αοηυ δείπκεζ υηζ μ πμηαιυξ πνέπεζ κα ήηακ πάκημηε πθμφζζμξ ζε πανμπή.. Ζ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα έπεζ έηηαζδ 763 km 2 ηαζ ιπμνεί κα δζαηνζεεί ζε μνεζκή ηαζ πεδζκή. Ζ πεδζκή πενζμπή, ανπίγεζ απυ ηδ Γθοηή ηαζ ηαηαθήβεζ ζηζξ εηαμθέξ ημο Απένμκηα ζημ Ηυκζμ Πέθαβμξ. Πνμένπεηαζ απυ ηζξ ζοκεπείξ πνμζπχζεζξ ιε θενηά οθζηά ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηαζ ηςκ παναπυηαιςκ ημο (Κςημφθαξ, 1993). Σμ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ εηηείκεηαζ απυ ηδ Γθοηή έςξ ηζξ εηαμθέξ ηαζ ιπμνεί κα πςνζζηεί ζηα αηυθμοεα ηιήιαηα: α) ζηδκ άκς πεδζκή δζαδνμιή ή πεδζκή ημίηδ ημο ηονίςξ Απένμκηα (ιέπνζ ηδκ έκςζδ ιε ημκ Κςηοηυ) ηαζ α) ηδκ ηάης ή βεκζηή πεδζκή δζαδνμιή (απυ ημ θυθμ ηδξ Δθφναξ έςξ ηζξ εηαμθέξ) (Κςημφθαξ, 1993). Ο Απένμκηαξ ζπδιαηίγεζ δέθηα θμαμεζδμφξ ηφπμο, ζημ μπμίμ ζπδιαηίγμκηαζ ηα δφμ ηφνζα έθδ ηδξ πενζμπήξ, ημ έθμξ ηδξ πθάκηαξ ηαζ ημ έθμξ ηδξ Βαθακζδμνάπδξ. Ζ εηήζζα ζοκμθζηή απμννμή εηηζιάηαζ ζε 23.5 m 3 s -1 κενμφ ηαζ δ ιέζδ εηήζζα ηαπφηδηα νμήξ ζηδκ πενζμπή Γθοηή είκαζ 125 m 3 /s. Ο πμηαιυξ Κςηοηυξ ιαγί ιε ημ Βμοαυ Ρέια απμηεθμφκ ημοξ δφμ ηφνζμοξ παναπυηαιμοξ ημο Απένμκηα. Ζ έκςζδ ημο πνχημο ιε ημκ πμηαιυ Απένμκηα βίκεηαζ ζημ πςνζυ Μεζμπυηαιμξ. Ζ θέλδ θσθπηόο πνμένπεηαζ απυ ημ θσθύσ (=ενδκχ) ηαζ δδθχκμκηαξ ημκ μδονιυ ηαζ ημοξ επζεακάηζμοξ ενήκμοξ. Σμ ιήημξ ημο Κςηοημφ είκαζ πενίπμο 26 km ηαζ μζ πδβέξ ημο ανίζημκηαζ ζημοξ πνυπμδεξ ηςκ αμοκχκ ηδξ Παναιοεζάξ. Σμ Βμοαυ ή μοθζχηζημ Ρέια ιοεμθμβζηά ακηζζημζπεί ζημκ Ππξηθιεγέζνληα μ μπμίμξ ηαοηίγεηαζ ιε ημ πμηάιζ ημο Κακαθαηίμο, ημ ζδιενζκυ Κάηααα. Σμ υκμιά ημο παναπέιπεζ ζημοξ ζπζκεήνεξ ηδξ θςηζάξ πμο ακέθενακ μζ ανπαίμζ υηζ έαθεπακ ζημ πμηάιζ ηαεχξ πζεακέξ θςζθμνμφπεξ μοζίεξ έηακακ ηα λφθα δέκδνςκ κα «ζπζκεδνίγμοκ» (Μμοζεθίιδξ, 1966) Γεσινγία Ζ θεηάκδ απμννμήξ ημο Απένμκηα ακήηεζ ζηδκ Ηυκζμ γχκδ. Σα μνεζκά ηιήιαηα ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ζοβηνμημφκηαζ απυ ζπδιαηζζιμφξ θθφζπδ, μ μπμίμξ απμηεθείηαζ απυ ζγήιαηα ραιιζηχκ, ανβίθςκ, αζαεζημραιιζηχκ η.θ.π. Οζ βεςθμβζημί ζπδιαηζζιμί πμο πενζαάθθμοκ ημκ ηάης νμο ημο Απένμκηα, ηαζ ηονίςξ ημ δέθηα, πνμένπμκηαζ απυ ζηθδνμφξ αζαεζηυθζεμοξ ηαζ δμθμιίηεξ, εκχ ζε ηάπμζεξ εέζεζξ ειθακίγεηαζ βφρμξ (ΗΓΜΔ 1983;ΤΠ.ΑΝ., 2003). Οζ

56 πεδζκέξ δζαδνμιέξ ζπδιαηίγμκηαζ απυ απμεέζεζξ ηςκ νεοιάηςκ, πνμενπυιεκεξ απυ πνμσυκηα οπμαάειζζδξ ηςκ πζμ πάκς πεηνςιάηςκ (Κςημφθαξ, 1993). Ζ ηανζηζημπμίδζδ ηςκ αζαεζημθζεζηχκ ζπδιαηζζιχκ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ημκ έκημκμ ηεηημκζζιυ ηδξ πενζμπήξ, έπεζ ςξ ζοκέπεζα ηδκ ειθάκζζδ πδβχκ ιεβάθδξ πανμπήξ, ηα κενά ηςκ μπμίςκ πενζέπμοκ ζδιακηζηέξ πμζυηδηεξ εεζζηχκ ηαζ πθςνζμφπςκ αθάηςκ Κιίκα Ζ θεηάκδ απμννμήξ ημο άκς νμο ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ακήηεζ απμηθεζζηζηά ζημκ Τβνυ Βζμηθζιαηζηυ υνμθμ, ιε ροπνυ πεζιχκα. Οζ θεηάκεξ απμννμήξ ζημκ ηάης ηαζ ιέζμ νμο ημο πμηαιμφ, ακήημοκ ζημκ Τβνυ Βζμηθζιαηζηυ υνμθμ ιε ήπζμ πεζιχκα, εκχ μζ ορδθυηενεξ πενζμπέξ ημο ιέζμο νμο ακήημοκ ζημκ Τβνυ Βζμηθζιαηζηυ υνμθμ, ιε ροπνυ πεζιχκα (Μαονμιιάηδξ, 1978). Σμ Βζμηθίια ημο ηάης ηαζ ιέζμ νμο παναηηδνίγεηαζ απυ έκημκμ Μέζμ-ιεζμβεζαηυ ηαζ μ άκς νμοξ απυ Αζεεκέξ Μέζμ-ιεζμβεζαηυ αζμηθίια (Μαονμιιάηδξ, 1978). Σμ ιέζμ εηήζζμ φρμξ ανμπμπηχζεςκ ζημ μνεζκυ ηιήια θηάκεζ ηα 1172 mm εκχ δ ιέζδ εηήζζα εενιμηναζία είκαζ βφνς ζημοξ 18 o C. Καηά ιήημξ ηδξ αηηήξ, δ ιέζδ εηήζζα ανμπυπηςζδ θηάκεζ ηα 887 mm ηαζ δ ιέζδ εηήζζα εενιμηναζία αένα είκαζ πενίπμο 17 o C (ΔΜΤ ). Ζ λδνά πενίμδμξ ανπίγεζ ημκ Απνίθζμ ηαζ ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ ημκ επηέιανζμ Αλζξσπνγελείο δξαζηεξηόηεηεο Οζ ακενςπμβεκείξ επζδνάζεζξ έπμοκ ςξ απμηέθεζια ηδκ οπμαάειζζδ ημο θοζζημφ ημπίμο ηαζ απεζθμφκ ζδιακηζημφξ ηφπμοξ μζημηυπςκ ηυζμ ζημκ πμηάιζμ δζάδνμιμ ηαζ ηδκ πανυπεζα γχκδ υζμ ηαζ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ. Οζ ζδιακηζηυηενεξ ακενςπμβεκείξ επζδνάζεζξ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα είκαζ: i) μζ εηπενζχζεζξ ηιδιάηςκ ηδξ θοζζηήξ αθάζηδζδξ ζηδκ πενζμπή ημο δέθηα (Δ.Π.Μ., 1997), ii) δ ηηδκμηνμθία ζηδκ πενζμπή ημο δέθηα, iii) δ εθεφεενδ ηαζ ακελέθεβηηδ αυζηδζδ (Δ.Π.Μ., 1997), iv) δ ηηδκμηνμθία ζηδκ πενζμπή ηςκ ηεκχκ, v) δ οπεναυζηδζδ, vi) μζ αιιμθδρίεξ απυ ηδκ ημίηδ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, vii) ημ ηοκήβζ ηαζ, ηέθμξ, viii) δ ακελέθεβηηδ άζηδζδ ημονζζηζηχκ δναζηδνζμηήηςκ (Δ.Π.Μ., 1997)

57 2.3. Λεθάλε απνξξνήο πνηακνύ Λνύξνπ Ο πμηαιυξ Λμφνμξ πδβάγεζ απυ ημ υνμξ Συιανμξ, ημο κμιμφ Ηςακκίκςκ ηαζ εηαάθθεζ ζημκ Αιαναηζηυ ηυθπμ ζημ κμιυ Πνέαεγαξ. Σμ ιέβζζημ οπενεαθάζζζμ φρμξ ακένπεηαζ ζηα 1976 m, εκχ ημ εθάπζζημ ανίζηεηαζ ζημ επίπεδμ ηδξ εάθαζζαξ (ΤΠ.ΑΝ., 2003; Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, 2000). Σμ ζοκμθζηυ ιήημξ ημο πμηαιμφ είκαζ 73 km, εκχ δ έηηαζδ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο ακένπεηαζ ζηα 925 km 2. ηδ δζαδνμιή ημο μ πμηαιυξ ηνμθμδμηείηαζ απυ ημκ οπυβεζμ οδνμθυνμ μνίγμκηα αθθά ηαζ απυ δζάθμνεξ πδβέξ ζηδκ πεδζάδα ηδξ Άνηαξ. Ζ ιέζδ εηήζζα ηαπφηδηα νμήξ ακάκηδ ημο οδνμδθεηηνζημφ θνάβιαημξ είκαζ 16,5 m 3 /s 8. ηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ ζπδιαηίγεηαζ δέθηα θμαμεζδμφξ ιμνθήξ, ιε έηηαζδ 150 km 2, ημ μπμίμ απμηεθεί ζφιπθεβια πμθθχκ οβνμηυπςκ. Σμ δέθηα είκαζ πενζμνζζιέκδξ έηηαζδξ θυβς ηδξ ζπεηζηά ιζηνήξ πνμζπςιαηζηήξ ημο ζηακυηδηαξ. Ζ εθάπζζηδ ηαπφηδηα νμήξ ζηδκ πενζμπή ηδξ Πέηναξ είκαζ 14,9 m 3 /s ηαζ δ ιέβζζηδ είκαζ 38,2 m 3 /s (ΤΠ.ΑΝ., 2003). Ζ ιέζδ νμή είκαζ πενίπμο 10,6 m 3 /s ηαζ ηοιαίκεηαζ ιεηαλφ 5 m 3 /s ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο ηαθμηαζνζμφ ηαζ 20 m 3 /s ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο πεζιχκα (ΤΠ.ΑΝ., 2003) Γεσινγία Σμ ααζζηυ βεςθμβζηυ οπυζηνςια ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο απμηεθείηαζ απυ αθθμοαζαηέξ απμεέζεζξ αζαεζηζηζηχκ ηαζ πονζηζηχκ ηνζημβεκχκ απμεέζεςκ ηαεχξ ηαζ απυ ζηθδνμφξ αζαεζηυθζεμοξ (Katsaounos et al., 2007). ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ δζαδνμιήξ ημο, μ πμηαιυξ Λμφνμξ, δζένπεηαζ απυ ηανζηζημπμζδιέκμοξ αζαεζηυθζεμοξ πανμοζζάγμκηαξ έηζζ, ζδζαίηενα ζηαεενή δίαζηα ιε ιζηνέξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ ζε πανμπή (Katsaounos et al., 2007; Kapsimalis et al., 2005; ΤΠ.ΑΝ, 2003). Οζ πμζυηδηεξ ημο ζγήιαημξ πμο ιεηαθένμκηαζ απυ ημ πμηάιζ είκαζ πμθφ ιζηνέξ, ηονίςξ ιεηά ηδ δδιζμονβία ημο θνάβιαημξ, υπμο δ νμή ημο πμηαιμφ θαίκεηαζ κα εθέβπεηαζ ηαζ κα ιδκ πανμοζζάγεζ ιεβάθεξ δζαηοιάκζεζξ. Καηά ζοκέπεζα ηα ιεζςιέκα πμζά θενηχκ οθχκ δεκ επανημφκ βζα ημ ζπδιαηζζιυ ηακμκζημφ δέθηα ηαζ δζαπέμκηαζ ιε ηδ αμήεεζα ηςκ ηοιάηςκ ζημκ Αιαναηζηυ, ιε απμηέθεζια ηδ δδιζμονβία ημλμεζδχκ

58 θμονμκδζίδςκ ιεηαλφ Λμφνμο ηαζ αθαχναξ ηαεχξ ηαζ ιεηαλφ αθαχναξ Κμνςκδζίαξ (ΤΠ.ΑΝ, 2003) Κιίκα Σμ ηθίια ηαηά ιήημξ ηδξ αηηήξ είκαζ Μεζμβεζαηυ ηαζ βίκεηαζ Ζπεζνςηζηυ εζςηενζηά ζηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ. ηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ, δ ιέζδ εηήζζα ανμπυπηςζδ ηδκ πενίμδμ ιεθέηδξ ήηακ 1073 mm ηαζ δ ιέζδ εηήζζα εενιμηναζία αένα θηάκεζ ημοξ 14 o C (EMY ). Καηά ιήημξ ηδξ αηηήξ δ λδνά πενίμδμξ ανπίγεζ ημκ Απνίθζμ ηαζ ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ ημκ επηέιανζμ. ηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ δ λδνά πενίμδμξ ανπίγεζ ημκ Ημφκζμ ηαζ ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ ημκ επηέιανζμ Αλζξσπνγελείο δξαζηεξηόηεηεο Ο πμηαιυξ Λμφνμξ είκαζ έκα απυ ηα πζμ παναηηδνζζηζηά πμηάιζα ηδξ Ζπείνμο ηαζ απμηεθεί πυθμ έθλδξ βζα ηδκ πενζμπή. Δίκαζ ίζςξ, ημ ιμκαδζηυ πμηάιζ ηδξ πχναξ πμο ζοκδέεδηε ηυζμ έκημκα ιε ηδκ μζημκμιζηή δναζηδνζυηδηα ηδξ πενζμπήξ. Οζ ηονζυηενεξ πζέζεζξ πμο δέπεηαζ ημ πμηάιζ αθμνμφκ: 1) Άξδεπζε: οπάνπμοκ 8900 ζην. ηαθθζενβήζζιδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ (ΔΤΔ, 2001) ηαζ είκαζ δ ιεβαθφηενδ ανδεουιεκδ έηηαζδ ζε υθμ ημ οδαηζηυ δζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο (Κotti et al., 2005). 2) Καιιηέξγεηεο: ημ 2,5% ηδξ ζοκμθζηήξ έηηαζδξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ ηαθθζενβείηαζ (Ovezikoglou et al., 2004) ηαζ δ ζοκμθζηή ηαθθζενβήζζιδ έηηαζδ θηάκεζ ηα 133,6 km 2 (Katsaounos et al., 2007). Οζ ηαθθζένβεζεξ αθμνμφκ μπςνμηδπεοηζηά είδδ, εζπενζδμεζδή δέκηνα ηαζ θνμφηα, ηαθαιπυηζα, ααιαάηζ ηαζ εθζέξ (Katsaounos et al., 2007), 3) Παξαγσγή ελέξγεηαο: ημ 1954 ηαηαζηεοάζηδηε απυ ηδ Γ.Δ.Ζ., ηαιζεοηήναξ πςνδηζηυηδηαξ hm 3 ηαζ δθεηηνζηήξ εκένβεζαξ 10,3 MW, βζα ηδκ ηνμπμπμίδζδ ηδξ νμήξ ημο κενμφ (Μαιάηδξ & ηεθακάημξ, 2010; Ovezikoglou et al., 2004). Σα ηεθεοηαία πνυκζα μ ηαιζεοηήναξ έπεζ βίκεζ πμθφ νδπυξ ελαζηίαξ ηδξ ζγδιαημβέκεζδξ. 4) Τδαηνθαιιηέξγεηεο: ηα κενά ημο πμηαιμφ πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα ηδ θεζημονβία ηαζ ηδκ οπμζηήνζλδ 23 ιμκάδςκ εηηνμθήξ πέζηνμθαξ, μζ μπμίεξ πνδζζιμπμζμφκ εκηαηζηέξ ιεευδμοξ ηαθθζένβεζαξ, ηαζ ηαθφπημοκ m 2 οδάηζκδξ επζθάκεζαξ ηαζ πανάβμοκ πενίπμο 547 tn πέζηνμθαξ εηδζίςξ. Λυβς ημο ιεβάθμο ανζειμφ ηςκ ιμκάδςκ ηαζ ηςκ ζπεομθμνηίζεςκ πμο

59 πνδζζιμπμζμφκηαζ επδνεάγμκηαζ, ηυζμ ημ πενζαάθθμκ υζμ ηαζ δ πμζυηδηα ηςκ κενχκ ημο πμηαιμφ. Ζ επζαάνοκζδ είκαζ ζπεηζηά ιζηνή ζε θοζζμθμβζηέξ ηζιέξ πανμπήξ ηαζ εενιμηναζίαξ, αθθά ζδιακηζηή ζε πενζπηχζεζξ μνζαηχκ ζοκεδηχκ (Κάβηαθμο η.α., 2000). Βηβιηνγξαθία Ξελόγισζζε Βηβιηνγξαθία Dafis, S., E. Papastergiadou, K. Georghiou, D. Babalonas, T. Georgiadis, M. Papageorgiou, E. Lazaridou, & B. Tsiaoussi (eds) (1996). The Greek Habitat Project: NATURA 2000, an Overview. Commission of the European Communities, Goulandris Natural History Museum-Greek Biotope Wetland Centre, 917pp. EMY, Database of Natural Meteorological organization of Greece. Athens, Greece. Kapsimalis, V., Pavlakis, P., Poulos, S.E., Alexandri S., Tziavos, C., Sioulas, A., Filippas, D., Lykousis, V., Internal structure and evolution of the Late Quaternary sequence in a shallow embayment: The Amvrakikos Gulf, NW Greece. Marine Geology, : Katsaounos, Ch., Giokas, Z.D.L., Vlessidis, A.G. & Karayannis, M.I., Identification of longitudinal and temporal patterns of phosphorus fractionation in river sediments by non-parametric statistics and pattern recognition techniques. Desalination, 213: Kotti, M., Vlessidis, A., Thanasoulias, N. & Evremidis, P., Assessing of River Water Quality in Northwestern Greece. Water Resources Management, 19: Ovezikoglou, V., Dassenakis, M. & Skoullos, M., Nitrogen, phosphorus and organic carbon in main rivers of the western Greece. Global Nest, 5: Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, Οζημζοζηήιαηα ηςκ εζςηενζηχκ κενχκ ημο κμιμφ Πνέαεγαξ. Κεθάθαζμ ηδξ Ένεοκαξ: Ακενχπζκμ δοκαιζηυ ζημκ πνςημβεκή ημιέα, εηπαίδεοζδ ηαζ επαββεθιαηζηή ηαηάνηζζδ, Ηκζηζημφημ Δνβαζίαξ /ΓΔΔ Πενζθένεζαξ Ζπείνμο. 290 ζεθ. Δζδζηή Πενζααθθμκηζηή Μεθέηδ (Δ.Π.Μ.) Πενζμπήξ Γέθηα ηαζ ηεκχκ Απένμκηα Σεφπμξ Α. ΤΠΔΥΧΓΔ, Ένβμ: Πνμζηαζία ηαζ Ακάδεζλδ Απένμκηα. Ημφθζμξ εθ.248. Κςημφθαξ Γ., Σμ πεζιαννζηυ πνυαθδια ημο Απένμκηα, Ανπέξ ηαζ ζοζηήιαηα δζεοεέηδζδξ. Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Δνβαζηήνζμ Γζεοεέηδζδξ μνεζκχκ οδάηςκ. Θεζζαθμκίηδ. 78 ζεθ. Μαιάηδξ Ν. ηαζ ηεθακάημξ Η., Δζζαβςβή ζηδκ Δκενβεζαηή Σεπκμθμβία.-Τδνμδθεηηνζηή εκένβεζα. Σμιέαξ Τδαηζηχκ Πυνςκ ηαζ Πενζαάθθμκημξ, Δεκζηυ Μεηζυαζμ Πμθοηεπκείμ, Αεήκα Μαονμιιάηδξ Γ., Βζμηθζιαηζηυξ πάνηδξ ηδξ Δθθάδμξ. 1: Τπμονβείμ Γεςνβίαξ. Αεήκα. πφνμξ Μμοζεθίιδξ: "Απένςκ Πμηαιυξ ηαζ Νεηνμιακηείμ", Πνέαεγα, 1966 πέδζμ Πνμβνάιιαημξ Γζαπείνζζδξ ηςκ οδάηζκςκ πυνςκ ηδξ Υχναξ, Κεθάθαζμ ΗΗΗ Τπμονβείμ Ακάπηολδξ, Γζεφεοκζδ Τδαηζημφ Γοκαιζημφ ηαζ Φοζζηχκ Πυνςκ. Αεήκα ζεθ. Ζιεθηξνληθέο Πεγέο

60 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΤΛΗΚΑ ΜΔΘΟΓΟΗ 3.1 Δξγαζίεο Πεδίνπ θαη πιινγή Γεδνκέλσλ Δπηινγή ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο ηα ανπζηά ζηάδζα πνμεημζιαζίαξ, πναβιαημπμζήεδηακ ακαβκςνζζηζηέξ επζζηέρεζξ ζημ πεδίμ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ. Ζ ααζζηή πνμζέββζζδ ζηδκ μπμία ααζίζηδηε δ επζθμβή ηςκ ηεθζηχκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ήηακ μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ηονίανπςκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, ζε υζμ ημ δοκαηυκ ιεβαθφηενμ επίπεδμ θεπημιένεζαξ, δ ηάθορδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ ηθίζδξ (μνεζκυ-πεδζκυ ηιήια ηαζ εηαμθέξ), ηαεχξ ηαζ δ πνμεπζθμβή πενζμπχκ ιε δζαθμνεηζηυ ααειυ ακενςπμβεκμφξ ηνμπμπμίδζδξ. οβηεηνζιέκα, ηα ηνζηήνζα πμο πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ζε ηάεε θεηάκδ απμννμήξ πμηαιμφ ήηακ: 1) δ ηάθορδ εονείαξ δζααάειζζδξ πνήζεςκ βδξ, (απυ θοζζηέξ, αβνμηζηέξ έςξ ηαζ αζηζηέξ πενζμπέξ), 2) δ επζθμβή πενζζζμηένςκ ημο εκυξ ηιδιάηςκ ιε πανυιμζα βεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, (π.π. ηθίζδ ηαζ ορυιεηνμ), πνμηεζιέκμο κα ιεζςεεί δ πζεακυηδηα ηοπαίαξ ειθάκζζδξ θοηζηχκ εζδχκ ακά ηφπμ πμηαιμφ, 3) δ απυζηαζδ ιεηαλφ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ κα είκαζ πνμζεββζζηζηά ζηαεενή πςνμηαλζηά (π.π. 5-8 Km), 4) δ θοημθδρίεξ πναβιαημπμζήεδηακ ζε μιμζμβεκή ηιήιαηα εθαθνζάξ νμήξ (riffle) ηαζ 5) δ πνμζααζζιυηδηα ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ παναημθμφεδζδξ, δδθαδή ηυζμ ζε πενζυδμοξ παιδθήξ υζμ ηονίςξ ηαζ ζε πενζυδμοξ ορδθήξ νμήξ. Με αάζδ ηα ηνζηήνζα αοηά, επζθέπεδηακ ζοκμθζηά 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζημοξ πμηαιμφξ Λμφνμ (S 1-17 ), Απένμκηα (A 1-8 & A ), ηαεχξ ηαζ ζημοξ ααζζημφξ παναπυηαιμοξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο [Κςηοηυξ (A 9 ), Βμοαυ Ρέια (A 15 ) ηαζ ζε ανδεοηζηά ηακάθζα (A 10 & A 14 )] (Πίκαηαξ 3.1, Πανάνηδια Η)

61 Πίλαθαο 3.1: Καηάθμβμξ ιε ηζξ βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ, ημ ορυιεηνμ ηαζ ηζξ πνήζεζξ βδξ (CORINE land use) ζε υθεξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ, ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (CORINE Manual, 1991). Table 3.1: List of all sampling sites along with geographical coordinates, altitude and land use (CORINE land use) (CORINE Manual, 1991). πληεηαγκέλεο Τςόκεηξν (m) Πεξηγξαθή ζέζεο Υξήζεηο Γεο Α 1+2 Ν 39 19'38.8" Δ 20 37'30.4" 112 Γθοηή Γάζμξ πθαηφθοθθςκ Α 3 Ν 39 19'24.2" Δ 20 36'32.7" 37 Γθοηή Γάζμξ πθαηφθοθθςκ Α 4 Ν 39 18'54.4" Δ 20 35'59.2" 35 Βμοαμπυηαιμξ Οπςνμθυνα δέκηνα ηαζ θοηείεξ ιε ζανηχδεζξ ηανπμφξ Α 5 Ν 39 18'12.1" Δ 20 35'03.1" 32 Βμοαμπυηαιμξ Δηήζζεξ ηαθθζένβεζεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιυκζιεξ ηαθθζένβεζεξ Α 6 Ν 39 18'59.45" Δ " 34 Αδδυκζα Δηήζζεξ ηαθθζένβεζεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιυκζιεξ ηαθθζένβεζεξ Α 7 Ν 39 14'47.8" Δ 20 34'38.7" 18 Καζηνί Δηήζζεξ ηαθθζένβεζεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιυκζιεξ ηαθθζένβεζεξ Α 8 Ν 39 13'57.7" Δ 20 32'26.8" 4 Καζηνί Δηήζζεξ ηαθθζένβεζεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιυκζιεξ ηαθθζένβεζεξ Α 9 Ν 39 14'14.5" Δ 20 32'13.6" 9 Καζηνί Φοζζημί αμζηυημπμζ Α 10 Ν 39 14'14.5" Δ 20 32'13.6" 5 Αιιμοδζά Δβηαηαζηάζεζξ αεθδηζζιμφ ηαζ ακαροπήξ Α 11 Ν 39 14'10.4" Δ 20 28'46.4" 5 Αιιμοδζά Δβηαηαζηάζεζξ αεθδηζζιμφ ηαζ ακαροπήξ Α 12 Ν 39 14'10.3" Δ 20 28'39.9" 4 Αιιμοδζά Δβηαηαζηάζεζξ αεθδηζζιμφ ηαζ ακαροπήξ Α 13 Ν 39 13'52,5" Δ 20 29'12.9" 7 Αιιμοδζά Γεςνβζηή βδ ιαγί ιε ζδιακηζηά ηιήιαηα θοζζηήξ αθάζηδζδξ Α 14 Ν 39 13'52.5" Δ 20 29'12.9" 10 Καζηνί Φοζζημί αμζηυημπμζ Α 15 Ν 39 13'29.5" Δ 20 31'42.4" 10 Σζμοηκίδα Πενζμπέξ αζηζημφ πναζίκμο S 1 N 39 25'55.30" E 20 50'26.67" 296 Πδβέξ-Σένμαμ Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 2 N 39 25'56.35" E 20 50'27.01" 290 Πδβέξ-Σένμαμ Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 3 N 39 25'57.06" E 20 50'28.76" 280 Πδβέξ-Σένμαμ Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 4 N 39 25'54.83" E 20 50'30.19" 282 Πδβέξ-Σένμαμ Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 5 N 39 26'3.49" E 20 50'36.58" 262 Ονεζκυ ηιήια Γεςνβμ-δαζζηέξ επζθάκεζεξ S 6 N 39 25'36.83" E 20 50'40.50" 262 Ονεζκυ ηιήια Γεςνβμ-δαζζηέξ επζθάκεζεξ S 7 N 39 23'52.8" E 20 50'24.9" 221 Ονεζκυ ηιήια Γάζμξ πθαηφθοθθςκ S 8 N 39 17'32.2" E 20 52'21.2" 126 Ακάκηδ θνάβιαημξ Γεςνβζηή βδ ιαγί ιε ζδιακηζηά ηιήιαηα θοζζηήξ αθάζηδζδξ S 9 N39 16'10.3" E 20 50'59.5" 100 Πδβέξ-Άβζμξ Γεχνβζμξ Γάζμξ πθαηφθοθθςκ S 10 N 39 16'15. 3" E 20 50'51.3" 106 Ρςιασηυ Τδναβςβείμ Γάζμξ πθαηφθοθθςκ S 11 N 39 15'52.1" E 20 51'03.2" 103 Δίζμδμ ζημ θνάβια Γάζμξ πθαηφθοθθςκ S 12 N 39 15'40.3" E 20 50'53.2" 102 Φνάβια Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 13 N 39 15'40.9" E 20 51'03.2" 112 Φνάβια Δπζθάκεζεξ ζηάζζιμο φδαημξ S 14 N 39 10'03.8" E 20 49'35.4" 8 Πεδζκυ ηιήια φκεεηεξ ηαθθζένβεζεξ S 15a N 39 10'09.5" E 20 49'25.5" 8 Δπμπζηά θζικία φκεεηεξ ηαθθζένβεζεξ S 15b N 39 10'09.5" E 20 49'25.5" 8 Δπμπζηά θζικία φκεεηεξ ηαθθζένβεζεξ S 16 N 39 03'44.5" E 20 46'19.4" 6 Δηαμθέξ Δηήζζεξ ηαθθζένβεζεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιυκζιεξ ηαθθζένβεζεξ S 17 N 39 02'56.4" E 20 46'38.6" 2 Δηαμθέξ Δηαμθέξ πμηαιχκ

62 Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ Α 1 ηαζ Α 2, ιεηά ημ πνχημ έημξ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηαζ ηζξ πνμηαηανηηζηέξ επελενβαζίεξ, εεςνήεδηακ ςξ ιία εέζδ (Α 1+2 ), θυβς ηδξ ορδθήξ μιμζυηδηάξ ηυζμ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ υζμ ηαζ ζηδ οδνμβεςιμνθμθμβία ηςκ πενζμπχκ. Οζ επζζηέρεζξ ζημ πεδίμ πναβιαημπμζήεδηακ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ αθαζηδηζηχκ πενζυδςκ ηςκ εηχκ οκμθζηά πναβιαημπμζήεδηακ 9 δεζβιαημθδρίεξ: Ημφθζμ 2005, Οηηχανζμ 2005, Απνίθζμ 2006, Μάζμ 2006, Ημφθζμ 2006, Οηηχανζμ 2006, Μάζμ 2007, Αφβμοζημ 2007 ηαζ Νμέιανζμ 2007 (Πανάνηδια ΗΗ) Καζνξηζκόο ηεο πεξηνρήο αμηνιόγεζεο Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηδξ πενζμπήξ αλζμθυβδζδξ, ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ πςνίζηδηε ζε ηνεζξ γχκεξ: α) ημ ηιήια ηδξ ημίηδξ πμο ηαθφπηεηαζ ιε κενυ, α) ηα ηνάζπεδα, δδθαδή ημ εκενβυ ηιήια ηδξ ημίηδξ, ηαζ β) ηδκ πανυπεζα-δαζζηή γχκδ (Δζηυκα 3.1). Σμ ιήημξ αλζμθυβδζδξ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ έπεζ ηαεμνζζηεί ζηα 100 m, ζφιθςκα ιε ηζξ εονέςξ απμδεηηέξ ιεεμδμθμβίεξ αλζμθυβδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ π.π μ Γείηηδξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (MTR) (Holmes et al., 1999), μ Βζμθμβζηυξ Γείηηδξ Μαηνμθφηςκ βζα ηα πμηάιζα (IBMR) (Haury et al., 2006) ηαζ μ δείηηδξ QBR βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ πανυπεζα αθάζηδζδ (Riparian Forest Quality) (Munné et al., 2003). Σμ ιήημξ ηςκ 100 m ελαζθαθίγεζ μζημθμβζηή μιμζμβέκεζα, ηαεχξ πενζθαιαάκεζ υθα ηα είδδ, ηα μπμία ειθακίγμκηαζ ζε ηάεε επζθεβιέκμ βεςιμνθμθμβζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ (Munné et al., 2003). Σμ πθάημξ ηδξ πενζμπήξ αλζμθυβδζδξ δεκ είκαζ ζηαεενυ ηαζ ελανηάηαζ απυ ηδκ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. Ο ηαεμνζζιυξ ηδξ έηηαζδξ ηδξ υπεδξ ηαζ ημο ακχηενμο ζδιείμο ηδξ (bank top), πναβιαημπμζήεδηε ζφιθςκα ιε ηα ηνζηήνζα ηδξ ιεεμδμθμβίαξ βζα ηδκ Αλζμθυβδζδξ ημο Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ ηδξ Νυηζαξ Δονχπδξ (River Habitat Survey_SE). Σα ηνζηήνζα αοηά ιπμνεί κα είκαζ ηαηά πενίπηςζδ έκα απυ ηα πζμ ηάης ή ζοκδοαζιυξ ημοξ (Buffagni & Kemp, 2002): Διθάκζζδ ιδ οβνυθζθδξ αθάζηδζδξ (π.π. Alnus vs Quercus ) Κθίζδ (Break in slope) ηαεενυ οπυζηνςια (Stable use) (π.π. ηαημζηίεξ) διάδζα ζηδκ υπεδ μθεζθυιεκα ζηδκ ορδθή νμή κενμφ π.π εβημπέξ (Trashline)

63 Δηθόλα 3.1: Πενζμπή αλζμθυβδζδξ έηζζ πμο αημθμοεείηαζ ζηζξ πχνεξ ηδξ Μεζμβεζαηήξ μιάδαξ δζαααειμκυιδζδξ (MED GIG, MTRp). Figure 3.1: Field survey area proposed by MED GIG countries (MTRp) Αβηνηηθέο Παξάκεηξνη Φπζηθνρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά λεξνύ Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ζημ πεδίμ, πναβιαημπμζήεδηακ ιεηνήζεζξ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ ζε ηάεε εέζδ ηαζ ζοιπθδνχεδηακ ηα ακηίζημζπα πνςηυημθθα δεζβιαημθδρίαξ πεδίμο. ε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, πναβιαημπμζήεδηακ ιεηνήζεζξ ιε ηδ πνήζδ ημο θμνδημφ μνβάκμο WTW (Multi 340i) βζα ηζξ παναιέηνμοξ: ph, δζαθοιέκμ μλοβυκμ (DO), εενιμηναζία ηαζ αβςβζιυηδηα ημο κενμφ. Μεηνήεδηακ επίζδξ, ημ ιέζμ αάεμξ ηαζ δ ιέζδ ηαπφηδηα νμήξ ημο κενμφ ιε ηδ πνήζδ ημο νμυιεηνμο (Flow meter FP101-FP201, Global Flow Probe). Σα δείβιαηα κενμφ ζοθθέβμκηακ απυ επζθακεζαηυ αάεμξ (0-0,5 m) ηαηά ηζξ πνςζκέξ χνεξ (8:00-12:00) ηαζ θοθάζζμκηακ ζε θζάθεξ πμθοαζεοθεκίμο πςνδηζηυηδηαξ εκυξ θίηνμο. Ζ ιεηαθμνά ημοξ ζημ ενβαζηήνζμ πναβιαημπμζμφκηακ ιε θμνδηυ ροβείμ. Ζ εενιμηναζία ηςκ

64 δεζβιάηςκ δζαηδνμφκηακ ζε παιδθά επίπεδα (5-10 C) ιε ηδ πνήζδ παβμηφζηεςκ. Αιέζςξ ιεηά ηδ ιεηαθμνά ημοξ ζημ ενβαζηήνζμ, ηα δείβιαηα δζδεμφκηακ ιε ακηθία ηεκμφ ηαζ ιε ηδ πνήζδ δειχκ (microfiber) 0,45 ιm GF/C ηαζ αημθμφεςξ ημπμεεημφκηακ ζε ηαηαρφηηδ (- 20 C). Απυ ηάεε δείβια υβημο εκυξ θίηνμο (1 lt) θαιαάκμκηακ οπμδείβιαηα, ηα μπμία πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ αδώηνπ (ΝΟ 2 -Ν, ΝΟ 3 -Ν, ΝΖ 4 -Ν) ηαζ θσζθόξνπ (PO 4 -P, Total P), ηδξ Chl-α, ηδξ αθηαθζηυηδηαξ [ακεναηζηχκ (CO = 3 ) ηαζ υλζκςκ ακεναηζηχκ ζυκηςκ (HCO 3 )] ζφιθςκα ιε ηζξ ακαθοηζηέξ ιεευδμοξ A.P.H.A (1989). Γζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ κζηνςδχκ ζυκηςκ (ΝΟ 2 -Ν), πνδζζιμπμζήεδηε δ ιέεμδμξ ημο ζμοθθακοθζημφ μλέςξ, εκχ βζα ημκ πμζμηζηυ πνμζδζμνζζιυ ηςκ κζηνζηχκ ζυκηςκ (ΝΟ 3 -Ν) εθανιυζηδηε δ ίδζα ιέεμδμξ αθμφ πνχηα έβζκε ακαβςβή ηςκ κζηνζηχκ ζε κζηνχδδ ζυκηα, ιε ηδ πνήζδ ζηήθδξ ακαβςβήξ ηαδιίμο (Cd/Hg) (A.P.H.A., 1989). Γζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ αιιςκζαηχκ ζυκηςκ (ΝΖ 4 -Ν), πνδζζιμπμζήεδηε δ ιέεμδμξ ζπδιαηζζιμφ ημο ηοακμφ ηδξ ζκδμθαζκυθδξ ηαζ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ θςζθμνζηχκ ζυκηςκ, δ ιέεμδμξ ημο αζημναζημφ μλέμξ (A.P.H.A, 1989). Γζα ημκ πμζμηζηυ πνμζδζμνζζιυ ημο ακυνβακμο ακηζδνχκημξ θςζθυνμο (PO 4 -P) εθανιυζηδηε δ ιέεμδμξ ημο αζημναζημφ μλέςξ (A.P.H.A., 1989), εκχ βζα ηδκ εφνεζδ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) πνδζζιμπμζήεδηε δ ιέεμδμξ πέρδξ ιε οπενεεζζηυ μλφ. Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηδξ Chl-a, ηα θίθηνα απυ ηδ δζήεδζδ ηςκ δεζβιάηςκ ημο κενμφ (Whatman GF/C/45ιm) επςάγμκηακ βζα 24 χνεξ ζε δζάθοια αηεηυκδξ ζοβηέκηνςζδξ 90%. Με ηδκ πάνμδμ ηςκ 24 ςνχκ, βζκυηακ θςημιέηνδζδ ζε 4 δζαθμνεηζηά ιήηδ ηφιαημξ (750 nm, 664 nm, 647 nm ηαζ 630 nm) ζφιθςκα ιε ηδ ιεεμδμθμβία A.P.H.A. (1989). Οζ ηζιέξ ηδξ απμννυθδζδξ ημο ηάεε δείβιαημξ πνμζανιυγμκηακ ζε ιζα πμθοπαναβμκηζηή ελίζςζδ απυ ηδκ μπμία ηεθζηά ελαβυηακ δ ζοβηέκηνςζδ ηδξ Chl-a ζε mg/m 3 (A.P.H.A, 1989). Ο πμζμηζηυξ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ακεναηζηχκ (CO = 3 ) ηαζ ηςκ υλζκςκ ακεναηζηχκ ζυκηςκ (HCO 3 ) έβζκε ιε ηζηθμδυηδζδ ιε εεζζηυ μλφ (H 2 SO 4 ), ιε πνήζδ δεζηηχκ θαζκμθμθεαθεσκδξ ηαζ πμνημηαθυπνμοκ ημο ιεεοθίμο ακηίζημζπα (A.P.H.A., 1989). Γζα ημκ πμζμηζηυ πνμζδζμνζζιυ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ πνδζζιμπμζήεδηε ημ θαζιαημθςηυιεηνμ HITACHI DIGILAB N o (U-1800 spectrophotometer) ημο Δνβαζηδνίμο Οζημθμβίαξ Φοηχκ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ

65 Τπνινγηζκόο ηνπ Σξνθηθνύ Γείθηε NCS (Nutrient Classification System) Γζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ εθανιυζηδηε ημ φζηδια Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (Nutrient Classification System, NCS), πμο πνμηείκεηαζ απυ ημοξ Skoulikidis et al (2006). Σα υνζα ιεηαλφ ηςκ πμζμηζηχκ μιάδςκ δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 3.2. Ο δείηηδξ NCS εθανιυζηδηε ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ επζζδιάκεδηακ (υπμο οπήνπακ) μζ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ. Πίλαθαο 3.2: φζηδια Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (NCS) βζα ιδ οδνμιμνθμθμβζηά ηνμπμπμζδιέκεξ πενζμπέξ ζε ιζηνμφξ/ιεζαίμοξ πμηαιμφξ ζηδκ Δθθάδα (απυ: Skoulikidis et al., 2006). Table 3.2: Nutrient Classification System (NCS) for non hydromorphologicaly modified sites of small / medium rivers in Greece (from: Skoulikidis et. al., 2006). N-NO 3 - N-NH 4 + N-N0 2 - P-PO 4 3- Καηεγνξίεο πνηόηεηαο σο πξνο ηα ζξεπηηθά (Skoulikidis et al., 2006) Τςειή Καιή Μέηξηα Αλεπαξθήο Καθή mg/l <0,22 0,22-0,60 0,61-1,30 1,31-1,80 >1,80 mg/l <0,024 0,024-0,060 0,061-0,20 0,21-0,50 >0,50 ιg/l <3,0 3,0-8,0 8,1-30,0 30,1-70,0 >70,0 ιg/l < >340 TP ιg/l < >405 Τδξνγεσκνξθνινγηθά ζηνηρεία ε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ηαηαβνάθμκηακ επίζδξ ηαζ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά ηδξ παναηηδνζζηζηά (Πίκαηαξ 3.3): Μέζν βάζνο λεξνύ: ιέζδ ηζιή απυ 25 ζδιεία (ηοπαία επζθμβή), ιε ηδ πνήζδ ααεοιέηνμο (Holmes et al., 1999). Μέζε ηαρύηεηα λεξνύ: ημπμεεηχκηαξ ημ νμυιεηνμ ζημ ιέζμ ηδξ οδάηζκδξ ζηήθδξ Πιάηνο θνίηεο θαη έθηαζε παξόρζηαο δώλεο: οπμθμβίζηδηακ απυ 10 δζαιήηδ ηιήιαηα ημο πμηαιμφ. Ζ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (Rip_Wid), ιεηνήεδηε ζε ηάεε πενζμπή αλζμθυβδζδξ ιε ηδ πνήζδ ιεηνμηαζκίαξ ηαζ υπμο αοηυ δεκ ήηακ εθζηηυ, πνδζζιμπμζήεδηε ημ θμβζζιζηυ πνυβναιια GIS. Τπόζηξσκα θνίηεο: πμζμζηυ ειθάκζζδξ 3 ηαηδβμνζχκ οπμζηνχιαημξ (Ferreira et al., 2002): Μεγάιν: > 64mm, ηνμηάθεξ, ζοιπαβέξ οπυααενμ ηαζ μβηυθζεμζ, Μεζαίν: 2 mm <π<64 mm, παθίηζα-αδνυ ίγδια, Λεπηό: <2 mm ζθφξ ηαζ θεπηυ μνβακζηυ οθζηυ

66 Τπόζηξσκα όρζεο (Bank substrate material): πςνίγεηαζ ανπζηά ζε δφμ ηαηδβμνίεξ θπζηθό (Natural) ή ηερλεηό (Artificial substrate). Σμ θοζζηυ οπυζηνςια πςνίγεηαζ πεναζηένς ζηζξ αηυθμοεεξ ηαηδβμνίεξ α) Μηθξό-Μεζαίν (<64 mm) ηαζ α) Μεγάιν (>64 mm). Σμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηάεε ηαηδβμνίαξ οπμθμβίζηδηε ζημ πεδίμ ιε αάζδ ηζξ ηαηεοεοκηήνζεξ βναιιέξ ημο πνςημηυθθμο RHS (Raven et al., 1998). Γηαύγεηα λεξνύ ζφιθςκα ιε ημοξ Holmes et al. (1999): α) Καζαξό οπυζηνςια, ειθακήξ ημίηδ ιε ιαηνυθοηα ζαθχξ μναηά ζε υθα ηα αάεδ. α) Γηαηαξαγκέλν, ιέηνζμ θμνηίμ απυ αζςνμφιεκα ζηενεά ημ μπμίμ ιεζχκεζ ηδ δζείζδοζδ ημο θςηυξ, ιαηνυθοηα ιδ εοδζάηνζηα β) Θνιό, αανφ θμνηίμ απυ αζςνμφιεκα ζηενεά, ημ μπμίμ πενζμνίγεζ ηαηά πμθφ ηδ δζείζδοζδ ημο θςηυξ ηαζ δεκ επζηνέπεζ κα δζαηνίκμκηαζ ημ οπυζηνςια ηαζ ηα ιαηνυθοηα. ηαζεξόηεηα ηεο θνίηεο ζφιθςκα ιε ημοξ Holmes et al. (1999): α) ηεξεή-ζηαζεξή ημίηδ, π.π. ζοιπαβέξ οπυζηνςια/ζοιπαβήξ άνβζθμξ, α) ηαζεξή, π.π. μβηυθζεμζ/παθίηζα/πμκηνυ ίγδια β) Αζηαζήο, π.π. άιιμξ/πδθυξ/ηφνθδ δ) Μαιαθή /Βπζηδόκελε π.π. ζθφξ. θίαζε θνίηεο ζφιθςκα ιε ημοξ Holmes et al (1999): ημ πμζμζηυ ηδξ ημίηδξ ζημ μπμίμ δε θηάκεζ θςξ, υηακ μ ήθζμξ ανίζηεηαζ ζημ γεκίε: α) κε ζθίαζε α) δηαθνπηόκελε β) ππθλή (< 5% ημο κενμφ δέπεηαζ απεοεείαξ δθζαηή αηηζκμαμθία). Δλδηαηηήκαηα ζφιθςκα ιε ημοξ Holmes et al. (1999): α) Πνηακνιίκλεο (Pool): λεπςνζζηή πενζμπή ιε κενυ πμο νέεζ ανβά ηαζ είκαζ ζοκήεςξ πενζμπή ζπεηζηά ααεφηενδ απυ ημ βφνς πενζαάθθμκ, ή ανίζηεηαζ ιεηαλφ κενχκ πμο νέμοκ βνήβμνα ζακ ζοκέπεζα. Σα θζικάγμκηα κενά είκαζ ζοκήεςξ ααεζά ηαζ ηονθχδδ ηαζ παναιέκμοκ ηαεανά ηαηά ηδ δζάνηεζα πθδιιονχκ. β) Ρερόο ύθαινο (Riffles): νδπά κενά ιε βνήβμνδ νμή ηαζ εοηνζκχξ δζαηαναβιέκδ επζθάκεζα. Γεκ πενζθαιαάκεζ κενά ηςκ μπμίςκ δ επζθάκεζα είκαζ ιυκζια δζαηαναβιέκδ απυ ηδκ φπανλδ ιαηνμθφηςκ. γ) Γξήγνξα λεξά (Runs): βνήβμνδ ή ιέηνζα νμή, ζοπκά ααεφηενα κενά ηςκ μπμίςκ δ επζθάκεζα ζπάκζα είκαζ δζαηαναβιέκδ εηηυξ απυ πενζζηαζζαηέξ πενζπηχζεζξ δζκχκ ηαζ ζηνμαίθςκ δ) Αξγήο ξνήο λεξά (Slack): ααεζά κενά ιε ανβή νμή ηαζ ιε παναηηήνα μιμζυιμνθμ. Δπίπεδν θπζηθήο ηξνπνπνίεζεο ησλ όρζεσλ: 5-αάειζα ηθίιαηα υπμο 1: ηαιία πνμθακήξ ηνμπμπμίδζδ ηαζ 5:ορδθά ηνμπμπμζδιέκδ υπεδ (Ferreira et al., 2002)

67 Πίλαθαο 3.3: Οζ θοζζημπδιζηέξ ηαζ βεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζε ηάεε ζηαειυ ηαηά ηδ δζάνηεζα δζελαβςβήξ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ. Table 3.3: The physico-chemical and geomorphological variables recorded at each sampling site. Μέζν βάζνο λεξνύ (m) Μέζε ηαρύηεηα ξνήο λεξνύ (m/sec) Θεξκνθξαζία λεξνύ ( o C) Γηαιπκέλν νμπγόλν (mg/l) ph Αγσγηκόηεηα (ms /cm) Πιάηνο θνίηεο (m) Πιάηνο παξόρζηαο δώλεο (m) Καηεγνξίεο ππνζηξώκαηνο (%) Δπίπεδν θπζηθήο ηξνπνπνίεζεο (1-5) Φπζηθνρεκηθέο θαη Γεσκνξθνινγηθέο κεηαβιεηέο Γηαύγεηα λεξνύ (cm): α) Καζαξό, β) Γηαηαξαγκέλν, γ) Θνιό ηαζεξόηεηα θνίηεο α) ηεξεή- ζηαζεξή θνίηε, β) ηαζεξή, γ) Αζηαζήο, δ) Μαιαθή /Βπζηδόκελε θίαζε θνίηεο: α) Με-ζθίαζε (β) Γηαθνπηόκελε (γ) Ππθλή Σύπνη ελδηαηηεκάησλ: α) Πνηακνιίκλεο, β) Ρερνί ύθαινη, γ) Γξήγνξα λεξά, δ) Νεξά αξγήο ξνήο Υξήζεηο γεο ζηα 100m: α) Φοζζηέξ (NLU), α) Αβνμηζηέξ (ALU) ηαζ β) Αζηζηέξ (ULU) Έθηαζε παξόρζηαο δώλεο (m) Πξνθίι θνίηεο /θαηά πιάηνο ηξνπνπνίεζε (1:ηαιία - 4 ζζπονή ηνμπμπμίδζδ) Δπίδξαζε από θξάγκα αλάληε ηεο πεξηνρήο (1:ηαιία - 4 ζζπονή ηνμπμπμίδζδ) Σξνπνπνίεζε ηεο ξνήο ηνπ λεξνύ ιόγν άκηθδζδξ (1:ηαιία - 4 ζζπονή ηνμπμπμίδζδ) Δπίδξαζε από ηηο αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο (1:ηαιία - 4 ζζπονή ηνμπμπμίδζδ) Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο (1:ηαιία - 4 ζζπονή ηνμπμπμίδζδ)

68 Υξήζεηο γεο (Land use) ζε απυζηαζδ 5 m απυ ηδκ ημνοθή ηδξ υπεδξ (bank top). Οζ ηαηδβμνίεξ πνήζεςκ βδξ αημθμφεδζακ ηδ ααζζηή ηαλζκυιδζδ ημο UK RHS (Raven et. al., 1997, 1998) ηαζ ηδκ ηνμπμπμίδζδ πμο έβζκε βζα ηζξ πενζμπέξ ηδξ Νυηζαξ Δονχπδξ (SE_RHS) (Buffagni & Kemp, 2002). φιθςκα ιε ημ πνςηυημθθμ SE_RHS, μζ πνήζεζξ βδξ πςνίγμκηαζ ζε 3 ηαηδβμνίεξ: Φοζζηέξ-Natural (NLU), Αβνμηζηέξ-Agricultural (ALU) ηαζ Αζηζηέξ-Urban (ULU). Αλζμθυβδζδ ζε 4-αάειζα ηθίιαηα (1:ηαιία 4: ζζπονή ηνμπμπμίδζδ) ηςκ πζμ ηάης παναηηδνζζηζηχκ ζε επίπεδμ πενζμπήξ αλζμθυβδζδξ (Pardo et al., 2010, αθέπε Πανάνηδια VII). i) Πξνθίι θνίηεο /θαηά πιάηνο ηξνπνπνίεζε /Channel profile/cross section alteration (Mod_Ch) ii) Δπίδξαζε από θξάγκα αλάληε ηεο πεξηνρήο/upstream dams influence (Dam_Inf) iii) Σξνπνπνίεζε ηεο ξνήο ηνπ λεξνύ βζα θυβμοξ άκηθδζδξ/ Water abstraction (Abs_Wat) iv) Δπίδξαζε από ηηο αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο/effect of agriculture (Agr_Eff). v) Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο /Local habitat alteration (Alt_L_H) Γεδνκέλα ηνπίνπ ε ηάεε δεζβιαημθδπηζηή επζθάκεζα έβζκε ηαοηυπνμκδ ηαηαβναθή, ηςκ παναηάης ζημζπείςκ: Οη γεσγξαθηθέο ζπληεηαγκέλεο (Γεςβναθζηυ Πθάημξ ηαζ Γεςβναθζηυ Μήημξ ηδξ εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ) ηαζ ημ πςόκεηξν ημοξ ηαηαβνάθδηακ ιε ηδ αμήεεζα μνβάκμο εφνεζδξ βεςβναθζηχκ ζοκηεηαβιέκςκ (GPS: Global Positioning System). Ζ θιίζε ηδξ θνηιάδαο, δ ηάμε πνηακνύ (Strahler s Order) ηαζ δ έθηαζε ηδξ ιεθάλεο απνξξνήο οπμθμβίζηδηακ ζε ζοκενβαζία ιε ημκ ενεοκδηή ημο Δεκζημφ Αζηενμζημπείμο Αεδκχκ Γν. Ακδνζακυ Ρεηάθδ απυ ημ DEM ηδξ πενζμπήξ ιε ηδ πνήζδ Γεςβναθζηχκ οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ (ArcGIS 9). Ζ απόζηαζε από ηε ζάιαζζα ηαζ απυ ηδκ θνληηλόηεξε πεγή οπμθμβίζηδηακ απυ ημοξ Γεςθμβζημφξ πάνηεξ (Γεςθμβζημί Υάνηεξ 1:50.000, Φφθθα Υάνηδ Άξηα 1969, Θεζπξσηηθό , Καλαιάθηνλ 1967, Παξακπζηά ) ιε ηδ πνήζδ απμζηαζζυιεηνμο. Σμ ααζζηυ γεσινγηθό ππόβαζξν οπμθμβίζηδηε απυ ημοξ Γεςθμβζημφξ πάνηεξ (Γεςθμβζημί Υάνηεξ 1:50 000, Φφθθα Υάνηδ Άξηα 1969, Θεζπξσηηθό , Καλαιάθηνλ 1967, Παξακπζηά ) ηαζ δ μιαδμπμίδζδ ηςκ πεηνςιάηςκ ζηζξ 3 ηαηδβμνίεξ (αζαεζημθζεζηυ, αθθμοαζαηυ ηαζ θθφζπδξ) πναβιαημπμζήεδηε ζε ζοκενβαζία ιε ημ Γν. Λεμκάνδμ Σδκζαηυ, Γεςθυβμ ηαζ Ακαπθδνςηή Γζεοεοκηή ζηδ Γζεφεοκζδ Τδάηςκ ηδξ Πενζθένεζαξ Γοηζηήξ Δθθάδμξ. Αενμθςημβναθίεξ απυ ημ Καθμηαίνζ ημο 2006 πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ηςκ Υξήζεσλ/ Καιύςεσλ γεο (CORINE Land Use/Cover), ηαεχξ ηαζ βζα ηδ

69 πανημβνάθδζδ ηςκ δζαηνζεέκηςκ μιάδςκ αθάζηδζδξ (Κεθάθαζμ Β.4) ηαηά ιήημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ. Ζ βεςιεηνζηή δζυνεςζδ ηδξ αενμθςημβναθίαξ πναβιαημπμζήεδηε απυ ημκ ενεοκδηή ημο Δεκζημφ Αζηενμζημπείμο Αεδκχκ Γν. Α. Ρεηάθδ ιε ηδ πνήζδ ημο θμβζζιζημφ επελενβαζίαξ εζηυκαξ ERDAS Imagine 8.7 ηαζ Leica Photogrammetric Suite. Σα δεδμιέκα εζζήπεδηακ ζε βεςβναθζηή αάζδ ιε ηδ πνήζδ ημο θμβζζιζημφ ArcGIS 9. Ο οπμθμβζζιυξ ηςκ πνήζεςκ/ηαθφρεςκ βδξ πναβιαημπμζήεδηε ζε επζθάκεζα 40 km 2. Δπζθέπεδηακ ηεηνάβςκα έηηαζδξ 20 km 2 ζε ηάεε υπεδ λεπςνζζηά (δελζά ηαζ ανζζηενή), ρδθζμπμζήεδηακ ηα δζαθμνεηζηά πμθφβςκα ακηζπνμζςπεφμκηαξ ηζξ δζαθμνεηζηέξ πνήζεζξ βδξ ηαζ οπμθμβίζηδηακ ηα ακηίζημζπα ειααδά. Σέθμξ, ημ θμβζζιζηυ ArcGIS 9 πνδζζιμπμζήεδηε ηαζ βζα ηδκ απεζηυκζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζημ πάνηδ αθθά βζα ηδκ ειθάκζζδ υθςκ ηςκ πθδνμθμνζχκ πμο αθμνμφκ ηδ εέζδ δεζβιαημθδρίαξ Γεηγκαηνιεςία θπηώλ πιινγή θπηηθώλ δεηγκάησλ Γζα ηδ ζοθθμβή ηαζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ οδνυαζαξ ηαζ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, πναβιαημπμζήεδηακ επμπζηέξ δεζβιαημθδρίεξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ αθαζηδηζηχκ πενζυδςκ ηςκ εηχκ , απυ ημ Καθμηαίνζ ημο 2005 έςξ ημ Φεζκυπςνμ ημο 2007 (Πανάνηδια ΗΗ). Ζ αλζμθυβδζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ πναβιαημπμζήεδηε ζηδκ πενζμπή αλζμθυβδζδξ, (Δζηυκα 3.1), ζφιθςκα ιε ημ πνςημηυθθμ δεζβιαημθδρίαξ MTR (Holmes et al., 1999) θαιαάκμκηαξ πανάθθδθα οπυρδ ηαζ ηζξ πνμηεζκυιεκεξ ηνμπμπμζήζεζξ ηδξ Μεζμβεζαηήξ Γεςβναθζηήξ Οιάδαξ Γζαααειμκυιδζδξ βζα ηα ιαηνυθοηα ζημοξ πμηαιμφξ. Αλζμθμβήεδηακ ηα θοηζηά είδδ πμο ανίζημκηαζ ιέζα ζημ κενυ, ζηα ηνάζπεδα ηαζ ζηδκ άκς υπεδ (Ferreira et al., 2002). Ζ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ θοηχκ ηαηαβνάθδηε ιε ηδ 5-αάειζα ηθίιαηα DAFOR (Dominant, Abundant, Frequent, Occasional and Rare), υπμο 5: ηονζανπία ηαζ 1: απμοζία. Πανάθθδθα, ηαηαβνάθδηε δ αθεμκία ηςκ ιαηνμθφηςκ ηαζ ςξ πμζμζηυ ηάθορδξ (%) αημθμοεχκηαξ ηδκ ηθίιαηα: 1: < 0.1%, 2: %, 3: %, 4: %, 5: 5 10 %, 6: %, 7: %, 8: %, 9: > 75% (MTR Manual, Holmes et al., 1999) Πξνζδηνξηζκόο θπηηθώλ δεηγκάησλ Μεηά απυ ηάεε δεζβιαημθδρία, ηα δείβιαηα ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ πμο ζοθθέπεδηακ ζημ πεδίμ ιεηαθένεδηακ ζημ ενβαζηήνζμ ηαζ λεπθφεδηακ ιε άθεμκμ κενυ πνμηεζιέκμο κα

70 αθαζνεεεί ηοπυκ πνμζημθθδιέκδ κεηνή μνβακζηή φθδ, ίγδια, επίθοηα ή μπμζμδήπμηε άθθμ λέκμ ζχια. ηδ ζοκέπεζα, ηιήια ή μθυηθδνμ ημ θοηυ ζοκηδνήεδηε ζε αναζυ δζάθοια θμνιαθδεΰδδξ (4 %), εκχ ηα οπυθμζπα, ιαγί ιε ηα δείβιαηα ηςκ πενζαίςκ θοηχκ (υπεδ), απμλδνάεδηακ. Κάεε δείβια, ημπμεεηήεδηε ζε λεπςνζζηυ θάηεθμ ή πανηί, ζημ μπμίμ ηαηαβνάθδηακ ιζα ζεζνά δεδμιέκςκ, υπςξ: δ εκεξνκελία ηαζ δ ζέζε δεηγκαηνιεςίαο (ημπμβναθζηά παναηηδνζζηζηά, βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ, ορυιεηνμ), ημ ππόζηξσκα ηαζ δ ζέζε (ηακάθζ, υπεδ, ηνάζπεδα) απυ ηδκ μπμία ζοθθέπεδηε ημ ηάεε έκα. ηδ ζοκέπεζα, υθα ηα δείβιαηα, ηαηαηέεδηακ ζημ ενιπάνζμ ημο Σμιέα Βζμθμβίαξ Φοηχκ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ. Γζα ηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ Βνομθοηζηχκ taxa πνδζζιμπμζήεδηακ μζ ηθείδεξ ηςκ: Smith (2006; 1990), δ μκμιαημθμβία ηςκ θοθθυανοςκ αημθμφεδζε ημοξ Sabovljević et al. (2008) ηαζ Hill et al. (2006) ηαζ δ μκμιαημθμβία ηςκ δπαηζηχκ αημθμφεδζε ημοξ Ros et al. (2007). Ο πνμζδζμνζζιυξ ηςκ Βνομθοηζηχκ taxa πναβιαημπμζήεδηε απυ ηδκ Γν. Δοδμλία Σζαηίνδ, ημο Σιήιαημξ Βζμθμβίαξ, ημο Ανζζημηεθείμο Πακεπζζηδιίμο Θεζζαθμκίηδξ. Γζα ηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ Charophytes ελεηάζηδηακ ζδιακηζηά ιμνθμθμβζηά ηαλζκμιζηά βκςνίζιαηα, υπςξ μ αθαζηυξ (cortex) ηαζ μ αθαζηυξ ηςκ πθεονζηχκ δζαηθαδχζεςκ (branchlets cortication), μ παναηηήναξ ηςκ αηακευιμνθςκ ηοηηάνςκ (spine-cells), δ πανμοζία, δ ιμνθή ηαζ ημ ιέβεεμξ ηςκ παναθοθθυιμνθςκ ζπδιαηζζιχκ (stipulodes), ηα βαιεηάββεζα (gametangia) η.α. Ζ ακαβκχνζζδ ααζίζηδηε ζημοξ Krause (1997) ηαζ Wood & Imahori (1964), ζε ζοκενβαζία ιε ημκ ηαεδβδηή Γν. Lefter Kasta, απυ ηδκ Αηαδδιία Δπζζηδιχκ, ημο Πακεπζζηδιίμο Σζνάκςκ. Ζ ακαβκχνζζδ ηςκ αββεζμζπένιςκ πναβιαημπμζήεδηε ιε αάζδ ημοξ Tutin et al. ( , 1993), Strid & Tan (1997, 2002) ηαζ Fasset (1940). Ζ μκμιαημθμβία αημθμφεδζε ημοξ Tutin et al. ( , 1993), Greuter et al. ( ) ηαζ Greuter et al. (2009). Γζα ηζξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (οδνυθοηα ηαζ εθυθοηα), αημθμοεήεδηε δ πνμηεζκυιεκδ ηαηάηαλδ απυ Hutchinson (1975), εκχ βζα ηα οπυθμζπα αββεζυζπενια πνδζζιμπμζήεδηε δ ηαηάηαλδ ηαηά Raunkiaer (1934)

71 3.2 Μέζνδνη αμηνιόγεζεο ηεο Οηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ηνπ πνηάκηνπ θαη παξόρζηνπ ελδηαηηήκαηνο Μνληέιν Αμηνιόγεζεο Πνηάκηνπ Δλδηαηηήκαηνο River Habitat Survey (RHS) Σμ ιμκηέθμ Αλζμθυβδζδξ Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ (River Habitat Survey, RHS) ακαπηφπεδηε ζηδκ Αββθία, ιε ζημπυ ημ παναηηδνζζιυ ηαζ ηδκ εηηίιδζδ ηδξ θοζζηήξ δμιήξ ηαζ ηδξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ (Raven et al., 1998). Σμ ιμκηέθμ αλζμθυβδζδξ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ (RHS) ζοκίζηαηαζ απυ 4 δζαηνζηά ζημζπεία: i) ηδ ιέεμδμ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ βκςνζζιάηςκ ζημ πεδίμ ii) ηδ αάζδ βζα ηδκ είζμδμ ηςκ δεδμιέκςκ πεδίμο ηαζ ηδ ζφβηνζζδ ιε απμηεθέζιαηα ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ (benchmark sites) iii) ημ ζφζηδια αλζμθυβδζδξ ηςκ θοζζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο εκδζαζηήιαημξ iv) ηδ ιέεμδμ βζα ηδκ πενζβναθή ηδξ έηηαζδξ ηςκ ηεπκδηχκ ηνμπμπμζήζεςκ ημο ηακαθζμφ Γζελάβεηαζ ηαηά ιήημξ εκυξ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ, ιήημοξ 500 m, ηαζ εηηείκεηαζ 50 m πνμξ ηα έλς ζε ηάεε υπεδ ημο πμηαιμφ. Σμ πνςηυημθθμ δεζβιαημθδρίαξ ημο RHS ζοιπθδνχκεηαζ ζημ πεδίμ (River Habitat Survey Manual, 2003). Οζ παναηδνήζεζξ βίκμκηαζ ζε δέηα ζδιεία εθέβπμο (spot-checks), ηα μπμία είκαζ ζζμιενχξ ημπμεεηδιέκα ζε δζαζηήιαηα ηςκ 50 m (Δζηυκα 3.2). Οζ δφμ ηεθεοηαίεξ ζεθίδεξ μκμιάγμκηαζ ιίζηα ειέγρνπ ή έιεγρνο ζάξσζεο (sweep up) ηαζ αθμνμφκ ηιήιαηα ημο πμηαιμφ ιήημοξ 500 m. ημπυξ ημο εθέβπμο ζάνςζδξ είκαζ δ ηαηαβναθή υθςκ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ηαζ ηςκ ηνμπμπμζήζεςκ πμο δεκ ειθακίγμκηαζ ζηα επζθεβιέκα ζδιεία εθέβπμο (spot-checks). Σα δεδμιέκα πμο ηαηαβνάθδηακ ζηα πνςηυημθθα πεδίμο, εζζάβμκηαζ ζηδκ δθεηηνμκζηή αάζδ δεδμιέκςκ ημο RHS. Σμ απμηέθεζια είκαζ δ ελαβςβή δφμ δεζηηχκ: 1) ημο δείηηδ Αμηνιόγεζεο ηδξ Πνηόηεηαο ηνπ Δλδηαηηήκαηνο (Habitat Quality Assessment, HQA), μ μπμίμξ είκαζ ηαηά αάζδ έκα εονφ ιέηνμ ηδξ αλζμθυβδζδξ ηδξ πμζηζθυηδηαξ ηαζ ηδξ «θπζηθόηεηαο» ιζαξ πενζμπήξ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ημο εκενβμφ ηακαθζμφ ηαζ ηδξ εονφηενδξ πενζμπήξ ημο πμηάιζμο δίαοθμο (river corridor), ηαζ 2) Γείθηε Σξνπνπνίεζεο ηνπ

72 Δλδηαηηήκαηνο (Habitat Modification Score, HMS), μ μπμίμξ αλζμθμβεί ηδκ ηεπκδηή ηνμπμπμίδζδ ηδξ θοζζηήξ δμιήξ ημο ηακαθζμφ. Σμ ενβαζηήνζμ Οζημθμβίαξ Φοηχκ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ πζζημπμζήεδηε απυ ημ UK Environment Agency (2005) ηαζ εβηνίεδηε βζα ηδκ εθανιμβή ημο Πνςημηυθθμο «River Habitat Survey». Μεηά απυ ηδκ παναημθμφεδζδ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο πνςημηυθθμο RHS (Αββθία), ηαεχξ επίζδξ ηαζ ηδκ εζζαβςβή ζηδκ εθανιμβή ημο ηαζκμφνβζμο πνςημηυθθμο RHS_SE (Νυηζαξ Δονχπδ), ηαηέζηδ δοκαηή δ εθανιμβή ημο ηαζ ζηζξ πενζμπέξ αλζμθυβδζδξ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ. Δηθόλα 3.2: Υαναηηδνζζηζηά πμο ηαηαβνάθμκηαζ ζηα spot-checks ημο RHS (απυ River Habitat Survey Manual, 2003).). Figure 3.2: Features recorded in spot-checks of the RHS protocol (from River Habitat Survey Manual, 2003). Γείθηεο Αμηνιόγεζεο ηεο Παξόρζηαο Εώλεο-Qualitat del Bosc de Ribera (QBR) Ζ ιέεμδμξ Qualitat del Bosc de Ribera (QBR) εθανιυζηδηε βζα πνχηδ θμνά ζημοξ πμηαιμφξ ηζξ ΒΑ Ηζπακίαξ ηαζ αθμνά ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ιε αάζδ ηα ακαβκςνίζζια ηαζ ιεηνήζζια παναηηδνζζηζηά ηδξ (Munné et al., 2003). Ζ αλζμθυβδζδ, πναβιαημπμζείηαζ ζημ

73 πεδίμ υπμο ηαζ ζοιπθδνχκεηαζ ημ ακηίζημζπμ πνςηυημθθμ δφμ ζεθίδςκ (Munné et al., 2003). Ο ενεοκδηήξ αλζμθμβεί ηαζ ηζξ δφμ υπεεξ ημο πμηαιμφ ηαζ είκαζ απαναίηδηδ δ βκχζδ βζα ηα πενζζζυηενα είδδ δέκηνςκ ηαζ εάικςκ, ηα μπμία απακημφκ ζηδκ πενζμπή (Munné et al., 2003). Σμ ιήημξ αλζμθυβδζδξ είκαζ 50 m εάκ πνυηεζηαζ βζα ιζηνά μνεζκά νεφιαηα (upstream areas) ή 100 m εάκ δ αλζμθυβδζδ πναβιαημπμζείηαζ ζε πεδζκά πμηάιζα (middle or lower reaches). Ζ εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ανπζηά δζαζνείηαζ ζε δφμ ηιήιαηα: ημ ηονίςξ ηακάθζ ηαζ ηδκ πανυπεζα πενζμπή. Σμ πνχημ ηιήια οπμδζαζνείηαζ ζε δφμ επί ιένμοξ πενζμπέξ: i) ηδκ πενζμπή πμο ηαθφπηεηαζ πνμζςνζκά ιε κενυ (δ μπμία δεκ οπμθμβίγεηαζ ζηδ δζαδζηαζία αλζμθυβδζδξ) ηαζ ii) ηδ γχκδ ημο ηακαθζμφ, δ μπμία ανίζηεηαζ ιεηαλφ ημο οβνμφ δίαοθμο ηαζ ηδξ υπεδξ Ζ ιέεμδμξ QBR, πνδζζιμπμζεί ηέζζενα ααζζηά ηνζηήνζα βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηα μπμία αθμνμφκ ηδ(κ): οκμθζηή ηάθορδ αθάζηδζδξ: Καηαβνάθμκηαζ υθα ηα είδδ δέκηνςκ, εάικςκ ή εθμθφηςκ. Οζ πυεξ απμηθείμκηαζ επεζδή είκαζ εηήζζα θοηά ηαζ δ ηάθορή ημοξ ιπμνεί κα ιεηααάθθεηαζ ακάθμβα ιε ημ έημξ ηαζ ηζξ οδνμθμβζηέξ ζοκεήηεξ. Γμιή αθάζηδζδξ: Καηαβνάθεηαζ ημ πμζμζηυ ηάθορδξ ηςκ δέκηνςκ, ηςκ εάικςκ ηαζ ηςκ εθμθφηςκ. Πμζυηδηα ηάθορδξ: Πνχηα ηαεμνίγεηαζ μ βεςιμνθμθμβζηυξ ηφπμξ, μ μπμίμξ ααζίγεηαζ ηονίςξ ζηδκ ηθίζδ ηδξ υπεδξ. Έπεζηα βζα ημ ζοβηεηνζιέκμ βεςιμνθμθμβζηυ ηφπμ ηαηαβνάθμκηαζ: μ ανζειυξ ηςκ ζεαβεκχκ θοηχκ, δ ζοκέπεζα ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, δ πανμοζία ζημοπζδζχκ ηαζ εζδχκ εζζαμθήξ. Σνμπμπμίδζδ ζημ ηακάθζ: Γίκεηαζ ηαηαβναθή ηςκ ακενςπμβεκχκ επζδνάζεςκ ζε υθδ ηδκ πενζμπή ημο ηακαθζμφ. Ο δείηηδξ QBR οπμθμβίζηδηε ζημ ενβαζηήνζμ ιε ηδκ ακάθοζδ ηςκ δεδμιέκςκ πμο ηαηαβνάθδηακ ζημ ακηίζημζπμ πνςηυημθθμ πεδίμο. Ο οπμθμβζζιυξ ημο ααζίγεηαζ ζηα ηέζζενα ηνζηήνζα ηδξ πανυπεζαξ πμζυηδηαξ. Κάεε ηνζηήνζμ αλζμθμβείηαζ ανπζηά ιε έκα ααειυ (0, 5, 10 ή 25) εκχ εκδζάιεζεξ ηζιέξ δεκ ιπμνμφκ κα ζδιεζςεμφκ. Δάκ ημ ηεθζηυ απμηέθεζια ημο δείηηδ είκαζ ανκδηζηυ, ηυηε μνίγεηαζ ςξ ιδδέκ, εκχ εάκ είκαζ ιεβαθφηενμ απυ 25, ηυηε ηαηαβνάθεηαζ ςξ 25. Ο ηεθζηυξ δείηηδξ ηοιαίκεηαζ απυ 0 έςξ 100 ηαζ δ μζημθμβζηή ηαλζκυιδζδ ηςκ

74 πενζμπχκ ακηζζημζπεί ζηζξ 5 ηθάζεζξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ πμο πνμηείκμκηαζ απυ ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Τδαηα 2000/60/EE (Πίκαηαξ 3.4). Πίλαθαο 3.4: Πμζμηζηέξ ηθάζεζξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ, ζφιθςκα ιε ημ δείηηδ QBR. Table 3.4: Quality classes according to QBR index. Πνηνηηθή θιάζε QBR Φοζζηέξ ζοκεήηεξ > ή =95 Κάπμζα δζαηαναπή-καθή πμζυηδηα διακηζηή δζαηαναπή- Μέηνζα πμζυηδηα Μεβάθδ αθθαβή- Φηςπή πμζυηδηα Σενάζηζα δζαηαναπή- Καηή πμζυηδηα < ή = ηαηηζηηθή Αλάιπζε Ιεξαξρηθή Σαμηλόκεζε (Hierarchical Classification) Μζα απυ ηζξ πζμ απθέξ πνμζεββίζεζξ ζηδ δδιζμονβία Ηενανπζηήξ ηαλζκυιδζδξ είκαζ δ δζαδμπζηή μιαδμπμίδζδ ακηζηεζιέκςκ ή μιάδςκ ακηζηεζιέκςκ ιε άθθα ακηζηείιεκα ή μιάδεξ. Αοηή δ ζηναηδβζηή, μκμιάγεηαζ «ζπζζσξεπηηθή» (agglomerative) ηαζ λεηζκάεζ απυ ιειμκςιέκα δείβιαηα, ηα μπμία ζοκδοάγμκηαζ ζε μιάδεξ. Οζ μιάδεξ, ζοκεκχκμκηαζ ζε ιεβαθφηενεξ μιάδεξ ηαζ δ δζαδζηαζία αοηή ζοκεπίγεηαζ έςξ υημο υθα ηα δείβιαηα ζοκεκςεμφκ ζε ιία μιάδα (Clark & Warwick, 2001). Απυ έκα ζφκμθμ δεδμιέκςκ ιε n δείβιαηα ηαζ p είδδ, δ απυζηαζδ ιεηαλφ δφμ δεζβιάηςκ οπμθμβίγεηαζ ιεηνχκηαξ ηδκ μιμζυηδηα ή ηδκ ακμιμζυηδηα ιεηαλφ ηάεε γεφβμοξ δεζβιάηςκ. Σα δείβιαηα πμο έπμοκ ηδ ιεβαθφηενδ μιμζυηδηα, δ μπμία ιεηνήεδηε ιε έκα πνμηαεμνζζιέκμ ηνζηήνζμ εθάπζζηδξ απυζηαζδξ (linkage method-ιέεμδμξ ζφκδεζδξ), ζοβπςκεφμκηαζ ζε ιία μιάδα ηαζ ηα παναηηδνζζηζηά ημοξ ζοκδοάγμκηαζ. Ζ δζαδζηαζία αοηή επακαθαιαάκεηαζ n-1 θμνέξ, ιέπνζ ηα δείβιαηα κα ζοζηαδμπμζδεμφκ (clustered) ζε δφμ μιάδεξ (groups). Σμ απμηέθεζια ηδξ ιεευδμο πανμοζζάγεηαζ ιε ηδ ιμνθή δεκδνμβνάιιαημξ υπμο, μ άλμκαξ Υ

75 πενζθαιαάκεζ ηα δείβιαηα πμο ελεηάζηδηακ ηαζ μ άλμκαξ Τ ημ επίπεδμ μιμζυηδηαξ ηςκ δεζβιάηςκ πμο ζοκδέμκηαζ ιεηαλφ ημοξ (Quinn & Keough, 2002). Οζ ζδζυηδηεξ ηςκ ιεευδςκ ζφκδεζδξ (linkage method) ελανηχκηαζ απυ ημκ ηφπμ ιέηνδζδξ ηδξ μιμζυηδηαξ ή ηδξ ακμιμζυηδηαξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ (Clark & Warwick, 2001). Τπάνπμοκ δφμ ηνυπμζ ιέηνδζδξ ηδξ απυζηαζδξ: δ Δπθιείδεηα ιέηνδζδ ηδξ απυζηαζδξ (απυθοηδ ηαζ ζπεηζηή απυζηαζδ) ηαζ μζ ζπληειεζηέο πνηνηηθήο νκνηόηεηαο (Sørensen & Jaccard). Ο ζοκηεθεζηήξ μιμζυηδηαξ Sørensen ή αθθζχξ Bray-Curtis, επζθέβεηαζ ςξ ιέηνμ ηδξ απυζηαζδξ ιεηαλφ ηςκ δεζβιάηςκ, βζα ηδκ μζημθμβζηή ακάθοζδ αζμθμβζηχκ ημζκμηήηςκ, βζαηί είκαζ θζβυηενμ επζννεπήξ ζηδκ επίδναζδ ηςκ απυιαηνςκ παναηδνήζεςκ (outliers) ηαζ επεζδή δζαηδνεί ηδ ιεβαθφηενδ εοαζζεδζία ζηα εηενμβεκή ζφκμθα δεδμιέκςκ (McCune & Grace, 2002). Έηζζ, έπεζ ηαεζενςεεί ζηδκ μζημθμβία εδχ ηαζ πμθθά πνυκζα ιεηά απυ ηδκ πνχηδ εθανιμβή, απυ ημοξ Bray & Curtis (1957). ημ πνχημ ιένμξ (Μένμξ Α) ηδξ πανμφζαξ δζαηνζαήξ, βζα ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ πθςνζδζηχκ δεδμιέκςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ, υπςξ ηαζ βζα ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ πανυπεζςκ μιάδςκ αθάζηδζδξ (Μένμξ Β), πνδζζιμπμζήεδηε ςξ ιέεμδμξ ζφκδεζδξ δ ιέεμδμξ Flexible beta ιε b=-/0.25 (Lance & Williams, 1967). Ζ ιέεμδμξ ζφκδεζδξ Flexible beta είκαζ ζοκδοαζηζηή ελ μνζζιμφ ηαζ επςθεθείηαζ απυ ηδκ εββεκή εοεθζλία ζηδ ζοκδοαζηζηή ελίζςζδ. Ζ επζθμβή αοηή είκαζ ζοιααηή ιε ημκ ζοκηεθεζηή μιμζυηδηαξ Bray-Curtis ηαζ δζαηδνεί ηζξ απμζηάζεζξ ιεηαλφ ηςκ δεζβιάηςκ. Γδθαδή, μζ ζδζυηδηεξ ζημ εεςνδηζηυ πχνμ ηαεμνίγμκηαζ απυ ηδκ πνςηυηοπδ ιήηνα ακμιμζυηδηαξ (original dissimilarity matrix) ηαζ δζαηδνμφκηαζ ςξ μιάδεξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ δζαδζηαζίαξ ηαλζκυιδζδξ (Legendre & Legendre, 1998; McCune & Grace, 2002) Αλάιπζε Δηδώλ Γεηθηώλ (Indicator Species Analysis, ISA) Βαζζηυ ζηυπμ ζηδκ ακάθοζδ ημζκςκζχκ, απμηεθεί δ ακαβκχνζζδ ηαζ δ πενζβναθή ηδξ δμιήξ ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ, ηαεχξ ηαζ μ οπμθμβζζιυξ ημο ααειμφ ζοιιεημπήξ ημο ηάεε είδμοξ. Ζ Αλάιπζε Δηδώλ Γεηθηώλ (ISA; Dufrene & Legendre, 1997), έπεζ πνδζζιμπμζδεεί εονέςξ ςξ ιέηνμ έηθναζδξ ηδξ ζδιακηζηυηδηαξ ηςκ εζδχκ ζηδκ μνβάκςζδ ηδξ αζμημζκυηδηαξ (Podani & Csanyi, 2010). Δθανιυγεηαζ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ Σζιήξ Γείηηδ (Indicator Value) ηάεε είδμοξ, ζηδκ πενίπηςζδ υπμο οπάνπμοκ δζαηνζηέξ μιάδεξ δεζβιάηςκ. Ζ ιέεμδμξ

76 ISA, απμηεθεί ιία δζαδζηαζία πνμζδζμνζζιμφ ηδξ ζοπκυηδηαξ ηαζ ηδξ αθεμκίαξ ηςκ εζδχκ ηαζ μ πνμζδζμνζζιυξ βίκεηαζ ζε ζοκάνηδζδ ιε ηζξ εη ηςκ πνμηένςκ ηαεμνζζιέκεξ μιάδεξ δεζβιάηςκ. Σμ εζδζηυ αάνμξ ηάεε είδμοξ εηθνάγεηαζ ιε ηδκ Σηκή Γείθηε, (Indicator Value, IndVal), δ μπμία ηοιαίκεηαζ ιεηαλφ 0 ηαζ 100. Ζ Σζιή Γείηηδ (IndVal), ζηδνίγεηαζ ζημκ οπμθμβζζιυ δφμ υνςκ: μ πνχημξ ηαθείηαζ «Δηδηθόηεηα» (specificity) ηαζ είκαζ μ θυβμξ ηδξ ιέζδξ αθεμκίαξ ημο είδμοξ i ζηδκ μιάδα j ηαζ ημο αενμίζιαημξ ηςκ ιέζςκ ηζιχκ αθεμκίαξ ημο ίδζμο είδμοξ ζε υθεξ ηζξ μιάδεξ. Ζ ιέβζζηδ ηζιή πμο ιπμνεί κα πανεί μ αοηυξ υνμξ είκαζ δ ιμκάδα, εάκ ημ είδμξ ειθακίγεηαζ ιυκμ ζηδκ μιάδα j, εκχ δ ιζηνυηενδ ηζιή είκαζ ημ ιδδέκ, υηακ ημ είδμξ απμοζζάγεζ εκηεθχξ απυ ηδκ μιάδα. Ο δεφηενμξ υνμξ ηαθείηαζ «Πηζηόηεηα» (fidelity) ηαζ είκαζ δ ακαθμβία ηςκ πενζμπχκ ζηζξ μπμίεξ ημ είδμξ i είκαζ πανυκ, ζε ζπέζδ ιε υθεξ ηζξ πενζμπέξ ηδξ j μιάδαξ. Καζ αοηυξ μ υνμξ έπεζ εφνμξ (0, 1), υπμο ηδκ εθάπζζηδ ηζιή ηδκ παίνκεζ υηακ ημ είδμξ απμοζζάγεζ απυ ηδκ μιάδα ηαζ ηδκ ιέβζζηδ ηζιή υηακ ημ είδμξ ειθακίγεηαζ ζε υθεξ ηζξ πενζμπέξ ηδξ μιάδαξ (Dufrene & Legendre, 1997). Ζ ιέεμδμξ ISA, απμηεθεί ζδακζηυ ενβαθείμ βζα ηδκ επελήβδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ πθςνζδζηχκ δεδμιέκςκ ηαζ ηςκ δζαθμνεηζηχκ πενζααθθμκηζηχκ μιάδςκ, βζα ηδκ πενζβναθή ηδξ ζενανπζηήξ δμιήξ ηςκ θοημημζκςκζχκ, βζα ηδκ πενζβναθή ημο ηφπμο αθάζηδζδξ ηαεχξ ηαζ βζα ηδκ επζθμβή ημο αέθηζζημο ανζειμφ ηςκ ζοζηάδςκ (clusters) ζηδκ Ηενανπζηή ηαλζκυιδζδ. ηδκ πανμφζα ενβαζία, δ ISA, πνδζζιμπμζήεδηε βζα κα πενζβνάρεζ ηδκ Ηενανπζηή δμιή ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, μζ μπμίεξ πνμέηορακ απυ ηδκ Ηενανπζηή ηαλζκυιδζδ ηςκ δεδμιέκςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ (Μένμξ Α). Δπζπνυζεεηα, δ ISA, πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηδκ επζθμβή ηςκ Δζδχκ Γεζηηχκ (IndSps), πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ζηζξ επελενβαζίεξ πενζβναθήξ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ βεςιμνθμθμβζηχκ ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ιε ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα, απμθεφβμκηαξ έηζζ ηδκ ηοπαία ειθάκζζδ ημοξ. ηδ ζοκέπεζα, δ ISA εθανιυζηδηε ηαζ ζηδ δζενεφκδζδ ηςκ μζημθμβζηχκ πνμηφπςκ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, βζα ημκ ηαεμνζζιυ ημο αέθηζζημο ανζειμφ μιάδςκ. ε ηάεε έκα επίπεδμ δζαπςνζζιμφ ηςκ ζοζηάδςκ (level of clustering), ηάεε μιάδα παναηηδνίγεηαζ απυ ηα είδδ, ηα μπμία έπμοκ ιέβζζηδ Σζιή Γείηηδ (IndVal) ηαζ πμο δ ζδιακηζηυηδηά ημοξ εθέβπεδηε απυ ηδκ δμηζιαζία ακηζιεηάεεζδξ Monte-Carlo (1000 ακηζιεηαεέζεζξ). Ο αέθηζζημξ ανζειυξ

77 μιάδςκ είκαζ εηείκμξ ζημκ μπμίμ παναηδνήεδηακ ηα πενζζζυηενα είδδ-δείηηεξ ηαζ δ παιδθυηενδ ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ (p-value) (McCune & Grace 2002). Δπίζδξ, ηα είδδ δείηηεξ πνδζζιμπμζήεδηακ ηαζ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ ιεηνζηχκ, δ μπμία ααζίζηδηε ζημκ ανζειυ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ ηάεε μζημβέκεζαξ, αζμθμβζηήξ ιμνθήξ η.α. (Μένμξ Γ) Σαμηζέηεζε (Ordination) Ο υνμξ «Σαμηζέηεζε» ζδιαίκεζ «ζέησ ζε ηάμε» ηαζ πνδζζιμπμζήεδηε βζα πνχηδ θμνά ζηδκ μζημθμβία απυ ημκ Goodall (1954). ήιενα μ υνμξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα πμθοπαναβμκηζηέξ (multivariate) ηεπκζηέξ μζ μπμίεξ δζεοεεημφκ δείβιαηα (samples) ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ, ιε αάζδ ηδκ μιμζυηδηα ημοξ, ζε ζπέζδ ιε ηδ ζφκεεζδ ηςκ εζδχκ ή/ηαζ ζε ζπέζδ ιε πενζααθθμκηζημφξ πανάβμκηεξ (Ter Braak, 1995). Ζ δζεοεέηδζδ ηςκ δεζβιάηςκ βίκεηαζ ιε ηέημζμ ηνυπμ, χζηε ηα δείβιαηα ιε πανυιμζα ζφκεεζδ ηαλζκμιζηχκ μιάδςκ ή πενζααθθμκηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ κα ανίζημκηαζ ημκηά ιεηαλφ ημοξ, εκχ εηείκα ιε δζαθμνεηζηή ζφκεεζδ κα είκαζ απμιαηνοζιέκα. Ζ ηεπκζηή ηαλζεέηδζδξ απμηεθεί ιέεμδμ δζενεφκδζδξ ηαζ ιείςζδξ ιεβάθμο υβημο δεδμιέκςκ. Δίκαζ μοζζαζηζηά ιζα πενζβναθζηή ιέεμδμξ, δ μπμία επζηνέπεζ ζημοξ ενεοκδηέξ κα δζαηοπχζμοκ ζδέεξ βζα ηδ δμιή ηδξ αζμημζκυηδηαξ, ηαεχξ ηαζ ηζξ πζεακέξ αζηζαηέξ ζπέζεζξ ιεηαλφ ηδξ δζαηφιακζδξ ηδξ αθάζηδζδξ ηαζ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ. Μπμνμφκ κα αμδεήζμοκ ζηδκ μζημθμβία αθάζηδζδξ: α) ιέζς ηδξ ζοβηέκηνςζδξ δεδμιέκςκ ηα μπμία αθμνμφκ ηδ αζμημζκυηδηα, πανέπμκηαξ εκδείλεζξ ηδξ πναβιαηζηήξ θοζζηήξ δζαηφιακζδξ ηδξ αθάζηδζδξ ζε ιζα πενζμπή, α) επζηνέπμοκ ημκ έθεβπμ ηαζ ηδ ζφβηνζζδ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ ιειμκςιέκςκ εζδχκ ιέζα ζηζξ δζαθμνεηζηέξ ημζκυηδηεξ ηαζ β) ιπμνμφκ κα ζοκμρίζμοκ απυ έκα ιεβάθμ ανζειυ δεζβιάηςκ ηδ δζαηφιακζδ ηςκ θοηζηχκ δεδμιέκςκ, δ μπμία ιπμνεί ζηδ ζοκέπεζα κα ζοζπεηζζηεί ιε ηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηδξ οπάνπμοζαξ πενζααθθμκηζηήξ ηθίζδξ (Digby & Kempton, 1987). Ζ οπμηείιεκδ δμιή ηςκ αζμθμβζηχκ δεδμιέκςκ ιπμνεί κα είκαζ δ απυηνζζδ ηδξ αζμημζκυηδηαξ ζε ηάπμζεξ ιεηααθδηέξ. Αοηέξ μζ ιεηααθδηέξ, ηαθμφκηαζ «ζεσξεηηθέο» ηαζ ηαηαζηεοάγμκηαζ απυ ηδ ιέεμδμ ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε, κα ελδβμφκ ηαηά ημκ ηαθφηενμ δοκαηυ ηνυπμ ηα αζμθμβζηά δεδμιέκα. Ο αθβυνζειμξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ ηαλζεέηδζδ ηςκ

78 δεζβιάηςκ ιπμνεί κα είκαζ βναιιζηυξ (βναιιζηή απυηνζζδ ηςκ δεζβιάηςκ) ή ιμκμηυνοθμξ (unimodal). Δάκ δεκ οπάνπμοκ δζαεέζζια δεδμιέκα απυ επελδβδιαηζηέξ ιεηααθδηέξ (explanatory variables, predictors), ηυηε μζ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ πμο ηαηαζηεοάγεζ δ ιέεμδμξ, ιπμνμφκ κα ζοζπεηζζημφκ έιιεζα ιε ηα υζα είκαζ βκςζηά βζα ημ πενζαάθθμκ ηςκ μνβακζζιχκ, πνδζζιμπμζχκηαξ πεναζηένς ζηαηζζηζηή ακάθοζδ, π.π. Ακάθοζδ οζπέηζζδξ (Correlation Analysis). Οζ ηαλζεεηήζεζξ αοημφ ημο ηφπμο μκμιάγμκηαζ Έιιεζεξ Ακαθφζεζξ Γζααάειζζδξ (Indirect Gradient Analysis). ηδκ πενίπηςζδ υπμο οπάνπμοκ δεδμιέκα επελδβδιαηζηχκ ιεηααθδηχκ, ηυηε βίκεηαζ ζοζπέηζζδ ηςκ ζοβηεηνζιέκςκ ιεηααθδηχκ ιε ηα αζμθμβζηά δεδμιέκα ηαζ δζενεοκάηαζ δ επίδναζδ ημοξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ δεζβιάηςκ. Ζ ιέεμδμξ αοηή, ηαθείηαζ Άιεζδ Ακάθοζδ Γζααάειζζδξ (Direct Gradient Analysis) ηαζ μζ εεςνδηζηέξ ηζιέξ ηαηαζηεοάγμκηαζ ιε ηνζηήνζμ κα ελδβμφκ, ηαηά ημκ ηαθφηενμ δοκαηυ ηνυπμ, ηα αζμθμβζηά δεδμιέκα ηαζ επζπθέμκ, κα απμηεθμφκ βναιιζημφξ ζοκδοαζιμφξ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ πμο έπμοκ ιεηνδεεί ηαζ πνδζζιμπμζδεεί ζηδκ ακάθοζδ (Lepš & Šmilauer, 2003). α. Έκκεζεο αλαιύζεηο δηαβάζκηζεο (Indirect Gradient Analyses) Χξ βναιιζηέξ ηαζ ιμκμηυνοθεξ ιέεμδμζ έκκεζεο αλάιπζεο δηαβάζκηζεο, μνίγμκηαζ εηείκεξ μζ ιέεμδμζ μζ μπμίεξ ακαγδημφκ ιία ή πενζζζυηενεξ δζαααειίζεζξ πμο ακηζπνμζςπεφμοκ ηζξ ζδακζηέξ επελδβδιαηζηέξ (explanatory) ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ηαζνζάγμοκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ παθζκδνυιδζδξ είηε ιε βναιιζηή είηε ιε ιμκμηυνοθδ απυηνζζδ ηςκ εζδχκ (species). Ζ αεθηζζημπμίδζδ ηςκ ηζιχκ πενζμνίγεηαζ απυ ηζξ οπμεέζεζξ ηςκ εκ θυβς ιεευδςκ ηαζ ηνίκεηαζ επί ημο ζοκυθμο ηςκ εηδώλ ζηα πνςημβεκή δεδμιέκα (Lepš & Šmilauer, 1999) Αλάιπζε Κύξησλ πληζησζώλ (Principal Component Analysis, PCA) Ζ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) είκαζ δ πνχηδ ηαζ δ πζμ ααζζηή ιέεμδμξ ηαλζεέηδζδξ, πμο ααζίγεηαζ ζε ζδζμηζιέξ (eigenvalues) ηαζ δ μπμία πνμηάεδηε απυ ημοξ Hotelling (1933) ηαζ Pearson (1901). Υνδζζιμπμζήεδηε ζηδκ μζημθμβία βζα πνχηδ θμνά απυ ημκ Goodall (1954) ιε ημ υκμια «Παξαγνληηθή Αλάιπζε» (Factor Analysis). Σμ ακηζηείιεκμ ηδξ ιεευδμο είκαζ κα

79 παναζηήζεζ έκα ζφκμθμ δεδμιέκςκ πμο πενζέπεζ πμθθέξ ιεηααθδηέξ, ιε έκα ιζηνυηενμ ανζειυ ζφκεεηςκ ιεηααθδηχκ (components ή factors ή axes). Ακηζηείιεκμ ηδξ δδθαδή, είκαζ κα ιεζχζεζ έκα ζφκμθμ δεδμιέκςκ ιε n πενζπηχζεζξ ηαζ p ιεηααθδηέξ ζε ιζηνυηενμ ανζειυ ζοκεεηζηχκ ιεηααθδηχκ, μζ μπμίεξ εα εηπνμζςπμφκ ημ ιεβαθφηενμξ ιένμξ ηδξ πθδνμθμνίαξ ημο ανπζημφ ζοκυθμο ηςκ δεδμιέκςκ (McCune & Grace, 2002). Ζ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), είκαζ δ ηαλζεέηδζδ πμο πνδζζιμπμζεί γξακκηθό αθβυνζειμ ηαζ ακήηεζ ζηδκ ηαηδβμνία ηδξ έκκεζεο αλάιπζεο δηαβάζκηζεο. Όπςξ ακαθένεδηε ηαζ πζμ πάκς, δ ιέεμδμξ ακαγδηεί εηείκεξ ηζξ εεςνδηζηέξ επελδβδιαηζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ εθαπζζημπμζμφκ ημ άενμζζια ηεηναβχκςκ οπμθμίπμο (βναιιζηή παθζκδνυιδζδ) (residual sum of squares) ιεηά ηδκ εθανιμβή εοεεζχκ ζηα δεδμιέκα (Ter Braak, 1995). Αοηυ βίκεηαζ ιε ηδκ ηαηάθθδθδ επζθμβή ηςκ ηζιχκ ζηα δείβιαηα, ηζιέξ μζ μπμίεξ απανηίγμοκ ημοξ άλμκεξ ηδξ ηαλζεέηδζδξ. ηδ ζοβηεηνζιέκδ ακάθοζδ, μζ άλμκεξ ηαλζεέηδζδξ μκμιάγμκηαζ ηφνζεξ ζοκζζηχζεξ (principal components). Γζα ηάεε είδμξ εθανιυγμκηαζ μζ πνμζανιμζιέκεξ εοεείεξ (fitted lines), μζ μπμίεξ πανμοζζάγμοκ ηάπμζα ηθίζδ ζε ζπέζδ ιε ηζξ ηφνζεξ ζοκζζηχζεξ (Ter Braak, 1995). O υνμξ «ηαθφηενα πνμζανιμζιέκμξ» (best fitted) είκαζ αοεαίνεημξ, αθθά απμηεθεί ιζα ηαθή πνμζέββζζδ, αθμφ πνμηφπηεζ ηαηυπζκ οπμθμβζζιμφ ημο αενμίζιαημξ ηςκ ηεηναβχκςκ ηςκ ηάεεηςκ απμζηάζεςκ ηςκ αθεμκζχκ ηςκ εζδχκ εκυξ δείβιαημξ απυ ηζξ ακηίζημζπεξ πνμζανιμζιέκεξ εοεείεξ (McCune & Grace, 2002). Οζ ηζιέξ ηςκ δεζβιάηςκ ζηζξ ηφνζεξ ζοκζζηχζεξ (άλμκεξ ηαλζεέηδζδξ) είκαζ ηέημζεξ χζηε, αοηυ ημ άενμζζια κα είκαζ ημ εθάπζζημ δοκαηυ (Ter Braak & Smilauer, 2002). Ζ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) θαίκεηαζ κα εθανιυγεηαζ ηαθφηενα ζε πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ ηαζ δείβιαηα πανά ζε γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ, ηονίςξ θυβς ηδξ ιμνθήξ ηςκ δεδμιέκςκ Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζηνηρηώλ (Detrended Correspondence Analysis, DCA) Ζ Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA), δδιζμονβήεδηε απυ ημοξ Hill & Gauch (1980) βζα ηδκ απμθοβή ηςκ ααζζηχκ αδοκαιζχκ πμο πανμοζίαγε δ Κακμκζηή Ακάθοζδ (Canonical Analysis, CA), υπςξ δ επίδναζδ ημο θαζκμιέκμο αςίδαο (arch effect) ημ μπμίμ πνμένπεηαζ απυ ηδκ ιμκμηυνοθδ απυηνζζδ ηςκ εζδχκ ηαζ ηδ ζοιπίεζδ ημο ηέθμοξ ηδξ δζααάειζζδξ. Ζ DCA, υπςξ ηαζ δ CA, είκαζ ιέεμδμξ, δ μπμία ηαλζεεηεί ηυζμ ηα είδδ υζμ ηαζ ηα δείβιαηα ηαοηυπνμκα. Ζ επίδναζδ ημο θαζκμιέκμο αςίδαο ζημ βνάθδια, πενζμνίγεηαζ ιε ηδ δζαίνεζδ

80 ημο άλμκα ζε ηιήιαηα (segments), εέημκηαξ ζημ ιδδέκ ηδ ιέζδ ηζιή ηάεε ηιήιαημξ ζημ δεφηενμ άλμκα (McCune & Grace, 2002). Δπίζδξ, δ ηάζδ βζα ηδ ζοιπίεζδ ημο άλμκα ζηα άηνα ζε ζπέζδ ιε ημ ηέκηνμ δζμνεχκεηαζ ιε ηδ DCA. Αοηυ επζηοβπάκεηαζ ιε ηδ δδιζμονβία κέαξ ηθίιαηαξ ημο άλμκα, δ μπμία ελζζχκεζ, υζμ αοηυ είκαζ εθζηηυ, ηδκ εκηυξ ηςκ δεζβιάηςκ δζαηφιακζδ ηςκ ηζιχκ ηςκ εζδχκ (species scores) ηαηά ιήημξ ημο άλμκα ηδξ ηαλζεέηδζδξ. Μεηά απυ ηδ δζαίνεζδ ημο άλμκα ηαζ ηδ δδιζμονβία κέαξ ηθίιαηαξ, μζ άλμκεξ ηδξ DCA έπμοκ ηθίιαηα, δ μπμία δζαζνείηαζ ζε ιμκάδεξ ημο ιέζμο υνμο ηδξ ηοπζηήξ απυηθζζδξ (SD) ηςκ εζδχκ (Gauch, 1982). Καηά ιήημξ ηδξ ηακμκζηήξ δζααάειζζδξ, έκα είδμξ θαίκεηαζ κα αολάκεζ ηδκ ηοπζηή ημο αλία ηαζ κα ελαθακίγεηαζ πάκς απυ ιία απυζηαζδ ίζδ ιε 4 θμνέξ πενίπμο ηδκ ηοπζηή ημο απυηθζζδ (SD). Μζζή αθθαβή ζηδ ζφκεεζδ ηςκ εζδχκ ειθακίγεηαζ πενίπμο ιέζα ζε ιία απυζηαζδ ίζδ απυ 1 ιέπνζ 1,4 SD ιμκάδεξ. Έηζζ, ημ ιήημξ ημο πνχημο άλμκα ηδξ DCA είκαζ ιζα ηαηά πνμζέββζζδ ιέηνδζδ ημο ιήημοξ ηδξ μζημθμβζηήξ δζααάειζζδξ ηςκ εζδχκ. Απυ αοηή ηδκ άπμρδ, δ DCA είκαζ ιζα πνήζζιδ ιέεμδμξ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο ιήημοξ ηςκ μζημθμβζηχκ δζαααειίζεςκ (Legendre & Legendre, 1998). Μία άθθδ πνδζζιυηδηα ηδξ DCA, είκαζ δ επζθμβή ηδξ ηαηάθθδθδξ ιεευδμο ηαλζεέηδζδξ (βναιιζηήξ ή ιμκμηυνοθδξ). Γίκεηαζ έθεβπμξ ηδξ απυηνζζδξ ηςκ αζμθμβζηχκ δεδμιέκςκ (βναιιζηή ή υπζ) ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ παναιέηνμοξ. φιθςκα ιε ημοξ Ter Braak & Šmilauer (2002) ηαζ Lepš & Šmilauer (1999), μ έθεβπμξ αοηυξ, ιπμνεί κα πναβιαημπμζδεεί ιε ηδκ εθανιμβή ανπζηά ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Με ηδκ ακάθοζδ αοηή, ιπμνεί κα εθεβπεεί, εάκ ηα αζμθμβζηά δεδμιέκα απμηνίκμκηαζ βναιιζηά ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ πμο ηαηαζηεοάγεζ δ ιέεμδμξ (άλμκεξ ηαλζεέηδζδξ) ή ακ αοηέξ έπμοκ ηδκ ηαθφηενδ απυηνζζδ βφνς απυ ηάπμζεξ αέθηζζηεξ ηζιέξ ηςκ εεςνδηζηχκ ιεηααθδηχκ. ηδκ πενίπηςζδ υπμο, ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ (length of gradient) (ημο πνχημο άλμκα ηαλζεέηδζδξ) είκαζ ιζηνυηενμ απυ ηέζζενζξ θμνέξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηδξ αθεμκίαξ ηςκ εζδχκ (Standard Deviation, SD) ιέζα ζηα δείβιαηα, ηυηε ηα είδδ απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ βναιιζηά ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ. Δάκ είκαζ ιεβαθφηενμ απυ ηέζζενζξ θμνέξ, ηυηε δ απυηνζζδ είκαζ ιμκμηυνοθδ (Ter Braak & Smilauer, 2002; Lepš & Šmilauer, 1999)

81 β. Άκεζεο αλαιύζεηο δηαβάζκηζεο (Direct Gradient Analysis) Οζ ιέεμδμζ άιεζδξ ακάθοζδξ δζααάειζζδξ ηαθμφκηαζ ηαζ ιέεμδμζ ηακμκζηήξ ηαλζεέηδζδξ (canonical ordination) ή πενζμνζζιέκεξ (constrained). ηδκ άκεζε ακάθοζδ ηα δεδμιέκα ηαζ απυ ημοξ δφμ πίκαηεξ, ηςκ επελδβδιαηζηχκ ιεηααθδηχκ (Υ) ηαζ ηςκ ιεηααθδηχκ απυηνζζδξ (Τ), ακαθφμκηαζ ηαοηυπνμκα πνμηεζιέκμο κα εκημπζζημφκ ηα ημζκά ζδιεία. Ο πίκαηαξ ιε ηζξ επελδβδιαηζηέξ ιεηααθδηέξ Υ, πανειααίκεζ ζημοξ οπμθμβζζιμφξ, μδδβχκηαξ ηδκ ηαλζεέηδζδ ηςκ δζακοζιάηςκ εηεί υπμο μζ ζπεηζημί ζοκδοαζιμί ιε ηζξ ιεηααθδηέξ Υ είκαζ ιέβζζημζ (Legendre & Legendre, 1998) Αλάιπζε Πιενλαζκνύ (Redundancy analysis, RDA) Ζ ιέεμδμξ πνμηάεδηε ανπζηά απυ ημκ Rao ημ 1964 ηαζ ακαηαθφθεδηε ανβυηενα απυ ημκ Wollenberg (1977). Ζ Αλάιπζε Πιενλαζκνύ (RDA), είκαζ δ ηακμκζηή εηδμπή ηδξ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), δζυηζ ηα ηακμκζηά δζακφζιαηα ηδξ ηαλζεέηδζδξ (vectors) είκαζ μζ βναιιζημί ζοκδοαζιμί ηςκ ιεηααθδηχκ απυηνζζδξ (Y). Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ, ηάεε ηακμκζηυ δζάκοζια απμηεθεί ηδ ιμκμδζάζηαηδ πνμαμθή ηδξ ηαηακμιήξ ημο ακηζηεζιέκμο ζημ πχνμ πμο δζαηδνεί ιεηαλφ ημοξ δ Δοηθείδεζα απυζηαζδ. Ζ ηαλζεέηδζδ αοηή δζαθένεζ θοζζηά απυ ηζξ ηφνζεξ ζοκζζηχζεξ πμο εα ιπμνμφζακ κα οπμθμβζζημφκ βζα ημκ πίκαηα δεδμιέκςκ Τ, δζυηζ πνέπεζ κα οπάνπεζ βναιιζηυξ ζοκδοαζιυξ ηςκ ιεηααθδηχκ Υ, αθμφ πνυηεζηαζ βζα άιεζδ ακάθοζδ δζααάειζζδξ. ηδκ RDA, ηάεε ηακμκζηυξ άλμκαξ ηαλζεέηδζδξ, ακηαπμηνίκεηαζ ζηδκ ηαηεφεοκζδ ηδξ πμθοιεηααθδηήξ δζαζπμνάξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ (Πίκαηαξ Y), δ μπμία ζπεηίγεηαζ ιέβζζηα ιε ημ βναιιζηυ ζοκδοαζιυ ηςκ επελδβδιαηζηχκ ιεηααθδηχκ (Υ). Έηζζ μ ηακμκζηυξ άλμκαξ ιμζάγεζ ιε ηζξ ηφνζεξ ζοκζζηχζεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Καηά ιήημξ ηςκ ηακμκζηχκ αλυκςκ επζηοβπάκμκηαζ δομ ηαλζεεηήζεζξ ακηζηεζιέκςκ: 1) βναιιζημί ζοκδοαζιμί ηςκ ιεηααθδηχκ Y, ηαζ 2) βναιιζημί ζοκδοαζιμί ηςκ «πξνζαξκνζκέλσλ» ιεηααθδηχκ, μζ μπμίμζ είκαζ επίζδξ βναιιζημί ζοκδοαζιμί ηςκ ιεηααθδηχκ X. Ζ Ακάθοζδ Πθεμκαζιμφ (RDA) δζαηδνεί ηδκ Δοηθείδεζα απυζηαζδ ιεηαλφ ηςκ ακηζηεζιέκςκ ζημκ πίκαηα πμο πενζέπεζ ηζξ ηζιέξ ημο Τ, μζ μπμίεξ έπμοκ πνμζανιμζηεί απυ ημ ιμκηέθμ ηδξ παθζκδνυιδζδξ ζηζξ επελδβδιαηζηέξ ιεηααθδηέξ X. Έηζζ μζ ιεηααθδηέξ είκαζ ζε βναιιζηυ ζοκδοαζιυ ιε ηζξ ιεηααθδηέξ Υ

82 ηα δζαβνάιιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA), μζ ζοκηεηαβιέκεξ ηςκ εζδχκ ηαζ ηςκ δεζβιάηςκ ζοιαμθίγμκηαζ ιε ζδιεία. Κάεε ζδιείμ απυ ηα είδδ εκχκεηαζ ιε ηδκ ανπή ηςκ αλυκςκ ιε έκα δζάκοζια (vector). Σμ ηάεε δζάκοζια έπεζ θμνά ηδκ ηαηεφεοκζδ ηδξ ιέβζζηδξ δζαηφιακζδξ ηδξ ηζιήξ ημο είδμοξ ηαζ ημ ιήημξ ημο δζακφζιαημξ είκαζ ακάθμβμ ιε ημ ιέβζζημ νοειυ αθθαβήξ ηδξ ηζιήξ. Δπμιέκςξ, ηα είδδ ηα μπμία ανίζημκηαζ ζηδκ άηνδ ημο δζαβνάιιαημξ ζοκεζζθένμοκ ζδιακηζηά ζηζξ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ δεζβιάηςκ, εκχ ηα είδδ ηα μπμία ανίζημκηαζ ημκηά ζηδκ ανπή ηςκ αλυκςκ έπμοκ εθάπζζηδ ζδιακηζηυηδηα (Ter Braak & Prentice, 1988). Καηά ημκ ίδζμ ηνυπμ, ζπεδζάγμκηαζ ηαζ ενιδκεφμκηαζ ηα δζακφζιαηα ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ (ημ δζάκοζια έπεζ θμνά ηδ ιέβζζηδ δζαηφιακζδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ ιεηααθδηήξ). Σα δζακφζιαηα ηςκ εζδχκ ηαζ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ πμο δείπκμοκ πνμξ ηδκ ίδζα θμνά έπμοκ ιεηαλφ ημοξ εεηζηή ζοζπέηζζδ. Σα δζακφζιαηα πμο ζπδιαηίγμοκ ιεηαλφ ημοξ μνεή βςκία δεκ ζοζπεηίγμκηαζ ηαζ αοηά πμο δείπκμοκ πνμξ ηδκ ακηίεεηδ θμνά δείπκμοκ ανκδηζηή ζοζπέηζζδ (Ter Braak & Prentice, 1988). Όζμ πζμ ιεβάθμ είκαζ έκα δζάκοζια, ηυζμ πζμ ζζπονή δ ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ηςκ μνβακζζιχκ πμο ιεθεηχκηαζ, ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ηαζ ηςκ δεζβιάηςκ (Ter Braak & Prentice, 1988) Αλάιπζε Καλνληθώλ Αληηζηνηρηώλ (Canonical Correspondence Analysis, CCA) Ζ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιμζάγεζ ιε ηδκ Ακάθοζδ Πθεμκαζιμφ (RDA). Ζ δζαθμνά έβηεζηαζ ζηδκ απυζηαζδ δ μπμία δζαηδνείηαζ ιεηαλφ ηςκ ακηζηεζιέκςκ. ηδ CCA, πνδζζιμπμζείηαζ δ x 2 ακηί ηδξ Δοηθείδεζαξ απυζηαζδξ δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ απυ ηδ ιέεμδμ ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA). ηδ CCA (Ter Braak, 1995, 1986; Palmer, 1993), δ ηαλζεέηδζδ ημο εκυξ πίκαηα πνμηφπηεζ ιε πμθθαπθή βναιιζηή παθζκδνυιδζδ ηςκ ιεηααθδηχκ ημο δεφηενμο πίκαηα. Ο πίκαηαξ ιε ηα είδδ ακηζζημζπεί ζημκ πίκαηα ιε ηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ (McCune & Grace, 2002). Οζ οπμθμβζζιμί είκαζ θίβμ πζμ πενίπθμημζ απυ αοηχκ ηδξ RDA, αθμφ μ ηεθζηυξ πίκαηαξ πενζέπεζ πνμζανιμζιέκεξ ηζιέξ, μζ μπμίεξ πνμέηορακ απυ ηδ ζηαειζζιέκδ βναιιζηή παθζκδνυιδζδ (weighted linear regression of Matrix) ημο πίκαηα ηδξ ακάθοζδξ ακηζζημζπζχκ ζε ζπέζδ ιε ηζξ επελδβδιαηζηέξ ιεηααθδηέξ (Υ). Όπςξ ηαζ ζηδκ RDA, πνμηφπημοκ δφμ ηαλζεεηήζεζξ ακηζηεζιέκςκ (Legendre & Legendre, 1998)

83 H Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) είκαζ δ ηαηαθθδθυηενδ ιέεμδμξ, υηακ πνυηεζηαζ βζα δεδμιέκα πμο αθμνμφκ αζμθμβζηέξ ημζκυηδηεξ ζηζξ μπμίεξ: 1) ηα είδδ απμηνίκμκηαζ ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ ιε ιμκμηυνοθμ ηνυπμ ηαζ 2) μζ ζδιακηζηέξ οπμηείιεκεξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ έπμοκ ιεηνδεεί (McCune & Grace, 2002). ημ βνάθδια ηδξ CCA ηα δείβιαηα ή ηα είδδ πανμοζζάγμκηαζ ςξ ζδιεία ζημ πχνμ ηαζ μζ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ ζακ δζακφζιαηα. Ζ εέζδ ηςκ ζδιείςκ ζημκ πχνμ ηαεμνίγμκηαζ απυ ηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ (άκεζε αλάιπζε δηαβάζκηζεο) (Legendre & Legendre, 1998). Όπςξ ηαζ ζηδκ RDA, ηάεε δζάκοζια, έπεζ θμνά πνμξ ημ ιένμξ ηδξ ιέβζζηδξ αθθαβήξ ζηδκ ηζιή ηδξ ηάεε πενζααθθμκηζηήξ ιεηααθδηήξ ηαηά ιήημξ ημο δζαβνάιιαημξ. Σμ ιήημξ ημο ηάεε δζακφζιαημξ είκαζ ακάθμβμ ιε ημ ιέβεεμξ ηδξ αθθαβήξ πνμξ αοηή ηδκ ηαηεφεοκζδ. Οζ πενζααθθμκηζηέξ πανάιεηνμζ μζ μπμίεξ έπμοκ ημ ιεβαθφηενμ δζάκοζια ζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ημοξ άλμκεξ ηδξ ηαλζεέηδζδξ ηαζ επδνεάγμοκ ηδξ δζαηφιακζδ ηδξ αζμθμβζηήξ ημζκυηδηαξ (Kent & Coker, 1996) Γνθηκαζία αληηκεηάζεζεο Monte-Carlo Ζ ζηαηζζηζηή ζδιακηζηυηδηα ιεηαλφ ηςκ μνβακζζιχκ ηαζ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ιπμνεί κα αλζμθμβδεεί ιε ηδ πνήζδ ημο εθέβπμο Monte Carlo (Monte Carlo permutation test) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Ο έθεβπμξ Monte Carlo ελεηάγεζ ημ πυζμ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή είκαζ δ δζαθμνά ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ, δ μπμία πνμένπεηαζ απυ επακαθαιαακυιεκμοξ ακαζοκδοαζιμφξ ηςκ δεζβιάηςκ. Χξ ιδδεκζηή οπυεεζδ εεςνείηαζ υηζ, ηα δεδμιέκα ηςκ αζμθμβζηχκ μνβακζζιχκ δεκ ζπεηίγμκηαζ ηαευθμο ιε αοηά ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ηαζ ςξ εκαθθαηηζηή οπυεεζδ εεςνείηαζ υηζ μζ μνβακζζιμί απμηνίκμκηαζ ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ πμο ελεηάγμκηαζ. ηδ ζοκέπεζα, ακαζοκδοάγμκηαζ επακεζθδιιέκςξ ηα δεδμιέκα ηςκ αζμθμβζηχκ μνβακζζιχκ, εκχ δζαηδνμφκηαζ ζηαεενά ηα δεδμιέκα ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ. Ζ ααζζηή ζδέα είκαζ υηζ, υθα ηα δείβιαηα ηςκ μνβακζζιχκ ιπμνμφκ ηοπαία κα ζοκδεεμφκ ιε υθα ηα δείβιαηα ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ (δδθαδή υθμζ μζ ζοκδοαζιμί είκαζ ελίζμο πζεακμί). Κάεε ζοκδοαζιυξ μδδβεί ζε κέμ ζφκμθμ δεδμιέκςκ βζα ημ μπμίμ οπμθμβίγεηαζ δ ηζιή F ηαζ δ ακαθμνά ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ ηδξ, δδθαδή πμζεξ ηζιέξ είκαζ ακαιεκυιεκεξ ηάης απυ ηδ ιδδεκζηή οπυεεζδ (Ter Braak & Smilauer, 2002). Ζ ηζιή F, πνζκ λεηζκήζμοκ μζ

84 ακαζοκδοαζιμί, είκαζ δ ιδδεκζηή F o. ημ ηέθμξ οπμθμβίγεηαζ δ ηζιή πζεακυηδηαξ (ηζιή p), δδθαδή δ πζεακυηδηα κα οπάνπμοκ ηζιέξ ίζεξ ή ιεβαθφηενεξ ηδξ F o. Ζ ζφβηνζζδ υιςξ ηςκ ηζιχκ ιε ηδκ F o δεκ βίκεηαζ ιε αάζδ ηάπμζμ ζηαηζζηζηυ πίκαηα, αθθά οπμθμβίγεηαζ δ ακαθμβία ηςκ ηζιχκ F πμο είκαζ ιεβαθφηενεξ ή ίζεξ απυ ηδκ F o. Ζ ζηάειδ ζδιακηζηυηδηαξ, δδθαδή ηδξ δμηζιαζίαξ ακηζιεηάεεζδξ Monte Carlo, είκαζ δ ζεζνά ααειμφ ηδξ F o ιεηαλφ υθςκ ηςκ ηζιχκ F δζα θ+1 (υπμο η είκαζ μ ανζειυξ ηςκ ζοκδοαζιχκ. Όηακ p 0,05, ηυηε οπάνπεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δζαθμνά απυ ηδ ιδδεκζηή οπυεεζδ, δ μπμία απμννίπηεηαζ, ηαζ επμιέκςξ μζ μνβακζζιμί πμο ιεθεηχκηαζ ζοζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ζοβηεηνζιέκδ πενζααθθμκηζηή ιεηααθδηή. Δπίζδξ, ιέζα ζηα απμηεθέζιαηα ηδξ δμηζιαζίαξ Monte Carlo είκαζ ηαζ ημ Lambda υπμο: «Lambda-1» είκαζ έκα ιέηνμ βζα ηδκ ζοιαμθή ηδξ ιεηααθδηήξ, εάκ ήηακ δ ιμκαδζηή ζημ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ (marginal effect), ηαζ ημ «Lambda-Α» ακηζπνμζςπεφεζ ηδ ζοιαμθή ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ ηαζ δείπκεζ ηδ ζοιπθδνςιαηζηή ζοκεζζθμνά ιζαξ ιεηααθδηήξ ζηδκ παθζκδνυιδζδ ηδ ζηζβιή πμο εκζςιαηχκεηαζ ζημ ιμκηέθμ (conditional effect). Γζα ηδ ζηαηζζηζηή ακάθοζδ πνδζζιμπμζήεδηακ ηα ζηαηζζηζηά παηέηα SPSS v. 15.0, Canoco 4.55, PC-ORD 5 ηαζ ηα δεδμιέκα απυ ηζξ δεζβιαημθδρίεξ ηςκ θοηζηχκ εζδχκ εζζήπεδηακ ζηδ αάζδ δεδμιέκςκ ημο θμβζζιζημφ Turboveg for Windows Βηβιηνγξαθία AFNOR (Association Française de Normalisation), AFNOR (Association Française de Normalisation), Qualité de l'eau Détermination de l'indice biologique macrophytique en rivière (IBMR), Norme française NFT (2003), pp APHA, Standard methods for the examination of water and waste water. 18th Edit. American Public Health Association, N. York. Bray, J.R. & Curtis, J.T., An ordination of the upland forest communities of southern Wisconsin. Ecological Monograph, 27: Buffagni, A. & Kempt, J.L., Looking beyond the shores of the United Kingdom: addenda for the application of River Habitat Survey in Southern European rivers. Journal of Limnology, 61(2): Clarke, K.R. & Warwick, R.M. Change in Marine Communities: An Approach to Statistical Analysis and Interpretation; Second Edition. PRIMER-E Ltd Commission of European Communities, CORINE land cover manual. Luxenburg. Digby, P.G.N. & Kempton, R.A., Population and Community Biology Series: Multivariate Analysis of Ecological Communities. Chapman and Hall, London

85 Dufrêne, M. & Legendre, P., 1997: Species assemblages and indicator species: the need for a flexible asymmetrical approach. Ecological Monograph, 67: Ellenberg, H., Weber, H.E., Dull, R., Wirth, V., Werner, W. & Paulissen, D., 1991 Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica, 18: Fassett, N.C., A manual of aquatic plants. Mc Graw-Hill book Company, New York. 382pp. Ferreira, M.T., Albuquerque, A., Aguiar, F.C. & Sidorkewicz, N., Assessing reference sites and ecological quality of river plant assemblages from Iberian basin using a multivariate approach. Archiv für Hydrobiologie, 155: Gauch, H.G., Multivariate Analysis in Community Structure. Cambridge University Press, Cambridge. Goodall, D.W., I954. Objective methods for the classification of vegetation II. An essay in the use of factor analysis. Australian Botany, 2: Greuter, W., 2009: Med-Checklist Vol. 2. A critical inventory of vascular plants of the circum-mediterranean countries, 2. Dicotyledones (Compositae)-Palermo, Genève & Berlin [cclxxxvii pp.] Greuter, W., Burdet, H.M. & Long, G., Med-Checklist Vol. 1,3,4. Genève & Berlin. Haury, J., Peltre, M.-C., Tremolieres, M., Barbe, J., et al., A method involving macrophytes to assess water trophy and organic pollution: the Macrophyte Biological Index for Rivers (IBMR)-application to different types of rivers and pollutions. Proc. 11th EWRS International Symp. Aquatic Weeds: p. Haury, J., Peltre, M.-C., Trémolières, M., Barbe, J., Thiébaut, G., Bernez, I., Daniel, H., Chatenet, P., Haan- Archipof, G., Muller, S., Dutartre, A., Laplace-Treyture, C., Cazaubon, A. & Lambert-Servien, E., A new method to assess water trophy and organic pollution the Macrophyte Biological Index for Rivers (IBMR): its application to different types of river and pollution. Hydrobiologia, 570: Hill, M.O. & Gauch, H.G., Deterended correspondence analysis, an improved ordination technique. Vegetation, 42: Hill, M.O., Bell, N., Bruggeman-Nannenga, M.A., Brugués, M., Cano, M.J., Enroth, J., Flatberg, K.I., Frahm, J.- P., Gallego, M.T., Garilleti, R., Guerra, J., Hedenäs, L., Holyoak, D.T., Hyvönen, J., Ignatov, M.S., Lara, F., Mazimpaka, V., Muñoz, J. & Södertsröm, L., An annotated checklist of the mosses of Europe and Macaronesia. Bryological Monograph. Journal of Bryology, 28(3): Hill, M.O., Mountford, J.O., Roy, D.B. & Bunce, R.G.H., Ellenberg s indicator values for British plants. 46 pp; Huntington: Institute of Terrestrial Ecology [ECOFACT Vol. 2, Technical annex]. Holmes, N.T.H., Newman, J.R., Chadd, S., Rouen, K.J., Saint, L. & Dawson, F.H., Mean Trophic Rank: A Users Manual. R&D Technical Report E38. Environment Agency of England & Wales, Bristol. Hotelling, H., Analysis of a complex of statistical variables into principal components. Journal of Educational Psychology, 24: Hutchinston, G., A treatise on limnology, v.3. Limnological Botany. Wiley, 660pp. Kent, M. & Coker, P., Vegetation Description and Analysis, a Practical Approach. 3 rd Edition, West Sussex, England. Krause, Susswaserflora von Mitteleuropa, Bd. 18. Charales, Charophyceae. Stuttgart. Lance, G.N. & Williams, W.T., A general theory of classificatory sorting strategies. I. Hierarchical systems. Comput. J., 9: Legendre, P. & Legendre, L., Numerical ecology. 2 nd English edition. Elsevier Science BV, Amsterdam. xv pages. Lepš J. & P. Šmilauer, Multivariate analysis of Ecological data using CANOCO. Cambridge, United Kingdom. p

86 Lepš J. & Šmilauer P., Multivariate analysis of ecological data, (accessed ). McCune, B. & Grace, J.B., Analysis of Ecological Communities. MjM Software, Gleneden Beach, Oregon. 304 pages. Munné, A, Prat, N, Solà, C., Bonada, N. & Rieradevall, M., A simple field method for assessing the ecological quality of riparian habitat in rivers and streams: QBR index. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 13: Padro, I., Poikane, S, Bonne, W., Uszko, W., van de Bund, W., Owen, R., Kelly, M., Pont, D., Birk, S., Bennett, C. & Gómez-Rodríguez, C., 2010: Revision of the consistency in Reference Criteria application in the phase one of the European Intercalibration Exercise, Cross GIG Guidance on Reference conditions - IC phase two. Final version pp Palmer, M.W., Putting Things in Even Better Order: The Advantages of Canonical Correspondence Analysis. Ecology, 74: Pearson K., On lines and planes of closest fit to systems of points in space, Philosophical Magazine, 6(2): Podani, J. & Csanyi B., Detecting indicator species: Some extension of the IndVal measure. Ecological Indicators, 10: Quinn, G.P. & M.J. Keough. Experimental Design and Data Analysis for Biologists. Cambridge University Press, Raven, R., Holmes, N.T., Naura M., Dawson, F.H. & Everard, M., Quality assessment using River Habitat Survey data. Aquatic Conservation, Marine and Freshwater Ecosystems, 8: Ros, R.M., Mazimpaka, V., Abou-Salama, U., Aleffi, M., Blockeel, T.L., Brugués, M., Cano, M.J., Cros, R.M., Dia, M.G., Dirkse, G.M., El Saadawi, W., Erdağ, A., Ganeva, A., González-Mancebo, J.M., Herrnstadt, I., Khalil, K., Kürschner, H., Lanfranco, E., Losada-Lima, A., Refai, M.S., Rodríguez- Nuñez, S., Sabovljević, M., Sérgio, C., Shabbara, H., Sim-Sim, M. & Söderström L., Hepatics and Anthocerotes of the Mediterranean, an annotated checklist. Cryptogamie, Bryologie, 28: Sabovljević, M., Natcheva, R., Dihoru, G., Tsakiri, E., Dragicević, S., Erdağ, A. & Papp, B., Check-list of the mosses of SE Europe. Phytologia Balcanica, 14(2): Skoulikidis, N., Amaxidis, Y., Bertahas, I., Laschou S. & Gritzalis, K., Analysis of factors driving stream water composition and synthesis of management tools A case study on small/medium Greek catchments. The Science of the Total Environment, 36: Smith, A.J.E., The Liverworts of Britain and Ireland. Cambridge University Press. Smith, A.J.E., The Moss Flora of Britain and Ireland. 2 nd ed. Cambridge University Press. Strid, A. & Tan, K., 1997, Flora Hellenica, Vol. 2. A.R.G. Garther Verlag, Ruggell. Strid, A. & Tan, K., 1997, Flora Hellenica, Vol.1. Koeltz Scientific Books, Königstein. Ter Braak, C.J.F. & Prentice, I.C., A theory of gradient analysis. Advances in Ecological Research, 18: Ter Braak, C.J.F., Canonical correspondence analysis: A new eigenvector technique for multivariate direct gradient analysis. Ecology: 64: Ter Braak, C.J.F., Ordination p in Jongman, R.H.G., Ter Braak, C.J.F. & Van Tongeren, O.F.R., (eds): Data analysis in community and landscape ecology, Cambridge University Press, Cambridge pp Ter Braak, CJF. & Smilauer, P., CANOCO. Reference manual and user s guide to Canoco for windows: software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Ithaca, NY: 500pp

87 Tutin, T.G., Burges, N.A., Chater, A.O., Edmonson, J.R., Heywood, V.H., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M. & Webb, D.A.,1993. Flora Europaea ed. 2, 1. Cambridge. Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M. & Webb, D.A., Flora Europaea 2-5. Cambridge. Van den Wollenberg, A.L., Redundancy analysis, an alternative for canonical analysis. Psychometrika, 42: Wood, R.D. & Imahori, K., A revision of the Characeae Weinheim, Verlag von J. Cramer

88 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ-ΤΕΖΣΖΖ ΜΔΡΟ Α Α. Γηεξεύλεζε ησλ νηθνινγηθώλ ζπλζεθώλ ησλ πνηακώλ Α.1. Δηζαγσγή θαη θνπόο Σα οδνυαζα ιαηνυθοηα εεςνμφκηαζ εειεθζχδδ αζμθμβζηά ζημζπεία ηδξ δμιήξ ηαζ ηδξ θεζημονβίαξ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ ηαζ δζαδναιαηίγμοκ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ μζημθμβζηή ζηαεενυηδηα ημο μζημζοζηήιαημξ (Pedersen et al., 2006; Westwood et al., 2006; Baattrup- Pedersen & Riis, 1999; Sand-Jensen, 1998; Butcher, 1933). Δίκαζ εοαίζεδημζ δείηηεξ ηςκ ζοκεδηχκ ζηζξ μπμίεξ ακαπηφζζμκηαζ (Flynn et al., 2002; Haslam, 1978) ηαζ δ θοζζηή ηαηάζηαζδ ημο πμηάιζμο μζημζοζηήιαημξ έπεζ ιεβάθεξ επζδνάζεζξ ζηδκ ακάπηολδ ηαζ ηδκ αφλδζδ ημοξ (Lacoul & Freedman, 2006; Baattrup-Pedersen & Riis, 1999; Stephan & Wychera, 1996; Barko et al., 1986). ηδκ Δθθάδα, ηαηά ηδκ ηεθεοηαία δεηαεηία, δ πθςνζδζηή ηαζ δ ηαλζκμιζηή ένεοκα ζηα οδάηζκα μζημζοζηήιαηα έπεζ ζδιεζχζεζ ζδιακηζηή πνυμδμ (Manolaki et al., 2011; Papastergiadou et al., 2002). ηδκ πνυζθαηδ ενβαζία ηςκ Karagianni et al. (2008) βίκεηαζ ιζα πνχηδ πνμζπάεεζα ηαηαβναθήξ ημο πνμηφπμο ηαηακμιήξ ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδμξ. Πνυζθαηα έπμοκ επίζδξ ιεθεηδεεί ηα πανυπεζα μζημζοζηήιαηα ζε μνεζκά ηιήιαηα πμηαιχκ ηδξ δπεζνςηζηήξ Δθθάδαξ (Zogaris et al., 2008), εκχ μζ πενζζζυηενεξ απυ ηζξ δδιμζζεοιέκεξ ενβαζίεξ αθμνμφκ ηα δέθηα ηαζ ηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ (Sarika et al., 2005; Georgiadis et al., 1997). Αηυιδ, πνέπεζ κα ακαθενεεί δ πνυζθαηδ ένεοκα ζπεηζηά ιε ηδ πθςνίδα ηςκ εθθδκζηχκ πμηαιχκ, δ μπμία αθμνά ιυκμ ηα οδνυαζα ανουθοηα ηαζ έπεζ πναβιαημπμζδεεί ζηδ Μαηεδμκία (Σζαηίνδ, 2009). Ζ πενζμπή ιεθέηδξ απμηέθεζε ενεοκδηζηυ ακηζηείιεκμ ηαζ ζημ πανεθευκ, δεδμιέκμο υηζ ηιήιαηα ηαζ ηςκ δφμ πμηαιχκ εκηάζζμκηαζ ζημ Γίηηομ «ΦΤΖ 2000» ιε ηςδζημφξ: GR Ekvoles Acheronta and Stena Acheronta ηαζ GR Amvrakikos Gulf, Louros

89 and Arachthos Delta (Dafis et al., 1996). οβηεηνζιέκα, δ πθςνίδα ηαζ δ αθάζηδζδ ηςκ εηαμθχκ ημο πμηαιμφ Απένμκηα έπμοκ ιεθεηδεεί απυ ημοξ Georgiadis et al. (1997), μζ μπμίμζ ζηδκ ενβαζία ημοξ ακαθένμοκ ηαζ είδδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, υπςξ ηα Myriophyllum spicatum, Potamogeton pectinatus ηαζ Hydrocharis morsus-ranae εκηυξ ηδξ ημίηδξ ημο πμηαιμφ. Οζ ένεοκεξ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ πενζμνίγμκηαζ ζηδ δζενεφκδζδ ηδξ ζπεομπακίδαξ (Paschos et al., 2001), ηςκ ιαηνμαζπμκδφθςκ (Skoulikidis et al., 2004) υπςξ επίζδξ ηαζ ζηδ αζμιεηνζηή ακάθοζδ ηδξ βανίδαξ Palemonetes antennarius (Anastasiadou et al., 2009). Όθεξ μζ οπυθμζπεξ ενβαζίεξ αθμνμφκ ηδ πδιζηή πμζυηδηα ημο κενμφ (ππ. Kotti et al., 2005; Ovezikoglou et al., 2003), ηδ ζοβηέκηνςζδ ιεηάθθςκ ζημ κενυ (Scoullos et al, 1996, Scoullos & Oldfiend, 1986) ηαζ ηδ ιεηαθμνά θοημθανιάηςκ ζηζξ εηαμθέξ (Albanis et al., 1995). Μέπνζ ζήιενα ζε ηακέκα απυ ηα δφμ πμηάιζα μζημζοζηήιαηα δεκ έπεζ πναβιαημπμζδεεί μθμηθδνςιέκδ ιεθέηδ βζα ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα ηαζ ηδκ παναπμηάιζα αθάζηδζδ. Τπάνπεζ ιεβάθμ ηεκυ ζε πθδνμθμνίεξ μζ μπμίεξ αθμνμφκ ηδ δζενεφκδζδ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ, ηζξ ζοζπεηίζεζξ ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ιε ημ ααζμηζηυ ημοξ πενζαάθθμκ (βεςιμνθμθμβζηά ηαζ θοζζημπδιζηά παναηηδνζζηζηά), ηδ δζενεφκδζδ ηςκ επμπζαηχκ ηαζ δζαπνμκζηχκ δζαηοιάκζεςκ ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαζ ηδκ απυηνζζή ημοξ ζηζξ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ. Πανυθα αοηά, βζα ηδκ εκανιυκζζδ ιε ηζξ κέεξ Δονςπασηέξ Οδδβίεξ ηαζ ηονίςξ βζα ηδκ εθανιμβή ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ απμηεθεί δ βκχζδ ηδξ θεζημονβίαξ ημο μζημζοζηήιαημξ βζα κα αλζμθμβδεμφκ μζ ιεηααμθέξ, πμο πνμένπμκηαζ απυ ελςβεκείξ πανάβμκηεξ, υπςξ είκαζ μζ ακενχπζκεξ επζδνάζεζξ. Ζ βκχζδ ηδξ θοζζηήξ δζαηφιακζδξ ηαζ ηςκ ζοκεδηχκ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ζε πενζμπέξ ιε απμοζία ακενςπμβεκμφξ ηνμπμπμίδζδξ, απαζημφκ πνυκζα ααζζηήξ ένεοκαξ. Ζ Δθθάδα, ζε υ,ηζ αθμνά ημ αζμθμβζηυ πμζμηζηυ ζημζπείμ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ανίζηεηαζ ζε ειανοζηυ ζηάδζμ, ιε εθάπζζηεξ μθμηθδνςιέκεξ ακαθμνέξ βζα ηα νέμκηα φδαηα. Βαζζηυξ ζηυπμξ ημο ηεθαθαίμο απμηεθεί δ ζοκεζζθμνά ζηδ δζενεφκδζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ. Γζα ηδκ πναβιαημπμίδζή ηδξ, απαζηείηαζ δ ιεθέηδ ηςκ πμηαιχκ ζε λεπςνζζηυ επίπεδμ. Οζ επί ιένμοξ ζηυπμζ ημο ηεθαθαίμο είκαζ α) δ αλζμθυβδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ ηςκ πενζμπχκ ιεθέηδξ, α) δ ακαβκχνζζδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ

90 («βηνηηθή ηππνινγία»), μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζε ηάεε έκα απυ ηα δφμ πμηάιζα μζημζοζηήιαηα, β) δ δζενεφκδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ θοηχκ-δεζηηχκ ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ β) δ δζενεφκδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ βεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηάεε πμηαιμφ ηαζ δ) μ έθεβπμξ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ζε ηάεε θεηάκδ απμννμήξ λεπςνζζηά. Απχηενμ ζηυπμ ημο ηεθαθαίμο, απμηεθεί δ δζαιυνθςζδ ιζαξ μθμηθδνςιέκδξ μζημθμβζηήξ εζηυκαξ, βζα ηάεε πμηάιζ λεπςνζζηά, ζε υζμ ημ δοκαηυ ιεβαθφηενμ ααειυ θεπημιένεζαξ, δ μπμία εα αθμνά ηδκ οδνυαζα αθάζηδζδ, ηδ πδιζηή ηαηάζηαζδ ημο κενμφ αθθά ηαζ ηα βεςιμνθμθμβζηά ημοξ παναηηδνζζηζηά. Σα ζημζπεία αοηά απμηεθμφκ πθδνμθμνίεξ οπμαάενμο (background) μζ μπμίεξ είκαζ ακαβηαίεξ ζηδ δδιζμονβία ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ ζφιθςκα ιε ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60 ΔΔ. Α.2. Μεζνδνινγία Σμ πνχημ ιένμξ ημο ηεθαθαίμο αθμνά ηδ δζενεφκδζδ ηςκ ααζμηζηχκ ζοκεδηχκ (οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ζοκεήηεξ ηαζ θοζζημπδιζηή πμζυηδηα κενμφ) ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ. Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηδ ζδιακηζηυηδηα ηδξ ηάεε ιίαξ απυ αοηέξ ηζξ παναιέηνμοξ, εθανιυζηδηε έιιεζδ ακάθοζδ δζααάειζζδξ (Indirect Gradient Analysis). Ζ έιιεζδ ακάθοζδ, δ μπμία επζθέπεδηε ηαζ βζα ηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ (Απένμκηα ηαζ Λμφνμο), είκαζ δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (Principal Component Analysis, PCA), δ μπμία πναβιαημπμζήεδηε ιε ηζξ ηφνζεξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ (Βθέπε Πανάνηδια VI). Ζ επζθμβή ααζίζηδηε ζημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ, ημ μπμίμ ήηακ ηέζζενζξ θμνέξ ιζηνυηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηςκ βεςιμνθμθμβζηχκ δεδμιέκςκ ιέζα ζηα δείβιαηα, ηα μπμία θαίκεηαζ κα απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ βναιιζηά ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ. Καηά ηδκ εθανιμβή ηδξ ιεευδμο, έβζκε εζηίαζδ ηδξ ηθίιαηαξ (focus scaling) ζηζξ απμζηάζεζξ ιεηαλφ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ εέζεςκ (inter-sample distances). Οζ ηζιέξ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ δζαζνέεδηακ ιε ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ( Divided by Standard Deviation ) βζα κα ιεζςεεί δ δζαηφιακζδ ζηζξ ηζιέξ ηςκ ιεηααθδηχκ ηαζ επζθέπεδηε μ ιεηαζπδιαηζζιυξ «Center and Standardize». Ζ επζθμβή αοηή είκαζ ηαηάθθδθδ, υηακ μζ

91 πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ έπμοκ δζαθμνεηζηέξ ηθίιαηεξ ιέηνδζδξ (Ter Braak & Smilauer, 2002). Γζα ηδ πδιζηή αλζμθυβδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ εθανιυζηδηε ημ ύζηεκα Σξνθηθήο Καηάηαμεο (Nutrient Classification System, NCS), ημ μπμίμ έπεζ πνμηαεεί απυ ημοξ Skoulikidis et al. (2006). Σμ NCS, θαιαάκεζ οπυρδ ηζξ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP), ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P), ηςκ κζηνζηχκ (NO 3 -N), ηςκ κζηνςδχκ (NO 2 -N) ηαζ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (NH 4 -N) ηαζ ιπμνεί κα εθανιμζηεί ηυζμ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ πδιζηχκ ζοκεδηχκ ακαθμνάξ υζμ ηαζ βζα ηδκ ηαλζκυιδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ηάεε πενζμπήξ. Σμ ζφζηδια έπεζ ακαπηοπεεί πνςηανπζηά βζα ηα εθθδκζηά πμηάιζα ηαζ έπεζ θάαεζ οπυρδ ηα ηνζηήνζα πδιζηήξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ βζα ηζξ Μεζμβεζαηέξ πχνεξ (Cardoso et al., 2001). Σμ δεφηενμ ιένμξ, αθμνά ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ιε αάζδ ημοξ μνβακζζιμφξ, ηδκ μνβάκςζδ ηαζ ηδ δμιή ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηαζ ηδ δζενεφκδζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ, μζ μπμίεξ ηαεμνίγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Γζα ηδ δζάηνζζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ (Απένμκηα ηαζ Λμφνμο), εθανιυζηδηε ανπζηά Ηενανπζηή Σαλζκυιδζδ ζημ ζφκμθμ ηςκ αζμθμβζηχκ δεδμιέκςκ, ηα μπμία ζοθθέπεδηακ απυ ηδκ ημίηδ ηαζ ηα ηνάζπεδα, απυ υθεξ ηζξ επμπζηέξ δεζβιαημθδρίεξ (Καθμηαίνζ 2005-Φεζκυπςνμ 2007, ζε ζφκμθμ 8 επμπζαηχκ δεζβιαημθδρζχκ). Απυ ηδκ ακάθοζδ ελαζνέεδηακ ηα είδδ ηδξ υπεδξ, ηα μπμία ακαθφμκηαζ ζε λεπςνζζηυ ηεθάθαζμ (Κεθάθαζμ 4.Β) ηαζ ηα οδνυαζα είδδ ιε ιζηνή ζηαεενυηδηα (ειθάκζζδ <2 θμνέξ), βζα ιείςζδ ημο εμνφαμο. Χξ «Μέηξν Απόζηαζεο» (Distance Measure) πνδζζιμπμζήεδηε μ ζοκηεθεζηήξ μιμζυηδηαξ ημκ Sorensen (Bray Curtis) ηαζ ςξ ιέεμδμξ ζφκδεζδξ, δ ιέεμδμξ Δπέιηθην Β (Flexible beta), ιε επίπεδμ δζάηνζζδξ πάκς απυ ημ 60% (McCune & Grace, 2002). Γζα ηδ δζάηνζζδ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ, βζα ηάεε μιάδα, πνδζζιμπμζήεδηε δ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (Indicator Species Analysis, ISA), μ έθεβπμξ Αληηκεηάζεζεο (permutation test) ιε επζθμβή 1000 ακηζιεηαεέζεςκ, δ ηζιή πζεακυηδηαξ p<0,05 ηαζ δ Σζιή Γείηηδ ημο ηάεε θοημφ (Indicator Value) >25 (McCune & Grace, 2002). Δπίζδξ, βζα ηδ δζενεφκδζδ ηςκ ζπέζεςκ ιεηαλφ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ (IndSps) ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ εθανιυζηδηε άκεζε αλάιπζε δηαβάζκηζεο (Direct Gradient Analysis). Γζα ηδκ επζθμβή ηδξ ιεευδμο [βναιιζηήξ (linear) ή ιμκμηυνοθδξ

92 (unimodal)] ελεηάζηδηε ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ (ημο πνχημο άλμκα ηαλζεέηδζδξ) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Γζα ημκ Απένμκηα ημ ιήημξ αοηυ ήηακ ηέζζενζξ θμνέξ ιζηνυηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηςκ ιαηνμθοηζηχκ δεδμιέκςκ ιέζα ζηα δείβιαηα. Έηζζ, ηα δείβιαηα θαίκεηαζ κα απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ βναιιζηά ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ. ηδκ πενίπηςζδ αοηή, δ ηαηαθθδθυηενδ άιεζδ ακάθοζδ πενζααθθμκηζηήξ δζααάειζζδξ είκαζ δ Ακάθοζδ Πθεμκαζιμφ (Redundancy Analysis, RDA). Ζ RDA εζηζάζηδηε ζηζξ απμζηάζεζξ (focus scaling) ιεηαλφ ηςκ εζδχκ (inter-species distances), δδθαδή ηςκ IndSps. Πνμηεζιέκμο κα απμθεοπεεί δ οπεναμθζηή πνμζανιμβή (overfitting) ημο ιμκηέθμο, επζθέπεδηακ ιυκμ μζ ιεηααθδηέξ μζ μπμίεξ ήηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ (p<0,05). Ζ επζθμβή ηςκ ιεηααθδηχκ έβζκε ιε ηδ πνήζδ ηδξ απηόκαηεο επηινγήο (automatic selection) ζε ζοκδοαζιυ ιε ημκ έιεγρν αληηκεηαζέζεσλ (Monte Carlo permutation test), επζθέβμκηαξ 999 ακηζιεηαεέζεζξ (permutations) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Ακηίεεηα, βζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ, ημ ιήημξ ήηακ ηέζζενζξ θμνέξ ιεβαθφηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηαζ έηζζ επζθέπεδηε δ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (Canonical Correspondence Analysis, CCA) ςξ άιεζδ ακάθοζδ δζααάειζζδξ (Σer Braak & Smilauer 2002; Ter Braak 1995). Ζ επζθμβή ηςκ ιεηααθδηχκ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ απηόκαηεο επηινγήο ζε ζοκδοαζιυ ιε ημκ έιεγρν αληηκεηαζέζεσλ (Monte Carlo permutation test), επζθέβμκηαξ 999 ακηζιεηαεέζεζξ. Όπςξ ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, έβζκε εζηίαζδ ηδξ ηθίιαηαξ (focus scaling) ζηζξ απμζηάζεζξ ιεηαλφ ηςκ εζδχκ, δδθαδή ηςκ IndSps. Ο ηφπμξ ηδξ ηθίιαηαξ πμο πνδζζιμπμζήεδηε είκαζ δ ηθζιάηςζδ δζπθήξ επζθάκεζαξ (Biplot scaling) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Συζμ ζηδκ Αλάιπζε Πιενλαζκνύ (RDA) υζμ ηαζ ζηδκ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), πνμδβήεδηε μ έθεβπμξ ζοββναιιζηυηδηαξ (collinearity) βζα υθεξ ηζξ ιεηααθδηέξ. Οζ ιεηααθδηέξ ιε πανάβμκηα ζοββναιιζηυηδηαξ (variance inflation factor) VIF > 8 ελαζνέεδηακ αθμφ, ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ, μ VIF ιε ηζιέξ > 8 ζπεηίγεηαζ ιε ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman r > 0,700. Ζ ακάθοζδ αοηή, ζηδ ζοκέπεζα, εηηεθέζηδηε λακά ιε ηδκ πενζμνζζιέκδ ζεζνά ηςκ ζοββναιιζηχκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ηδ πνήζδ ηδξ αοηυιαηδξ επζθμβήξ (Automatic selection) ημο CANOCO s (forward selection procedure), υπςξ ακαθένεδηε πζμ πάκς

93 Ζ ζοιαμθή ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ ζηδκ πμθθαπθή παθζκδνυιδζδ οπμθμβίγεηαζ ιε ημ «Lambda». Σμ «Lambda-1» απμηεθεί ιέηνμ ηδξ ζοιαμθήξ ιζαξ ιεηααθδηήξ εάκ αοηή ήηακ δ ιμκαδζηή ιεηααθδηή ζημ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ (marginal effect), ηαζ ημ «Lambda-Α» ακηζπνμζςπεφεζ ηδ ζοιαμθή ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ, πανμοζζάγμκηαξ ηδ ζοιπθδνςιαηζηή ζοκεζζθμνά ηδξ ζηδκ παθζκδνυιδζδ ηδ ζηζβιή πμο αοηή εκζςιαηχκεηαζ ζημ ιμκηέθμ (conditional effect) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Σέθμξ, βζα ηδ ζοζπέηζζδ ηςκ αζμηζηχκ μιάδςκ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζε ηάεε πμηάιζ ιε ηα βεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηάεε θεηάκδξ απμννμήξ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιεηαλφ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ηαζ ηςκ εζδχκδεζηηχκ. Καηά ηδκ εθανιμβή ηδξ ιεευδμο, έβζκε εζηίαζδ ηδξ ηθίιαηαξ απμζηάζεςκ ιεηαλφ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ εζδχκ-δεζηηχκ (inter-species distances), εκχ μ ηφπμξ ηδξ ηθίιαηαξ, πμο πνδζζιμπμζήεδηε, είκαζ δ «Κιηκάθσζε θαηά Hills» (Hills scaling), επεζδή δ Κθζιάηςζδ δζπθήξ επζθάκεζαξ είκαζ ηαηάθθδθδ ζε ιζηνυ ιήημξ δζααάειζζδξ (length of gradient) (Ter Braak & Smilauer 2002). ε υθεξ ηζξ ακαθφζεζξ μζ ιεηααθδηέξ ιεηαζπδιαηίζηδηακ ιε αάζδ ημ θμβάνζειμ ημο δέηα [log (x+1)] ηαζ ιείςζδ ηδξ αανφηδηαξ ηςκ ζπάκζςκ εζδχκ (down weighting of rare species)

94 Α.3. Απνηειέζκαηα Α.3.1. Πνηακόο Αρέξνληαο α. Πεξηγξαθή ησλ πδξνγεσκνξθνινγηθώλ θαη θπζηθνρεκηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Α Υεκηθή αμηνιόγεζε ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Δθαξκνγή ηνπ πζηήκαηνο Σξνθηθήο Καηάηαμεο (NCS) Γζα ηδ πδιζηή αλζμθυβδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο οζηήιαημξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ, NCS (Nutrient Classification System), απαζηείηαζ μ οπμθμβζζιυξ ηδξ ιέζδξ ηζιήξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο ηαζ ημο θςζθυνμο ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ. Ο δείηηδξ NCS είκαζ πνήζζιμ ενβαθείμ βζα ηδ δζαπείνζζδ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ. ηδκ πναβιαηζηυηδηα, μ δείηηδξ NCS εα ιπμνμφζε κα απμηεθέζεζ ηδ αάζδ βζα ηδκ ηαλζκυιδζδ ηςκ ιζηνχκ ηαζ ιεζαίςκ πμηαιχκ ηδξ Δθθάδαξ ζφιθςκα ιε ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ενεπηζηχκ ημοξ αθάηςκ. Οζ πμηαιμί αοημί είκαζ θζβυηενμ νοπαζιέκμζ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ιεβαθφηενμοξ πμηαιμφξ ηδξ Δθθάδαξ ηαζ οπμζηδνίγμοκ πενζζζυηενεξ πνήζεζξ κενμφ (Skoulikidis et al., 2006). Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο, κζηνζηά (ΝΟ 3 -Ν), κζηνχδδ (ΝΟ 2 -Ν), αιιςκζαηά (ΝΖ 4 -Ν) ηαζ μθζηυ ακυνβακμ άγςημ (DIN), δίκμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.1. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, ζηζξ πενζζζυηενεξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ δ ααζζηή ιμνθή ακυνβακμο αγχημο είκαζ ηα κζηνζηά άθαηα (ΝΟ 3 -Ν), ιε ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ κα ηαηαβνάθμκηαζ ζηδ εέζδ εέζδ Α 9 (Κςηοηυξ). Σα κζηνχδδ άθαηα (ΝΟ 2 -Ν), οπμθμβίζηδηακ ζε ζπεηζηά παιδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ (<20ιg/l), ιε ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ κα ηαηαβνάθμκηαζ ζηδ εέζδ Α 15, ζημ Βμοαυ Ρέια. Ζ ορδθυηενδ ηζιή ημο ακυνβακμο δζαθοιέκμο αγχημο (DIN) ηαηαβνάθδηε ζηδκ εέζδ δεζβιαημθδρίαξ Α 15 ηαζ δ παιδθυηενδ ζηδ εέζδ Α 3 (Δζηυκα 4.Α.1). Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ απυ ημ Τπμονβείμ Γεςνβίαξ ζηζξ εέζδ Α 3 (2000 ιg/l) ηαζ Α8 (2400ιg/l), βζα ηα έηδ , ήηακ πμθφ

95 ιεβαθφηενεξ απυ αοηέξ πμο ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πανμφζα δζδαηημνζηή δζαηνζαή. Μεηνήζεζξ βζα ηδ εέζδ Α 8 πναβιαημπμζήεδηακ ηαζ απυ ημ ΤΠΔΥΧΓΔ, βζα ηα έηδ , ηαζ δ ιέζδ ηζιή ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ήηακ αηυια πζμ ορδθή (5100 ιg/l). Οζ ηζιέξ αοηέξ δζαθένμοκ απυ ηζξ πανμφζεξ ιεηνήζεζξ, υπςξ ηαζ απυ ηζξ ιεηνήζεζξ πμο έβζκακ ζηδκ πενζμπή, απυ ημ Πακεπζζηήιζμ Παηνχκ ηαηά ημ έημξ 1994, υπμο μζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ κζηνζηχκ ζηζξ εέζεζξ Α 3, Α 8 ηαζ Α ήηακ 190 ιg/l, 390 ιg/l ηαζ 830 ιg/l ακηίζημζπα. Ζ ιέζδ ηζιή ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ, δ μπμία ηαηαβνάθδηε ζηδ εέζδ Α 8 απυ ημ ΤΠΔΥΧΓΔ ( ) ήηακ 40 ιg/l, εκχ ζηζξ εέζεζξ Α 3, Α 8 ηαζ Α ήηακ 190 ιg/l, 390 ιg/l ηαζ 830 ιg/l ακηίζημζπα 3 ιg/l, 46 ιg/l ηαζ 70 ιg/l ακηίζημζπα (Πακεπζζηήιζμ Παηνχκ, 1994). Σέθμξ, μζ ηζιέξ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ, πμο ηαηέβναρε ημ Τπμονβείμ Γεςνβίαξ ζηδ εέζδ Α 8, ήηακ 50 ιg/l εκχ θίβμ πζμ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ ακαθένμκηαζ απυ ηδ ιεθέηδ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ (Α 3 =70 ιg/l, Α 8 =80 ιg/l ηαζ Α =180 ιg/l). Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ μθζημφ θςζθυνμο (TP) ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, πμο ιεηνήεδηακ ζηδκ πανμφζα δζαηνζαή, πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.2. Σα απμηεθέζιαηα δείπκμοκ υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηαζ βζα ηζξ δφμ ιμνθέξ θςζθμνζηχκ αθάηςκ ήηακ πμθφ παιδθέξ. Ζ παιδθυηενδ ιέζδ ηζιή PO 4 -P οπμθμβίζηδηε ζηδκ πενζμπή Α 6 ηαζ δ ιέβζζηδ ζηδ εέζδ Α 15, εκχ δ παιδθυηενδ ιέζδ ηζιή ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ημο TP ιεηνήεδηε ζηδ εέζδ Α 6 ηαζ δ ρδθυηενδ ζηδ εέζδ Α 3 (Δζηυκα 4.Α.2). ε ζφβηνζζδ ιε ηζξ πνμδβμφιεκεξ ιεηνήζεζξ, ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα μζ ιέζεξ ηζιέξ, ηυζμ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ υζμ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο, είκαζ πζμ παιδθέξ. Σα ζημζπεία απυ ημ ΤΠΔΥΧΓΔ ( ) βζα ηδ εέζδ Α8 ακαθένμοκ ιέζδ ηζιή μνεμθςζθμνζηχκ 50 ιg/l εκχ βζα ημκ μθζηυ θςζθυνμο 70 ιg/l. φιθςκα ιε ηδ αζαθζμβναθία, είκαζ θακενυ υηζ δ ααζζηή ιμνθή ακυνβακμο αγχημο ζηα πμηάιζα ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ είκαζ ηα κζηνζηά άιαηα, ηςκ μπμίςκ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηοιαίκμκηαζ ζημκ πμηαιυ Καθαιά απυ ιg/l (Kotti et al., 2004), υπμο δ ιέβζζηδ ηζιή πανμοζζάγεζ ζδιακηζηή απυηθζζδ απυ ηδ ιέβζζηδ ηζιή, δ μπμία ηαηαβνάθδηε ζημκ πμηαιυ Απένμκηα (825 ιg/l). ημ δζαζοκμνζαηυ πμηαιυ Αλζυ δ ιέβζζηδ ηζιή ζοβηέκηνςζδξ κζηνζηχκ αθάηςκ ήηακ 4033,4 ιg/l (Chatzinikolaou et al., 2006), εκχ ζημκ άκς νμο ημο Αθζάηιμκα, ζφιθςκα ιε ημοξ Skoulikidis et al. (2002), ηαηαβνάθδηακ μζ ορδθυηενεξ ηζιέξ κζηνζηχκ αθάηςκ (10850 ιg/l). Σέθμξ, ζφιθςκα ιε ημοξ Skoulikidis et al. (2006), δ παιδθυηενδ ηζιή

96 ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ζηα πμηάιζα ηδξ Γοηζηή Δθθάδαξ (Εχκδ 3) (αθέπε Δζηυκα 1.5) ηαηαβνάθδηε ζημκ πμηαιυ Αχμ (80 ιg/l) ζηδ εέζδ Μδθζά, εκχ δ ορδθυηενδ ηζιή (2550 ιg/l) ζημ ηεκυ νέια ζηδ εέζδ Μεεφδνζμ (Skoulikidis et al., 2006). Οζ ηζιέξ ηςκ θςζθμνζηχκ αθάηςκ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο, μζ μπμίεξ ιεηνήεδηακ ζηδκ πανμφζα ενβαζία, ήηακ παιδθυηενεξ απυ αοηέξ πμο ιεηνήεδηακ ζημκ πμηαιυ Καθαιά, ζημκ μπμίμ δ ορδθυηενδ ηζιή ήηακ πάκς απυ 500 ιg/l, ηζιή, δ μπμία είκαζ υνζμ βζα ηα νέμκηα φδαηα κα παναηηδνζζημφκ ςξ εοηνμθζηά. Οζ ορδθυηενεξ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ, ζφιθςκα ιε ηδκ πνυζθαηδ αζαθζμβναθία ζηα πμηάιζα ηδξ Δθθάδαξ, ηαηαβνάθδηακ απυ ημοξ Chatzinikolaou et al. (2006) ζημκ πμηαιυ Αλζυ (1475 ιg/l), εκχ ζημκ άκς νμο ημο πμηαιμφ Αθζάηιμκα ιεηνήεδηακ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ θίβμ ορδθυηενεξ απυ ηζξ ηζιέξ πμο ηαηαβνάθδηακ ζημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ ηοιαίκμκηαζ απυ ιg/l. Σέθμξ, ζφιθςκα ιε ημοξ Skoulikidis et al. (2006), δ παιδθυηενδ ηζιή ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ ζηα πμηάιζα ηδξ Γοηζηή Δθθάδαξ ηαηαβνάθδηε ζημκ πμηαιυ Νέδα (18 ιg/l) ζηδ εέζδ Δθζά, εκχ δ ορδθυηενδ ηζιή (355 ιg/l) ζημκ πμηαιυ Καθαιά ζηδ εέζδ Παθζμφνδξ (Skoulikidis et al., 2006)

97 Δηθόλα 4.Α.1: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηαζ ηδ δζάιεζμ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ αγχημο (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν ηαζ DIN) ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.1: Box Whisker plots showing the range and the median values of nitrogen nutrients (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν and DIN) in the sampling sites of Acheron river

98 Δηθόλα 4.Α.2.: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηαζ ηδ δζάιεζμ, ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο θςζθυνμο (PO 4 -P ηαζ TP) ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.2: Box Whisker plots showing the range and the median values of phosphate and Total Phosphorus (PO 4 -P and TP) in the sampling sites of Acheron river

99 Πίλαθαο 4.Α.1: Απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο οζηήιαημξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (NCS) ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ιε αάζδ ηζξ ιέζεξ επμπζηέξ ηζιέξ (Άκμζλδ-Καθμηαίνζ-Φεζκυπςνμ) ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν) ηαζ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P). Ζ ηαλζκυιδζδ αημθμοεεί ηδ πνςιαηζηή ηςδζημπμίδζδ ηδξ WFD (2000/60/ΔΔ). Table 4.A.1: Results of NCS implementation in sampling sites of Acheron river based on mean seasonal values (Spring-Summer-Autumn) of nitrogen nutrients (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν) and orthophosphates (PO 4 -P). The color classification follows the color encoding of the WFD (2000/60/ΔΔ). NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP Καινθαίξη Φζηλόπσξν Άλνημε A 1+2 G G G H H G M M H H G G M H H A 3 G H H H H G G H H H G H H H H A 4 G H M H H G G H H H G H H H H A 5 G H H H H G G H H H G H H H H A 6 G H H H H G H H H H G H H H H A 7 G H H H H G G H H H G H H H H A 8 G H G H H G G G H H G H H H H A 9 G H H H H G M H H H G H H H H A 10 M H M H H G M M H H M G M H H A 11 H G M H H G M G H H G M M H H A 12 M G M H H G M G H H G G G H H A 13 G G M H H G G G H H M M G H H A 14 M H M H H M H G H H G G G H H A 15 M G M H H H M G H H H G M H H Ζ εθανιμβή ημο οζηήιαημξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (National Classification System, NCS), επζηνέπεζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ πενζμπχκ ιε αάζδ ηδ πδιζηή ημοξ ηαηάζηαζδ ηαζ εζδζηυηενα ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο ηαζ ημο θςζθυνμο. Ζ επμπζηή ηαλζκυιδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ δίκεηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.1. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ πδιζηή πμζυηδηα ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηοιαίκεηαζ απυ «πςειή» έςξ «κέηξηα», αθμφ ηαιία εέζδ δε παναηηδνίζηδηε ιε «θησρή» ή «θαθή» πδιζηή πμζυηδηα. Πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) ήηακ πμθφ παιδθέξ ηαζ ιε αάζδ ιυκμ αοηυ ημ ηνζηήνζμ μζ πενζμπέξ παναηηδνίγμκηαζ ςξ πςειήο πδιζηήξ πμζυηδηαξ. Δπίζδξ, ημ Καθμηαίνζ, ηέζζενζξ πενζμπέξ (A 10, A 12, A 14 & Α 15 ) παναηηδνίζηδηακ ςξ κέηξηαο πδιζηήξ πμζυηδηαξ, ιε αάζδ ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ

100 ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (ΝΟ 3 -Ν) ηαζ 6 πενζμπέξ (A ) ιε αάζδ ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ (ΝΟ 2 -Ν). Σμ Φεζκυπςνμ, ιία ιυκμ πενζμπή (A 14 ) παναηηδνίζηδηε ςξ κέηξηαο πδιζηήξ πμζυηδηαξ ιε αάζδ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ (ΝΟ 3 -Ν), έλζ πενζμπέξ (Α 1+2, Α 9-12 & Α 15 ) ιε αάζδ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ αιιςκζαηχκ (ΝΖ 4 -Ν) ηαζ δφμ (Α 1+2 & Α 10 ) ιε αάζδ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνςδχκ (ΝΟ 2 -Ν). Σέθμξ, ηδκ Άκμζλδ, δφμ πενζμπέξ (Α 10 & A 13 ) παναηηδνίζηδηακ ςξ κέηξηαο πδιζηήξ πμζυηδηαξ ιε αάζδ ηυζμ ηα κζηνζηά (ΝΟ 3 -Ν) υζμ ηαζ ηα αιιςκζαηά (ΝΖ 4 -Ν) άθαηα ηαζ ηέζζενζξ πενζμπέξ ιε αάζδ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ (ΝΟ 2 -Ν). Ο Πίκαηαξ 4.Α.2 πανμοζζάγεζ ηα επίπεδα ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ζηζξ δζάθμνεξ πμζμηζηέξ ηαηδβμνίεξ ζφιθςκα ιε ηνεζξ ιεευδμοξ ηαλζκυιδζδξ: Γαθθζηή (Brunel et al., 1997), Ηηαθζηή (Decreto Legislativo, 1999) ηαζ Δονςπασηή (Cardoso et al., 2001). Πίλαθαο 4.Α.2: Δπίπεδα ενεπηζηχκ αθάηςκ ηαζ δ ηαηδβμνζμπμίδζδ ζηζξ 5 πμζμηζηέξ ηθάζεζξ ζφιθςκα ιε 3 δζαθμνεηζηέξ ιεευδμοξ (Brunel et al., 1997; Decreto Legislativo, 1999; Cardoso et al., 2001). Table 4.A.4: Levels of nutrients in the five quality classes according to 3 different methods (Brunel et al., 1997; Decreto Legislativo, 1999; Cardoso et al., 2001). Καηδβμνίεξ πμζυηδηαξ ςξ πνμξ ηα ενεπηζηά άθαηα ηαηά Brunel et al (1997) Τςειή Καιή Μέηξηα Αλεπαξθήο Καθή N-NO - 3 (mg/l) < >18 + N-NH 4 (mg/l) < >6.22 P-PO 3-4 (κg/l) < >653 TP (κg/l) < >1000 Καηδβμνίεξ πμζυηδηαξ ςξ πνμξ ηα ενεπηζηά άθαηα ηαηά Decreto Legislativo (1999) N-NO - 3 (mg/l) <0.07 <0.34 <1.13 <2.26 > N-NH 4 (mg/l) <0.023 <0.077 <0.39 <1.17 >1.17 TP (κg/l) < >1000 Καηδβμνίεξ πμζυηδηαξ ςξ πνμξ ηα ενεπηζηά άθαηα ηαηά Cardoso et al (2001) N-NO - 3 (mg/l) N-NH + 4 (mg/l) N-NO - 2 (κg/l) P-PO 4 (κg/l) TP (κg/l)

101 φιθςκα ιε ηζξ πζμ πάκς ηαηδβμνίεξ, μζ πενζμπέξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηαηδβμνζμπμζμφκηαζ ζηδκ πςειή ηαηδβμνία πμζυηδηαξ ιε αάζδ ηα ενεπηζηά άθαηα ημο θςζθυνμο, ηαζ ζοιθςκμφκ ιε ηδκ ηαηδβμνζμπμίδζδ ημο Skoulikidis et al. (2006). Ζ ορδθυηενδ ηζιή μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ, δ μπμία ιεηνήεδηε ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, ήηακ >30ιg/l ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο 80ιg/l. Οζ ηζιέξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ πανμοζζάγμοκ έκημκδ επμπζηή δζαηφιακζδ, ιε ηζιέξ απυ 0 ιg/l ζημ ζηαειυ Α 5 ημ Φεζκυπςνμ ημο 2005 εκχ δ ορδθυηενδ ηζιή (20,46 ιg/l) ιεηνήεδηε ζημ ζηαειυ Α 12 ημ Καθμηαίνζ ημο Ζ ηαηδβμνζμπμίδζδ, ζφιθςκα ιε ημοξ Skoulikidis et al. (2006), βζα ηα κζηνχδδ ενεπηζηά άθαηα βζα ηδκ πςειή πμζμηζηά ηθάζδ ζοιθςκεί ιε ηδκ ηαηδβμνζμπμίδζδ ηαηά Cardoso et al. (2001), ζηδκ μπμία ακαθένεηαζ υηζ δ ιέζδ ηζιή ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ κζηνςδχκ ζε πενζμπέξ ακαθμνάξ είκαζ 3ιg/l (Πίκαηαξ 4.Α.2). Οζ ιέζεξ ηζιέξ βζα ηζξ οπυθμζπεξ πμζμηζηέξ ηθάζεζξ ζοιθςκμφκ ζε βεκζηέξ βναιιέξ ιε ημ Δθθδκζηυ φζηδια Σαλζκυιδζδξ εηηυξ απυ ημ ηαηχηενμ υνζμ βζα ημκ παναηηδνζζιυ ηδξ ηαηήξ πμζμηζηήξ ηαηάζηαζδξ, υπμο ηαηά Cardoso et al. (2001) είκαζ 89,40 ιg/l, εκχ ηαηά Skoulikidis et al. (2006) είκαζ 70 ιg/l. Ζ ηαηδβμνζμπμίδζδ ζηζξ 5 ηθάζεζξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ πανμοζζάγεζ ανηεηέξ δζαθμνμπμζήζεζξ ζφιθςκα ιε ηζξ ιεευδμοξ πμο ακαθένμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.2 ηαζ ιε ημ φζηδια Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (NCS). οβηεηνζιέκα, ημ υνζμ βζα ηδκ ορδθή πμζμηζηή ηθάζδ ζημ Γαθθζηυ ζφζηδια ηαλζκυιδζδξ είκαζ ημ 0,07 mg/l, ηζιή πμθφ παιδθυηενδ απυ ηα οπυθμζπα ζοζηήιαηα ηαλζκυιδζδξ, ηα μπμία έπμοκ ηζιή ημκηά ζημ 0,020 mg/l. Απυ ηδκ άθθδ ημ ηαηχηενμ υνζμ βζα ηδκ ηαηή ηαηάζηαζδ είκαζ πμθφ παιδθυ ζημ εθθδκζηυ ζφζηδια ηαλζκυιδζδξ (0,50 mg/l) ζε ζπέζδ ιε ηα οπυθμζπα ζοζηήιαηα. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ημ Δθθδκζηυ φζηδια Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ έπεζ παιδθυηενα υνζα βζα ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ. Έηζζ, μζ πενζμπέξ αλζμθυβδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα έπμοκ αλζμθμβδεεί ιε ζπεηζηά αοζηδνά ηνζηήνζα ηαζ πανυθα αοηά, ηαιία πενζμπή δε παναηηδνίζηδηε ςξ ηαηήξ πμζυηδηαξ ιε αάζδ ηζξ ιέζεξ επμπζηέξ ηζιέξ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ. Σέθμξ, ηα υνζα ημο Δθθδκζημφ ζοζηήιαημξ ηαλζκυιδζδξ βζα ηζξ ηθάζεζξ πμζυηδηαξ, ιε αάζδ ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ, ανίζηεηαζ πμθφ ημκηά ζημ ζφζηδια ηαηά Cardoso et al. (2001) ηαζ είκαζ ηαηά πμθφ ιζηνυηενα απυ υηζ ζημ Ηηαθζηυ ηαζ Γαθθζηυ ζφζηδια

102 αλζμθυβδζδξ. Ζ ελήβδζδ πζεακυκ κα ανίζηεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ μ NCS αθμνά ιδ οδνμβεςιμνθμθμβζηά ηνμπμπμζδιέκεξ πενζμπέξ εκχ ημ Δονςπασηυ ζφζηδια (Cardoso et al., 2001) δίκεζ ηζξ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ ενεπηζηχκ ζημζπείςκ ηδξ ηάεε ηθάζδξ ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηαζ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. Α Τδξνγεσκνξθνινγηθή Οκαδνπνίεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Πνμηεζιέκμο κα βίκεζ ακαθοηζηή πενζβναθή ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ Α 1 ηαζ Α 2 ιεηά ημ πνχημ έημξ δεζβιαημθδρζχκ ηαζ ηζξ πνμηαηανηηζηέξ επελενβαζίεξ, εεςνήεδηακ ςξ ιία εέζδ (Α 1+2 ) θυβς ηδξ ορδθήξ μιμζυηδηαξ ηυζμ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ υζμ ηαζ ζηδ οδνμβεςιμνθμθμβία ηςκ πενζμπχκ. Ζ μιαδμπμίδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζε γχκεξ πενζααθθμκηζηήξ δζααάειζζδξ ηαζ δ ακαθοηζηή πενζβναθή ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ, ηα μπμία επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ λεπςνζζηά, είκαζ μοζζαζηζηή βζα ηδκ πεναζηένς δζενεφκδζδ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ζε ηάεε εέζδ. Σα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, ηα μπμία επζηναημφκ ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ, ηαεμνίγμοκ ηαηά ηφνζμ θυβμ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Γζα ημ θυβμ αοηυ εεςνείηαζ απαναίηδηδ δ πενζβναθζηή ακάθοζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ πνμηεζιέκμο κα δζενεοκδεμφκ μζ ζπέζεζξ ιεηαλφ ααζμηζηχκ ηαζ αζμηζηχκ παναιέηνςκ. ημκ Πίκαηα 4.Α.3 δίκμκηαζ ακαθοηζηά ηα ημπμβναθζηά ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Σα ημπμβναθζηά παναηηδνζζηζηά αθμνμφκ ηδκ έηηαζδ ηδκ θεηάκδξ απμννμήξ, ηδκ απυζηαζδ απυ ηδκ ημκηζκυηενδ πδβή ηαζ ηδκ απυζηαζδ απυ ηδ εάθαζζα. ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ζοβηαηαθέβμκηαζ ηα πζμ ηάης: Γεςιμνθμθμβζηυξ ηφπμξ, Μμνθή ημζθάδαξ, Πθάημξ ημίηδξ, Τπυζηνςια ημίηδξ, ηίαζδ ημίηδξ η.α (Πίκαηαξ 4.Α.3; Βθέπε ηαζ Πανάνηδια VII). Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηαζ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ, πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.4 ηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α

103 Πίλαθαο 4.Α.3: Σμπμβναθζηά ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζηδκ πενζμπή θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Table 4.A.3: Topographical and hydrogeomorphological characteristics of all sampling sites of Acheron river basin. Έθηαζε ιεθάλεο απνξξνήο [km 2 ] Απόζηαζε από πεγή [Km] Απόζηαζε από ζάιαζζα [Km] Μέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία αέξα [ºC] Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε [mm] Γεσκνξθνινγηθόο ηύπνο A 1,2 A 3 A 4 A 5 A 6 A 7 A 8 A 9 A 10 A 11 A 12 A 13 A 14 A ,78 324,85 324,85 324,85 324,85 349,18 358,33 165,64 718,83 718,83 718,83 718,83 164, ,9 3,17 3,44 2,8 8,06 12,43 16,5 8,5 19,11 19,45 18,37 16,5 4,9 25,682 23,782 22,512 20,092 16,812 11,552 7,185 7,207 0,954 0,497 0,335 1,238 6,807 5, ,3 17,3 17,3 17,3 17,3 17,3 17,3 17,3 17, ,3 886,3 886,3 886,3 886,3 886,3 886,3 886,3 886,3 Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Δθζημεζδέξ ιε ζηνμθέξ Πθεονζηά ηακάθζα Πθεονζηά ηακάθζα Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Κακμκζημφξ ιαζάκδνμοξ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Μνξθή θνηιάδαο Φανάββζ πήιαημξ U Ρδπή Ρδπή Ρδπή Ρδπή Ρδπή Κμίθδ Ρδπή Ρδπή Ρδπή Ρδπή Κμίθδ Κμίθδ Κιίζε [%] 34,4 6,9 5,2 1,8 6,9 0,5 0,3 3,6 3,5 1, ,6 1,8 Σάμε πνηακνύ (Strahler's system) % Αιινπβηαθό Τπόζηξσκα % Αζβεζηνιηζηθό Τπόζηξσκα θίαζε θνίηεο Μεζαία έηεεζδ Μεζαία θςηεζκή έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνςξ εηηεεεζιέκμ ηίαζδ Μεζαία έηεεζδ Μεζαία θςηεζκή έηεεζδ Πιάηνο θνίηεο[m] Μεζαία θςηεζκή έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ Φοζζηά πενζμνζζιέκμ Μεζαία έηεεζδ πλνιηθή έθηαζε παξόρζηαο δώλεο [m] Σύπνο ελδηαηηήκαηνο %Μεγάιν ππόζηξσκα θνίηεο %Μεζαίν ππόζηξσκα θνίηεο %Μηθξό ππόζηξσκα θνίηεο Ρδπμί φθαθμζ Ρδπμί φθαθμζ Ρμέξ Ρμέξ Βαεζά κενά ιε ανβή νμή Ρμέξ Ρμέξ Ρμέξ Ρμέξ Βαεζά κενά ιε ανβή νμή Βαεζά κενά ιε ανβή νμή Βαεζά κενά ιε ανβή νμή Ρμέξ Ρμέξ

104 Ο ηφνζμξ άλμκαξ 1 (ΑΥ1) ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ελδβεί ημ 45,1% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ μ άλμκαξ 2 ημ 16,5%, εκχ δ αενμζζηζηή πμζμζηζαία δζαηφιακζδ είκαζ 61,6% (Πίκαηαξ 4.Α.4). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, μ ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1), μ μπμίμξ ελδβεί ηαζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ, δζαπςνίγεζ ηζξ πενζμπέξ ζφιθςκα ιε ηδκ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ πεγέο-εθβνιέο. ημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1), ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ πδβέξ (Α 1+2, Γθοηή), ηαζ ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (Α 11, Α 12 & Α 13, Αιιμοδζά) (Δζηυκα 4.Α.3). Σα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηα μπμία ηονζανπμφκ ζηζξ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ πδβέξ είκαζ ημ ιεβάθμ ππόζηξσκα θνίηεο, δ θιίζε, ημ ιεβάθμ πςόκεηξν ηαζ δ ιεβάθδ ηαρύηεηα λεξνύ (Δζηυκα 4.Α.3), εκχ ζηα ανκδηζηά ημο άλμκα ανίζημκηαζ ημ θεπηυ ππόζηξσκα ημίηδξ ηαζ δ επίπεδδ κνξθή θνηιάδαο. Πίλαθαο 4.Α.4: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιε ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Table 4.A.4: Summary of Principal Component Analysis results of hydrogeomorphological and river basin characteristics of the sampling sites in river Acheron. ΑΥ1 ΑΥ1 Ηδζμηζιέξ (Eigenvalues): 0,451 0,165 Αενμζζηζηή Πμζμζηζαία δζαηφιακζδ (Cumulative variance) (%): 45,1 61,6 Γεςβναθζηυ πθάημξ (X) Γεςβναθζηυ ιήημξ (Y) Τρυιεηνμ (Altitude, m) Έηηαζδ θεηάκδξ απμννμήξ (Area_Wat, km 2 ) Σάλδ πμηαιμφ (Strahler s order) οκέπεζα πμηαιμφ (Sinuosity) Απυζηαζδ απυ εάθαζζα (Sea_ Dist, m) Απυζηαζδ απυ ημκηζκυηενδ πδβή (Spr_ Dist, m) Κθίζδ (Slope, %) Αθθμοαζαηυ οπυζηνςια (Alluvial, %) Αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια (Calcareous, %) Μέζδ ηαπφηδηα κενμφ (Veloc_Wat, m/cm) Μέζμ αάεμξ κενμφ (Mean_Wat_Depth, m) ηίαζδ ημίηδξ (Shading) Πθάημξ ημίηδξ (Chan_Width, m) Πμζμζηυ ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (Sub_Big, (%) Πμζμζηυ ιεζαίμο οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (Sub_Medi, (%) Πμζμζηυ θεπημφ οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (Sub_fine, (%) Μμνθή ημζθάδαξ (Valley_F) Σφπμξ εκδζαζηήιαημξ (Habitat) οκμθζηή έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ (Tot_Rip, m)

105 Ο δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2) δζαπςνίγεζ ηζξ πεδζκέξ πενζμπέξ, ζε αοηέξ ιε ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ, ιεβάθδ πανυπεζα γχκδ ηαζ πνμζπςζζβεκή (alluvial) πεηνχιαηα, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημ ηάης ιένμξ ημο βναθήιαημξ. Δκχ, ζημ πάκς ιένμξ ημο βναθήιαημξ ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ, πμο παναηηδνίγμκηαζ ιε ζηεκυ πθάημξ ημίηδξ, δ πανυπεζα γχκδ πενζμνίγεηαζ ζε ιία ζηεκή θςνίδα (Δζηυκα 4.Α.3) ηαζ παναηηδνίγμοκ ηονίςξ ηζξ πενζμπέξ ζημκ πμηαιυ Κςηοηυ (Α 9 ), ζημ Βμοαυ νέια (Α 15 ) ηαζ ζηα ανδεοηζηά ηακάθζα (Α 10, Α 14 ) (Δζηυκα 4.Α.3). Δηθόλα 4.Α.3: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιε ηδ πνήζδ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Σμ βνάθδια πανμοζζάγεζ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηαζ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ. Figure 4.A.3: Principal Component Analysis plot, using the geomorphological characteristics of Acheron river basin. Graph shows the geomorphological characteristics and the sampling sites. 94

106 Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) είκαζ πμθφ ζδιακηζηά ζηδκ ηαηακυδζδ ηδξ θεζημονβίαξ ηςκ εκδζαζηδιάηςκ ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, αθμφ πανέπεζ πθδνμθμνίεξ ζπεηζηέξ ιε ημ πμζεξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ ηαζ ζε πμζμ ααειυ (ιήημξ δζακφζιαημξ) επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ. Πνυηεζηαζ βζα ζδιακηζηή πθδνμθμνία, δ μπμία εα αμδεήζεζ ζηδκ ηαηακυδζδ ηδξ ααζμηζηήξ ηοπμθμβίαξ (Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ), δ μπμία αημθμοεεί ζηδκ επυιεκδ εκυηδηα. Δπίζδξ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ (ζε επίπεδμ εέζδξ αθθά ηαζ μιάδςκ αθάζηδζδξ) εα ηαεμνζζημφκ μζ ηφνζεξ πανάιεηνμζ (θοζζημπδιζηέξ ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ), μζ μπμίεξ παίγμοκ ηαεμνζζηζηυ θυβμ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. β. Γηεξεύλεζε ησλ βηνινγηθώλ/αβηνηηθώλ ζπλζεθώλ θαηά κήθνο ηνπ πνηακνύ Α Βηνηηθή Σππνινγία Ζ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis) εθανιυζηδηε ζε ζοκμθζηά 103 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 81 είδδ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ (ελαζνέεδηακ ηα είδδ πμο απακημφκ θζβυηενμ απυ 2 θμνέξ). Ζ Δζηυκα 4.Α.4 πανμοζζάγεζ ημ δεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ ηαζ δείπκεζ ηδκ φπανλδ έλζ δζαθμνεηζηχκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Οζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ θαίκεηαζ κα δζαηνίκμκηαζ ζημ δεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ, ιπμνμφκ κα δζαπςνζζημφκ ζε αοηέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημκ άκς νμο ημο πμηαιμφ (Upper reaches), α) ζημ πεδζκυ ηιήια (Middle reaches) ηαζ β) ζημ εηαμθζηυ ηιήια (Estuaries) ημο πμηαιμφ (Δζηυκα 4.Α.4). Ο πνχημξ δζαπςνζζιυξ ζημ δεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ πανμοζζάγεζ ζδζαίηενμ εκδζαθένμκ, αθμφ μιαδμπμζεί μιμζμβεκείξ πενζμπέξ (Α 10, Α 11, Α 12 ηαζ Α 13 ) (n=32, 23,1% ημο ζοκυθμο ηςκ επζθακεζχκ). Οζ πενζμπέξ αοηέξ απακημφκ ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ζηζξ μπμίεξ ακαπηφζζεηαζ ιία δζαηνζηή Οιάδα Βθάζηδζδξ (VI). Οζ ααζζηέξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ημ εηαμθζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα είκαζ ημ πηοπςζζβεκέξ οπυζηνςια (% alluvial), ημ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ ηαζ δ έηηαζδ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ (Δζηυκα 4.Α.1). 95

107 Ζ δεφηενδ μιαδμπμίδζδ πενζθαιαάκεζ 16 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ απυ δφμ δζαθμνεηζηέξ πενζμπέξ (Α 1+2 ηαζ Α 3 ), ζαθχξ δζαπςνζζιέκεξ απυ ηζξ οπυθμζπεξ. Οζ πενζμπέξ αοηέξ εκημπίγμκηαζ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ζημ πςνζυ Γθοηή (Δζηυκα 4.Α.4) ηαζ παναηηδνίζηδηακ ςξ Οιάδα Βθάζηδζδξ I. Ο άκς νμοξ ημο Απένμκηα, ζφιθςκα ηαζ ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (PCA) παναηηδνίγεηαζ απυ ιεβάθδ ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ιεβάθδ ηθίζδ ηδξ ημζθάδαξ (Δζηυκα 4.Α.3). Ζ ηνίηδ Οιάδα πενζθαιαάκεζ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πενζμπχκ δεζβιαημθδρίαξ Α 4, Α 5, Α 6, Α 7, Α 8, Α 9, Α 14, ηαζ Α 15 ηαζ απμηεθεί ηδκ πζμ εηενμβεκή μιάδα (Δζηυκα 4.Α.4). Πενζθαιαάκεζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηυζμ ζηδκ ηφνζα ημίηδ ημο πμηαιμφ Απένμκηα (Α 4, Α 5, Α 6, Α 7 & Α 8,) υζμ ηαζ ζημοξ ηφνζμοξ παναπυηαιμοξ (Κςηοηυ ηαζ Βμοκυ Ρέια) ηαζ ηα ανδεοηζηά ηακάθζα (Α 14 ). Γζαπςνίγεηαζ ζε επζιένμοξ ηιήιαηα ηαζ, ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ, (Δζηυκα 4.Α.3) δζαηνίκμκηαζ ζε 4 Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (II, III, IV, V), μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ημ πεδζκυ ηιήια ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Οζ ηφνζεξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ πανάιεηνμζ μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ηδκ πεδζάδα ημο πμηαιμφ Απένμκηα, είκαζ μ ηφπμξ ημο εκδζαζηήιαημξ (habitat type), δ ηάλδ πμηαιμφ (strahler s order), ημ πθάημξ ημίηδξ (channel width), δ ζοκμθζηή έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (total riparian width) ηαζ δ ηονίανπδ ιμνθή ημζθάδαξ (valley form) (Δζηυκα 4.Α.3). 96

108 Δηθόλα 4.Α.4: Γεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ ζηζξ 103 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα (81 είδδ ιαηνμθφηςκ, ιε επίπεδμ δζάηνζζδξ > 60%). Figure 4.A.5: Dendrogram of Hierarchical cluster analysis based on floristic data of 103 sample plots in Acheron river (81 macrophyte species, 60%). 97

109 Α Πεξηγξαθή ησλ πδξόβησλ θπηνθνηλσληώλ Γζα ηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) ιε ζημπυ, ηδκ πενζβναθή ηδξ ζενανπζηήξ δμιήξ ηδξ αθάζηδζδξ ζε ηάεε μιάδα, αθθά ηαζ ηδ δζάηνζζδ ηςκ ζδιακηζηχκ εζδχκ-δεζηηχκ (Indicator Species, IndSps). Σα ηνζηήνζα βζα ημκ ηαεμνζζιυ εκυξ είδμοξ, ςξ είδμξ-δείηηδξ, είκαζ δ ηζιή ηδξ IndVal max ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδκ ηζιή πζεακυηδηαξ p ημο είδμοξ ζηδκ ηάεε μιάδα. Ο Πίκαηαξ 4.Α.6 πανμοζζάγεζ ηα απμηεθέζιαηα ημκ έθεβπμ Monte Carlo, ιε ηδ πνήζδ 1000 ακηζιεηαεέζεςκ. Σα είδδ, ηα μπμία πανμοζζάγμκηαζ ιε έκημκδ βναθή (bold), είκαζ αοηά, ηα μπμία παναηηδνίζηδηακ ςξ είδδ-δείηηεξ (IndSps) βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ ημοξ ηφνζμοξ παναπυηαιμοξ ημο. οκμθζηά, 33 είδδ παναηηδνίζηδηακ ςξ Δίδδ-Γείηηεξ (IndSps), 11 απυ ηα μπμία ακήημοκ ζηα εθυθοηα, 6 ζηα ανουθοηα ηαζ 5 ζηα οδνυθοηα. Απυ ηα πηενζδυθοηα ηαζ ηα οβνυθζθα, 8 είδδ παναηηδνίζηδηακ ςξ είδδ-δείηηεξ, 2 είδδ ακήημοκ ζηα θφηδ εκχ έκα είδμξ ακήηεζ ζηα πενζαία. Οζ ακαθοηζημί πίκαηεξ ιε ηα είδδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζε ηάεε Οιάδα Βθάζηδζδξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ ISA, (ζρεηηθή ζπρλόηεηα θαη αθζνλία) (Frequency) δίκμκηαζ ζημ Πανάνηδια III. Πίλαθαο 4.Α.5: Απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) ηαζ ημο εθέβπμο Monte Carlo (1000 ακηζιεηαεέζεζξ), ζε ζφκμθμ 81 εζδχκ ιαηνμθφηςκ ηαζ 103 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ, ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Γίκμκηαζ δ πθςνζδζηή μιάδα ημο ηάεε είδμοξ, μζ ηζιέξ ηςκ παναηδνμφιεκςκ ιέβζζηςκ ηζιχκ δείηηδ (IndVal max ), δ ηζιή ηδξ πζεακυηδηαξ (p*) ηαζ δ μιάδα ιε ηδ ιεβαθφηενδ ηζιή δείηηδ (Max group). Σα είδδ-δείηηεξ (IndSps) πανμοζζάγμκηαζ ιε έκημκδ βναθή. Table 4.A.5: Results from ISA along with Monte Carlo permutation test (1000 permutations) applied in 81 macrophyte species and 103 sampling plots of Acheron river basin. IndVal max : maximum observed indicator values, p*= value probability, Max group: refers to the group with the highest index value along with the florist group of each species. Species in bold have been identified as indicator species (IndSps). α/α Υισξηδηθή νκάδα IndVal max p * Group Max 1 Carex acuta All. PHe 93,7 0, Arundo donax L. PHg 75,4 0, Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel PHe 75,2 0, Equisetum telmateia Ehrh PTE 67,2 0, Pellia endiviifolia (Dicks.) Dumort. BrI 55,6 0, Scirpus holoschoenus L. PHe 53,8 0, Mentha aquatica L. PHe 53 0, Pteridium aquilinum (L.) Kuhn PTE 50 0, Potamogeton pectinatus L. PHy 49 0,

110 10 Lycopus europaeus L. PHe 48,2 0, Lysimachia nummularia L. PHe 41,2 0, Myriophyllum spicatum L. PHy 40,5 0, Potamogeton nodosus Poiret PHy 39,5 0, Ceratophyllum demersum L. PHy 39 0, Brachythecium rivulare Schimp. Brm 37,5 0, Cladophora sp. Kutz. ALG 35 0, Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. Brm 33,3 0, Conocephalum conicum (L.) Dumort. BrI 31,2 0, Scirpus lacustris L. PHe 31,2 0, Selaginella denticulata (L.)Spring PTE 31,2 0, Nasturtium officinale R. Br PHe 29,5 0, Alisma lanceolatum With PHe 29,4 0, Ulva prolifera O. F Muller ALG 28,7 0, Andiantum capillus-veneris L. PTE 25 0, Fontinalis antipyretica Hedw Brm 23,1 0, Polygonum hydropiper (L.) Spach PHe 18,8 0, Eurhynchiastrum pulchellum (Hedw.) Ignatov & Huttunen Brm 18,7 0, Potamogeton pusillus L. PHy 17,6 0, Polygonum persicaria (L.) Gray PHg 17,2 0, Polygonum salicifolium Brouss PHg 15,5 0, Dittrichia viscosa (L) Greuter PHx 15,4 0, Plantago major L. PHe 15,4 0, Rumex conglomeratus Murray PHg 15,4 0, Potamogeton natans L. PHy 11,8 0, Ulva linza L. ALG 12,5 0, Myriophyllum verticillatum L. PHy 12,5 0, Equisetum arvence L. PTE 12,5 0, Epilobium angustifolium L. PHg 12,5 0, Mentha longifolia (L.) Hudson PHe 11,8 0, Cinclidotus aquaticus (Hedw.) Bruch & Schimp. Brm 11,1 0, Veronica anagallis aquatica L. PHe 10,8 0, Berula erecta (Hudson) Coville PHe 10,7 0, Lythrum salicaria L. PHe 9,9 0, Lythrum junceum Banks & Solander. PHe 7,8 0, Potamogeton crispus L. PHy 7,8 0, Coronilla valentina L. PHx 7,7 0, Bromus hordaceaceus L. PHx 7,7 0, Prunella vulgaris L. PHe 7,7 0, Stellaria media (L.) Vill PHg 7,7 0, Taraxacum officinale F.H. Wigg. PHx 7,7 0, Geranium columbinum L. PHx 7,7 0, Lolium rigidum Gaudin PHx 7,7 0, Conyza canadensis (L.) Cronq PHx 7,7 0, Daucus carota L. PHx 7,7 0, Sherardia ervensis L. PHx 7,7 0, Theligonum cynocrambe L. PHx 7,7 0, Veronica acinifolia L. PHg 7,7 0, Veronica beccabunga L. PHe 7,7 0, Lemna gibba L. PHy 7,6 0, Leptodictyum riparium (Hedw.) Warnst. BRm 6,2 0, Platyhypnidium riparioides (Hedw.) Dixon BRm 6,2 0, Apium repens (Jacq.) Lag. PHe 6,2 0, Asplenium trichomanes L. PTE 6,2 0, Chara vulgaris L ALG 6,2 0, Aster tripolium L. PHy 6,2 0, Juncus bulbosus L. PHe 6,2 0, Azolla filiculoides Lam. PTE 6,2 0, Samolus valerandi L. PHg 6,2 0, Lemna minor L. PHy 6,2 0, Leptodictyum humile (P. Beauv.) Ochyra Brm 6,2 0,

111 71 Ranunculus cornutus DC PHg 3,4 0, Equisetum ramossissimum Desf PTR 5,6 0, Carex rupestris All. PHe 5,9 0, Polygonum mite Schrank PHg 5,9 0, Carex flacca Schreber PHe 4,1 0, Cyperus fuscus L. PHe 3,4 0, Epilobium hirsutum L. PHe 3,2 0, Riccia fluitans L. BrI 3, Juncus acutus L. PHe 3, Chenopodium ambrosioides L. PHx 3, Carex melanostachya M. Bieb. ex Willd. PHe 3,1 1 6 Οκάδα Βιάζηεζεο I: Carex acuta- Pteridium aquilinum-brachythecium rivulare- Conocephalum conicum Πενζθαιαάκεζ 16 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημκ άκς νμο ημο πμηαιμφ Απένμκηα ημκηά ζημ πςνζυ Γθοηή (Α 1+2 ηαζ Α 3 ). ηα ηνάζπεδα ηςκ πενζμπχκ αοηχκ ζοβηονζανπμφκ, ημ εθυθοημ Carex acuta ιε ηζιή δείηηδ (IndVal= 93,7) ηαζ ημ πηενζδυθοημ Pteridium aquilinum ιε ηζιή δείηηδ 50 (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). Υαναηηδνζζηζηυ επίζδξ είδμξ βζα ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η, είκαζ ημ πηενζδυθοημ Selaginella denticulata (IndVal=31,2), ημ μπμίμ παναηδνήεδηε κα ακαπηφζζεηαζ ζηα ηνάζπεδα ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). ημκ οβνυ δίαοθμ, ηαζ πνμζημθθδιέκμ ζημ οπυζηνςια ηδξ ημίηδξ, ηαηαβνάθδηε ημ θοθθυανομ (Brm) Brachythecium rivulare. Σμ δπαηζηυ είδμξ Conocephalum conicum ηαζ ημ θοθθυανομ Eurhynchiastrum pulchellum ανέεδηακ κα ζοβηονζανπμφκ ζηζξ οβνέξ ηαζ ζηζενέξ εέζεζξ ηδξ εκενβήξ ημίηδξ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η ηαηαβνάθδηε ζε πενζμπέξ ιε ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα νμήξ, ιε πζμ νδπά, ηαεανά ηαζ ηνφα κενά απυ υηζ μζ οπυθμζπεξ μιάδεξ. Σμ κενυ ηδξ μιάδαξ αοηήξ είπε επίζδξ ηδ παιδθυηενδ ιέζδ ηζιή ζοβηέκηνςζδξ κζηνζηχκ αθάηςκ, δζαθοιέκμο ακυνβακμο αγχημο ηαζ ηδ παιδθυηενδ ηζιή ph (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οκάδα Βιάζηεζεο II: Scirpus holoschoenus-polygonum salicifolium-plantago major Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ II πενζθαιαάκεζ 13 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημ ιέζμ νμο ημο πμηαιμφ, ζηδ γχκδ ηδξ δζάανςζδξ (Α 4 ηαζ Α 5 ) ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ βνήβμνα κενά ιε εκδζαίηδια νδπχκ οθάθςκ (riffle). Σα ζδιακηζηυηενα είδδ αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ ηα Scirpus holoschoenus (IndVal=53,8), 100

112 Polygonum salicifolium (IndVal=15,5), Dittrichia viscosa (IndVal=15,4), Plantago major (IndVal=15,4) ηαζ Rumex conglomeratus (15,4) (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ακαθενεεί υηζ, ζφιθςκα ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ, ζηδκ μιάδα αοηή ηαηαβνάθδηε δ παιδθυηενδ ηζιή ηδξ ιέζδξ ζοβηέκηνςζδξ Chl-a, υπςξ ηαζ δ παιδθυηενδ ηζιή δζαθοιέκμο μλοβυκμο (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οκάδα Βιάζηεζεο III: Arundo donax -Scirpus lacustris Fontinalis antipyretica Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ απμηεθείηαζ απυ 16 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ παναηηδνζζηζηέξ ηδξ γχκδξ δζάανςζδξ ημο πμηαιμφ. Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ανίζημκηαζ πμθφ ημκηά ζημ πςνζυ Καζηνί (Α 8 & Α 7 ) ηαζ ζημκ παναπυηαιμ Βμοαυ Ρέια (Α 15 ), δδιζμονβχκηαξ ιζα μιάδα, ζηδκ μπμία επζηναηεί δ «αζηηθή ρξήζε γεο». Σα ζδιακηζηυηενα είδδ αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ ηα Arundo donax (IndVal=75,4), Scirpus lacustris (IndVal=31,2) ηαζ Fontinalis antipyretica (IndVal=23,1), (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). Ζ πμζυηδηα ημο κενμφ ζηζξ πενζμπέξ αοηέξ παναηηδνίγεζαζ απυ ηζξ ορδθυηενεξ ιέζεξ ηζιέξ Οθζημφ θςζθυνμο (TP), μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (NH 4 -N) (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οκάδα Βιάζηεζεο IV: Brachythecium rutabulum- Pellia endiviifolia- Equisetum telmateia ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV μιαδμπμζμφκηαζ 8 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ εέζδξ A 6, δ μπμία εκημπίγεηαζ επίζδξ ζημ ιέζμ νμο ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Ζ εέζδ Α 6, δζαθμνμπμζείηαζ ζδιακηζηά απυ ηζξ οπυθμζπεξ εέζεζξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, αθμφ ζε αοηήκ επζηναημφκ δζαθμνεηζηέξ οδνμιμνθμθμβζηέξ ζοκεήηεξ (π.π ιεβάθμ αάεμξ κενμφ, ιζηνή ηαπφηδηα κενμφ, ιεβάθδ ζηίαζδ ημίηδξ θυβς έκημκδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ). Σα ηονίανπα είδδ είκαζ ηα Equisetum telmateia (IndVal=67,2), Pellia endiviifolia (IndVal=55,6) ηαζ Brachythecium rutabulum (IndVal=33,3) (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). Συζμ ημ πηενζδυθοημ υζμ ηαζ ηα ανουθοηα ηαηαβνάθδηακ ζε ζηζενέξ ηαζ οβνέξ εέζεζξ ζηα ηνάζπεδα (εκενβή ημίηδ) ηςκ επζθακεζχκ δεζβιαημθδρίαξ. Οζ θοζζημπδιζηέξ πανάιεηνμζ ημο κενμφ ηδξ Οιάδαξ IV παναηηδνίγμκηαζ απυ ηζξ παιδθυηενεξ ιέζεξ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P), μθζημφ 101

113 θςζθυνμο (TP), κζηνςδχκ (NO 2 -N), κζηνζηχκ (NO 3 -N) ηαζ δζαθοιέκμο ακυνβακμο αγχημο (DIN) (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οκάδα Βιάζηεζεο V: Mentha aquatica-lycopus europaeus-lysimachia nummularia-myriophyllum spicatum-potamogeton nodosus Ζ πθμοζζυηενδ ζε ανζειυ εζδχκ δεζηηχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ είκαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ V, δ μπμία παναηηδνίγεηαζ απυ ηδ ιεβάθδ αθεμκία εθμθοηζηχκ ηαζ οδνμθοηζηχκ εζδχκ. Σα παναηηδνζζηζηυηενα είδδ είκαζ: Mentha aquatica (IndVal=53), Lycopus europaeus (IndVal=48,2), Lysimachia nummularia (IndVal=41,2), Myriophyllum spicatum (IndVal=40.2), Potamogeton nodosus (39,5%), Ceratophyllum demersum (IndVal=39), Nasturtium officinale (IndVal=29,5), Alisma lanceolatum (IndVal=29,4), Polygonum hydropiper (IndVal=18,8), Potamogeton pusillus (IndVal=17,6) ηαζ Polygonum persicaria (IndVal=17,2) (Πίκαηαξ 4.Α.5 ηαζ Πανάνηδια III). Ζ μιάδα αοηή ακηζπνμζςπεφεζ ηδκ οδνυαζα αθάζηδζδ, δ μπμία παναηηδνίγεζ 18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ημο πμηαιμφ Κςηοηυ ηαζ ηςκ ανδεοηζηχκ ηακαθζχκ (A 9 ηαζ A 14 ). Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ παναηηδνίγμκηαζ απυ κενυ ανβήξ νμήξ ιε ιζηνή δζαφβεζα, εκχ πανμοζζάγμοκ μιμζυηδηεξ ιε ηζξ πενζμπέξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ IV, αθθά ιε ιζηνυηενμ ιέζμ αάεμξ κενμφ. Όζμκ αθμνά ηα ενεπηζηά ζημζπεία, δ Οιάδα V απακηά ζε πενζμπέξ ιε ηζξ ορδθυηενεξ ιέζεξ ηζιέξ κζηνζηχκ αθάηςκ (NO 3 -N) ηαζ δζαθοιέκμο ακυνβακμο αγχημο (DIN) (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οκάδα Βιάζηεζεο VI: Phragmites australis, Potamogeton pectinatus, Cladophora sp., Ulva prolifera Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI δζαθένεζ ζδιακηζηά απυ ηδκ οπυθμζπδ αθάζηδζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ημο πμηαιμφ ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ εζδχκ: Phragmites australis (IndVal=72,5), Potamogeton pectinatus (IndVal=49), Cladophora sp. (IndVal=35) ηαζ Ulva prolifera (IndVal=28,7) (Πίκαηαξ 4.Α.5). Ακηζπνμζςπεφεζ ηδ ζοπκυηενδ ηαζ πθέμκ δζαδεδμιέκδ οδνυαζα αθάζηδζδ ηςκ εηαμθζηχκ μζημζοζηδιάηςκ, υπμο επζηναημφκ ζοκεήηεξ ορδθήξ αβςβζιυηδηαξ ηαζ ιεβάθεξ δζαηοιάκζεζξ ζηδκ αθαηυηδηα. Δκημπίγεηαζ ζηζξ εέζεζξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ 102

114 ημο πμηαιμφ Απένμκηα (Α 10, Α 11, Α 12 ηαζ Α 13 ) ηαζ απμηεθείηαζ απυ 32 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (Πανάνηδια III). Λυβς ημο ιεβάθμο αάεμοξ ημο κενμφ, ηα είδδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πανοθέξ ηδξ ημίηδξ, υπμο ημ αάεμξ ημο κενμφ ήηακ ιζηνυηενμ, υπςξ ηα είδδ Phragmites australis ηαζ Potamogeton pectinatus. Απυ ηδκ άθθδ ηα πθςνμθφηδ Cladophora sp. ηαζ Ulva prolifera ανέεδηακ πνμζημθθδιέκα ζε ανάπζα ημκηά ζηδκ πνμαθήηα, δ μπμία ανίζηεηαζ ζημ εηαμθζηυ μζημζφζηδια ημο Απένμκηα. Α Γηεξεύλεζε δηαθνξώλ κεηαμύ ησλ θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ θαη ησλ Οκάδσλ Βιάζηεζεο Ο έθεβπμξ, ιε ημ ηνζηήνζμ Kolmogorov-Smirnov, έδεζλε υηζ ηα δεδμιέκα ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ θαίκεηαζ κα ιδκ αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή αθθά εηενμβεκείξ δζαηοιάκζεζξ. Έηζζ, βζα ημκ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, πνδζζιμπμζήεδηε μ ιδ παναιεηνζηυξ έθεβπμξ Kruskal-Wallis. Σμ ζδιακηζηυ ζημζπείμ ζηα απμηεθέζιαηα ημο ζηαηζζηζημφ εθέβπμο Kruskal-Wallis είκαζ μζ ηζιέξ ημο «Asymp. Sig». Όηακ μζ ηζιέξ είκαζ ιζηνυηενεξ απυ 0,05 εεςνείηαζ υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ημο ενεπηζημφ ζημζπείμο δζαθένμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά ακάιεζα ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ. ημκ Πίκαηα 4.Α.6 μζ πανάιεηνμζ, μζ μπμίεξ έπμοκ δίπθα αζηενίζημ (*), πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ Αοηέξ είκαζ ηα μνεμθςζθμνζηά (PO 4 -P), ηα κζηνχδδ άθαηα (NO 2 -N), ηα κζηνζηά άθαηα (NO 3 -N), δ πθςνμθφθθδ-α (Chl-a), ημ μθζηυ ακυνβακμ άγςημ (DIN), ημ ph, δ αβςβζιυηδηα, δ εενιμηναζία ηαζ δ ιέζδ ηαπφηδηά ημο κενμφ. διακηζηυ ζημζπείμ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημο εθέβπμο Kruskal-Wallis είκαζ ηαζ μ έθεβπμξ Monte Carlo (Monte Carlo Sig.), μ μπμίμξ οπμθμβίγεζ ηδ ζδιακηζηυηδηα ηςκ απμηεθεζιάηςκ (Field, 2009). Ζ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ιπμνεί κα παναηηδνζζηεί απυ ζηθδνά αθηαθζηά κενά, ιε ορδθέξ ηζιέξ αθηαθζηυηδηαξ (HCO - 3 ) ηαζ ζοκμθζηήξ ζηθδνυηδηαξ (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οζ ορδθέξ ηζιέξ πνμηαθμφκηαζ απυ ηδκ ορδθή ζοβηέκηνςζδ ακυνβακςκ ζυκηςκ, ηονίςξ Ca ++, Mg ++ ηαζ K +, ελαζηίαξ ηδξ δζάανςζδξ ηςκ Σνζαδζηχκ θαηοπμπαβχκ πεηνςιάηςκ ηδξ θεηάκδξ ημο Φακανίμο, ζηδκ μπμία ανίζημκηαζ ηα ζδιεία δεζβιαημθδρίαξ (Δ.Π.Μ, 1997). 103

115 φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, μζ ηζιέξ ηζξ αβςβζιυηδηαξ ηοιαίκμκηαζ απυ 738 ιs/cm (Οιάδα Βθάζηδζδξ V) ιέπνζ 3794 ιs/cm (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οζ ορδθέξ ηζιέξ αβςβζιυηδηαξ είκαζ απμηέθεζια ηδξ επίδναζδξ ημο εαθαζζζκμφ κενμφ, δεδμιέκμο υηζ μζ πενζμπέξ αοηέξ ανίζημκηαζ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ ημο Απένμκηα ζημκ ηυθπμ ηδξ Αιιμοδζάξ. Ζ εενιμηναζία ημο κενμφ αολάκεηαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ απυ ηδκ πνχηδ Οιάδα Βθάζηδζδξ, ημκηά ζηζξ πδβέξ, ιέπνζ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI (εηαμθέξ). Ζ ιέζδ ηαπφηδηα κενμφ πανμοζίαζε ακηίεεημ πνυηοπμ απυ αοηυ ηδξ εενιμηναζίαξ, δδθαδή ιεζχκεηαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ, απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η (πδβέξ) έςξ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI (εηαμθέξ πμηαιχκ). Σμ κενυ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ήηακ ζε ηαθά επίπεδα ζοβηέκηνςζδξ δζαθοιέκμο μλοβυκμο (>8 mg/l). Σμ ph ημο κενμφ δζαηδνείηαζ ζπεδυκ ζηαεενυ απυ ηδκ πνχηδ Οιάδα Βθάζηδζδξ ιέπνζ ηδκ έηηδ, ιε ηδ ιεβαθφηενδ δζαηφιακζδ κα παναηδνείηαζ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ III. Ζ ορδθυηενδ ζοβηέκηνςζδ κζηνςδχκ αθάηςκ (10, 733 ιg/l) ιεηνήεδηε ζηδκ Οιάδα ΗΗΗ (πεδζκυ ηιήια πμηαιμφ) ηαζ δ παιδθυηενδ (1,088 ιg/l) ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ (πενζμπέξ ημκηά ζηδκ Γθοηή). (Πίκαηαξ 4.Α.6). Οζ ορδθυηενεξ ηζιέξ κζηνζηχκ αθάηςκ (562 ιg/l) ηαζ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (13,191 ιg/l) ηαηαβνάθδηακ ζηδκ Οιάδα V ηαζ ΗΗI ακηίζημζπα, εκχ δ παιδθυηενδ ζοβηέκηνςζδ ημο δζαθοιέκμο ακυνβακμο αγχημο (DIN) (418 ιg/l) ιεηνήεδηε ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV (πεδζκυ ηιήια πμηαιμφ). Ζ βναθζηή απεζηυκζζδ ημο εφνμοξ ηζιχκ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ ζηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Α.5 ηαζ 4.Α6. Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ηζξ δζαιέζμοξ ηάεε παναιέηνμο, ηάεε εδηυβναιια πενζέπεζ ημ 50% ηςκ ηζιχκ ηαζ υθμ ημ βνάθδια πενζθαιαάκεζ ημ 100% ηςκ ηζιχκ. Σμ ζδιακηζηυ ζημζπείμ πμο πνέπεζ κα πνμζεπεεί είκαζ μζ αηναίεξ ηζιέξ. 104

116 Δηθόλα 4.Α.5: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ηζξ ηζιέξ ημο ph, ηδξ αβςβζιυηδηαξ, ηδξ εενιμηναζίαξ ημο κενμφ, ηαζ ηδξ ιέζδξ ηαπφηδηαξ κενμφ ζηζξ έλζ μιάδεξ αθάζηδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.5: Box Whisker plots showing the mean values of ph, conductivity, water temperature and mean water flow in the six vegetation groups of Acheron river. 105

117 Πίλαθαο 4.Α.6: Μέζεξ ηζιέξ ηαζ ηοπζηυ ζθάθια (±ζ) ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ ηαζ μ έθεβπμξ Kruskal-Wallis ιε ιεηααθδηή μιαδμπμίδζδξ ηζξ μιάδεξ αθάζηδζδξ μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Πανάιεηνμζ μζ μπμίμζ παναηηδνίγμκηαζ ιε αζηενίζημ (*), πανμοζζάγμοκ ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (I-VI). Table 4.A.5: Mean values and standard error (±ζ) of water physicochemical parameters and Kruskal-Wallis test with vegetation groups as grouping variable. Parameters with adjacent asterisk (*) showing significant differences between Bray-Curtis vegetation groups (I-VI) as shown by Kruskal-Wallis test. Φπζηθνρεκηθέο παξάκεηξνη λεξνύ Οκάδα Βιάζηεζεο I II III IV V VI Chi-Square (b) Asymp, Sig, Monte Carlo Sig, (α) PO 4-P (κg/l)* 9,749±2,103 9,155±1,674 13,191±1,906 2,280±0,987 6,630±1,041 9,605±1,744 12,313 0,031 0,027(a) NO 2-N (κg/l)* 1,895±1,138 1,088±0,772 10,733±4,343 1,308±0,806 6,707±1,349 9,086±1,425 45,809 0,000 0,000(a) NO 3-N (κg/l)* 401,967±29, ,075±36, ,577±61, ,202±31, ,522±61, ,295±49,809 13,983 0,016 0,013(a) NH 4-N (ιg/l) 30,792±7,059 22,695±8, ,746±44,919 35,560±11,650 38,148±6,058 78,221±27,019 10,106 0,072 0,066(a) TP (ιg/l) 28,516±5,535 11,186±2,221 40,680±27,888 8,810±0,849 17,064±2,934 22,865±3,960 10,538 0,061 0,052(a) Chl-a (mg/l)* 0,517±0,144 0,211±0,093 0,548±0,079 0,760±0,585 0,676±0,157 1,321±0,313 13,67 0,018 0,014(a) DIN (κg/l)* 434,734±31, ,858±36, ,149±82, ,070±38, ,499±64, ,636±44,218 17,239 0,004 0,003(a) ph* 7,666±0,040 7,838±0,061 7,819±0,088 7,922±0,079 7,861±0,053 7,828±0,048 13,808 0,017 0,013(a) Αγσγηκόηεηα (κs/cm)* 857,286±50, ,125±11, ,333±38, ,200±18, ,857±53, ,176±576,240 43,147 0,000 0,000(a) D.O (mg/l) 9,669±0,651 7,989±0,388 8,400±0,612 8,542±0,825 13,154±3,792 9,080±0,643 4,954 0,422 0,418(a) Θεξκνθξαζία λεξνύ* 14,676±0,269 15,913±0,284 16,558±0,400 16,320±0,471 17,079±0,354 17,653±0,417 48,506 0,000 0,000(a) Σαρύηεηα λεξνύ (m/s)* 1,320±0,145 1,059±0,142 0,706±0,117 0,772±0,072 0,459±0,093 0,175±0,018 73,246 0,000 0,000(a) οκμθζηή ζηθδνυηδηα (mg/l) 230,714±21, ,750±34, ,167±23, ,000±41, ,429±21, ,941±29,553 3,854 0,571 0,579(a) Αθηαθζηυηδηα (mg/l) 128,100±13, ,975±23, ,167±15, ,920±27, ,771±13, ,729±20,380 1,826 0,873 0,874 (a) (α) Έθεβπμξ Monte Carlo (b) Έθεβπμξ Kruskal-Wallis 106

118 Δηθόλα 4.Α.6: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηαζ ηζξ δζαιέζμοξ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (PO 4 -P), ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (NO 3 -N), ηδξ αθηαθζηυηδηα ηαζ ηδξ Chl-a ζηζξ 6 μιάδεξ αθάζηδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.6: Box Whisker plots showing the range and median values of PO 4 -P, NO 3 -N, alkalinity and Chl-a in the six vegetation groups of Acheron river. Α πζρέηηζε θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ κε ηα θπηά δείθηεο Αλάιπζε Πιενλαζκνύ (RDA) Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA) ζηζξ 103 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (samples) βζα ημκ έθεβπμ ηςκ ζοζπεηίζεςκ ιεηαλφ ηςκ 33 εζδχκ

119 δεζηηχκ (IndSps-species) ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ (environmental variables) πανμοζζάγμκηαζ ζημοξ Πίκαηεξ 4.A.7 ηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Α.7 ηαζ 4.Α.8. Ο ηφνζμξ άλμκαξ ηδξ RDA (AX1) ελδβεί ημ 48,5% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ μ άλμκαξ 2 (ΑΥ2) ημ 22% (Πίκαηαξ 4.A.7). οκμθζηά ηα απμηεθέζιαηα, ηα μπμία πανμοζζάγμκηαζ, ελδβμφκ ημ 70,5% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Πίκαηαξ 4.A.7). Πίλαθαο 4.Α.7: φκμρδ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA) ιε θοζζημπδιζηά δεδμιέκα ηζξ 6 ιδ ζοββναιζηέξ ιεηααθδηέξ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05) απυ 103 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (14 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ 9 επμπζηέξ επακαθήρεζξ) ηαζ ιαηνμθοηζηά δεδμιέκα ηα 33 IndSps ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Table 4.A.7: Summary results of Redundancy Analysis (RDA) with physicochemical data of 6 significant (p<0.05), non-collinear variables from 103 sample plots (14 sampling sites and seasonal replicates 9) and data macrophytic 33 IndSps. AX1 AX2 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδζμηζιέξ: 0,087 0,04 1,000 οζπέηζζδ ιεηαλφ εζδχκ-πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ 0,803 0,688 Αενμζζηζηή Πμζμζηζαία δζαηφιακζδ (%). 48,5 70,5 Με ζπγγξακηθέο θπζηθνρεκηθέο κεηαβιεηέο AX1 AX2 Παξάγνληαο ζπγγξακκηθόηεηαο NO 3 -N (ιg/l) -0,409-0,232 1,244 NH 4 -N (ιg/l) -0,235-0,185 1,165 ph 0,078 0,030 1,183 Αβςβζιυηδηα (ιs/cm) -0,307 0,563 1,475 Θενιμηναζία ( μ C) -0,659 0,101 1,871 Μέζδ ηαπφηδηα κενμφ (m/cm) 0,720-0,137 2,304 Μεηά ημκ έθεβπμ ζοββναιιζηυηδηαξ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Monte Carlo, μζ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ηδκ ηαηακμιή ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ανέεδηε υηζ είκαζ: ηα ληηξηθά άιαηα (NO 3 -N), ηα ακκσληαθά άιαηα (NH 4 -N), ημ ph, δ αγσγηκόηεηα, δ ζεξκνθξαζία λεξνύ ηαζ δ κέζε ηαρύηεηα ημο λεξνύ (Πίκαηεξ 4.A.7 ηαζ 4.A.8). Ζ ζοκεζζθμνά υθςκ ηςκ ιεηααθδηχκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ (Monte Carlo) πανμοζζάγεηαζ ζημκ Πίκαηα 4.A.8, εκχ μζ ιεηααθδηέξ ιε έκημκδ βναθή (bold) είκαζ αοηέξ πμο ζοιπενζθήθεδηακ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ παθζκδνυιδζδξ ηδξ RDA (p<0,05). Οζ δφμ άλμκεξ ηδξ RDA δζαπςνίγμοκ ηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ιε αάζδ ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ. Παναηδνείηαζ ιζα ζαθήξ δζάηνζζδ ηςκ Οιάδςκ

120 Βθάζηδζδξ I, II, IV, μζ μπμίεξ μιαδμπμζμφκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ επδνεάγμκηαζ εεηζηά απυ ηδ ιέζδ ηαπφηδηα ημο κενμφ ηαζ ανκδηζηά απυ ηδ εενιμηναζία (Δζηυκα 4.A.7). Ο ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) απμηεθεί ιζα ζαθή δζααάειζζδ ηδξ ηαπφηδηαξ ημο κενμφ απυ πενζμπέξ ιε βνήβμνα νδπά κενά (riffle) ζε πενζμπέξ ιε ιεβάθμ αάεμξ κενμφ, ορδθυηενδ εενιμηναζία ηαζ πζμ ανβή νμή (slack). Δίκαζ ηαθά ηεηιδνζςιέκμ, απυ πνμδβμφιεκεξ ένεοκεξ, υηζ δ ζοιπενζθμνά ηςκ θοηχκ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαπφηδηα ημο κενμφ ειθακίγεζ ζδιακηζηέξ δζαηοιάκζεζξ (Onaidia et al., 1996). Πίλαθαο 4.Α.8: Απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ακηζιεηάεεζδξ, Monte Carlo (p<0,05), μ μπμίμξ εθανιυζηδηε ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, υπμο μζ ιεηααθδηέξ πμο ζοιπενζθήθεδηακ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ ηδξ παθζκδνυιδζδξ πανμοζζάγμκηαζ ιε έκημκδ βναθή. Table 4.A.8: Monte Carlo permutation test results (p<0.05). The final selected variables are shown in bold. Conditional Effects Marginal effect Φπζηθνρεκηθέο κεηαβιεηέο Lambda1 LambdaA P F Μέζε ηαρύηεηα λεξνύ (m/s) 0,07 0,07 0,002 7,96 Αγσγηκόηεηα (κs/cm) 0,06 0,04 0,002 3,6 NH 4 -N (κg/l) 0,04 0,02 0,012 2,25 Θεξκνθξαζία λεξνύ ( o C) 0,04 0,01 0,006 2,27 NO 3 -N (κg/l) 0,04 0,02 0,002 2,30 ph 0,03 0,02 0,034 1,74 DIN (ιg/l) 0,02 0,01 0,158 1,62 PO 4 -P (ιg/l) 0,02 0,02 0,072 1,57 NO 2 -N(ιg/l) 0,02 0,01 0,084 1,48 οκμθζηή ζηθδνυηδηα (mg/l) 0,01 0,01 0,238 1,20 D.O(mg/l) 0,01 0,01 0,248 1,16 Ακεναηζηά ζυκηα(mg/l) 0,01 0,01 0,410 0,97 TP (ιg/l) 0,01 0 0,414 0,92 Chl-a (mg/m 3 ) 0,01 0,01 0,730 0,70 Ανζζηενά ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.7, δζαηνίκμκηαζ μζ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ επδνεάγμκηαζ ανκδηζηά απυ ηδ ιέζδ ηαπφηδηα ηαζ εεηζηά απυ ηδ εενιμηναζία ημο κενμφ. Οζ πενζμπέξ αοηέξ εκημπίγμκηαζ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI), υπμο δ επίδναζδ ημο εαθαζζζκμφ κενμφ μδδβεί ζε ορδθέξ ηζιέξ αβςβζιυηδηαξ. Ακηίεεηα, ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ εκημπίγμκηαζ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, ηςκ μπμίςκ ηα ηονίανπα είδδ πνμηζιμφκ βνήβμνα κενά ιε παιδθέξ ηζιέξ εενιμηναζίαξ. Σα παναηηδνζζηζηά είδδ ακήημοκ ζηδκ ηαηδβμνία ηςκ ανομθφηςκ, ηονζανπμφκ ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ I & IV ηαζ ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ημκ πνχημ άλμκα ηδξ RDA (Δζηυκεξ 4.Α.7 ηαζ 4.Α.8). ηδ αζαθζμβναθία,

121 ακαθένμκηαζ ςξ ηαθά πνμζανιμζιέκα ζε ορδθέξ ηαπφηδηεξ κενμφ ιε απμοζία μνβακζηήξ νφπακζδξ (Hrivnák et al., 2006; Thiébaut, 2006). Δηθόλα 4.Α.7: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA) ιεηαλφ ηςκ 6 ιδ ζοββναιιζηχκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηχκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ (p<0.05) ηαζ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ (33 taxa-indsps) ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ςξ ιεηααθδηέξ απυηνζζδξ. Σμ βνάθδια απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ζε ζπέζδ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ ιεηααθδηέξ (environmental variables). Figure 4.A.7: RDA biplot between the 6 non-collinear statistically significant (p <0.05) physicochemical parameters and the indicator species (33 taxa-indsps) as response variables. The graph shows the sampling sites (samples) in relation to physicochemical variables (environmental variables). Ακηίεεηα ιε ηα νευθζθα είδδ, ημ είδμξ Ceratophyllum demersum, ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ V, απμηεθεί παναηηδνζζηζηυ είδμξ, ημ μπμίμ ζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ιε ηδκ

122 ηαπφηδηα ημο κενμφ (CER.DEM). Απακηάηαζ ζοπκά ζε φδαηα αιεθδηέαξ νμήξ, επεζδή είκαζ είδμξ πςνίξ νίγεξ ηαζ παναζφνεηαζ εφημθα ζε πενζμπέξ ιε ιεβάθεξ ηαπφηδηεξ νμήξ (Haslam, 1978). Άθθα παναηηδνζζηζηά είδδ, ηα μπμία ζπεηίγμκηαζ ιε παιδθέξ ηαπφηδηεξ νμήξ είκαζ ηα είδδ Potamogeton pectinatus (POT.PEC) ηαζ Ulva prolifera (ENT.PRO) (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) (Hrivnák et al., 2006). Σα είδδ αοηά απακηχκηαζ ζοπκά ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ ζε πενζμπέξ ιε ορδθυ ηνμθζηυ επίπεδμ (Thiébaut, 2006). Τπάνπμοκ υιςξ ηαζ είδδ, ηα μπμία είκαζ εοαίζεδηα ζηζξ ιεβάθεξ ηαπφηδηεξ κενμφ, υπςξ είκαζ ηα είδδ Potamogeton pectinatus ηαζ Phragmites australis (PHR.AUS) (Onaindia et al., 1996), ηα μπμία ηονζανπμφκ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI. Δηθόλα 4.Α.8: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Πθεμκαζιμφ (RDA) ιεηαλφ ηςκ 6 ιδ ζοββναιιζηχκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηχκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ (p<0,05) ηαζ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ (33 taxa-indsps) ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ςξ ιεηααθδηέξ απυηνζζδξ, ςξ ιεηααθδηχκ απυηνζζδξ. Σμ βνάθδια απεζημκίγεζ ηα είδδ-δείηηεξ (species) ζε ζπέζδ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ ιεηααθδηέξ (environmental variables). Figure 4.A.8: RDA biplot between the 6 non-collinear statistically significant (p <0.05) physicochemical parameters and the indicator species (33 taxa-indsps) as response variables. The graph shows the indicator species (species) in relation to physicochemical variables (environmental variables)

123 Ο δεφηενμξ άλμκαξ ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηζξ ηζιέξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI ημπμεεηείηαζ ζηα εεηζηά ημο άλμκα 2 (ΑΥ2) πανμοζζάγμκηαξ εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηζξ ηζιέξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ (Δζηυκα 4.Α.7). Σα παναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ Οιάδαξ VI, είκαζ ηα Ulva prolifera, Phragmites australis ηαζ Cladophora sp. (Δζηυκα 4.Α.8). ηα ανκδηζηά ημο δεφηενμο άλμκα ημπμεεημφκηαζ μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ, μζ μπμίεξ ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (Δζηυκα 4.Α.7). Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V, ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.8, ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ ηαζ ηςκ αιιςκζαηχκ ενεπηζηχκ αθάηςκ (Thiébaut, 2006). Υαναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ Οιάδαξ V είκαζ ηα Lycopus europaeus, Potamogeton pusillus ηαζ Nasturtium officinale, ηα μπμία εκημπίγμκηαζ ζημ ηάης ανζζηενυ ηεηανηδιυνζμ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.8. Σμ είδμξ Nasturtium officinale ακαθένεηαζ ζηδ αζαθζμβναθία ςξ ιεζμ-εοηνμθζηυ είδμξ (π.π Carbiener et al., 1990), οπάνπμοκ υιςξ ενβαζίεξ πμο ημ ζοκδέμοκ ιε φδαηα παιδθήξ ζοβηέκηνςζδξ ενεπηζηχκ (Onaindia et al., 1996). Α πζρέηηζε Τδξνγεσκνξθνινγηθώλ κεηαβιεηώλ α. Με Οκάδεο Βιάζηεζεο ημ πνμδβμφιεκμ οπμηεθάθαζμ πναβιαημπμζήεδηε ζοζπέηζζδ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ιε ηα θοζζημπδιζηά παναηηδνζζηζηά ημο κενμφ. Όιςξ, ελ ίζμο ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ παίγμοκ ηαζ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηυζμ ηδξ εονφηενδξ θεηάκδξ απμννμήξ υζμ ηαζ ηδξ εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ. Ζ ζοζπέηζζδ ηςκ πθςνζδζηχκ δεδμιέκςκ (33 είδδ δείηηεξ), ιε ηζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA). Οζ πνχημζ 2 άλμκεξ ελδβμφκ ημ 42,3% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ. Ο Πίκαηαξ 4.Α.9 πανμοζζάγεζ ηζξ ζοζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ ηαζ ηςκ ηφνζςκ αλυκςκ ηδξ CCA. Ζ ζοκεζζθμνά ηδξ ηάεε ιίαξ ιεηααθδηήξ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ ηαζ δ ζδιακηζηυηδηα ηάεε ιεηααθδηήξ (p<0,05), δ μπμία ζοιπενζθήθεδ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ, πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.10. Δπίζδξ, δίκμκηαζ ηαζ μζ ζοζπεηίζεζξ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ημοξ 2 πνχημοξ άλμκεξ ηδξ CCA

124 Πίλαθαο 4.Α.9: Ζ ζδιακηζηυηδηα ηςκ δφμ αλυκςκ ηδξ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιαγί ιε ηδ ζοκμθζηή δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ ζηα είδδ-δείηηεξ (33 IndSps) ηαζ ηζξ ιδ ζοββναιζηέξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ παναιέηνμοξ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05) ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα [103 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζε 14 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ 9 επμπζηέξ επακαθήρεζξ]. Table 4.A.9: The significance of the two axes of CCA with the total variance of the data from the indicator species (33 IndSps) and the 6 significant (p<0.05) non-collinear geomorphological parameters [from 103 sample plots in 14 sampling sites and 9 seasonal repetitions]. ΑΥ1 ΑΥ2 Ηδζμηζιέξ: 0,839 0,634 οζπεηίζεζξ ιεηαλφ εζδχκ-πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ 0,983 0,928 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Αενμζζηζηή πμζμζηζαία δζαηφιακζδ (%) 24,1 42,3 φκμθμ υθςκ ηςκ ζδζμηζιχκ 8,856 φκμθμ υθςκ ηςκ ηακμκζηχκ ζδζμηζιχκ 3,483 Πίλαθαο 4.Α.10: Απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ακηζιεηάεεζδξ Monte Carlo (p<0,05), μ μπμίμξ εθανιυζηδηε ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, ιαγί ιε εκδμ-ζοζπεηίζεζξ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ημοξ ηφνζμοξ άλμκεξ ηδξ CCA. Table 4.A.10: Monte Carlo permutation results (p<0.05) along with the Inter set correlation of the significant geomorphological variables with the principal axes of CCA. Τδξνγεσκνξθνινγηθέο Μεηαβιεηέο ΑΥ1 ΑΥ2 Παξάγνληαο ζπγγξακκηθόηεηαο Lambda1 LambdaA P F Τρυιεηνμ (m) 0,877 0,082 16,72 0,77 0,77 0,002 9,62 Κθίζδ (%) 0,829-0,189 9,52 0,73 0,48 0,002 6,26 Αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια (%) -0,122 0,189 4,06 0,63 0,46 0,002 6,42 Φθφζπδξ (%) 0,381-0,273 4,91 0,60 0,43 0,002 6,28 Μέζδ ηαπφηδηα κενμφ (m/s) 0,627 0,253 1,44 0,58 0,36 0,002 5,45 Μέζμ αάεμξ κενμφ (m) -0,069-0,045 11,54 0,53 0,30 0,002 4,81 Πθάημξ ημίηδξ (m) 0,325-0,039 27,80 0,48 0,31 0,002 5,03 Πμζμζηυ ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ ημίηδξ 0,540 0,237 10,34 0,38 0,24 0,002 4,17 Σφπμξ εκδζαζηήιαημξ 0,651-0,380 9,09 0,29 0,09 0,056 1,55 ηίαζδ ημίηδξ 0,652 0,152 11,72 0,13 0,04 0,056 0,73 Μεηά ημκ έθεβπμ ζοββναιιζηυηδηαξ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Monte Carlo (p<0,05), μζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ηδκ ηαηακμιή ηςκ μιάδςκ αθάζηδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, είκαζ: ημ ορυιεηνμ (altitude), δ ηθίζδ (slope), ημ πμζμζηυ αζαεζημθζεζημφ οπμζηνχιαημξ (% calcareous substrate), ημ πμζμζηυ θθφζπδ (% flysch substrate), δ ιέζδ ηαπφηδηα νμήξ (mean water velocity), ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ (channel

125 width), ημ πμζμζηυ ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ (big Substrate), μ ηφπμξ εκδζαζηήιαημξ (habitat type), ηαζ δ ζηίαζδ ημίηδξ (shading of channel) (Πίκαηαξ 4.Α.10). Τπάνπεζ ζαθήξ πενζααθθμκηζηή ηθίζδ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα ηδξ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) απυ πενζμπέξ ιε ορδθυ ορυιεηνμ, ιεβάθδ ηθίζδ, ιεβάθδ ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ιεβάθμ οπυζηνςια πνμξ ηζξ πενζμπέξ ιε ιεβάθμ αάεμξ κενμφ ηαζ ανβήξ νμήξ (ηφπμο slack). Γδθαδή μ ηφνζμξ άλμκαξ δείπκεζ ιζα ηθίζδ απυ ηζξ πδβέξ πνμξ ηζξ εηαμθέξ (Δζηυκα 4.Α.9). Οζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ Η ηαζ IV (ημκηά ζημ πςνζυ Γθοηή) ζπεηίγμκηαζ ιε ιεβάθμ ορυιεηνμ ηαζ απυημιεξ ηθίζεζξ. Πνυηεζηαζ βζα δζαθμνεηζηέξ αζμημζκυηδηεξ, μζ μπμίεξ ιμζνάγμκηαζ ηζξ ίδζεξ απαζηήζεζξ ζε οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, υπςξ νδπά κενά ιε βνήβμνδ νμή, ιεβάθμ οπυζηνςια (ηονίςξ ηνμηάθεξ ηαζ αδνή άιιμ) ηαζ ιεβάθδ ζηίαζδ ημίηδξ. Σα ηονίανπα είδδ ηςκ μιάδςκ αοηχκ είκαζ είδδ ανομθφηςκ, υπμο βζα ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η είκαζ ηα Brachythecium rivulare, Conocephalum conicum ηαζ Eurhynchiastrum pulchellum, εκχ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV ηονζανπμφκ ηα είδδ Brachythecium rutabulum ηαζ Cinclidotus aquaticus. Σα ανουθοηα, ζφιθςκα ιε ηδ Thiébaut (2006), ηαηαθαιαάκμοκ πενζμπέξ ιε ζηαεενυ ηαζ ιεβάθμ οπυζηνςια (ζοκήεςξ μβηυθζεμοξ). Αοηυ ζοιααίκεζ, βζαηί είκαζ είδδ πςνίξ νζγζηυ ζφζηδια πμο ιπμνεί εφημθα κα παναζονεμφκ ή κα πάζμοκ ηδκ πθαζηζηυηδηά ημοξ εάκ πςεμφκ ζημ θαζπχδεξ ίγδια, έηζζ, απακηχκηαζ ζε πενζμπέξ ιε ζηαεενυ οπυζηνςια (Haslam, 1978). Δπίζδξ, ηα θοθθυανοα ζοζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ιζηνμφ αάεμοξ πενζμπέξ ηαζ, ιαγί ιε ηα εθυθοηα (Hel_herbids), απμηεθμφκ ημοξ ηαθφηενμοξ εηπνμζχπμοξ ηςκ νδπχκ νευκηςκ οδάηςκ. φιθςκα ιε ημοξ Riis et al. (2001), μ ανζειυξ ηςκ αιθίαζςκ εζδχκ αολάκεζ απυ 0-60 cm αάεμξ κενμφ, εκχ ζηδ ζοκέπεζα ιε, ηδ ζοκεπζγυιεκδ αφλδζδ ημο αάεμοξ, μ ανζειυξ ημοξ ιεζχκεηαζ ηαηαηυνοθα. Σέθμξ, πανμοζζάγμοκ ιεβάθμ εφνμξ ελάπθςζδξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηθίζδ ηαζ ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ. ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ I, εηηυξ απυ ηα ανουθοηα, ζηα είδδ δείηηεξ ζοβηαηαθέβεηαζ ηαζ ημ πηενζδυθοημ Pteridium aquilinum, ημ μπμίμ πνμηζιά οβνά ηαζ ζηζενά ιένδ ηαζ ανίζηεηαζ ζοπκά ιέζα ζηα δάζδ (Ellenberg, 1988)

126 Δηθόλα 4.Α.9: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ζημ μπμίμ δίκμκηαζ μζ ζοζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ 33 εζδχκ-δεζηηχκ (IndSps) ιε ηζξ 10 ιδ ζοββναιιζηέξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ παναιέηνμοξ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05) ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.9: CCA biplot showing the relationships between the 33 species indicators (IndSps) and the 10 noncollinear and significant (p<0.05) geomorphological parameters in Acheron river. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ II είκαζ εκηεθχξ απμιμκςιέκδ απυ ηζξ άθθεξ μιάδεξ εζδχκ ηαζ εκημπίγεηαζ ζημ πάκς ανζζηενυ ιένμξ ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.9. Υαναηηδνίγεηαζ

127 απυ ηδκ ηονζανπία οβνυθζθςκ θακενυβαιςκ (Polygonum salicifolium, Rumex conglomeratus ηαζ Dittrichia viscosa), ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηδκ εκενβή ημίηδ (ηνάζπεδα) ηαζ ζηζξ κδζίδεξ πμο δδιζμονβήεδηακ απυ ημοξ ιαζακδνζζιμφξ, ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Ζ ζπεηζηά ιεβάθδ πμζυηδηα θενηχκ οθζηχκ, πμο πνμηαθείηαζ απυ α) ηδκ έθθεζρδ επανημφξ δαζζηήξ ηάθορδξ ζηα μνεζκά ηιήιαηα ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηαζ α) ηδκ εκηαηζηή εηιεηάθθεοζδ ημο εδάθμοξ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ ζοπκέξ πθδιιφνεξ, δδιζμονβμφκ αηαηάθθδθμ εκδζαίηδια βζα αοεζζιέκα ηαζ ακαδουιεκα οδνυαζα ιαηνυθοηα. β. κε θπηά-δείθηεο ζηηο πεδηλέο πεξηνρέο Ζ ηαλζεέηδζδ ηςκ δεδμιέκςκ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ ηαζ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο πμηαιμφ Απένμκηα έδεζλε ζαθή δζαπςνζζιυ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ I: Carex acuta- Pteridium aquilinum-brachythecium rivulare-conocephalum conicum ηαζ VI: Brachythecium rutabulum-pellia endivifolia-equisetum telmateia, πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα (Α 1+2 ηαζ Α 3 ). Δκημφημζξ, μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα επζηαθφπημκηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ ηαζ δε δζαηνίκμκηαζ επανηχξ ζηδκ ακάθοζδ (Δζηυκα 4.Α.9). Γζα ημ ζαθέζηενμ δζαπςνζζιυ ηςκ ημζκμηήηςκ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ, εθανιυζηδηε λεπςνζζηή Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιυκμ βζα ηζξ πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.9 έηζζ, χζηε κα δζαηνζεμφκ ηαθφηενα μζ ζοζπεηίζεζξ ηςκ ιαηνμθφηςκ ιε ηζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ. Οζ πνχημζ δφμ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ελδβμφκ ημ 63,8% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ. Μεηά ημκ έθεβπμ ζοββναιιζηυηδηαξ, μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ ζηζξ πεδζκέξ πενζμπέξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα είκαζ: δ θιίζε ηδξ ημζθάδαξ (slope), ημ πνζνζηό αιινπβηαθώλ απνζέζεσλ (% alluvial substrate), δ κέζε ηαρύηεηα ξνήο (mean water velocity), ημ κέζν βάζνο λεξνύ (mean water depth), ημ πιάηνο ηεο θνίηεο (channel width) ηαζ ημ πνζνζηό κεγάινπ, κεζαίνπ ηαζ κηθξνύ ππνζηξώκαηνο (big, medium & fine substrate) (Δζηυκα 4.Α.10). Ο ηφνζμξ άλμκαξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ημ πμζμζηυ κεζαίνπ ηαζ κεγάινπ ππνζηξώκαηνο (sub_medi, sub_big) ηαζ ιε ηδ κέζε ηαρύηεηα ξνήο (mean water_vel) ηαζ ανκδηζηά ιε ημ πνζνζηό παξνπζίαο ιεπηνύ ππνζηξώκαηνο (sub_fine),

128 ηδκ θιίζε (slope) ηαζ ημ πμζμζηυ ηςκ αιινπβηαθώλ απνζέζεσλ (% alluvial). οιπεναζιαηζηά, μ ηφνζμξ άλμκαξ πανμοζζάγεζ ηδκ πενζααθθμκηζηή ηθίζδ, δ μπμία πενζθαιαάκεζ ηζξ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζηδ γχκδ δζάανςζδξ ημο πμηαιμφ ηαζ εκημπίγμκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ ζε αοηέξ πμο ανίζημκηαζ ζηδ γχκδ απυεεζδξ ή πμθφ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ, ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ημ θεπηυ οπυζηνςια ηαζ εκημπίγμκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.10. Ο δεφηενμξ άλμκαξ ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ημ πιάηνο ηεο θνίηεο ηαζ ημ κέζν βάζνο ημο κενμφ ηαζ ανκδηζηά ιε ηδκ θιίζε ηδξ ημζθάδαξ. ημ δελί ιένμξ ημο δζαβνάιιαημξ ημπμεεημφκηαζ ηα είδδ-δείηηεξ Fontinalis antipyretica, Rumex conglomeratus, Polygonum persicaria, ηα μπμία θαίκεηαζ κα πνμηζιμφκ εκδζαζηήιαηα ιε ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ιεζαίμ οπυζηνςια ηαζ πανμοζζάγμοκ ακημπή ζηδ δζάανςζδ (Hrivnák et al., 2006; Dawson & Szoszkiewicz, 1999). Σα οβνυθζθα είδδ Rumex conglomeratus ηαζ Polygonum persicaria (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ) ακαθένεηαζ υηζ ακαπηφζζμκηαζ ηονίςξ ζημ εκενβυ ηιήια ημο πμηαιμφ ηαζ ιπμνμφκ κα επζαζχζμοκ ζε έκημκα πθδιιονζηά επεζζυδζα. ημ πάκς ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ανίζημκηαζ μζ εέζεζξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) ιε παναηηδνζζηζηά είδδ ηα Cladophora sp, Ulva sp ηαζ Phragmites australis, ηα μπμία πνμηζιμφκ ααεζά κενά παιδθήξ ηαπφηδηαξ ηαζ ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ (Haslam, 1978). Πανά ημ βεβμκυξ υηζ ανέεδηακ ιυκμ ζημ εκενβυ ηιήια ημο πμηαιμφ (θξάζπεδα) πνμηζιμφκ πενζμπέξ ιε ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ. Οζ πενζμπέξ αοηέξ ανίζημκηαζ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ζημκ υνιμ ηδξ Αιιμοδζάξ. Σέθμξ, ηα εθυθοηα Nasturtium officinale, Lycopus europeus ηαζ Polygonum hydropiper εκημπίγμκηαζ ζημ ηάης ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.10 (Οιάδα Βθάζηδζδξ V). Σα είδδ αοηά πνμηζιμφκ ηιήιαηα πμηαιχκ ιε ζπεηζηά ιζηνυ πθάημξ ηαζ νδπά κενά, αθμφ είκαζ είδδ, ηα μπμία ακαπηφζζμκηαζ ζημ εκενβυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ. Σμ Nasturtium officinale είκαζ παναηηδνζζηζηυ είδμξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ (Thiebaut, 2009) ηαζ ιαγί ιε ημ Polygonum hydropiper απμηεθμφκ είδδ, ηςκ μπμίςκ δ αθεμκία δζαθένεζ ζδιακηζηά ιεηαλφ ηςκ δζαθυνςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ μιάδςκ (Chessman et al., 2006)

129 Δηθόλα 4.Α.10: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ημ μπμίμ πανμοζζάγεζ ηζξ ζοζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ 20 εζδχκ-δεζηηχκ (IndSps) ηαζ ηςκ 8 ιδ ζοββναιιζηχκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05) ζημ πεδζκυ ηιήια ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Figure 4.A.10: CCA biplot showing the relationships between the 20 species indicators (IndSps) and the 8 non-collinear and significant (p<0.05) geomorphological parameters in the lowland part of Acheron river

130 Α.3.2. Πνηακόο Λνύξνο α. Πεξηγξαθή ησλ πδξνγεσκνξθνινγηθώλ θαη θπζηθνρεκηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Α Υεκηθή αμηνιόγεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Δθαξκνγή ηνπ πζηήκαηνο Σξνθηθήο Καηάηαμεο (NCS) Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο [κζηνζηά (NO 3 -N), κζηνχδδ (ΝΟ 2 -Ν), αιιςκζαηά (NH 4 -N) άθαηα ηαζ μθζηυ ακυνβακμ άγςημ (DIN)], δίκμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.11. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, ζηζξ πενζζζυηενεξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ δ ααζζηή ιμνθή ακυνβακμο αγχημο είκαζ ηα κζηνζηά άθαηα (NO 3 -N) ιε ορδθυηενδ ηζιή ζηδ εέζδ S 12, δ μπμία ανίζηεηαζ ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Σα κζηνχδδ άθαηα (ΝΟ 2 -Ν) οπμθμβίζηδηακ ζε ζοβηεκηνχζεζξ ηαηχηενεξ ηςκ 50ιg/l ιε ηδκ ορδθυηενδ ιέζδ ηζιή κα ηαηαβνάθεηαζ ζηδ εέζδ S 13, δ μπμία ανίζηεηαζ επίζδξ, ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ζηδ θναβιαθίικδ ηαηαβνάθδηακ μζ ορδθυηενεξ ηζιέξ ενεπηζηχκ αθάηςκ θυβς ηονίςξ, ηδξ ορδθήξ παναβςβζηυηδηαξ ημο μζημζοζηήιαημξ. Ζ ορδθυηενδ ηζιή μθζημφ ακυνβακμο αγχημο (DIN) ηαηαβνάθδηε ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ (εέζδ S 16 ) (Δζηυκα 4.Α.11), ίζςξ θυβς αφλδζδξ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ. Σα αιιςκζαηά άθαηα ζηδκ πενζμπή αοηή πνμένπμκηαζ ηονίςξ απυ ηδκ εηηνμθή ηςκ κενμαμφααθςκ, ηα μπμία μδδβμφκηαζ πνμξ αμζηή ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο (ημκηά ζηδκ ημπμεεζία Πέηνα). Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) αθάηςκ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) ζηζξ δεηαμηηχ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.A.12. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ ήηακ πμθφ παιδθέξ ηαζ πανμοζίαζακ έκημκεξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ, ιε ηζιέξ ηάης ημο μνίμο ακίπκεοζδξ ιέπνζ ηαζ 60 ιg/l ζε ιειμκςιέκεξ πενζπηχζεζξ (S 6 ). Ζ παιδθυηενδ ιέζδ ηζιή ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) ιεηνήεδηε ζηδ εέζδ S 3 ηαζ δ ρδθυηενδ ζηδ εέζδ S 16 (Δζηυκα 4.A.12). Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ακαθενεεί υηζ, ιεηνήεδηακ ζε ηάπμζεξ εέζεζξ αηναίεξ

131 ηζιέξ μθζημφ θςζθυνμο, υπςξ βζα πανάδεζβια ζηζξ εέζεζξ: S 1 (346 ιg/l), S 11 (158,33 ιg/l) ηαζ S 17 (118,75 ιg/l). Ζ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ, ζηδ εέζδ Άβζμξ Γεχνβζμξ (S 9 ), ιεηνήεδηε απυ ημοξ Skoulikidis et al. (2006) ηαζ ανέεδηε κα είκαζ ιεβαθφηενδ (1030 ιg/l) απυ ηδ ιέζδ ηζιή πμο οπμθμβίζηδηε ζηα πθαίζζα ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ (<700 ιg/l). Δπίζδξ, ζημκ πμηαιυ Λμφνμ ηαηαβνάθδηακ πμθφ ορδθέξ ηζιέξ κζηνζηχκ αθάηςκ (>4000 ιg/l) απυ ημ Δθθδκζηυ Κέκηνμ Θαθάζζζςκ Δνεοκχκ (ΔΛΚΔ, ). φιθςκα ιε ημοξ Kotti et al. (2005), μζ ηζιέξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ανέεδηε κα έπμοκ πμθφ παιδθέξ ηζιέξ ζε πενζμπέξ ημκηά ζημ πςνζυ Άβζμξ Γεχνβζμξ (<2000 ιg/l) εκχ ζε πενζμπέξ ημκηά ζημκ Αιαναηζηυ ηυθπμ μζ ηζιέξ, πμο ηαηαβνάθδηακ, ήηακ ιεβαθφηενεξ απυ 6000 ιg/l. Οζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ ζε υθεξ ηζξ ένεοκεξ, πμο δζελήπεδζακ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ, ήηακ πμθφ παιδθέξ. οβηεηνζιέκα μζ Skoulikidis et al. (2006) ακαθένμοκ ηα κζηνχδδ άθαηα ιε ζοβηέκηνςζδ 4 ιg/l, εκχ μζ ιεηνήζεζξ απυ ημ Δθθδκζηυ Κέκηνμ Θαθάζζζςκ Δνεοκχκ ακένπμκηαζ ζηα 14 ιg/l (ΔΛΚΔ, ). φιθςκα ιε ημοξ Kotti et al. (2005), ηζιέξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ, πάκς απυ ημ ακζπκεφζζιμ υνζμ, ηαηαβνάθδηακ ιυκμ ημκ ιήκα Νμέιανζμ (0-180 ιg/l). Ζ δζαηφιακζδ ηςκ κζηνςδχκ ζηδκ πανμφζα ιεθέηδ ήηακ απυ 0-30 ιg/l εηηυξ απυ ιειμκςιέκεξ πενζπηχζεζξ. Σα αιιςκζαηά άθαηα, ζηζξ πενζμπέξ ημκηά ζημ πςνζυ Άβζμξ Γεχνβζμξ, πνμζδζμνίζηδηακ ιυκμ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ ιε ηζιέξ ιg/l. Οζ ορδθέξ ηζιέξ αιιςκζαηχκ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ, πζεακυκ κα μθείθμκηαζ ζηδκ απυννζρδ θοιάηςκ (Kotti et al., 2005). Απυ ηδκ άθθδ, μζ Skoulikidis et al. (2006) ακαθένμοκ πμθφ παιδθυηενεξ ηζιέξ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (56 ιg/l), μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ πζμ ημκηά ζηζξ ηζιέξ, μζ μπμίεξ ιεηνήεδηακ ζηδκ πανμφζα ιεθέηδ. Δπίζδξ, παιδθυηενεξ ηζιέξ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (72 ιg/l) απυ ημοξ Kotti et al. (2005) ακαθένμκηαζ ηαζ μζ ιεηνήζεζξ ημο Δθθδκζημφ Κέκηνμο Θαθάζζζςκ Δνεοκχκ (ΔΛΚΔ, )

132 Δηθόλα 4.Α.11: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ αθάηςκ αγχημο (NO 3 -N, NO 2 -N, NH 4 -N ηαζ DIN) ζηζξ 18 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.A.11: Box Whisker plots showing the range of nitrogen nutrients values (ΝΟ 3 -Ν, ΝΟ 2 -Ν, ΝΖ 4 -Ν and DIN) in the 18 sampling sites of Louros river

133 Δηθόλα 4.Α.12: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηαζ ηδ δζάιεζμ ηςκ θςζθμνζηχκ αθάηςκ (PO 4 -P ηαζ TP) ζηζξ 18 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.A.12: Box Whisker plots showing the range and median values of phosphorus nutrients values (PO 4 -P ηαζ TP) in the 18 sampling sites of Louros river

134 Σέθμξ, ηα απμηεθέζιαηα απυ ηζξ ιεηνήζεζξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) αθάηςκ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP), ζοιθςκμφκ ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηζξ ιεηνήζεζξ ηςκ Skoulikidis et al. (2006) ιε ηζιέξ 42 ιg/l ηαζ 66 ιg/l ακηίζημζπα. Ζ ορδθυηενδ ηζιή μνεμθςζθμνζηχκ, πμο ηαηαβνάθδηε ζηδκ πανμφζα ιεθέηδ, είκαζ 60 ιg/l ζηδ εέζδ S 6 (αβνμηζηή πενζμπή) ηαζ δ παιδθυηενδ ηάης απυ ημ ακζπκεφζζιμ υνζμ. Δκχ, βζα ημκ μθζηυ θχζθμνμ δ ορδθυηενδ είκαζ 118 ιg/l ηαζ δ παιδθυηενδ 3,5 ιg/l. Απυ ηδκ άθθδ μζ Kotti et al. (2005) ακαθένμοκ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ ιέπνζ ηαζ ιg/l, ηζιέξ πμθφ ιεβαθφηενεξ ηυζμ απυ αοηέξ πμο ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πανμφζα ιεθέηδ υζμ ηαζ απυ ηζξ ηζιέξ πμο ακαθένμκηαζ απυ ημ ΔΛΚΔ (167 ιg/l). Ζ εθανιμβή ημο οζηήιαημξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ, NCS (Nutrient Classification System), υπςξ έπεζ ακαθενεεί ηαζ ζηδκ πανάβναθμ Α.3.1.1, επζηνέπεζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ πενζμπχκ ιε αάζδ ηδ πδιζηή ημοξ ηαηάζηαζδ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ιε αάζδ ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο ηαζ ημο θςζθυνμο. Ζ επμπζηή ηαλζκυιδζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ πανμοζζάγεηαζ ζημκ Πίκαηα 4.A.11. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ πδιζηή πμζυηδηα ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηοιαίκεηαζ απυ «κέηξηα» έςξ «πςειή», αθμφ ηαιία εέζδ δε παναηηδνίζηδηε ςξ «θησρήο» ή «θαθήο» πδιζηήξ πμζυηδηαξ. Αλίγεζ κα ημκζζηεί υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) αθάηςκ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) ήηακ πμθφ παιδθέξ ηαζ, ζφιθςκα ιε ημ ηνζηήνζμ αοηυ, μζ πενζμπέξ παναηηδνίγμκηαζ ςξ «πςειήο» μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ, υπςξ παναηδνήεδηε ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Σμ Φεζκυπςνμ ηαηαβνάθεηαζ ιζα αφλδζδ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ζε ζπέζδ ιε ημ Καθμηαίνζ ηαζ ηδκ Άκμζλδ, ιε ζοκέπεζα ηδ ιείςζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ, ζδζαίηενα ζηζξ πενζμπέξ ημκηά ζημ Σένμαμ (μνεζκυ ηιήια). Σμ Καθμηαίνζ μηηχ πενζμπέξ (S 1, S 8, S 9, S 10, S 11, S 12, S 15a ηαζ S 15b ) παναηηδνίζηδηακ ςξ «κέηξηαο» πδιζηήξ πμζυηδηαξ ιε αάζδ ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (NO 3 -N) (Πίκαηαξ 4.Α.11). Σμ Φεζκυπςνμ, μ ανζειυξ αοηυξ ζπεδυκ δζπθαζζάζηδηε ηαεχξ πενζμπέξ μζ μπμίεξ είπακ παναηηδνζζηεί ςξ «θαιήο» πμζυηδηαξ ημ Καθμηαίνζ (S 2,3,4,5,6,7 ηαζ 14 ), παναηηδνίζηδηακ ιε «κέηξηα» πδιζηή πμζυηδηα ημ Φεζκυπςνμ. Σδκ Άκμζλδ, παναηδνήεδηε ιείςζδ ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ηα ενεπηζηά άθαηα ηαηακαθχκμκηαζ ηαζ ακαηοηθχκμκηαζ ιε βνήβμνμοξ νοειμφξ ηαζ μζ αγςημφπεξ εκχζεζξ ζοκήεςξ πανμοζζάγμοκ έκημκεξ επμπζηέξ

135 δζαηοιάκζεζξ. Οζ ορδθυηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ αγχημο παναηδνμφκηαζ ζοκήεςξ ζε πενζυδμοξ ηαηά ηζξ μπμίεξ ηα οδνυαζα θοηά πανμοζζάγμοκ ηδ ιζηνυηενή ημοξ ακάπηολδ ηαζ ζοκήεςξ αοηυ ζοιααίκεζ ιε ημ ηέθμξ ηδξ αθαζηδηζηήξ ημοξ πενζυδμο, δδθαδή ημ Φεζκυπςνμ ηαζ ημ Υεζιχκα (Hutchinson, 1975). Αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ αιιςκζαηχκ αθάηςκ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαηαβνάθδηακ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο Φεζκμπχνμο (Πίκαηαξ 4.Α.11). Σμ άγςημ ιε ηδ ιμνθή αιιςκίαξ πανέπεηαζ ζηα νέμκηα φδαηα ιε ηδκ απμζφκεεζδ ηςκ μνβακζηχκ μοζζχκ. Όιςξ, ζδιακηζηή πδβή αγςημφπςκ εκχζεςκ ζηα πενζζζυηενα νεφιαηα είκαζ ηαζ δ νφπακζδ πμο πνμένπεηαζ απυ ηζξ βεςνβζηέξ πενζμπέξ ηαζ ηα γςζηά απυαθδηα. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ θαίκεηαζ υηζ δ ιείςζδ ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδκ Άκμζλδξ, μθείθεηαζ ζηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Οζ αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο Φεζκμπχνμο ίζςξ κα μθείθμκηαζ ζηδκ έηπθοζδ ηςκ εδαθχκ απυ ηζξ ανμπμπηχζεζξ, μζ μπμίεξ ζημ Τδαηζηυ Γζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο, ανπίγμοκ κςνίξ ημ Φεζκυπςνμ. Πίλαθαο 4.Α.11: Απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο οζηήιαημξ Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ ζηζξ 18 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ιε αάζδ ηζξ ιέζεξ επμπζηέξ ηζιέξ (Άκμζλδ- Καθμηαίνζ-Φεζκυπςνμ). Ζ πνςιαηζηή ηαλζκυιδζδ αημθμοεεί ημοξ ηακυκεξ ηδξ WFD. Table 4.A.11: Results of NCS implementation in 14 sampling sites of Acheron river based on mean seasonal values (Spring-Summer-Autumn). The color classification follows the color encoding of the WFD. NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP NO 3-N NH 4-N NO 2-N PO 4-P TP Καινθαίξη Φζηλόπσξν Άλνημε S 1 M M H H H M M H H H G M H H H S 2 G G G H H M M H H H M H H H H S 3 G G G H H M M H H H M H H H H S 4 G G G H H M M H H H M H H H H S 5 G G H H H M M H H H M H G H H S 6 G G G H H M M G H H G G H H H S 7 G M M H H M M M H H M G G H H S 8 M G G H H M M G H H M G G H H S 9 M H G H H M M G H H M H G H H S 10 M H G H H M M G H H M G H H H S 11 M G M H H M G G H H G M M H H S 12 M H M H H G M M H H G G G H H S 13 G G M H H G M M H H G G M H H S 14 G G G H H M M M H H G G G H H S 15a M M M H H M M G H H G M G H H S 15b M G M H H M M G H H M G M H H S 16 G M M H H H M H H H G G G H H S 17 G M M H H G M G H H G G M H H

136 Α Τδξνγεσκνξθνινγηθή νκαδνπνίεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Πνμηεζιέκμο κα πναβιαημπμζδεεί, ακαθοηζηή πενζβναθή ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Δίκαζ ζδιακηζηυ, πνζκ ηδ αζμηζηή ηοπμθμβία, κα πνμδβδεεί δ ακαθοηζηή πενζβναθή ηςκ ζδιακηζηυηενςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ. Σα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, ηα μπμία επζηναημφκ ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ, ηαεμνίγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Γζα ημ θυβμ αοηυ εεςνείηαζ απαναίηδηδ δ πενζβναθζηή ακάθοζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ δ μιαδμπμίδζδ ημοξ ζε δζαηνζηά ηιήιαηα πμηαιμφ, πνμηεζιέκμο κα δζενεοκδεμφκ μζ ζπέζεζξ ιεηαλφ ααζμηζηχκ ηαζ αζμηζηχκ παναιέηνςκ. ημκ Πίκαηα 4.Α.12 δίκμκηαζ ακαθοηζηά ηα ημπμβναθζηά ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Σα ημπμβναθζηά παναηηδνζζηζηά αθμνμφκ ηδκ έθηαζε ηεο ιεθάλεο απνξξνήο, ηδκ απόζηαζε απυ ηδκ ημκηζκυηενδ πεγή ηαζ ηδκ απόζηαζε απυ ηδ ζάιαζζα. ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ζοβηαηαθέβμκηαζ ηα: γεσκνξθνινγηθόο ηύπνο, κνξθή θνηιάδαο, πιάηνο θνίηεο, ππόζηξσκα θνίηεο, ζθίαζε θνίηεο η.α. (Πίκαηαξ 4.Α.12; αθέπε επίζδξ ηαζ ΠανάνηδιαVI)

137 Πίλαθαο 4.Α.12: Σμπμβναθζηά ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζηδκ πενζμπή θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Table 4.A.12: Topographical and hydro-geomorphological characteristics of all sampling sites of Louros river basin. S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 Έθηαζε ιεθάλεο απνξξνήο [km 2 ] 149,00 149,00 149,00 149,00 149,00 156, ,1 453,3 Απόζηαζε από πεγή [Km] 0,00 0,00 0,00 0,00 0,12 1,15 5,46 5,44 0,10 Απόζηαζε από ζάιαζζα [Km] 70,91 70,861 70,829 70,785 70,67 69,64 65,324 49,146 44,222 Μέζε ζεξκνθξαζία αέξα ( o C) 13,944 13,944 13,944 13,944 13,944 13,944 13,944 17,983 17,983 Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε (mm) 1072, , , , , , , , ,033 Γεσκνξθνινγηθόο ηύπνο ηάζζια ηάζζια ηάζζια ηάζζια Πθεονζηά Κακμκζημφξ Πθεονζηά Φοζζηά Πθεονζηά φδαηα φδαηα φδαηα φδαηα ηακάθζα ιαζάκδνμοξ ηακάθζα πενζμνζζιέκμ ηακάθζα Μνξθή θνηιάδαο Κμίθδ Κμίθδ Κμίθδ Κμίθδ Αζφιιεηνδ 6 Φανάββζ Αζφιιεηνδ πήιαημξ U Κιίζε θνηιάδαο (m/km) [%] 3,5 3,5 3,5 8,8 46,6 3,5 8,8 1,8 5,2 Σάμε πνηακνύ (Strahler's system) Αιινπβηαθό ππόζηξσκα [%] Αζβεζηνιηζηθό ππόζηξσκα [%] θίαζε θνίηεο Πθήνδξ Πθήνδξ Μεζαία Μεζαία Μεζαία Μεζαία έηεεζδ ηίαζδ Μεζαία ηίαζδ έηεεζδ έηεεζδ έηεεζδ έηεεζδ έηεεζδ θςηεζκή Πιάηνο θνίηεο (m) πλνιηθή έθηαζε παξόρζηαο δώλεο (m) , , Σύπνο ελδηαηηήκαηνο ηάζζια ηάζζια ηάζζια ηάζζια Ρμέξ Ρδπμί φθαθμζ Ρμέξ Ρδπμί φθαθμζ Ρμέξ φδαηα φδαηα φδαηα φδαηα Μεγάιν ππόζηξσκα [%] Μεζαίν ππόζηξσκα [%] Λεπηό ππόζηξσκα [%]

138 . ζπλέρεηα continued S10 S11 S12 S13 S14 S15a S15b S16 S17 Έθηαζε ιεθάλεο απνξξνήο [km 2 ] 453,3 453,3 453,3 453,3 582,6 582,6 582,6 629,4 629,4 Απόζηαζε από πεγή [Km] 0,30 0,45 6,18 6,31 16,48 17,75 17,83 19,67 19,96 Απόζηαζε από ζάιαζζα [Km] 43,807 43,257 42,705 42,839 18,257 17,934 17,897 2,14 0,293 Μέζε ζεξκνθξαζία αέξα ( o C) 17,983 17,983 17,983 17,983 17,983 17,983 17,983 17,254 17,254 Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε (mm) 1172, , , , , , ,03 886,25 886,25 Γεσκνξθνινγηθόο ηύπνο Μνξθή θνηιάδαο Κακμκζημφξ ιαζάκδνμοξ πήιαημξ U Κακμκζημφξ ιαζάκδνμοξ πήιαημξ U ηάζζια φδαηα πήιαημξ U ηάζζια φδαηα πήιαημξ U Φοζζηά ηάζζια φδαηα ηάζζια φδαηα εθζημεζδείξ εθζημεζδείξ πενζμνζζιέκμ ιαζάκδνμοξ ιαζάκδνμοξ Δπίπεδδ Δπίπεδδ Δπίπεδδ Δπίπεδδ Δπίπεδδ Κιίζε θνηιάδαο (m/km) [%] 15,8 15,8 12,3 19,4 1,8 1,8 1,8 6,9 0 Σάμε πνηακνύ (Strahler's system) Αιινπβηαθό ππόζηξσκα [%] Αζβεζηνιηζηθό ππόζηξσκα [%] θίαζε θνίηεο Μεζαία ηίαζδ Πθήνδξ Μεζαία Πθήνδξ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ Πθήνδξ έηεεζδ Πθήνδξ έηεεζδ έηεεζδ θςηεζκή έηεεζδ έηεεζδ έηεεζδ Πιάηνο θαλαιηνύ (m) 12 14,3 14,3 14,3 17 7, ,6 22,9 πλνιηθή έθηαζε παξόρζηαο δώλεο (m) 37,25 53, , ,8 Σύπνο ελδηαηηήκαηνο Ρμέξ Ρδπμί ηάζζια ηάζζια Βαεοά κενά ηάζζια φδαηα ηάζζια Βαεοά κενά ιε Βαεοά κενά φθαθμζ φδαηα φδαηα ιε ανβή νμή φδαηα ανβή νμή ιε ανβή νμή Μεγάιν ππόζηξσκα [%] Μεζαίν ππόζηξσκα [%] Λεπηό ππόζηξσκα [%]

139 Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ζηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ημο πμηαιμφ Λμφνμο πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.13. Ζ βναθζηή απεζηυκζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηα δζακφζιαηα ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ δίκμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.13. Πίλαθαο 4.Α.13: Απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιε αάζδ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (18) ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Table 4.A.13: Summary of Principal Component Analysis results of hydrogeomorphological and river basin characteristics of the 18 sampling sites in Louros river. AX1 AX2 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδζμηζιέξ: 0,438 0,184 1 Αενμζζηζηή Πμζμζηζαία δζαηφιακζδ (%): 43,8 62,2 Τδξνγεσκνξθνινγηθέο κεηαβιεηέο Τρυιεηνμ (Altitude, m) -0,904 0,269 Έηηαζδ θεηάκδξ απμννμήξ (Watershed area, km 2 ) 0,840 0,484 Σάλδ πμηαιμφ (Strahler s order) 0,837-0,384 οκέπεζα πμηαιμφ (Sinuosity) -0,501 0,531 Απυζηαζδ απυ ημκηζκυηενδ πδβή (Spr_ Dist) 0,813 0,382 Κθίζδ (Slope, %) -0,512 0,516 Πμζμζηυ αθθμοαζημφ οπμζηνχιαημξ (Alluvial, %) 0,796 0,513 Πμζμζηυ αζαεζημθζεζημφ οπμζηνχιαημξ (Calcareous, %) -0,816 0,247 Μέζδ ηαπφηδηα κενμφ (Mean Water Velocity, m/cm) -0,131 0,684 Μέζμ αάεμξ κενμφ (Mean Water Depth, m) 0,615-0,369 ηίαζδ ημίηδξ (Shading) -0,580 0,656 Πθάημξ ηακαθζμφ (Channel width, m) 0,540 0,541 Πμζμζηυ ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (%) -0,840-0,184 Πμζμζηυ ιεζαίμο οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (%) -0,829 0,087 Πμζμζηυ θεπημφ οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (%) 0,853 0,262 Μμνθή ημζθάδαξ (Valley form) 0,400-0,261 Σφπμξ εκδζαζηήιαημξ (Habitat type) 0,138 0,537 οκμθζηή έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ (Total riparian width, m) 0,303 0,196 Ο ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) ελδβεί ημ 43,8% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ μ δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2) ημ 18,4%, εκχ ζοκμθζηά ηα απμηεθέζιαηα ελδβμφκ ημ 62,2% ηδξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Πίκαηαξ 4.Α.13). Καηά ιήημξ ημο πνχημο άλμκα (ΑΥ1) παναηδνείηαζ μ δζαπςνζζιυξ ηςκ πενζμπχκ ζφιθςκα ιε ημ πςόκεηξν ηαζ ηδκ απόζηαζε απυ ηδ ζάιαζζα. Έηζζ, ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.13, ανίζημκηαζ μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ πδβέξ (Σένμαμ-S 1-5 ) ηαζ, ηαεχξ μ άλμκαξ πνμπςνά πνμξ ηα εεηζηά (δελζά), ημπμεεημφκηαζ μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημο Αβίμο Γεςνβίμο (S ). ημ εεηζηυ ηιήια ημο πνχημο άλμκα (ΑΥ 1 ) ανίζημκηαζ μζ πενζμπέξ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ

140 (S ) ηαζ εκ ηέθεζ μζ εηαμθέξ (S ) (Δζηυκα 4.Α.13). Ο δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2) δζαπςνίγεζ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζφιθςκα ιε ηδκ ηαρύηεηα ηνπ λεξνύ, ηδ ζθίαζε ζηδκ ημίηδ ηαζ ημκ ηφπμ ελδηαηηήκαηνο. ηα εεηζηά ημο δεφηενμο άλμκα ηαζ ημκηά ζε αοηυκ ανίζημκηαζ μζ πενζμπέξ ακάκηδ ημο θνάβιαημξ ή πμθφ ημκηά ζε αοηυ (S 8-11 ), πενζμπέξ ιε ιεβάθδ ηθίζδ ημζθάδαξ, έκημκδ ζηίαζδ ηαζ ιεβάθμ πθάημξ ηακαθζμφ. Δηθόλα 4.Α.13: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιε αάζδ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ. Figure 4.Α.13: Principal Component Analysis plot, using the geomorphological characteristics of Louros river basin along the sampling sites

141 ηδκ Δζηυκα 4.Α.13 πανμοζζάγμκηαζ μζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ηάεε ηιήια ημο πμηαιμφ. Σμ ιήημξ ημο δζακφζιαημξ δείπκεζ ημ ααειυ ζδιακηζηυηδηαξ ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ πδβέξ (S 1,2,3,4,5,6 ) παναηηδνίγμκηαζ απυ κεγάιν ππόζηξσκα ηακαθζμφ ηαζ αζβεζηνιηζηθό γεσινγηθό ππόβαζξν, εκχ μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ πδβέξ Αβίμο Γεςνβίμο (S 9,10,11 ) παναηηδνίγμκηαζ απυ ιεβάθδ ηαρύηεηα λεξνύ ηαζ έκημκδ ζθίαζε ζηδ ημίηδ. Οζ πενζμπέξ ζημ πεδζκυ ηιήια (S 14, S 15a+b, S 16, ηαζ S 17 ) παναηηδνίγμκηαζ απυ ιεβάθμ βάζνο κενμφ ηαζ επίπεδδ κνξθή θνηιάδαο (Δζηυκα 4.Α.13). Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), δζαπχνζζακ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ζε 6 οδνμβεςιμνθμθμβζηά ηιήιαηα, ηα μπμία ακηζπνμζςπεφμοκ δζαθμνεηζηά εκδζαζηήιαηα. Ο πνχημξ δζαπςνζζιυξ αθμνά ηα ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα ηα μπμία απμηεθμφκ 3 λεπςνζζηά ηιήιαηα: i) ηζξ πδβέξ ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ (S 1,2,3+4 ), ii) ηδ θναβιαθίικδ (S ) ηαζ iii) ηα επμπζηά θζικία (S 15a+b ). Ο δεφηενμξ δζαπςνζζιυξ αημθμοεεί ηδκ ορμιεηνζηή δζααάειζζδ ηαηά ιήημξ ημο πνχημο άλμκα (ΑΥ1), δζαπςνίγμκηαξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζημκ άκς (S 5,S 6, S 7, S 9, S 10, ) ιέζμ (S 8,S 11, S 14 ) ηαζ ηάης (εηαμθέξ, S 16, ηαζ S 17 ) νμο ημο πμηαιμφ. Πνέπεζ κα ακαθενεεί υηζ δ μιαδμπμίδζδ ηςκ εέζεςκ ζε ηιήιαηα, ζε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ, υπςξ π.π βζα ηζξ εέζεζξ S 11, S 8 ηαζ S 16 ήηακ πμθφ δφζημθδ. Ζ εέζδ S 11 μιαδμπμζήεδηε ζημ πεδζκυ ηιήια, βζαηί ανίζηεηαζ ζηα εεηζηά ημο ηφνζμο άλμκα πανυθμ πμο ανίζηεηαζ ανηεηά ημκηά ζημ μνεζκυ ηιήια. Ακαθυβςξ ηαζ ιε ηδ εέζδ S 16, δ μπμία ακήηεζ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ, ημ μπμίμ ανίζηεηαζ πζμ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ. Δπίζδξ, δ εέζδ S 8, πμο εκημπίγεηαζ ζημ ηέκηνμ ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.13, πανυθμ πμο ανίζηεηαζ ακάκηδ ημο θνάβιαημξ (ζπεηζηά ιεβάθμ ορυιεηνμ), εκημφημζξ ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά ηδξ παναηηδνζζηζηά πανμοζζάγμοκ ιεβάθεξ μιμζυηδηεξ ιε αοηά ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ, υπςξ δ επίπεδδ κνξθή θνηιάδαο, δ κηθξή ζθίαζε ζηδκ θνίηε ηαζ ημ κεζαίν ππόζηξσκα θνίηεο η.α. Σα πζμ πάκς απμηεθέζιαηα είκαζ πμθφ ζδιακηζηά ζηδκ ηαηακυδζδ ηδξ θεζημονβίαξ ηςκ εκδζαζηδιάηςκ ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, αθμφ πανέπεζ πθδνμθμνίεξ ζπεηζηέξ ιε ημ πμζεξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ ηαζ ζε πμζμ ααειυ (ιήημξ δζακφζιαημξ) επδνεάγμοκ ηδκ ηάεε εέζδ. Πνυηεζηαζ βζα ζδιακηζηή πθδνμθμνία, δ μπμία εα αμδεήζεζ ζηδκ ηαηακυδζδ ηδξ ααζμηζηήξ ηοπμθμβίαξ (Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ), δ μπμία αημθμοεεί ζηδκ επυιεκδ πανάβναθμ. Δπίζδξ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ (ζε επίπεδμ

142 εέζδξ αθθά ηαζ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ) εα ηαεμνζζημφκ μζ ηφνζεξ πανάιεηνμζ (θοζζημπδιζηέξ ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ), μζ μπμίεξ παίγμοκ ηαεμνζζηζηυ θυβμ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. β. Γηεξεύλεζε ησλ βηνινγηθώλ/αβηνηηθώλ ζπλζεθώλ θαηά κήθνο ηνπ πνηακνύ Α Βηνηηθή Σππνινγία Ζ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis) εθανιυζηδηε ζοκμθζηά ζε 86 είδδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (>2 ηαηαβναθέξ), ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζε 161 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ. Ζ Ηενανπζηή Σαλζκυιδζδ οζηάδςκ δζαπχνζζε ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζε έλζ δζαθμνεηζηέξ ζοζηάδεξ (clusters), μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ηαζ ηζξ δζαθμνεηζηέξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (Δζηυκα 4.A.14). ημ δεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ δζαηνίκμκηαζ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ μζ μπμίεξ πανμοζζάγμοκ ηδκ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ δ μπμία παναηδνήεδηε ηαζ ζηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ ηδξ παναβνάθμο Α Ζ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ αθμνά ζηζξ ελήξ γχκεξ ημο πμηαιμφ: α) ημκ άκς νμο, α) ημ ιέζμ νμο (πεδζκυ ηιήια), β) ζηάζζια οδάηζκα μζημζοζηήιαηα (πδβέξ, θναβιαθίικδξ ηαζ επμπζηά θζικία) ηαζ ηέθμξ β) ηζξ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (Δζηυκα 4.A.14). ηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ ημο πμηαιμφ δζαηνίεδηε ιία μιάδα αθάζηδζδξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η), δ μπμία παναηηδνίγεζ ηονίςξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ S 5, S 6, S 7 ηαζ S 9, μζ μπμίεξ απακημφκ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ, ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ (S 5, S 6 ), ζηδκ πενζμπή Πθαηακάηζα (S 7 ) ηαζ ζηζξ πδβέξ Αβίμο Γεςνβίμο (S 9 ). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), πνυηεζηαζ βζα εέζεζξ ιε ιεβάθδ ζθίαζε ημίηδξ ηαζ θιίζε θνηιάδαο, ιεβάθδ ηαρύηεηα λεξνύ ηαζ κεζαίν ππόζηξσκα ημίηδξ (Δζηυκα 4. Α.13). ημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηονζανπεί επίζδξ ιία μιάδα αθάζηδζδξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ), δ μπμία απακηά ηονίςξ ζε πεδζκέξ πενζμπέξ (S 8, S 14 ) αθθά ηαζ ζε ηάπμζεξ εέζεζξ ιε μνεζκά οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά, υπςξ είκαζ μζ εέζεζξ S 10 ηαζ S 11, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ημκηά ζημ Ρςιασηυ Τδναβςβείμ ιε ορυιεηνμ πάκς απυ 100m. Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (Δζηυκα 4.Α.13), δ εέζδ S

143 μιαδμπμζείηαζ ιε ηζξ εέζεζξ ζημ μνεζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ. Πανυθα αοηά ζε υ,ηζ αθμνά ηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ αθάζηδζδξ έπεζ πενζζζυηενεξ μιμζυηδηεξ ιε ημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ (Δζηυκα 4.Α.14 ηαζ Πίκαηαξ 4.Α.12). Σα ααζζηά οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ είκαζ δ κεγάιε ηαρύηεηα λεξνύ, ημ κεγάιν πιάηνο θαλαιηνύ ηαζ δ κεγάιε έθηαζε ηεο παξόρζηαο δώλεο (Δζηυκα 4.Α.13). Ζ ηνίηδ Οιάδα Βθάζηδζδξ (ΗΗΗ), εκημπίγεηαζ ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ ηαηάκηδ ηςκ πδβχκ Αβίμο Γεςνβίμο, υπμο ανίζημκηαζ μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ S 12 ηαζ S 13. Έκα άθθμ παναηηδνζζηζηυ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, εηηυξ απυ ηδκ φπανλδ ημο θνάβιαημξ, είκαζ ηαζ δ δδιζμονβία, ζηδκ πθδιιονζηή ημο γχκδ, ιζηνχκ θεηακχκ ιε κενυ, ηα θεβυιεκα επμπζηά θζικία (ponds). Οζ θεηάκεξ αοηέξ, παναιέκμοκ βειάηεξ ιε κενυ ιυκμ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ Άκμζλδξ, υιςξ ζε οβνέξ πνμκζέξ (π.π. 2005) δζαηδνμφκ ημ κενυ ημοξ ηαζ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV, δ μπμία δδιζμονβήεδηε ζηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ S 15a ηαζ S 15b, αθμνά ηζξ θοηζηέξ ζοκαενμίζεζξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζε αοηυ ημ ηιήια ημο πμηαιμφ, ημ μπμίμ πανμοζζάγεζ πανυιμζα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ιε ημ ηιήια ηςκ εηαμθχκ (Δζηυκα 4.Α.13). Σα παναηηδνζζηζηά αοηά αθμνμφκ ηδκ επίπεδε κνξθή θνηιάδαο, ημ κεγάιν βάζνο λεξνύ, ηδ ιεβάθδ ηάμε πνηακνύ (Strahler s order) ηαζ ηδκ έθθεζρδ ζθίαζεο ζηδκ ημίηδ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V απακηά ζηζξ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζηζξ πδβέξ, ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ (S 1,S 2,S 3,ηαζ S 4 ). Πνυηεζηαζ βζα έκα ζδζαίηενμ εκδζαίηδια, ιε ζηάζζια ηαεανά κενά, ζε ηανζηζηέξ πδβέξ ιε αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια (Δζηυκα 4.Α.13). Σμ οπυζηνςια ηδξ ημίηδξ είκαζ ιεβάθμ ιε ηονίανπμ οθζηυ ηζξ ηνμηάθεξ. ε ηάπμζα ζδιεία δ θίικδ πανμοζζάγεζ πθήνδ έηεεζδ (S 1 ηαζ S 2 ), ζημκ ήθζμ ηαζ ζε ηάπμζα άθθα ιεζαία (S 3 ηαζ S 4 ) (Πίκαηαξ 4Α.12). Σέθμξ, βζα ηζξ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (S 16 ηαζ S 17 ), δ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ έδεζλε, υπςξ ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ ημο άκς νμο, ηδκ φπανλδ ιίαξ δζαηνζηήξ μιάδαξ αθάζηδζδξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) (Δζηυκα 4.Α.14). Οζ ααζζηέξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ημ εηαμθζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο, είκαζ ημ ιεβάθμ βάζνο λεξνύ, δ ηάμε πμηαιμφ ηαζ δ επίπεδε κνξθή θνηιάδαο (Δζηυκα 4.Α.13)

144 Δηθόλα 4.Α.14: Γεκδνυβναιια ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ μιαδμπμίδζδξ ηςκ 161 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηδξ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (86 είδδ ιαηνμθφηςκ, ιε επίπεδμ δζάηνζζδξ > 60%). Figure A.A.14: Dendrogram of Hierarchical cluster analysis based on floristic data of 161 sample plots in Louros river (86 macrophyte species, 60%)

145 Α Πεξηγξαθή ησλ πδξόβησλ θπηνθνηλσληώλ Γζα ηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis), εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (Indicator Species Analysis, ISA). Ζ ISA εθανιυζηδηε βζα ηδκ πενζβναθή ηδξ ζενανπζηήξ δμιήξ ηάεε μιάδαξ αθάζηδζδξ αθθά ηονίςξ βζα ηδ δζάηνζζδ ηςκ ζδιακηζηχκ εζδχκ-δεζηηχκ (Indicator Species, IndSps). διακηζηά ζημζπεία, ηα μπμία ζοιπενζθαιαάκμκηαζ ζημκ οπμθμβζζιυ ηςκ Δζδχκ-Γεζηηχκ, είκαζ δ ζρεηηθή ζπρλόηεηα (Frequency) ηαζ ε ζρεηηθή αθζνλία (Abund.). Ζ ζρεηηθή ζπρλόηεηα ακαθένεηαζ ζημ θυβμ ηςκ πενζμπχκ ηδξ μιάδαξ, ζηζξ μπμίεξ οπάνπεζ ημ είδμξ ζε ζπέζδ ιε ημ ζοκμθζηυ ανζειυ ηςκ πενζμπχκ ηδξ μιάδαξ εκχ ε ζρεηηθή αθζνλία ακαθένεηαζ ζηδκ αθεμκία ημο είδμοξ ζε ιζα μιάδα ζε ζπέζδ ιε ηδκ αθεμκία ημο ζε υθεξ ηζξ μιάδεξ. Ζ ηζιή «δείθηε» (Indicator Value, IndVal) βζα ημ ηάεε είδμξ οπμθμβίγεηαζ απυ ημ ζοκδοαζιυ ηδξ ζρεηηθήο ζπρλόηεηαο ηαζ ηδξ ζρεηηθήο αθζνλίαο ηαζ ακηζπνμζςπεφεζ ηδκ ηζιή ημο ηάεε είδμοξ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ. Πίλαθαο 4.Α.14: Απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) ηαζ ημο εθέβπμο Monte Carlo (1000 ακηζιεηαεέζεζξ), ζε ζφκμθμ 86 εζδχκ ιαηνμθφηςκ ηαζ 161 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Γίκμκηαζ δ πθςνζδζηή μιάδα ημο ηάεε είδμοξ, μζ ηζιέξ ηςκ παναηδνμφιεκςκ ιέβζζηςκ ηζιχκ δείηηδ (IndVal max ), δ ηζιή ηδξ πζεακυηδηαξ (p*) ηαζ δ μιάδα ιε ηδ ιεβαθφηενδ ηζιή δείηηδ (Max group). Σα είδδ-δείηηεξ (IndSps) πανμοζζάγμκηαζ ιε έκημκδ βναθή. Table 4.A.14: Results from ISA along with Monte Carlo permutation test (1000 permutations) applied in 86 macrophyte species and 161 sampling plots of Louros river basin. IndVal max : maximum observed indicator values, p*= value probability, Max group: refers to the group with the highest index value along with the florist group of each species. Species in bold have been identified as indicator species (IndSps). α/α Υισξηδηθή Οκάδα IndVal p * Group Max 1 Potamogeton perfoliatus L. PHy 88,2 0, Alisma lanceolatum With PHe 78,3 0, Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel PHe 73,4 0, Typha angustifolia L. PHe 70,2 0, Lemna minor L. PHy 65,8 0, Hydrocharis morsus -ranae L. PHy 58,9 0, Cratoneuron filicinum (Hedw.) Spruce Brm 51,7 0, Ceratophyllum demersum L. PHy 51,7 0, Sparganium erectum L. PHe 51,7 0, Potamogeton nodosus Poiret PHy 48,7 0, Scirpus matirimus L. PHe 47,6 0, Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab. PHy 45 0,

146 13 Lemna gibba L. PHy 42,5 0, Apium nodiflorum (L.) Lag. PHy 37,6 0, Lythrum salicaria L. PHe 36,6 0, Ranunculus trichophyllus Chaix PHy 34 0, Iris pseudacorus L. PHe 31,3 0, Potamogeton pectinatus L. PHy 30 0, Mentha aquatica L. PHe 28,4 0, Potamogeton lucens L. PHy 28 0, Lycopus europaeus L. PHe 28 0, Arundo donax L. PHg 25 0, Epilobium hirsutum L. PHe 23,5 0, Equisetum ramossissimum Desf PTE 23,1 0, Carex pendula Huds PHe 23,1 0, Potamogeton crispus L. PHy 22,3 0, Ulva prolifera O. F Muller Alg 19,2 0, Nasturtium officinale R. Br PHe 18,8 0, Pteridium aquilinum (L.) Kuhn PTE 18,7 0, Potamogeton trichoides Cham & Schlecht. PHy 17,4 0, Callitriche stagnalis Scop PHy 17,4 0, Veronica anagaliis aquatica L. PHe 15 0, Myriophyllum spicatum L. PHy 13,7 0, Juncus inflexus L. PHe 13,8 0, Paspalum paspalodes (Michx.) Scribn. PHg 13 0, Equisetum paluste L. PTE 12,8 0, Berula erecta (Hudson) Coville PHe 12,3 0, Cladophora sp. Kutz. Alg 11,8 0, Carex muricata L. PHe 11,8 0, Chara globularis Thuill Alg 11,1 0, Scirpus holoschoenus L. PHe 11 0, Chara gymnophylla A. Braun Alg 10,3 0, Fontinalis antipyretica Hedw Brm 10,3 0, Juncus fontanesii J. Gay ex Laharpe PHe 10,3 0, Polygonum persicaria (L.) Gray PHe 10,3 0, Potamogeton pusillus L. PHy 10,2 0, Potamogeton obtusifolius Mert. & W.D.J. Koch PHy 9,7 0, Platyhypnidium riparioides (Hedw.) Dixon Brm 9,1 0, Ranunculus marginatus Dum.-Urville PHg 8,5 0, Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. Brm 7,7 0, Cyperus longus L. PHe 7,4 0, Oenanthe crocata L. PHe 7,1 0, Aster linosyris (L.) Berth. PHx 6,9 0, Homalothecium lutescens (Hedw.) Robins Brm 5,1 0, Plagiomnium cuspidatum (Hedw.) T.J. Kop. Brm 5,1 0,

147 56 Eurthynchiastrum pulchellum (Hedw.) Ignatov & Huttunen Brm 5,1 0, Juncus heldreichianus Marisson ex Parl PHe 5,1 0, Leptodictyum riparium (Hedw.) Warnst. Brm 5,1 0, Mentha spicata L. PHe 5 0, Juncus maritimus Lam. PHe 4,8 0, Ranunculus peltatus Schrank PHy 4,8 0, Azolla filiculoides Lam. PTE 4,8 0, Aster tripolium L. PHy 4,8 0, Batrachospermum sp. Roth Alg 4,5 0, Eleocharis palustris (L.) Roemer & Schulters PHe 4,3 0, Satureja nepeta (L.) Scheele PHx 1,6 0, Alisma plantago aquatica L. PHe 3,4 0, Rumex pulcher L. PHx 3,1 0, Cinclidotus aquaticus (Hedw.) Bruch & Schimp Brm 4,6 0, Samolus valerandi L. PHg 3,4 0, Bidens tripartita L. PHg 3,4 0, Leontodon tuberosus L. PHx 3,1 0, Leucodon sciuroides (Hedw.) Schwägr. Brm 3,1 0, Plantago lanceolata L. PHx 3,1 0, Epilobium angustifolium L. PHg 2 0, Mentha longifolia (L.) Hudson PHe 1,6 0, Anomodon viticulosus (Hedw.) Huebener Brm 2, Brachythecium rivulare Schimp. Brm 2, Ludwigia palustris (L.) Elliot PHe 2, Carex extensa Good. PHe 2, Anthriscus sylvestris (L) Hoffm PHx 2, Parietaria judaica L. PHx 2, Carex cuprina Th. Nendtv. ex A. Kerner PHe 2, Rorripa sylvestris (L.) Besser PHg 2, Veronica arvensis L. PHx 2, Lysimachia vulgaris L. PHe 2,6 1 3 ημκ Πίκαηα 4.Α.14 δίκμκηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο εθέβπμο Monte Carlo ιε ηδ πνήζδ 1000 ακηζιεηαεέζεςκ, υπμο ιε έκημκδ βναθή. πανμοζζάγμκηαζ ηα είδδ δείηηεξ. Δπίζδξ, δίκμκηαζ δ ηζιή ημο ηάεε δείηηδ (IndVal), δ ηζιή ηδξ πζεακυηδηαξ (p) ημο ηάεε είδμοξ κα παναηηδνίγεζ ηδ ζοβηεηνζιέκδ μιάδα ηαζ ζηδκ ηεθεοηαία ζηήθδ δίκεηαζ μ ανζειυξ ηδξ μιάδαξ, ζηδκ μπμία ακήηεζ ημ είδμξ-δείηηδξ. Οζ ηζιέξ ηδξ ζπεηζηήξ ζοπκυηδηαξ ηαζ αθεμκίαξ ηςκ θοηχκ, ζε υθεξ ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, δίκμκηαζ ακαθοηζηά ζημ Πανάνηδια IV

148 Ζ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) έδεζλε υηζ 49 είδδ ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ ςξ είδδ-δείηηεξ (IndSps), απυ ηα μπμία ηα 19 ακήημοκ ζηδ πθςνζδζηή μιάδα ηςκ εθμθφηςκ (PHe), ηα 17 ζηα οδνυθοηα (PHy), ηα 3 ζηα ανουθοηα (Brm) εκχ δ μιάδα ηςκ θοηχκ (Alg) ακηζπνμζςπεφεηαζ ιε 4 είδδ. Σέθμξ, 3 είδδ ακήημοκ ζηα οβνυθζθα ηαζ 3 ζηα πηενζδυθοηα (Πίκαηαξ 4.Α.14). Οζ ακαθοηζημί πίκαηεξ ιε ηα είδδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζε ηάεε μιάδα αθάζηδζδξ ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA), (ζρεηηθή ζπρλόηεηα & αθζνλία) δίκμκηαζ ζημ Πανάνηδια IV. Οκάδα Βιάζηεζεο Η: Pteridium aquilinum-mentha aquatica-carex pendula Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η εκημπίγεηαζ ζηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία εζδχκ ηδξ εκενβήξ ημίηδξ ημο πμηαιμφ (θξάζπεδα). Πνυηεζηαζ βζα 39 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ακάκηδ ημο θνάβιαημξ (S 5,S 6,S 7,S 9 ) Πανάνηδια IV. Λυβς ηδξ ορδθήξ ζηίαζδξ ηδξ ημίηδξ θυβς ηδξ έκημκδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, ηδξ ιεβάθδξ ηαπφηδηαξ νμήξ ημο κενμφ ηαζ ημο ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ ηδξ ημίηδξ, δ αθάζηδζδ ιέζα ζημ οβνυ δίαοθμ ήηακ πενζμνζζιέκδ. φιθςκα ιε ημοξ Chambers et al. (1991), ηαπφηδηεξ νμήξ πάκς απυ 1 ms -1 ακαζηέθθμοκ ή ειπμδίγμοκ ηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Σα είδδ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηδκ ημίηδ ημο πμηαιμφ ήηακ ηονίςξ ανουθοηα ιε παιδθέξ ηζιέξ δείηηδ, υπςξ ηα Fontinalis antipyretica (IndVal=10,3) ηαζ Brachythecium rutabulum (IndVal=7,7). ε ζπεηζηά πνμζηαηεοιέκεξ πενζμπέξ ηδξ ημίηδξ ηαζ ιαγί ιε ηδκ οδνυαζα ιμνθή ημο αιθίαζμο είδμοξ Mentha aquatica (ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηδκ μιάδα) ηαηαβνάθδηε ηαζ ημ Potamogeron obtusifolius (IndVal=9,7) (Πίκαηαξ 4.Α.14). Σμ ηεθεοηαίμ είδμξ παναηηδνίγεζ εκδζαζηήιαηα νδπά ηαζ ζοπκά εκημπίγεηαζ ιε είδδ ηςκ βεκχκ Equisetum sp., Carex sp. ηαζ Juncus sp. (Douglas et al., 2001; Hitchcock et al., 1969). Σμ είδμξ ιε ηδκ ορδθυηενδ ηζιή δείηηδ ήηακ ημ Mentha aquatica (IndVal=28,4) ηαζ αημθμοεμφκ ηα είδδ Equisetum ramossissimum (IndVal=23,1), Carex pendula (IndVal=23,1), Pteridium aquilinum (IndVal=18,8), Equisetum palustre (IndVal=12,8), Juncus fontanesii (IndVal=10,3) ηαζ Polygonum persicaria (IndVal=10,3) (Πίκαηαξ 4.Α.14). Όθα ηα είδδ, ιε ηζξ

149 ορδθυηενεξ ηζιέξ δείηηδ, ηονζανπμφκ ζηδ γχκδ ηςκ ηναζπέδςκ, εηηυξ απυ ημ αιθίαζμ είδμξ Mentha aquatica, ημ μπμίμ ελαπθχκεηαζ ηαζ εκηυξ ηδξ ημίηδξ (Henry & Amoros, 1996). Σμ ανουθοημ Fontinalis antipyretica ακαπηφζζεηαζ ζε κενά ιε ιεβάθδ ηαπφηδηα νμήξ ηαζ ιεβάθμ οπυζηνςια (Bernez et al., 2004). ηδ Γενιακία έπεζ παναηηδνζζηεί ςξ είδμξ ακεεηηζηυ ηαζ εκδεζηηζηυ εοηνμθζηχκ κενχκ (Schaumburg et al., 2004). ε άθθεξ ενβαζίεξ (Husak & Vorechorska, 1996), ακαθένεηαζ υηζ ηονζανπεί ζε ιαθαηά κενά, θηςπά ζε ενεπηζηά, υπμο οπάνπεζ απμοζία μνβακζηήξ ηαζ ακυνβακδξ νφπακζδξ. Δηηυξ απυ ηα ανουθοηα, είδδδείηηεξ είκαζ ημ πηενζδυθοημ Pteridium aquilinum, ημ μπμίμ πνμηζιά ηα οβνά ηαζ ζηζενά ιένδ ηαζ ανίζηεηαζ ζοπκά ιέζα ζηα δάζδ (Ellenberg, 1988). Πνυηεζηαζ βζα ηδκ μιάδα ιε ηδ παιδθυηενδ ηζιή μθζημφ θςζθυνμο (TP) ηαζ Chl-a, εκχ ηαηαβνάθδηε δ ιεβαθφηενδ ηζιή ηδξ ηαπφηδηαξ ημο κενμφ ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ μιάδεξ (Πίκαηαξ 4.Α.15). Οκάδα Βιάζηεζεο ΗΗ: Sparganium erectum-ranunculus penicillatus- Potamogeton crispus- Διόθπηα Ο ιέζμξ νμοξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ ηαζ πενζθαιαάκεζ 29 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ πενζμπχκ μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζε αβνμηζηέξ εηηάζεζξ (S 8 ηαζ S 14 ) αθθά ηαζ πενζμπέξ ιε πανυιμζα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά (ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ, ιζηνή ηθίζδ η.η.θ.), υπςξ μζ πενζμπέξ S 11 ηαζ S 10. Σμ είδμξ ιε ηδκ ορδθυηενδ ηζιή δείηηδ είκαζ ημ Sparganium erectum (IndVal=51,7), ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηδ γχκδ ηςκ ηναζπέδςκ. Μέζα ζημκ οβνυ δίαοθμ, ηα είδδ ηα μπμία ηονζανπμφκ, είκαζ ηα Ranunculus penicillatus (IndVal=45), Potamogeton crispus (IndVal=22,3) ηαζ ιε ιζηνυηενδ ηζιή δείηηδ (IndVal=10,2) ημ είδμξ Potamogeton pusillus. διακηζηή είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ εθμθφηςκ Apium nodiflorum (IndVal=37.6), Lycopus europaeus (IndVal=28) ηαζ Juncus infexus (IndVal=13,8) (Πίκαηαξ 4.Α.14). Σμ Sparganium erectum ηαζ ηα αιθίαζα είδδ, ηονίςξ ημ Apium nodiflorum, ανέεδηακ ζε αθεμκία ζηα νδπά ηιήιαηα ημο πμηαιμφ, υπμο ανίζημκηαζ ηαζ μζ ιυκζιμζ πθδεοζιμί ημοξ, μζ μπμίμζ ελαπθχκμκηαζ ζημ κενυ ιε ηδκ ακάπηολή ημοξ (Henry & Amoros, 1996). To είδμξ Ranunculus penicillatus απακηά ζοκήεςξ ζε πεδζκά ηιήιαηα πμηαιχκ, ιε ιέηνζα έςξ βνήβμνδ νμή κενμφ, ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ ηαζ ιεζμηνμθζηά κενά (Thiébaut, 2006). Απυ ηδκ άθθδ, ηα

150 είδδ Potamogeton crispus ηαζ Apium nodiflorum είκαζ εκδεζηηζηά πζμ εφηνμθςκ οδάηςκ (Szoszkiewicz et al., 2002; Onaindia et al., 1996; Haslam, 1978). ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ, ηα κζηνζηά άθαηα (ΝΟ 3 -Ν) ηαζ κζηνχδδ άθαηα (ΝΟ 2 -Ν) ηαζ ημ μθζηυ ακυνβακμ άγςημ (DIN), πανμοζίαζακ ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ (Πίκαηαξ 4.Α.15). Δπίζδξ, ορδθέξ ήηακ ηαζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP). Ζ ηαπφηδηα νμήξ ημο κενμφ ήηακ ορδθή, εκχ δ αβςβζιυηδηα ηοιάκεδηε ζε παιδθά επίπεδα (<590 ιs/cm) (Πίκαηαξ 4.Α.15). Οκάδα Βιάζηεζεο ΗΗΗ: Potamogeton perfoliatus-typha angustifolia-ceratophyllum demersum Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ πενζθαιαάκεζ 17 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Πνυηεζηαζ βζα ηδ ιία απυ ηζξ 3 Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ηςκ ζηάζζιςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ, μζ μπμίεξ έπμοκ ηαηαβναθεί ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ οδνμθφηςκ Potamogeton perfoliatus (IndVal=88,2), Ceratophyllum demersum (IndVal=51,7), εκχ ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηδξ θίικδξ ανέεδηε ημ εθυθοημ Typha angustifolia (IndVal=70,2) (Πίκαηαξ 4.Α.14). Σα είδδ αοηά παναηηδνίγμοκ «ιεζμ-επηξνθηθά» μζημζοζηήιαηα ηαζ δ θοημημζκςκία πενζθαιαάκεηαζ ζημοξ μζημηυπμοξ ηςκ ζηάζζιςκ οδάηςκ ηδξ Οδδβίαξ 92/43/ΔΟΚ ιε ηςδζηυ: 3150: «Δπηξνθηθέο ιίκλεο κε βιάζηεζε ηύπνπ Magnopotamion ή Hydrocharition». φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA), ημ είδμξ Potamogeton perfoliatus ειθάκζζε ηδκ ορδθυηενδ ηζιή δείηηδ (IndVal=88,2) (Πίκαηαξ 4.Α.14). Ο θυβμξ είκαζ υηζ ημ είδμξ αοηυ δεκ ηαηαβνάθδηε ζε ηαιία άθθδ εέζδ δεζβιαημθδρίαξ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ έηζζ παναηηδνίγεζ απυθοηα ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ. Σμ είδμξ Potamogeton perfoliatus ζοκήεςξ δδιζμονβεί ημζκυηδηεξ ηαζ ιε ημ Myriophyllum spicatum ηαζ ημ Sparganium erectum (Kuhar et al., 2007). Σμ Myriophyllum spicatum ανέεδηε επίζδξ, κα παναηηδνίγεζ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ ιε ζπεηζηά παιδθή ηζιή δείηηδ (IndVal=13,7), αθμφ ηαηαβνάθδηε ηαζ ζε άθθεξ πενζμπέξ ημο πμηαιμφ ιε ιζηνυηενδ υιςξ αθεμκία (Πανάνηδια IV). Πανυιμζα ηαηακμιή ιε ημ Potamogeton perfoliatus έπεζ ηαζ ημ εθυθοημ Typha angustifolia, ημ μπμίμ επίζδξ έπεζ ορδθή ηζιή δείηηδ (IndVal=70,2). ε βεκζηέξ βναιιέξ, δ ηαηακμιή ηςκ ακαδουιεκςκ ιαηνμθφηςκ ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ

151 ήηακ πενζμνζζιέκδ ζε ιία ιζηνή γχκδ αηηίκαξ <1m πενζιεηνζηά ηδξ θίικδξ, θυβς ηδξ απυημιδξ αφλδζδξ ημο αάεμοξ (> 3m). Σα κζηνχδδ άθαηα (ΝΟ 2 -Ν) ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ πανμοζίαζακ ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ εκχ μζ ηζιέξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (ΝΟ 3 - Ν) ηαζ ημο μθζημφ ακυνβακμο αγχημο (DIN) ήηακ πζμ παιδθέξ (Πίκαηαξ 4.Α.15). Ζ αβςβζιυηδηα ήηακ αολδιέκδ ζε ζπέζδ ιε ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ημο μνεζκμφ ηαζ πεδζκμφ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η ηαζ ΗΗ). Δπίζδξ, δ αθηαθζηυηδηα ηαζ ζοκμθζηή ζηθδνυηδηα ημο κενμφ ζδιείςζακ ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (Πίκαηαξ 4.Α.15). Οζ ηζιέξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ ηαζ ηδξ αθηαθζηυηδηαξ πανέπμοκ πθδνμθμνίεξ βζα ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ δζαθοιέκςκ αθάηςκ, ηα μπμία ιπμνεί κα πνμένπμκηαζ απυ ηδκ έηπθοζδ ηςκ πδιζηχκ θζπαζιάηςκ, απυ ηα βεςνβζηά εδάθδ ή απυ ηα υιανζα φδαηα (Bellos & Sawidis, 2005). Δπζπνυζεεηα, δ δζαημπή ηδξ θοζζηήξ νμήξ ημο κενμφ θυβς ηδξ πανμοζίαξ ημο θνάβιαημξ, ίζςξ κα εοεφκεηαζ βζα ηζξ ορδθέξ ηζιέξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ ηαζ ηδξ ζηθδνυηδηαξ ημο κενμφ (Ovezikoglou, 2003). Οκάδα Βιάζηεζεο ΗV:Alisma lanceolatum-hydrocharis morsus ranae-lemna gibba Καηά ιήημξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ θυβς ηδξ εηηεηαιέκδξ πθδιιονζηήξ γχκδξ ημο πμηαιμφ, ζπδιαηίγμκηαζ ιζηνέξ θεηάκεξ ιε ζηάζζιμ κενυ (επνρηθά ιηκλία). Οζ θεηάκεξ αοηέξ ιπμνεί κα είκαζ ζε άιεζδ ζφκδεζδ ιε ημ ηφνζμ ζχια ημο πμηαιμφ, μπυηε ηαηαηθφγμκηαζ ιυκζια ιε κενυ (S 15a ), είηε κα είκαζ ακελάνηδηα οδάηζκα ζχιαηα υπμο ακάθμβα ιε ημ φρμξ ηςκ ανμπμπηχζεςκ ηαζ ηδκ αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ημο αένα ηαεμνίγεηαζ, ηυζμ δ πμζυηδηα ημο κενμφ υζμ ηαζ δ δζάνηεζα ηδξ ηαηάηθοζδξ ιε κενυ (S 15b ). Σα επμπζηά θζικία ακηζπνμζςπεφμκηαζ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV, δ μπμία απμηεθείηαζ απυ 23 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ ζηαειχκ S 15a ηαζ S 15b (Πανάνηδια IV). Σα παναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ μιάδαξ αοηήξ είκαζ ηα: Alisma lanceolatum (IndVal=78,3), Hydrocharis morsus-ranae (IndVal=58,9) ηαζ ηα οδνυθοηα Lemna gibba (IndVal=42,5), Potamogeton pectinatus (IndVal=30), P. lucens (IndVal=28), Ulva prolifera (IndVal=19,2), Nasturtium officinale (IndVal=18,8), Potamogeton trichoides (IndVal=17,4), Callitriche stagnalis (IndVal=17,4), Paspalum paspalodes (IndVal=13), Berula erecta (IndVal=12,3) ηαζ Ranunculus marginatus (IndVal=8,5). Ζ Οιάδα IV έπεζ ημ ιεβαθφηενμ ανζειυ εζδχκ-δεζηηχκ

152 (IndSps=12) ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (Πίκαηαξ 4.Α.14). Ζ ορδθή παναβςβζηυηδηα ημο μζημζοζηήιαημξ επζαεααζχκεηαζ ηαζ απυ ηζξ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ Chl-a, μζ μπμίεξ ήηακ μζ ορδθυηενεξ πμο ηαηαβνάθδηακ ζε υθδκ ηδ θεηάκδ απμννμήξ. Δπίζδξ, ορδθέξ ήηακ ηαζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (ΝΖ 4 -Ν), μζ μπμίεξ ιπμνεί κα μθείθμκηαζ ηυζμ ζηδκ απμζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ υζμ ηαζ ζε ζδιεζαηέξ πδβέξ νφπακζδξ (εζζνμέξ απμαθήηςκ απυ ηζξ βφνς ιζηνέξ αζμιδπακίεξ, μζηζζιμφξ η.α.). Οκάδα Βιάζηεζεο V: Cratoneuron filicinum-ranunculus trichophyllus-veronica anagallisaquatica-chara gymnophylla Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V εκημπίγεηαζ ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ. Πνυηεζηαζ βζα ιζα ιζηνή ηανζηζηή θίικδ ιε ιέζμ αάεμξ βφνς ζηα 2m. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V απμηεθείηαζ απυ 32 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ ζηαειχκ δεζβιαημθδρίαξ S 1, 2, 3 ηαζ S 4 (Πανάνηδια IV). Σα είδδ δείηηεξ ηδξ Οιάδαξ αοηήξ είκαζ ζοκμθζηά 6 ηαζ είκαζ ηα αηυθμοεα: Cratoneuron filicinum (IndVal=51,7), Ranunculus trichophyllus (IndVal=34), Veronica anagallis-aquatica (IndVal=15), Chara globularis (IndVal=11,1), C. gymnophylla (IndVal=10,3) ηαζ Platyhypnidium riparioides (IndVal=9,1). φιθςκα ιε ημ αάεμξ ζημ μπμίμ παναηδνήεδηακ ηα είδδ, δ Οιάδα Βθάζηδζδξ V ιπμνεί κα δζαπςνζζηεί ζε δφμ επζιένμοξ γχκεξ. Ζ πνχηδ γχκδ αθμνά ηα είδδ ηα μπμία ακαπηφζζμκηαζ ημκηά ζηα ηνάζπεδα ηδξ θίικδξ (παναθίικζα γχκδ) ηαζ ακηαπμηνίκμκηαζ ζημκ ηφπμ μζημηυπςκ 3140: «θιεξά, νιηγν-κεζνηξνθηθά ύδαηα κε βελζηθή βιάζηεζε ραξνεηδώλ ζρεκαηηζκώλ κε Chara spp.», μ μπμίμξ παναηηδνίγεζ θίικεξ ηαζ ιζηνέξ θζικμφθεξ ιε κενά πθμφζζα ζε ακεναηζηά (ph ζοκήεςξ >7,5), ζε νδπέξ εέζεζξ, υπμο ημ αάεμξ δεκ λεπενκάεζ ημ 1m (Dafis et al., 1996). Υαναηηδνζζηζηυ είκαζ ημ πνχια ημο κενμφ ηδξ θίικδξ, ημ μπμίμ είκαζ πμθφ ηαεανυ, βαθάγζμ έςξ βαθαγμπνάζζκμ. ηα ζοκμδά είδα ζοβηαηαθέβμκηαζ ηα πζμ ηάης: Ranunculus tichophyllus ηαζ ημ εθυθοημ Veronica anagallis-aquatica, ημ μπμίμ είκαζ αιθίαζμ είδμξ ηαζ ηαηαβνάθδηε ηαζ ζηζξ δφμ γχκεξ. Μεηά ηδ γχκδ ηςκ πανμθφηςκ ηαζ ζε αάεμξ πάκς απυ έκα ιέηνμ ηαηαβνάθδηακ ηα ανουθοηα Cratoneuron filicinum, Platyhypnidium riparioides ηαζ δ οδνυαζα ιμνθή ημο είδμοξ Veronica anagallis-aquatica. Σα απμηεθέζιαηα απυ ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ πδιζηχκ ζημζπείςκ ημο

153 κενμφ έδεζλακ υηζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV παναηηδνίγεηαζ απυ ηζξ παιδθυηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ μθζημφ θςζθυνμο (TP), υπςξ επίζδξ ηαζ ηδξ Chl-a (Πίκαηαξ 4.Α.15), ζοκδβμνχκηαξ ζηδκ άπμρδ υηζ πνυηεζηαζ βζα μθζβμ-ιεζμηνμθζηυ οδάηζκμ ζχια. Οκάδα Βιάζηεζεο VΗ: Phragmites australis-potamogeton nodosus-scirpus maritimus -S. holoschoenus Σμ εηαμθζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI, δ μπμία απμηεθείηαζ απυ 18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ S 16 ηαζ S 17 ηαεχξ ηαζ απυ 3 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ εέζδξ S 14 (άκμζλδ 2005, ηαθμηαίνζ 2005 ηαζ άκμζλδ 2006). Σα ηονίανπα είδδ είκαζ ηα: Phragmites australis (IndVal=73,4), Potamogeton nodosus (IndVal=48,7), Scirpus maritimus (IndVal=47,6), Iris pseudacorus (IndVal=31,3), Arundo donax (IndVal=25) ηαζ Scirpus holoschoenus (IndVal=11). Σμ ηιήια αοηυ ημο πμηαιμφ παναηηδνίγεηαζ απυ ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ, ιε κενά ιεβάθμο αάεμοξ ηαζ ιζηνήξ ηαπφηδηαξ (<0,03 m/s) (Πίκαηαξ 4.Α.15). Δπίζδξ, μζ ηζιέξ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ βζα ηα μνεμθςζθμνζηά άθαηα (PO 4 -P), ημκ μθζηυ θχζθμνμ (TP) ηαζ ηα αιιςκζαηά άθαηα (NH 4 -N) πανμοζίαζακ ηδκ ορδθυηενδ ζοβηέκηνςζή ημοξ. Σέθμξ, παναηηδνζζηζηυ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ VI απμηεθμφκ επζπθέμκ, ηυζμ δ ορδθή ηζιή ηδξ αβςβζιυηδηαξ υζμ ηαζ μζ ζδιακηζηέξ δζαηοιάκζεζξ ζηδκ αβςβζιυηδηα ηαζ ζηδκ αθαηυηδηα, θυβς ηδξ επίδναζδξ ημο εαθαζζζκμφ κενμφ. Α Γηεξεύλεζε δηαθνξώλ κεηαμύ ησλ θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ θαη ησλ Οκάδσλ Βιάζηεζεο Ο έθεβπμξ ηςκ δζαθμνχκ ιεηαλφ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ημο ιδ παναιεηνζημφ εθέβπμο Kruskal-Wallis, αθμφ πνμδβήεδηε μ έθεβπμξ ηαηακμιήξ ηςκ δεδμιέκςκ ιε ημ ηνζηήνζμ Kolmogorov-Smirnov. Σμ ηνζηήνζμ Kolmogorov-Smirnov απμηεθεί έκακ ηνυπμ ελέηαζδξ ηδξ ηαηακμιήξ ημο ζοκυθμο ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ ηαηά πυζμ αοηή απμηθίκεζ ή υπζ απυ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Field, 2009). Ο έθεβπμξ Kruskall-Wallis απμηεθεί ημ ιδ-παναιεηνζηυ ηνζηήνζμ,

154 ακάθμβμ ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA) ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ πενίπηςζδ πμο ηα δεδμιέκα δεκ αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Field, 2009). ημκ Πίκαηα 4.Α.15, μζ πανάιεηνμζ μζ μπμίεξ έπμοκ δίπθα αζηενίζημ (*), πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ. Αοηέξ είκαζ ηα μνεμθςζθμνζηά (PO 4 -P), ηα κζηνχδδ (NO 2 -N), ηα κζηνζηά (NO 3 -N) ηαζ ηα αιιςκζαηά (ΝΖ 4 - Ν) άθαηα, δ πθςνμθφθθδ (Chl-a), ημ μθζηυ ακυνβακμ άγςημ (DIN), ημ ph, δ αβςβζιυηδηα, δ εενιμηναζία κενμφ, δ ιέζδ ηαπφηδηα κενμφ, δ μθζηή ζηθδνυηδηα ημο κενμφ ηαζ δ αθηαθζηυηδηα. διακηζηυ ζημζπείμ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημ έθεβπμο Kruskal-Wallis είκαζ μ έθεβπμξ Monte Carlo (Monte Carlo Sig.), μ μπμίμξ οπμθμβίγεζ ηδ ζδιακηζηυηδηα ηςκ απμηεθεζιάηςκ (Field, 2009). φιθςκα ιε ηδ βεςβναθζηή δζάηνζζδ ηαηά ημοξ Skoulikidis et al. (2006), δ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ακήηεζ ζηδ Γοηζηή γχκδ (Εχκδ 3) ηδξ Δθθάδαξ ηαζ μζ πενζμπέξ ηδξ γχκδξ αοηήξ παναηηδνίγμκηαζ απυ πμθφ ζηθδνά κενά (> 180mg/l 10 ). Οζ ορδθέξ ηζιέξ ηδξ ζοκμθζηήξ ζηθδνυηδηαξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ (Πίκαηαξ 4.Α.15), πνμένπμκηαζ, υπςξ ηαζ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, απυ ηδκ ορδθή ζοβηέκηνςζδ ακυνβακςκ ζυκηςκ, ηονίςξ Ca ++, Mg ++ ηαζ K + (Skoulikidis et al., 2006). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ιαξ, μζ ηζιέξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ ηοιαίκμκηαζ απυ 360 ιs/cm (Οιάδα Βθάζηδζδξ V) ζηζξ πδβέξ Σενυαμο, ιέπνζ 2643 ιs/cm (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ (Δζηυκα 4.Α.15). ηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) μζ ορδθέξ ηζιέξ πνμένπμκηαζ ηονίςξ απυ ηδκ επίδναζδ ημο εαθαζζζκμφ κενμφ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, δ αβςβζιυηδηα ζημκ πμηαιυ Απένμκηα ήηακ ορδθυηενδ απυ υηζ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ. Ζ εενιμηναζία ημο κενμφ αολάκεηαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ απυ ηζξ πδβέξ, ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ (Οιάδα Βθάζηδζδξ V), υπμο ηαηαβνάθδηε ηαζ δ ιζηνυηενδ ιέζδ ηζιή εενιμηναζίαξ (13.5 o C) ιέπνζ ηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) υπμο δ ηζιή ηδξ εενιμηναζίαξ ήηακ 18,8 o C. Δλαίνεζδ απμηεθμφκ ηα επμπζηά θζικία (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV), ζηα μπμία δ εενιμηναζία ζδιείςζε ηδκ ορδθυηενδ ηζιή (19,6 o C). Σμ κενυ ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ήηακ ζε ηαθά επίπεδα ζοβηέκηνςζδξ δζαθοιέκμο μλοβυκμο, ιε ηδ παιδθυηενδ ηζιή κα ηαηαβνάθεηαζ ζηα επμπζηά 10 πλνιηθή θιεξόηεηα (mg/l) Σαμηλόκεζε θαηά Hem (1985)

155 θζικία (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV). Οζ ηζιέξ ημο ph δεκ πανμοζίαζακ δζαηφιακζδ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ (Δζηυκα 4.Α.15, Πίκαηαξ 4.Α.15). Δηθόλα 4.Α.15: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ημο ph, ηδξ αβςβζιυηδηαξ, ηδξ εενιμηναζίαξ ημο κενμφ, ηαζ ηδξ ιέζδξ ηαπφηδηαξ κενμφ ζηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.Α.15: Box Whisker plots showing the range of ph, conductivity, water temperature and mean water velocity values in the six vegetation groups of Louros river. Ζ ιέζδ ηαπφηδηα νμήξ αημθμοεεί ακηίεεημ πνυηοπμ απυ αοηυ ηδξ εενιμηναζίαξ ημο κενμφ (Δζηυκα 4.Α.15), ιε ηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ κα ηαηαβνάθμκηαζ ζημ μνεζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η) ηαζ ηζξ παιδθυηενεξ ζηζξ εηαμθέξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI). Δλαίνεζδ απμηεθμφκ ηα ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα (πδβέξ Σένμαμ, θναβιαθίικδ ηαζ επμπζηά θζικία), ζηα μπμία δ ηαπφηδηα ημο κενμφ ήηακ ιδδεκζηή, εηηυξ απυ ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ ημο ζηαειμφ S 4 (Σένμαμ) κςνίξ ηδκ Άκμζλδ (Πίκαηαξ 4.Α.15)

156 Δηθόλα 4.Α.16: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (PO 4 -P), ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο (ΝΟ 2 -Ν, NO 3 -N, DIN) ηαζ ηδξ Chl-a ζηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.Α.16: Box Whisker plots showing the mean values of PO 4 -P, NO 2 -N, NO 3 -N, DIN and Chl-a in the six Vegetation Groups of Louros river. Δηθόλα 4.Α.17: Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ ηδξ αθηαθζηυηδηαξ ηαζ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ ζηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.Α.17: Box Whisker plots showing the range alkalinity and ammonium values in the six Vegetation Groups of Louros river

157 Ζ βναθζηή απεζηυκζζδ ημο εφνμοξ ηζιχκ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ, ζηζξ έλζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ, πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Α.15, 4.Α.16 ηαζ 4.Α.17. Σα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ πανμοζζάγμοκ ηζξ δζαιέζμοξ ηάεε παναιέηνμο. Κάεε εδηυβναιια πενζέπεζ ημ 50% ηςκ ηζιχκ ηαζ ιαγί ιε ηζξ απμθήλεζξ πενζθαιαάκεζ ημ 100% ηςκ ηζιχκ. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, δ ορδθυηενδ ηζιή ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ (12,118 ιg/l) ιεηνήεδηε ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ (θναβιαθίικδ) ηαζ δ παιδθυηενδ (2,463 ιg/l) ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ V (θίικδ-πδβέξ Σενυαμο) (Δζηυκα 4.Α.16, Πίκαηαξ 4.Α.15). Οζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ δεκ πανμοζίαζακ ιεβάθεξ δζαηοιάκζεζξ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ υπμο, δ ορδθυηενδ ηζιή (666 ιg/l) ιεηνήεδηε ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ, δ μπμία ανίζηεηαζ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ, εκχ δ παιδθυηενδ ηζιή (507 ιg/l) ηαηαβνάθδηε ζηδ θναβιαθίικδ (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ) (Πίκαηαξ 4.Α.15). Ζ ορδθυηενδ ηζιή ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (115,406 ιg/l) ηαηαβνάθδηε ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗI, εκχ δ παιδθυηενδ ζοβηέκηνςζδ (42,769 ιg/l) ηαηαβνάθδηε ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ V (πδβέξ Σένμαμ) (Δζηυκα 4.Α.16, Πίκαηαξ 4.Α.15)

158 Πίλαθαο 4.Α.15: Μέζεξ ηζιέξ ηαζ ηοπζηυ ζθάθια (±ζ) ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ ηαζ έθεβπμξ Kruskal-Wallis ιε ιεηααθδηή μιαδμπμίδζδξ ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ πμο δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Πανάιεηνμζ, μζ μπμίεξ παναηηδνίγμκηαζ ιε αζηενίζημ (*), πανμοζζάγμοκ ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ (I-VI). Table 4.A.15: Mean values and standard error (±ζ) of water physicochemical parameters and Kruskal-Wallis test with vegetation groups as grouping variable. Parameters with adjacent asterisk (*) showing significant differences between Bray-Curtis Vegetation Groups (I-VI) as shown by Kruskal-Wallis test. Φπζηθνρεκηθέο παξάκεηξνη λεξνύ Οκάδα Βιάζηεζεο I II III IV V VI Chi-Square (b) Asymp, Sig, Monte Carlo Sig, (α) PO 4-P (ιg/l) 16,239±2,468 13,194±2, ,111±2,970 15,455±3,856 8,561±1,333 23,889±3,097 3,826 0,430 0,438 NO 2-N (κg/l)* 9,520±2,026 6,693±0,896 12,118±2,478 10,284±3,451 2,462±0, ,331±1,809 31,078 0,000 0,000 NO 3-N (κg/l)* 652,920±11, ,503±23, ,680±42, ,195±93, ,866±29, ,162±33,906 11,494 0,022 0,019 NH 4-N (ιg/l) 68,766±10,460 61,299±12,988 56,530±11,152 98,239±26,842 42,769±10, ,406±34,826 8,610 0,072 0,068 TP (ιg/l) 15,529±1,451 22,970±7,739 21,022±3,454 20,618±5,104 19,933±3,337 29,462±7,774 4,085 0,395 0,397 Chl-a (mg/l) * 0,872±0,152 1,126±0,233 1,719±0,519 5,698±3,758 0,751±0,077 0,807±0,139 21,674 0,000 0,000 DIN (ιg/l) 732,390±16, ,111±32, ,552±42, ,788±81, ,491±30, ,943±48,842 8,201 0,084 0,081 ph* 7,763±0,057 7,833±0,045 7,816±0,045 7,614±0,132 7,602±0,066 7,545±0, ,401 0,000 0,000 Αγσγηκόηεηα (κs/cm) * 402,444±20, ,316±95, ,929±127, ,750±109, ,304±7, ,077±484,714 66,736 0,000 0,000 D.O (mg/l) * 8,509±0,369 8,445±0,450 9,019±0,990 7,329±1,271 9,197±0,587 7,867±0,792 6,016 0,000 0,000 Θεξκνθξαζία λεξνύ* 14,217±0,225 15,153±0,265 16,686±0,802 19,638±1,456 13,5±0,273 18,554±0,739 54,313 0,000 0,000 Σαρύηεηα λεξνύ (m/s) * 0,766±0,098 0,792±0, ,091±0,037 0,178±0,012 14,776 0,005 0,004 πλνιηθή ζθιεξόηεηα (mg/l) * 203,704±15, ,737±23, ,286±28, ±27, ,261±14, ,692±28,514 94,844 0,000 0,000 Αιθαιηθόηεηα (mg/l) * 124,259±9, ,168±13, ,186±16,684 89,518±16, ,183±9, ,877±18,832 15,433 0,004 0,003 (α) Έθεβπμξ Monte Carlo (b) Έθεβπμξ Kruskal-Wallis

159 Α πζρέηηζε θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ ηνπ λεξνύ κε ηα θπηά δείθηεο Αλάιπζε Καλνληθώλ Αληηζηνηρηώλ (CCA) Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ζηζξ 161 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (samples), βζα ημκ έθεβπμ ζοζπεηίζεςκ ιεηαλφ ηςκ 49 εζδχκ δεζηηχκ (IndSps-species) ηαζ ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ (environmental variables), δίκμκηαζ ζημοξ Πίκαηεξ 4.Α.16 ηαζ 4.Α.17 ηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Α.18 ηαζ 4.Α.19. Ο ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ελδβεί ημ 36,1% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Total inertia=8,160) ηαζ μ δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2) ημ 23,7% (Πίκαηαξ 4.Α.16). οκμθζηά ηα απμηεθέζιαηα, ηα μπμία πανμοζζάγμκηαζ ελδβμφκ ημ 59,8% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Πίκαηαξ 4.Α.16). Πίλαθαο 4.Α.16: φκμρδ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιε θοζζημπδιζηά δεδμιέκα, ηζξ 8 ιδ ζοββναιιζηέξ ιεηααθδηέξ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ απυ 161 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (18 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ 9 επμπζηέξ επακαθήρεζξ) ηαζ ιαηνμθοηζηά δεδμιέκα ηα 49 IndSps ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Table 4.Α.16: Summary results of Canonical Correspondence Analysis (CCA) with physicochemical data of 8 significant, non-collinear variables from 161 sample plots (18 sampling sites and 9 seasonal replicates) and data macrophytic 49 IndSps in Louros river basin. AX1 AX2 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,339 0,222 πζρεηίζεηο κεηαμύ εηδώλ- πεξηβαιινληηθώλ παξακέηξσλ: 0,728 0,683 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε: 36,1 59,8 ύλνιν όισλ ησλ ηδηνηηκώλ: 8,160 Με ζπγγξακηθέο θπζηθνρεκηθέο κεηαβιεηέο AX1 AX2 Παξάγνληαο ζπγγξακκηθόηεηαο Θεξκνθξαζία λεξνύ ( o C) 0,654-0,104 1,581 Αγσγηκόηεηα (κs/cm) 0,405 0,477 1,364 ph -0,066-0,401 1,198 PO 4 -P (κg/l) 0, ,231 NO 2 -N (κg/l) 0,442-0,186 1,357 NO 3 -N (κg/l) -0,202-0,244 1,482 ΝΖ4-Ν(κg/l) 0,196-0,010 1,093 Chl-a (mg/m 3 ) 0,159-0,023 1,

160 Μεηά ημκ έθεβπμ ζοββναιιζηυηδηαξ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Monte Carlo, μζ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ηδκ ηαηακμιή ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ είκαζ: ζεξκνθξαζία λεξνύ, αγσγηκόηεηα, ph, νξζνθσζθνξηθά (PO 4 -P), ληηξηθά (NO 3 -N) ηαζ ληηξώδε άιαηα (NO 2 -N) (Πίκαηαξ 4.Α.17). Ζ ζοκεζζθμνά υθςκ ηςκ ιεηααθδηχκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ (Marginal & Conditional effect) πανμοζζάγεηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.17. Οζ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ δίκμκηαζ ιε έκημκδ βναθή ζοιπενζθήθεδηακ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ παθζκδνυιδζδξ ηδξ CCA (p<0,05). Δπίζδξ ζοιπενζθήθεδηακ δφμ αηυια ιεηααθδηέξ (ΝΖ 4 -Ν ηαζ Chl-a), ηςκ μπμίςκ δ ζοιαμθή ζημ ιμκηέθμ ηδξ παθζκδνυιδζδξ (LambdaA) ήηακ ορδθή. Πίλαθαο 4.Α.17: Απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ακηζιεηάεεζδξ, Monte Carlo (p<0,05), μ μπμίμξ εθανιυζηδηε ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, υπμο μζ ιεηααθδηέξ πμο ζοιπενζθήθεδηακ ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ ηδξ παθζκδνυιδζδξ πανμοζζάγμκηαζ ιε έκημκδ βναθή. Table 4.A.17: Monte Carlo permutation test results (p<0.05) applied in Louros river basin. The final selected variables are shown in bold. Conditional Effects Marginal effect Φπζηθνρεκηθέο κεηαβιεηέο LambdaA Lambda1 P F Θεξκνθξαζία ( o C) 0,28 0,28 0,002 5,73 Αγσγηκόηεηα (κs/cm) 0,19 0,23 0,002 3,91 ph 0,12 0,17 0,002 2,39 PO 4 -P (κg/l) 0,08 0,15 0,018 1,70 NO 2 -N (κg/l) 0,08 0,13 0,010 1,62 NO 3 -N (κg/l) 0,07 0,11 0,048 1,40 Chl-a (mg/m 3 ) 0,07 0,11 0,114 1,36 NH 4 -N (κg/l) 0,07 0,07 0,204 1,23 οκμθζηή ηθδνυηδηα κενμφ 0,06 0,07 0,500 0,95 Ακεναηζηά ζυκηα (mg/l) 0,05 0,07 0,601 1,04 Όλζκα ακεναηζηά ζυκηα (ιg/l) 0,04 0,07 0,62 0,90 TP (ιg/l) 0,04 0,05 0,629 0,82 DIN (ιg/l) 0,04 0,04 0,736 0,75 DO (ιg/l) 0,04 0,03 0,764 0,81 Ζ Δζηυκα 4.Α.18 πανμοζζάγεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ζημοξ ηφνζμοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ζε ζπέζδ ιε ηζξ 8 ηεθζηέξ θοζζημπδιζηέξ ιεηααθδηέξ. Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ έπμοκ ηαλζκμιδεεί ηαζ επζζδιακεεί ακάθμβα ιε ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ, ζηδκ μπμία μιαδμπμζήεδηακ ζφιθςκα ιε ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ. Ο ηφνζμξ άλμκαξ ηδξ CCA ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηδ ζεξκνθξαζία ημο κενμφ, ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ληηξσδώλ (NO 2 -N) ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (ΝΖ 4 -Ν), υπςξ επίζδξ 149

161 ηαζ ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηδξ Chl-a (Πίκαηαξ 4.Α.17). Γίκεζ ηδκ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ ηδξ αφλδζδξ ηδξ εενιμηναζίαξ, υζμ ημ πμηάιζ ηαηεααίκεζ απυ ηζξ πδβέξ πνμξ ηζξ εηαμθέξ. Έηζζ, ζηα εεηζηά ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1), ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.18, ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ζημ θνάβια (Οιάδα Βθάζηδζδξ III), ζηα επμπζηά θζικία (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗV) ηαζ ζημ εηαμθζηυ ηιήια (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Ζ ιζηνή έςξ ηαζ ιδδεκζηή ηαπφηδηα νμήξ, δ βεςβναθζηή ημοξ εέζδ (πεδζκυ ηιήια) ηαζ δ έθθεζρδ πανυπεζμο δάζμοξ απμηεθμφκ ημοξ ααζζηυηενμοξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ αολάκμοκ ηδ εενιμηναζία ημο κενμφ ζηζξ πενζμπέξ αοηέξ. Πνυηεζηαζ βζα μζημζοζηήιαηα ιε ορδθή παναβςβζηυηδηα (εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε Chl-a) ηαζ ιε ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ αιιςκζαηχκ αθάηςκ. Ο δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2), απμηεθεί δζααάειζζδ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ δζαθοιέκςκ αθάηςκ ζημ κενυ, αθμφ ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηδκ αβςβζιυηδηα ηαζ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ (PO 4 -P) ηαζ ανκδηζηά ιε ημ ph ηαζ ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (ΝΟ 3 -Ν). Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζημ δζάβναιια, εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηδκ αβςβζιυηδηα πανμοζζάγεζ ιυκμ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI (εηαμθζηυ ηιήια). Ζ ηαηακμιή ηςκ οπυθμζπςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ, ηαηά ιήημξ ημο δεφηενμο άλμκα, πναβιαημπμζείηαζ ηονίςξ ιε αάζδ ηδ ζοζπέηζζή ημοξ ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ. Όπςξ έπεζ ήδδ ακαθενεεί ηαζ ζημ οπμηεθάθαζμ Α.3.2.2, ζηα πμηάιζα μζ ηζιέξ ηςκ ακυνβακςκ αθάηςκ ηαζ ηονίςξ ημο αγχημο, πανμοζζάγμοκ έκημκεξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ. Έηζζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ηαηά ιήημξ ημο δεφηενμο άλμκα, εηθνάγμοκ ηδκ επμπζηή δζαηφιακζδ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI (Phragmites australis-potamogeton nodosus-scirpus holoschoenus-s. maritimus) εκημπίγεηαζ ζημ εηαμθζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ ανίζηεηαζ ζημ πάκς δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.18. Φαίκεηαζ κα ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ηαζ ιε ημοξ δφμ άλμκεξ ηδξ CCA. Πνυηεζηαζ βζα είδδ, ηα μπμία ακηέπμοκ ηυζμ ζε ορδθέξ ηζιέξ αβςβζιυηδηαξ υζμ ηαζ ζοβηεκηνχζεςκ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (Δζηυκα 4.Α.18). Θεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ CCA θαίκεηαζ κα έπεζ ηαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ III (Potamogeton perfoliatus-typha angustifolia-ceratophyllum demersum), δ μπμία παναηηδνίγεζ ηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ. Δκημπίγεηαζ ζημ ηάης δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ ζοζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ιε ημκ δεφηενμ άλμκα 150

162 ηδξ CCA (Δζηυκα 4.Α.19). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, θαίκεηαζ υηζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ ακαπηφζζεηαζ ζε μζημζοζηήιαηα ιε ορδθέξ ηζιέξ εενιμηναζίαξ κενμφ υπςξ επίζδξ ηαζ ζοβηεκηνχζεςκ κζηνςδχκ αθάηςκ. Ακηίεεηα ιε ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ VI, δ μπμία πανμοζζάγεζ ιζηνυηενδ ακμπή ζηζξ ορδθέξ ηζιέξ αβςβζιυηδηαξ. ημ ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ημπμεεημφκηαζ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ Η (Pteridium aquilinum-mentha aquatica-carex pendula), ΗΗ (Sparganium erectum- Ranunculus penicillatus-potamogeton crispus) ηαζ V (Cratoneuron filicinum- Ranunculus trichophyllus-veronica anagallis-aquatica-chara gymnophylla), μζ μπμίεξ ζοζπεηίγμκηαζ ιε παιδθέξ ηζιέξ εενιμηναζίαξ κενμφ, ζοβηεκηνχζεςκ πθςνμθφθθδξ-a ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ (Δζηυκα 4.Α.18). Απυ ηζξ πζμ πάκς ηνεζξ Οιάδεξ, ιυκμ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ V (πδβέξ) πανμοζζάγεζ ζηαεενή ηαηακμιή ηαηά ιήημξ ημο δεφηενμο άλμκα ηδξ CCA. Αοηυ μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ πνυηεζηαζ βζα ζηάζζιμ οδάηζκμ ζχια ηαζ μζ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ ζηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ είκαζ ιζηνυηενεξ απυ υηζ ηςκ οπυθμζπςκ δφμ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ (Η ηαζ ΗΗ). Ζ ηαηακμιή ηςκ παναηηδνζζηζηχκ εζδχκ-δεζηηχκ ηδξ ηάεε Οιάδαξ Βθάζηδζδξ (I-VI) μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο δίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.19. ημ βνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ, πανμοζζάγμκηαζ μζ έλζ ιδ ζοββναιιζηέξ, ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ (p<0,05) θοζζημπδιζηέξ πανάιεηνμζ ηαζ δ ζοζπέηζζδ ημοξ ιε ηα 49 είδδ δείηηεξ (Δζηυκα 4.Α.19). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.19, ηα είδδ ηα μπμία εκημπίγμκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ, πανμοζζάγμοκ εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηδ εενιμηναζία ημο κενμφ, ηα κζηνχδδ ηαζ αιιςκζαηά άθαηα ηαεχξ ηαζ ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηδξ Chl-a. ημ πάκς ιένμξ ημο δζαβνάιιαημξ ανίζημκηαζ ηα είδδ, ηα μπμία έπμοκ ορδθή ζοζπέηζζδ ιε ηδκ αβςβζιυηδηα ημο κενμφ, εκχ ζημ ηάης ιένμξ ημο βναθήιαημξ αοηά ιε πνμηίιδζδ ζηζξ ορδθυηενεξ ηζιέξ κζηνζηχκ αθάηςκ. Σμ είδμξ Callitriche stagnalis (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV-επμπζηά θζικία) θαίκεηαζ κα πνμηζιάεζ πενζμπέξ ιε ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ, ιέηνζα επίπεδα κζηνςδχκ ηαζ παιδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ κζηνζηχκ αθάηςκ (Δζηυκα 4.Α.19). Σμ πζμ πάκς πνυηοπμ ηαηακμιήξ ημο είδμοξ Callitriche stagnalis πενζβνάθεηαζ ηαζ απυ 151

163 ημοξ Onaindia et al. (2005). ε άθθεξ ενβαζίεξ ακαθένεηαζ υηζ ηονζανπεί ζε εοηνμθζηά κενά, (Thiébaut et al., 2002; Palmer et al., 1992) πθμφζζα ζε αάζεζξ ή υλζκα πενζαάθθμκηα ηαζ ηιήιαηα πμηαιχκ, ηα μπμία οπέζηδζακ αεθηίςζδ (Rodwell et al., 1995; Palmer et al., 1992). Δηθόλα 4.Α.18: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιεηαλφ ηςκ 8 ιδ ζοββναιιζηχκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηχκ (p<0,05) θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ηαζ ηςκ εζδχκδεζηηχκ (49 είδδ-indsps) ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ςξ ιεηααθδηέξ απυηνζζδξ. Σμ βνάθδια απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ζε ζπέζδ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ ιεηααθδηέξ (environmental variables). Figure 4.A.18: CCA biplot between the 8 non-collinear statistically significant (p<0.05) physicochemical parameters and the indicator species (49 taxa-indsps) as response variables. The graph shows the sampling sites (samples) in relation to physicochemical variables (environmental variables). 152

164 Δηθόλα 4.Α.19: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ιεηαλφ ηςκ 8 ιδ ζοββναιιζηχκ, ζηαηζζηζηά ζδιακηζηχκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ (p<0,05) ηαζ ηςκ εζδχκδεζηηχκ (49 είδδ-indsps) ηα μπμία δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ςξ ιεηααθδηέξ απυηνζζδξ. Σμ βνάθδια απεζημκίγεζ ηα είδδ-δείηηεξ (species) ζε ζπέζδ ιε ηζξ θοζζημπδιζηέξ ιεηααθδηέξ (environmental variables). Figure 4.A.19: CCA biplot between the 8 non-collinear statistically significant (p<0.05) physicochemical parameters and the indicator species (49 taxa-indsps) as response variables. The graph shows the indicator species (species) in relation to physicochemical variables (environmental variables). Ηζπονή ζοζπέηζζδ ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ CCA πανμοζζάγεζ επίζδξ ηαζ ημ είδμξ Nasturtium officinale (NAS.OFF), ημ μπμίμ θαίκεηαζ κα ακαπηφζζεηαζ ζε πενζμπέξ ιε ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ κζηνςδχκ ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ζε ζπεηζηά ορδθέξ ηζιέξ αβςβζιυηδηαξ. Παθαζυηενεξ ενβαζίεξ ακαθένμοκ ημ είδμξ ςξ δείηηδ παιδθήξ ζοβηέκηνςζδξ ακυνβακςκ αθάηςκ ζημ κενυ (Onaindia et al., 1996) απμηέθεζια πμο δε ζοιθςκεί ιε ηα ζημζπεία ηδξ πανμφζαξ ιεθέηδξ. 153

165 φιθςκα ιε ημοξ Szoszkiewicz et al. (2006), ηα είδδ Iris pseudacorus (IRI.PSE) ηαζ Potamogeton crispus (POT.CRI) θαίκεηαζ κα ζπεηίγμκηαζ επίζδξ εεηζηά ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ, υπςξ ηαζ ημ είδμξ Apium nodiflorum (API.NOD). Ζ πανμοζία ημο Apium nodiflorum (API.NOD) ζε πενζμπέξ ιε ορδθέξ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (>10 ιg/l) επζαεααζχκεηαζ ηυζμ απυ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ υζμ ηαζ απυ παθαζυηενεξ ενβαζίεξ (Onaindia et al., 2005). Ζ ζοζπέηζζδ ηςκ εζδχκ Lemna gibba (LEM.GIB) ηαζ Phragmites australis (PHR.AUS) ιε ηδκ αβςβζιυηδηα έπεζ επίζδξ επζαεααζςεεί ηαζ ζε πνμδβμφιεκεξ ενβαζίεξ (Mashaly et al., 2007; Ferreira & Morreira, 1999). Δίδδ ηα μπμία πνμηζιμφκ πζμ εφηνμθα κενά, ιε αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ αιιςκζαηχκ αθάηςκ, πμο ίζςξ κα ζοκδέμκηαζ ηαζ ιε ζδιεζαηέξ πδβέξ νφπακζδξ, ανίζημκηαζ ζημ ηάης ανζζηενά ιένμξ ημο βναθήιαημξ (Δζηυκα 4.Α.19). Σμ είδμξ Lemna minor (LEM.MIN), ημ μπμίμ παναηηδνίγεζ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ (θνάβια) απμηεθεί ζζπονή έκδεζλδ ιεζμηνμθζηχκ οδάηςκ (Dawson et al., 1999). ηδκ πανμφζα ενβαζία, ανέεδηε κα ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ, απμηέθεζια πμο ζοιθςκεί ιε ηα εονήιαηα ηδξ ενβαζίαξ ηςκ Onaindia et al. (2005). ηδκ ίδζα ενβαζία, ακαθένεηαζ επίζδξ δ πανμοζία ημο είδμοξ Lemna minor ζε πενζμπέξ ιε ζπεηζηά ορδθέξ ηζιέξ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (>5ιg/l), ηάηζ πμο επίζδξ ζοιπίπηεζ ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ. Σμ ηάης δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ, πενζθαιαάκεζ ηονίςξ είδδ εκδεζηηζηά ζε εοηνμθζηά μζημζοζηήιαηα ορδθήξ παναβςβζηυηδηαξ, υπςξ ηα είδδ Potamogeton nodosus, P. pectinatus, P. lucens, Myriophyllum spicatum ηαζ Cladophora sp. (Kuhar et al., 2007; Thiébaut, 2006; Schneider & Melzer 2003; Szoszkiewicz et al., 2002). Δπίζδξ, ημ είδμξ Potamogeton perfoliatus ακαπηφζζεηαζ ζε ιεζμηνμθζηά έςξ εοηνμθζηά κενά, ορδθήξ αθηαθζηυηδηαξ (Preston & Croft 1997), ιε ανβή ή ιέηνζα νμή (Mackay et al., 2003). Απυ ηδκ άθθδ, ημ είδμξ Ceratophyllum demersum ειθακίγεηαζ ζοπκά, υπμο ζε ιενζηέξ πενζπηχζεζξ είκαζ άθεμκμ, ζε πμθθέξ εοηνμθζηέξ θοημημζκςκίεξ (Rodwell, 1997). ημ ηάης ανζζηενά ιένμξ ημο βναθήιαημξ ανίζημκηαζ είδδ, ηα μπμία ακαπηφζζμκηαζ ζε πζμ αθηαθζηά κενά, ιε αολδιέκδ ακμπή ζε ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ κζηνζηχκ αθάηςκ. Σμ είδμξ Mentha aquatica (MEN.AQU) πανμοζζάγεζ εονφ μζημθμβζηυ θάζια ελάπθςζδξ, υιςξ έπεζ ηδκ ηάζδ κα ακαπηφζζεηαζ ιε ιεβαθφηενδ ζοπκυηδηα ζε ιεζμηνμθζηά ή ιεζμ-εοηνμθζηά κενά (Schneider & Melzer, 2003; 154

166 Haslam, 1978). Δπίζδξ, ημ είδμξ Sparganium erectum (SPA.ERE) (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ) ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ημ ph ηαζ, ζφιθςκα ιε ηδκ ενβαζία ηδξ Haslam (1978), ακαπηφζζεηαζ ζε αθηαθζηά κενά ιε ηζιέξ ph άκς ημο μηηχ. Σα ανουθοηα Fontinalis antipyretica ηαζ Platyhypnium riparioides ηα μπμία παναηηδνίγμοκ ημ μνεζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η), ημπμεεημφκηαζ ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.19, δείπκμκηαξ πνμηίιδζδ ζε ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ κζηνζηχκ αθάηςκ (ΝΟ 3 -Ν). φιθςκα ιε ηδκ ηαηάηαλδ ηςκ ιαηνμθφηςκ βζα ηδκ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ ηςκ πμηαιχκ ζηδ Γενιακία, ηα είδδ αοηά παναηηδνίζηδηακ ςξ δείηηεξ εοηνμθζζιμφ (Schaumburg et al., 2004). Απυ ηδκ άθθδ, οπάνπμοκ ενβαζίεξ, μζ μπμίεξ οπμζηδνίγμοκ υηζ ημ είδμξ Fontinalis antipyretica ακαπηφζζεηαζ ζε «καιαθά» κενά, θηςπά ζε ενεπηζηά άθαηα (Hrivnák et al., 2006). Δπίζδξ, ημ είδμξ Platyhypnidium riparioides ακαθένεηαζ υηζ είκαζ ηαθά πνμζανιμζιέκμ ζε πενζμπέξ ιε απμοζία μνβακζηήξ νφπακζδξ (Thiébaut, 2006). Σέθμξ, ηα είδδ, ηα μπμία θαίκεηαζ κα πνμηζιμφκ θζβυηενμ εφηνμθα ηαζ ααζζηά κενά, ανίζημκηαζ ζημ πάκς ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.19. Σα είδδ π.π Chara globularis, Cratoneuron filicinum ηαζ Chara gymnophylla, ακηζπνμζςπεφμοκ ηονίςξ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ V, δ μπμία ανίζηεηαζ ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V πανμοζίαζε ηζξ θζβυηενεξ δζαηοιάκζεζξ ζημ βνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), αθμφ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ήηακ ζπεδυκ ζηαεενέξ ηαζ ημπμεεηδιέκεξ βφνς απυ ημ ανκδηζηυ ηιήια ημο ηφνζμο άλμκα (Δζηυκα 4.Α.18). Πνυηεζηαζ βζα πενζμπέξ ιε κενά παιδθήξ εενιμηναζία ηαζ αβςβζιυηδηαξ, υπμο δ ααζζηυηενδ ιμνθή ακυνβακμο αγχημο είκαζ ηα κζηνζηά άθαηα (NO 3 -N). Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Α.19, ηάπμζα είδδ πμο ανέεδηακ κα ηονζανπμφκ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ V ζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ, υπςξ βζα πανάδεζβια ημ είδμξ Veronica anagallis-aquatica (VER.AQU). Άθθα είδδ υιςξ, υπςξ ηα Chara globularis (CHA.GLO), Ranunculus trichophyllus (RAN.TRI) ηαζ Scirpus holoschoenus (SCI.HOL) θαίκεηαζ κα ζοζπεηίγμκηαζ θζβυηενμ ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ. Α πζρέηηζε πδξνγεσκνξθνινγηθώλ κεηαβιεηώλ κε ηηο Οκάδεο Βιάζηεζεο Ζ ζοζπέηζζδ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ηζξ 6 Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis) ζηδ θεηάκδ 155

167 απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηαζ ηςκ 49 εζδχκ δεζηηχκ, πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA). Πίλαθαο 4.Α.28: φκμρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ ιε ηα είδδ-δείηηεξ (49 IndSps) ηαζ ηζξ ιδ ζοββναιιζηέξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ παναιέηνμοξ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05), απυ 161 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (18 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ 9 επμπζηέξ επακαθήρεζξ). Table 4.A.28: The significance of the two axes of CCA with the total variance of the data from the indicator species (49 IndSps) and the 6 significant (p <0.05) non-collinear geomorphological parameters, from 161 sample plots of Louros river basin (18 sampling sites and 9 seasonal repetitions). ΑΥ1 ΑΥ2 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,617 0,500 πζρεηίζεηο κεηαμύ εηδώλ- πεξηβαιινληηθώλ παξακέηξσλ: 0,950 0,919 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (Cumulative variance) (%) 26,3 47,6 ύλνιν όισλ ησλ ηδηνηηκώλ 8,16 ύλνιν όισλ ησλ θαλνληθώλ ηδηνηηκώλ 2,348 Οζ δφμ πνχημζ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ελδβμφκ ημ 47,6% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Total inertia). Οζ ζοζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ ηαζ ηςκ ηφνζςκ αλυκςκ ηδξ CCA, δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.28. Ζ ζοκεζζθμνά ηςκ ιεηααθδηχκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ πμθθαπθήξ παθζκδνυιδζδξ (Monte Carlo test) ηαζ δ ζδιακηζηυηδηα ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ (p<0,05), δ μπμία ζοιπενζθήθεδηε ζημ ηεθζηυ ιμκηέθμ, δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Α.29. Δπίζδξ, δίκμκηαζ ηαζ μζ ζοζπεηίζεζξ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ημοξ 2 πνχημοξ άλμκεξ (ΑΥ1 ηαζ ΑΥ2) ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA). Μεηά ημκ έθεβπμ ζοββναιιζηυηδηαξ ηαζ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Monte Carlo, μζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ζζπονά ιε ηδκ ηαηακμιή ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, είκαζ: ημ ορυιεηνμ (altitude), δ ηθίζδ (slope), ημ πμζμζηυ αζαεζημθζεζημφ οπμζηνχιαημξ (% calcareous substrate), ημ ιέζμ αάεμξ κενμφ (mean water depth), ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ (channel width), ημ πμζμζηυ ημο ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ (big substrate) ηαζ μ ηφπμξ εκδζαζηήιαημξ (habitat type) (Πίκαηαξ 4.Α.29). 156

168 Πίλαθαο 4.Α.29: Απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ακηζιεηάεεζδξ Monte Carlo (p<0,05), ιαγί ιε ηζξ ζοζπεηίζεζξ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ιε ημοξ ηφνζμοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ζηζξ 161 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Table 4.A.29: Monte Carlo permutation results (p<0.05) along with the Inter set correlation of the significant geomorphological variables with the principal axes of CCA. Τδξνγεσκνξθνινγηθέο Μεηαβιεηέο ΑΥ1 ΑΥ2 Παξάγνληαο ζπγγξακκηθόηεηαο Lambda1 LambdaA P F Τςόκεηξν (m) 0,757 0,327 2,927 0,47 0,17 0,001 4,81 Κιίζε (%) 0,181 0,428 5,208 0,44 0,14 0,001 4,31 Πνζνζηό αζβεζηνιηζηθνύ ππνζηξώκαηνο (%) 0,529 0,558 1,670 0,45 0,36 0,001 6,69 Μέζν βάζνο λεξνύ (m) -0,384-0,107 1,487 0,39 0,05 0,043 1,53 Πιάηνο θνίηεο (m) -0,496 0,683 4,440 0,56 0,49 0,001 10,74 Μεγάιν ππόζηξσκα (%) 0,683 0,039 1,599 0,46 0,19 0,001 5,81 Σύπνο ελδηαηηήκαηνο 0,453-0,210 2,927 0,53 0,33 0,001 7,78 Ο πνχημξ άλμκαξ (ΑΥ1) ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20 δδιζμονβεί ηδκ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ ιεηαλφ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ ηαζ ηςκ εηαμθχκ. οζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ημ ορυιεηνμ (altitude), ημ ιεβάθμ πθάημξ ηδξ ημίηδξ (channel width) ηαεχξ επίζδξ ηαζ ιε ημκ ηφπμ εκδζαζηήιαημξ (νδπά κενά βνήβμνδξ νμήξ-riffle) εκχ ανκδηζηά ζοζπεηίγεηαζ ιε ημ ιέζμ αάεμξ ημο κενμφ. Απυ ηδκ άθθδ, μ δεφηενμξ άλμκαξ (ΑΥ2) δζαπςνίγεζ ηζξ πενζμπέξ ιε αάζδ ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ, ηδκ ηθίζδ ηδξ ημζθάδαξ (slope) ηαζ ηδ βεςθμβία ηδξ πενζμπήξ (calcareous). ημ πάκς δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20 ημπμεεημφκηαζ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ Η (μνεζκέξ πενζμπέξ) ηαζ V (θίικδ πδβέξ) ηαζ θαίκεηαζ κα ζπεηίγμκηαζ εεηζηά ηυζμ ιε ημκ πνχημ υζμ ηαζ ιε ημ δεφηενμ άλμκα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA). Πνυηεζηαζ βζα μνεζκέξ πενζμπέξ (ορδθή ζοζπέηζζδ ιε ορυιεηνμ), μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ, ζηζξ ημπμεεζίεξ Σένμαμ ηαζ Άβζμξ Γεχνβζμξ. Σμ οπυζηνςια ημ μπμίμ επζηναηεί, είκαζ μβηυθζεμζ ηαζ ηνμηάθεξ (ιεβάθμ), εκχ δ ηθίζδ ηδξ ημζθάδαξ είκαζ ιεβάθδ. Υαναηηδνζζηζηά είδδδείηηεξ αοηχκ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ είκαζ ηα ανουθοηα Fontinalis antipyretica (FON.ANT), Platyhypnidium riparioides (RHY.RIP) ηαζ Cratoneuron filicinum (CRA.FIL), ηα μπμία πνμηζιμφκ ιεβάθμ οπυζηνςια ημίηδξ ηαζ ιζηνυ αάεμξ κενμφ (Hrivnák et al., 2006; Thiébaut, 2006; Dawson & Szoszkiewicz, 1999). ε βεκζηέξ βναιιέξ, ηα ανουθοηα ηονζανπμφκ ζηζξ μνεζκέξ πενζμπέξ ηςκ πμηαιχκ, υπμο δ νμή ημο κενμφ ηαζ ημ οπυζηνςια ηδξ ημίηδξ είκαζ ιεβάθα (π.π. Abou-Hamdan et al., 2005; French & Chambers, 1996). Άθθεξ ενβαζίεξ ακαθένμοκ υηζ ημ Fontinalis 157

169 antipyretica ηονζανπεί ζε πμηάιζα ιε οπυζηνςια ημίηδξ ιεζαίμ ηαζ ιεβάθμ (αδνυ ίγδια ηαζ ηνμηάθεξ) ηαζ είκαζ ζοπκή δ ειθάκζζδ ημο ηυζμ ζε ανβήξ υζμ ηαζ βνήβμνδξ νμήξ πμηάιζα (Grinberga, 2010). Δηθόλα 4.Α.20: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ημ μπμίμ πανμοζζάγεζ ηζξ ζοζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ 49 εζδχκ-δεζηηχκ (IndSps) ηαζ ηςκ 7 ιδ ζοββναιιζηχκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ ζδιακηζηήξ επίδναζδξ (p<0,05) ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Figure 4.A.20: CCA biplot showing the relationships between the 49 species indicators (IndSps) and the 7 non-collinear and significant (p <0.05) geomorphological parameters in Louros river. 158

170 Άθθα παναηηδνζζηζηά είδδ ηςκ πενζμπχκ αοηχκ είκαζ ηα Potamogeton crispus (POT.CRI), Ranunculus trichophyllus (RAN.TRI) ηαζ Chara spp. (Chara gymnophylla-cha.gym ηαζ Chara globularis-cha.glo), ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηδ θίικδ ζημ Σένμαμ. Σμ είδμξ Ranunculus trichophyllus παναηδνείηαζ, ζε ιεβαθφηενδ αθεμκία ηαζ ζοπκυηδηα, ζε πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ζημ ιεζαίμ ηιήια ηςκ πμηαιχκ ιε πζμ ζηαεενή νμή πςνίξ έκημκα πθδιιονζηά θαζκυιεκα (Riis & Biggs, 2003). Ζ αθεμκία ημο είδμοξ Equisetum palustre ζε εκδζαζηήιαηα ιε ιεβάθμ οπυζηνςια ημκίγεηαζ ηαζ απυ ημοξ Mechora et al. (2010), μζ μπμίμζ ακαθένμοκ ηδ ζοπκή ειθάκζζδ ημο είδμοξ ζε πεηνχδεξ οπυζηνςια. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V εκημπίγεηαζ ελ μθμηθήνμο ζημ πάκς δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20, εκχ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ εέζεζξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ Η ανίζημκηαζ ηαζ ζημ ηάης δελί ηεηανηδιυνζμ ιαγί ιε ηάπμζεξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ΗΗ. Πνυηεζηαζ βζα πενζμπέξ ημο ιέζμο νμο ημο πμηαιμφ, μζ μπμίεξ πανμοζζάγμοκ ιεζηηά παναηηδνζζηζηά, ηυζμ μνεζκά (Οιάδαξ Βθάζηδζδξ Η) υζμ ηαζ πεδζκά (Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ΗΗ). Υαναηηδνίγμκηαζ απυ νδπά κενά ιεβάθδξ ηαπφηδηαξ, ζηδκ ημίηδ ηςκ μπμίςκ ηονζανπεί ιεβάθμ οπυζηνςια. ε αοηυ ημ ηεηανηδιυνζμ ηονζανπμφκ αιθίαζα είδδ υπςξ ηα Mentha aquatica ηαζ Apium nodiflorum, ηαεχξ επίζδξ ηαζ εθυθοηα, υπςξ ηα Scirpus holoschoenus, Juncus infexus ηαζ Ranunculus marginatus. ε πενζμπέξ ιε ιεβάθεξ ηαπφηδηεξ νμήξ, υπμο δ πθδιιονζηή γχκδ είκαζ ιεβάθδ, μ ανζειυξ ηςκ αοεζζιέκςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ είκαζ πενζμνζζιέκμξ, ηονζανπμφκ είδδ ακεεηηζηά ζηδ ιεβάθδ ηαπφηδηα νμήξ υπςξ είκαζ ηα αιθίαζα ηαζ ηα εθυθοηα (Kuhar et al., 2007). Δίδδ, ηα μπμία έπμοκ ηυζμ οδνυαζα υζμ ηαζ πενζαία ιμνθή (αιθίαζα), πανμοζζάγμοκ ορδθή ακαβεκκδηζηή ζηακυηδηα ηαζ ζηακυηδηα δζαζπμνάξ έηζζ, χζηε ιπμνμφκ κα ακαπηφζζμκηαζ ηυζμ ιέζα υζμ ηαζ έλς απυ ημ κενυ ηαζ κα επζαζχκμοκ ζε ζοκεήηεξ πθδιιφναξ (Šraj-Kržič et al., 2007). ημ πάκς ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20 λεπςνίγεζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ, δ μπμία εκημπίγεηαζ ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ημ ιεβάθμ πθάημξ, ημ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ ηαζ ημ εκδζαίηδια ιε ζηάζζια φδαηα (pool). Ζ μιάδα παναηηδνίγεηαζ απυ ηα είδδ Potamogeton perfoliatus (POT.PER), Carex muricata (CAR.MUR), Cladophora sp. (CLA.SPX), Lemna minor (LEM.MIN) ηαζ Typha angustifolia (TYP.ANG). Σμ είδμξ Lemna minor ακαπηφζζεηαζ ζε ανβήξ νμήξ οδάηζκα ζχιαηα ιε ιζηνυ οπυζηνςια ημίηδξ, ηονίςξ 159

171 άιιμ ηαζ ζθφ (Grinberga, 2010). Δπίζδξ, ημ είδμξ Potamogeton perfoliatus έπεζ ανεεεί κα ζπεηίγεηαζ ιε αιιχδδ ηαζ ζθοχδδ οπμζηνχιαηα ιε ορδθή ζοβηέκηνςζδ ζγήιαημξ (Kuhar et al., 2007). Άθθεξ ενβαζίεξ ημ έπμοκ ζοκδέζεζ ιε θεπηά οπμζηνχιαηα (Kuhar et al., 2007; Haslam et al., 1975), εκχ μζ Baattrup-Pedersen & Riis (1999) ακαθένμοκ υηζ ημ Potamogeton perfoliatus ιπμνεί επίζδξ κα ακαπηοπεεί ζημ πχνμ πμο δδιζμονβείηαζ ιεηαλφ ηςκ παθζηζχκ ηαζ ηςκ ιεβάθςκ πεηνχκ. ημ πάκς ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20 ανίζηεηαζ επίζδξ ηαζ ημ είδμξ Sparganium erectum ημ μπμίμ δείπκεζ ιεβάθδ ακμπή ζηζξ ορδθέξ ηαπφηδηεξ νμήξ επζδεζηκφμκηαξ αδζάθμνμ παναηηήνα ςξ πνμξ ημοξ πενζααθθμκηζημφξ πανάβμκηεξ (Grinberga, 2010). Φαίκεηαζ υιςξ κα πνμηζιάεζ εκδζαζηήιαηα ιε θεπηυ οπυζηνςια ηαζ ζηδ Λεημκία, υπςξ ακαθένεηαζ ζηδκ ενβαζία ημο Grinberga (2010), πάκς απυ ημ 50% ηςκ πενζμπχκ ιε αιιχδεξ οπυζηνςια ηαηαθαιαάκμκηακ απυ ημζκςκίεξ ημο είδμοξ Sparganium erectum. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ έπεζ ηαηαβναθεί ζε δφμ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ΗΗ (ιεζαίμ ηιήια) ηαζ ΗΗΗ (θναβιαθίικδ) ιε ιεβαθφηενδ αθεμκία ηαζ ζοπκυηδηα ειθάκζζδξ ζηδκ Οιάδα ΗΗ. ημ ανζζηενυ ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ ηαζ πμθφ ημκηά ζημκ ηφνζμ άλμκα ανίζημκηαζ ηα είδδ Myriophyllum spicatum (MYR.SPI), Ceratophyllum demersum (CER.DEM), ηα μπμία απμηεθμφκ είδδ δείηηεξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ΗΗΗ (θναβιαθίικδ). Σμ Myriophyllum spicatum έπεζ ιεβάθμ μζημθμβζηυ εφνμξ (Hrivnák et al., 2006) ηαζ ανέεδηε κα ακαπηφζζεηαζ ηυζμ ζε ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα ιε θεπηυημηημ οθζηυ ημίηδξ (Willby et al., 2000), υζμ ηαζ ζε πεδζκά πμηάιζα ιε αιιχδεξ οπυζηνςια (Clarke & Wharton, 2001; Germ & Gaberscik, 1999). Όιςξ θαίκεηαζ κα έπεζ ηαθφηενδ ακάπηολδ ζε θεπηυημηηα οπμζηνχιαηα απυ αδνυ ίγδια ή θεπηυ ακυνβακμ οθζηυ (Janauer & Expler, 2004). Σμ είδμξ Ceratophyllum demersum (CER.DEM) ακαπηφζζεηαζ ζε εκδζαζηήιαηα ιε ιεζαίμ ηαζ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ (Haslam, 1978, 2006) ηαζ ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, ζπεηίγεηαζ ζζπονά ιε ημ ιέζμ αάεμξ κενμφ ηαζ ημ πθάημξ ημο ηακαθζμφ, αθμφ εκημπίγεηαζ ζημ πνχημ ηεηανηδιυνζμ ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Α.20. Σέθμξ, ζημ ηάης ανζζηενά ηεηανηδιυνζμ ανίζημκηαζ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ IV (επμπζηά θζικία) ηαζ VI (εηαμθζηυ ηιήια). Πνυηεζηαζ βζα εκδζαζηήιαηα ιε πμθφ ανβή ηαπφηδηα νμήξ ηαζ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ, ηα μπμία ανίζημκηαζ ζε πμθφ παιδθυ ορυιεηνμ. Υαναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ VI (εηαμθέξ) είκαζ ηα Potamogeton nodosus (POT.NOD), Iris pseudacorus (IRS.PSE) ηαζ Scirpus 160

172 maritimus (SCI.MAR) ηα μπμία εκημπίγμκηαζ πμθφ ημκηά ζημ ανκδηζηυ ηιήια ημο δεφηενμο άλμκα (ΑΥ2), ειθακίγμκηαξ ανκδηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηδκ ηθίζδ ηδξ ημζθάδαξ. Σα είδδ, ηα μπμία παναηηδνίγμοκ ηα επμπζηά θζικία, είκαζ ηονίςξ οδνυθοηα, υπςξ ηα: Lemna gibba, Potamogeton lucens, Potamogeton pectinatus, Callitriche stagnalis ηαζ εθυθοηα, υπςξ ηα: Nasturtium officinale ηαζ Berula erecta. Σα είδδ Potamogeton nodosus ηαζ P. pectinatus ηονζανπμφκ ζε εκδζαζηήιαηα ιε πμθφ θεπηυ οπυζηνςια ηαζ ζε ημπίμ έκημκα επδνεαζιέκμ απυ ηζξ βεςνβζηέξ ηαθθζένβεζεξ (Kuhar et al., 2007; Preston, 1995; Haslam et al., 1975). Σμ είδμξ Potamogeton lucens ακαπηφζζεηαζ ζε κενά ιε ζπεηζηά ιεβάθμ αάεμξ ηονίςξ ζε πεδζκά ηιήιαηα πμηαιχκ (Mechora et al., 2010). Ζ ενβαζία ηςκ Onaindia et al. (1996) ακαθένεζ ηδκ πνμηίιδζδ ημο είδμοξ Nasturtium officinale ζε ιεζαίαξ ηαπφηδηαξ κενά, ζοιπέναζια ημ μπμίμ δε ζοιθςκεί ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ηαηακμιήξ ημο θοημφ ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Σμ πζμ πάκς είδμξ ηαηαβνάθδηε ζπεδυκ ζε υθμ ημ ιεζαίμ ηαζ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ, ζε πενζμπέξ υιςξ, υπμο δ νμή δεκ ήηακ ιεβάθδ ηαζ ζε πνμζηαηεοιέκεξ πενζμπέξ ηδξ ημίηδξ, ιε ιεβαθφηενδ ζοπκυηδηα ηαζ αθεμκία ειθάκζζδξ ζηα επμπζηά θζικία. Σέθμξ, ζφιθςκα ιε ηδκ ενβαζία ημο Onaindia (1996), παναηδνείηαζ ιζα ηάζδ ηςκ εζδχκ Lemna minor ηαζ Callitriche stagnalis ζε εκδζαζηήιαηα ιε αδνυ ίγδια (gravel). Όιςξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαζ ηα δφμ είδδ ηαηαβνάθδηακ ζε θεπηυ ζθοχδεξ οπυζηνςια. Α.4 πδήηεζε Ζ ηαηακμιή ηαζ δ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαεμνίγεηαζ απυ ηδκ αθθδθεπίδναζδ πδιζηχκ, θοζζηχκ ηαζ αζμηζηχκ παναβυκηςκ (Hrivnák et al., 2007; Bernez et al., 2004; Onaindia et al., 1996; Haslam, 1978). Ζ βκχζδ ηςκ παναιέηνςκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ θοηχκ, είκαζ πμθφ ζδιακηζηή βζα ηδ πνήζδ ηςκ μνβακζζιχκ αοηχκ ςξ δζαπεζνζζηζηχκ ενβαθείςκ. Ο ααζζηυξ θυβμξ βζα ημκ μπμίμ ζηδκ Δθθάδα δεκ έπεζ ακαπηοπεεί αηυια ζφζηδια αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ νευκηςκ οδάηςκ, ημ μπμίμ κα πνδζζιμπμζεί ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα ςξ αζμθμβζημφξ δείηηεξ, είκαζ δ έθθεζρδ επανηχκ δεδμιέκςκ βζα ηδ ιαηνμθοηζηή αθάζηδζδ, ηυζμ ζε επίπεδμ πνμκμζεζνάξ δεδμιέκςκ υζμ ηαζ ζε επίπεδμ πχναξ. 161

173 ημ πανυκ ηεθάθαζμ ελεηάζηδηε δ δμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ζηα πθαίζζα ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηενμβέκεζαξ ηςκ μζημζοζηδιάηςκ ζε δφμ ιεζαία πεδζκά πμηάιζα ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ. Δλεηάζηδηακ υθεξ μζ πζεακέξ ααζμηζηέξ πανάιεηνμζ, μζ μπμίεξ ιπμνεί κα επδνεάγμοκ ηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Με αάζδ ηδκ ααζμηζηή ηοπμθμβία ηάεε πμηάιζ δζαπςνίγεηαζ ζε γχκεξ πενζααθθμκηζηήξ ηθίζδξ ιεηαλφ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ ηαζ ηςκ εηαμθχκ. Με αάζδ ηα απμηεθέζιαηα απυ ημ φζηδια Σνμθζηήξ Καηάηαλδξ (NSC), δ πδιζηή πμζυηδηα ημο κενμφ ηαζ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ θαίκεηαζ κα είκαζ ζε ηαθή βεκζηά ηαηάζηαζδ. οβηεηνζιέκα, μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ αθάηςκ (PO 4 -P) ηαζ μθζημφ θςζθυνμο (TP) ηαζ βζα ηζξ ηνεζξ επμπέξ παναηηήνζζακ ηα πμηάιζα ςξ πςειήο πδιζηήξ πμζυηδηαξ. Απυ ηδκ άθθδ, θαίκεηαζ υηζ δ ηονίανπδ ιμνθή ακυνβακμο αγχημο ζηα πμηάιζα ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηαζ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, είκαζ ηα κζηνζηά άθαηα (ΝΟ 3 -Ν), υπςξ ακαθένεηαζ ηαζ ζε άθθεξ ενβαζίεξ απυ ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ π.π. Ovezikoglou et al. (2003), Δ.Π.Μ (1997). Σμ Φεζκυπςνμ, ηαηαβνάθδηε ιζα ηάζδ αφλδζδξ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ ζε ζπέζδ ιε ημ Καθμηαίνζ ηαζ ηδκ Άκμζλδ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ, ιε ζοκέπεζα ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ πδιζηήξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ, ζδζαίηενα ζηζξ πενζμπέξ ημκηά ζημ Σένμαμ (μνεζκυ ηιήια). ηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα, δ ηάζδ αοηή ήηακ θζβυηενμ ειθακήξ ηαζ δ ηαθφηενδ πδιζηή ηαηάζηαζδ ηαηαβνάθδηε ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ Άκμζλδξ ηονίςξ θυβς ιείςζδξ ζηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ηα ενεπηζηά άθαηα ζηα νέμκηα οδάηζκα ζχιαηα ηαηακαθχκμκηαζ ηαζ ακαηοηθχκμκηαζ ιε βνήβμνμοξ νοειμφξ ηαζ μζ αγςημφπεξ εκχζεζξ ζοκήεςξ πανμοζζάγμοκ έκημκεξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ, ηυζμ πμζμηζηέξ υζμ ηαζ πμζμηζηέξ (εκαθθαβή ιμνθχκ αγχημο) (Haslam, 1978). Οζ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ ζηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ εθέβπμκηαζ ηονίςξ απυ ηδκ έηπθοζδ ημο εδάθμοξ ζηζξ βεςνβζηέξ πενζμπέξ (Skoulikidis et al., 2006) ηαζ απυ ηδ αζμθμβζηή δνάζδ ηςκ οδνυαζςκ μνβακζζιχκ ηονίςξ ηςκ ιαηνμθφηςκ (Bornette & Puijalon, 2011; Hutchinson, 1975). Οζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ημο αγχημο ιεζχκμκηαζ ηαηά ηδκ αολδηζηή πενίμδμ ηςκ θοηχκ, αθμφ οπάνπεζ ιεβάθδ ακάβηδ βζα ζφκεεζδ μνβακζημφ οθζημφ (Janauer, 1997; Canfield et al., 1983). Έηζζ, μζ 162

174 ορδθυηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ αγχημο παναηδνμφκηαζ ζε πενζυδμοξ ηαηά ηζξ μπμίεξ ηα οδνυαζα θοηά πανμοζζάγμοκ ηδ ιζηνυηενδ ημοξ ακάπηολδ ηαζ ζοκήεςξ αοηυ ζοιααίκεζ ιε ημ ηέθμξ ηδξ αθαζηδηζηήξ ημοξ πενζυδμο, δδθαδή ημ Φεζκυπςνμ ηαζ ημ Υεζιχκα (Janauer, 1997). Σμ άγςημ ιε ηδ ιμνθή αιιςκίαξ, πανέπεηαζ ιε ηδκ απμζφκεεζδ μνβακζηχκ μοζζχκ. Δπίζδξ, ζδιακηζηή πδβή αγςημφπςκ εκχζεςκ ζηα πενζζζυηενα νεφιαηα πνμένπεηαζ απυ ηζξ βεςνβζηέξ πενζμπέξ ηαζ ηα γςζηά απυαθδηα. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ θαίκεηαζ υηζ δ ιείςζδ ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ αιιςκζαηχκ αθάηςκ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ Άκμζλδξ, μθείθεηαζ ζηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Οζ αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο Φεζκμπχνμο, ίζςξ κα μθείθμκηαζ ζηδκ έηπθοζδ ηςκ εδαθχκ θυβς ανμπμπηχζεςκ, υπμο ζημ Τδαηζηυ Γζαιένζζια ηδξ Ζπείνμο ανπίγμοκ κςνίξ ημ Φεζκυπςνμ. Σα κζηνχδδ άθαηα απμηεθμφκ δείηηδ νφπακζδξ ηςκ οδάηςκ ηαζ ειθακίγμκηαζ ζε αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ, υηακ επζηναημφκ ακαβςβζηέξ ζοκεήηεξ ηαζ έθθεζρδ μλοβυκμο (Κνζηέθδξ η.ά., 1989). ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ (NΟ 2 -N) ηοιάκεδηακ ζε παιδθά επίπεδα ιε ζπεηζηή αφλδζδ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ. Ζ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis), μιαδμπμίδζε ηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (103 ζημκ Απένμκηα ηαζ 161 ζημκ Λμφνμ) ζε 6 δζαθμνεηζηέξ μιάδεξ ιαηνμθοηζηήξ αθάζηδζδξ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Ζ μιαδμπμίδζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ αημθμφεδζε πανυιμζμ πςνζηυ πνυηοπμ ηαζ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ. Αημθμοεχκηαξ ηδκ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ πεγέο-εθβνιέο, ζε ηάεε θεηάκδ απμννμήξ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ δζαηνίεδηακ ζε ηνία ηιήιαηα i) ζημκ άλσ νμο (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η), ii) ζημ κέζν νμο ηαζ iii) ζημ εθβνιηθό ηιήια (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI). Οζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ζημ ιέζμ νμο ημο πμηαιμφ Απένμκηα δζαπςνίζηδηακ ζε ηέζζενζξ επί ιένμοξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (ΗΗ, ΗΗΗ, IV, V). Δκχ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, εηηυξ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ, δ μπμία ηονζανπεί ζημ ιέζμ νμο ημο πμηαιμφ, άθθεξ ηνεζξ Οιάδεξ δζαηνίεδηακ ηαζ αθμνμφζακ ηα ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα, ηα μπμία δζενεοκήεδηακ (Οιάδα ΗΗΗ-θναβιαθίικδ, IV-επμπζηά θζικία ηαζ V- θίικδ πδβέξ). Σα απμηεθέζιαηα, απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Monte Carlo, έδεζλακ υηζ 33 είδδ ιαηνμθφηςκ ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ ςξ είδδ-δείηηεξ βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ απυ αοηά, ηα 7 είδδ απακημφκ ζημκ άκς νμο, ηα 22 ζημ ιέζμ νμο ηαζ 163

175 ιυκμ ηα 4 ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ. Γζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ, μ ανζειυξ αοηυξ είκαζ ιεβαθφηενμξ (49) ηαζ απυ ηα είδδ-δείηηεξ, ηα 9 απακημφκ ζημκ άκς νμο, ηα 7 ζημ πεδζκυ ηιήια, 26 είδδ παναηηδνίγμοκ ηα ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα (πδβέξ, θναβιαθίικδ ηαζ επμπζηά θζικία) ηαζ 7 απακημφκ ζηζξ εηαμθέξ. Ο άκς νμοξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ Η) ηαζ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία πηενζδμθφηςκ (ηονίανπμ είδμξ ημ Pteridium aquilinum), ανομθφηςκ (Brachythecium rivulare, Conocephalum conicum ηαζ Eurhynchiastrum pulchellum βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ Brachythecium rutabulum ηαζ Fontinalis antipyretica βζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ) ηαζ εζδχκ ημο βέκμοξ Carex sp. (Carex acuta βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ Carex pendula βζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ). Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ακαθενεεί υηζ ζε πνυζθαηδ ενβαζία ημ είδμξ Fontinalis antipyretica ανέεδηε κα απμηεθεί δείηηδ οπμαάειζζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ζε μνεζκά ηιήιαηα πμηαιχκ, εκχ ζοκδέεδηε ιε ορδθήξ πμζυηδηαξ πεδζκά ηιήιαηα, υηακ ζοκδοαζηεί ηαζ ιε άθθα είδδ (Birk & Willby, 2010). ημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα, θυβς ηδξ ιεβάθδξ ιμνθμθμβζηήξ εηενμβέκεζεξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (παναπυηαιμζ ηαζ ανδεοηζηά ηακάθζα), μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ μιαδμπμζήεδηακ ζε ηέζζενζξ επί ιένμοξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ζφιθςκα ιε ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ (Scirpus holoschoenus-polygonum salicifolium-plantago major) απακηά ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηαζ ηονζανπείηαζ απυ οβνυθζθα είδδ, εκχ παναηηδνζζηζηυ βκχνζζια ηδξ θοημημζκυηδηαξ είκαζ δ απμοζία αοεζζιέκςκ ιαηνμθφηςκ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ (Arundo donax-scirpus lacustris Fontinalis antipyretica), ακαπηφζζεηαζ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ ημ μπμίμ παναηηδνίγεηαζ απυ ιεβάθμ πθάημξ ηαζ νδπά βνήβμνα κενά. Σα θεπηά ιαηνζά οδνυαζα θφθθα ημο είδμοξ Scirpus lacustris δδιζμονβμφκ αοεζζιέκεξ ημζκυηδηεξ ζημ ηέκηνμ ηδξ ημίηδξ ζημ ζηαειυ Α 15 (Σζμοηκίδα) ηαζ απμηεθεί έκα απυ ηα ηνία είδδ-δείηηεξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ΗΗΗ. Δπίζδξ, δ αθεμκία ημο είδμοξ Arundo donax παναηηδνίγεζ ηδκ πενζμπή πθμφζζα ζε ενεπηζηά άθαηα, αθμφ ημ είδμξ ηονζανπεί ζε πενζμπέξ έκημκα επδνεαζιέκεξ απυ ηδ βεςνβία (Casimiro et al., 2003). Πανυθα αοηά, ζηδκ πενζμπή ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ανέεδηε κα ηονζανπεί ζε πενζμπέξ ηονίςξ ιε αζηζηή ακάπηολδ (πενζμπή Καζηνί, Α 7 ηαζ Σζμοηκίδα, Α 15 ). Υαναηηδνζζηζηυ είδμξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ΗΗΗ είκαζ ηαζ ημ Fontinalis antipyretica, ημ μπμίμ ακαθένεηαζ ζηδ αζαθζμβναθία ζε δζαθμνεηζηέξ ηνμθζηέξ 164

176 ζοκεήηεξ μζημζοζηήιαημξ. ηδ Γενιακία ηαζ ηδ θμαεκία, παναηηδνίζηδηε ςξ είδμξ ακεεηηζηυ ζηδκ αφλδζδ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ, απμηεθχκηαξ δείηηδ εοηνμθζζιμφ (Hrivnák et al., 2006; Schaumburg et al., 2004), υπςξ ηαζ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. ηδ θμααηία, μζ Husak & Vorechovska (1996), οπμζηήνζλακ ηδ εεηζηή ζοζπέηζζδ ημο είδμοξ ιε ιαθαηά, θηςπά ζε ενεπηζηά ηαζ ιδ νοπαζιέκα κενά, ηυζμ απυ μνβακζηή υζμ ηαζ απυ ακυνβακδ νφπακζδ. Ζ ηνίηδ μιάδα, δ μπμία απακηά ζημ πεδζκυ ηιήια ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα είκαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV (Brachythecium rutabulum-pellia endiviifolia-equisetum telmateia). Ακαπηφζζεηαζ ζε μιμζμβεκή ηιήιαηα πμηαιμφ ιε ιεβάθδ ζηίαζδ ημίηδξ ηαζ ααεζά κενά ανβήξ νμήξ. Ο ιζηνυξ ανζειυξ εζδχκ-δεζηηχκ ίζςξ κα μθείθεηαζ πνςηίζηςξ ζηδκ ορδθή ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ ηαζ δεοηενεουκηςξ ζηδ ιεβάθδ μιμζμβέκεζα ημο εκδζαζηήιαημξ (δ μιάδα πενζθαιαάκεζ ιυκμ ηδ εέζδ δεζβιαημθδρίαξ A 6 ). Δίκαζ βκςζηυ απυ ηδ αζαθζμβναθία υηζ δ ιείςζδ ηδξ εηενμβέκεζαξ ημο εκδζαζηήιαημξ μδδβεί ζε ιείςζδ ηδξ πμζηζθυηδηαξ ηςκ ιαηνμθφηςκ (O Hare et al., 2006). Ζ ηεθεοηαία Οιάδα Βθάζηδζδξ, δ μπμία ακαπηφζζεηαζ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα είκαζ δ Οιάδα V (Mentha aquatica-lycopus europaeus- Lysimachia nummularia-myriophyllum spicatum) ηαζ είκαζ δ πθμοζζυηενδ ζε ανζειυ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Δκημπίγεηαζ ζημ πεδζκυ ηιήια ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ηαζ ηονίςξ ζηα ανδεοηζηά ηακάθζα ηαζ ημοξ ηφνζμοξ παναπυηαιμοξ (A 9 ηαζ A 14 ). ηα είδδ-δείηηεξ πενζθαιαάκμκηαζ ηυζμ οδνυαζα αοεζζιέκα ιαηνυθοηα υζμ ηαζ ακαδουιεκα taxa. Σα παναηηδνζζηζηυηενα είδδ δείηηεξ είκαζ: Mentha aquatica, Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia, Myriophyllum spicatum, Potamogeton nodosus, Ceratophyllum demersum, Nasturtium officinale, Alisma lanceolatum, Polygonum hydropiper, Potamogeton pusillus ηαζ Polygonum persicaria. Όζμ δ ημζθάδα βίκεηαζ θζβυηενμ απυημιδ, ηυζμ ηα οδνυαζα ακαδουιεκα είδδ αολάκμοκ ζε ανζειυ (Pedersen et al., 2006), αθμφ ημ εκδζαίηδια απυ νδπυξ φθαθμξ (ιεβάθδ ηαπφηδηα κενμφ, δζαηαναβιέκδ επζθάκεζα, ιεβάθμ οπυζηνςια-riffle) αθθάγεζ ζηαδζαηά ζε βνήβμνα κενά (ααεφηενα κενά, ιζηνυηενδ ηαπφηδηα-run). φιθςκα ιε ημοξ Riis et al. (2001) οπάνπεζ έκα ζδιείμ ζημ αάεμξ ημο κενμφ (>60cm), υπμο δ ακάπηολδ ηςκ εθμθφηςκ ζηαιαηάεζ κα εοκμείηαζ ιε ηδ ζοκεπζγυιεκδ αφλδζδ ημο αάεμοξ. 165

177 ημκ πμηαιυ Λμφνμ, μ ιέζμξ νμοξ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ ζηδκ μπμία ηονζανπεί ζηδ γχκδ ηςκ ηναζπέδςκ, ημ είδμξ Sparganium erectum εκχ ιέζα ζημ ηακάθζ ηα Ranunculus penicillatus, Potamogeton crispus ηαζ Ranunculus pusillus. διακηζηή είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ εθμθφηςκ Apium nodiflorum, Lycopus europaeus ηαζ Juncus inflexus. Ακηίεεηα απυ υηζ παναηδνήεδηε ζημκ πμηαιυ Απένμκηα, ζημ ιεζαίμ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο ηονζανπμφκ ηυζμ αοεζζιέκα υζμ ηαζ ακαδουιεκα είδδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Πζεακυκ κα μθείθεηαζ ζηδκ οδνμιμνθμθμβία ηςκ δφμ πενζμπχκ. ημκ πμηαιυ Απένμκηα οπάνπεζ ιεβάθμ πεζιαννζηυ πνυαθδια (Κςημφθαξ, 1993) ηαζ ηυζμ δ ηαπφηδηα ημο κενμφ υζμ ηαζ δ δζάανςζδ ζημ ιεζαίμ ηιήια ημο πμηαιμφ είκαζ έκημκδ, ιε απμηέθεζια ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα κα ιδκ ιπμνμφκ κα ακαπηοπεμφκ. ηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ηαηαβνάθδηακ ηνεζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ αθμνμφκ ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα. Ζ πνχηδ μιάδα (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ: Potamogeton perfoliatus-ceratophyllum demersum-typha angustifolia) αθμνά ηδ θοημημζκυηδηα, δ μπμία ηαηαβνάθδηε ζηδ θναβιαθίικδ ημο πμηαιμφ. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ οδνμθφηςκ Potamogeton perfoliatus, Ceratophyllum demersum, εκχ ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηδξ θίικδξ ηονζανπεί ημ εθυθοημ Typha angustifolia. Ζ δεφηενδ μιάδα ζηάζζιςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ εκημπίγεηαζ ζηα επμπζηά θζικία ηδξ πεδζάδαξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV). Σα παναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ μιάδαξ αοηήξ είκαζ ηα: Alisma lanceolatum, Hydrocharis morsus-ranae ηαζ ηα οδνυθοηα Lemna gibba, Potamogeton pectinatus, P. lucens, Ulva prolifera, Nasturtium officinale, P. trichoides, Callitriche stagnalis, Paspalum paspalodes, Berula erecta ηαζ Ranunculus marginatus. Ζ Οιάδα IV έπεζ ημ ιεβαθφηενμ ανζειυ εζδχκ δεζηηχκ (12) ζε ζπέζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Οζ οδνμθμβζηέξ δζαηοιάκζεζξ ηαζ μζ εκαθθαβέξ ιεηαλφ πενζαίαξ ηαζ οδνυαζαξ θάζδξ δδιζμονβμφκ έκα αζηαεέξ πενζαάθθμκ ιε έκημκεξ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ. φιθςκα ιε ημ Townsend (1989), ηα εηενμβεκή πενζαάθθμκηα εοκμμφκ ηδκ ορδθή πμζηζθυηδηα ηςκ εζδχκ, επεζδή μ ηίκδοκμξ απυ ηα ακηαβςκζζηζηά είδδ ιεζχκεηαζ. Έηζζ, μ επμπζηά αζηαεήξ παναηηήναξ ηςκ πενζμπχκ αοηχκ μδδβεί ζηδκ αφλδζδ ηδξ αζμπμζηζθυηδηαξ (Manolaki et al., 2011; Gopal & Junk, 2000). Ο ιεβάθμξ ανζειυξ εζδχκ ίζςξ κα μθείθεηαζ ηαζ ζηδκ επίδναζδ ηδξ πδιζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο κενμφ. φιθςκα ιε ηδ αζαθζμβναθία, δ πδιζηή ζφζηαζδ ημο κενμφ επδνεάγεζ άιεζα ημκ πθμφημ ηςκ εζδχκ 166

178 ζηα οδάηζκα μζημζοζηήιαηα ηαζ ανέεδηε υηζ δ ορδθυηενδ πμζηζθυηδηα ζε ιαηνμθοηζηά είδδ ηαηαβνάθδηε ζε ιεζμηνμθζηά ή εθαθνχξ εοηνμθζηά ζηάζζια φδαηα (Murphy 2002; Rorslett, 1991). Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ V εκημπίγεηαζ ζηζξ πδβέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ. Σα είδδ δείηηεξ ηδξ μιάδαξ αοηήξ είκαζ ηα αηυθμοεα: Cratoneuron filicinum, Ranunculus tichophyllus, Veronica anagallis-aquatica, Chara globularis, C. gymnophylla θαη Platyhypnidium riparioides. Σμ είδμξ Cratoneuron filicinum παναηδνείηαζ ζοπκά ζε αζαεζημθζεζηέξ πδβέξ ιε ηανζηζηά κενά πςνίξ υιςξ απμεέζεζξ αζαεζηίμο (Σζαηίνδ, 2009). Πνυζθαηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ πμηαιυ Σίαενδ έδεζλακ υηζ μζ ημζκυηδηεξ ιε Platyhypnidium riparioides ηαζ Cratoneuron ακαπηφζζμκηαζ ιυκμ ακάκηδ ημο πμηαιμφ Σίαενδ παναηηδνίγμκηαξ, υπςξ ηαζ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, πζμ μνεζκά ηιήιαηα (Ceschin et al., 2010). Σμ εηαμθζηυ ηιήια (Οιάδα Βθάζηδζδξ VI) ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ πανμοζζάγεζ ανηεηέξ δζαθμνέξ ζηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηαζ αοηυ έπεζ ακηίηηοπμ ηαζ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ θοημημζκμηήηςκ. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) έδεζλακ υηζ ηα παναηηδνζζηζηά είδδ βζα ζημκ πμηαιυ Απένμκηα είκαζ ηα Phragmites australis, Potamogeton pectinatus, Cladophora sp. ηαζ Ulva prolifera. Ζ ορδθή ζοβηέκηνςζδ ενεπηζηχκ αθάηςκ ηαζ δ ιζηνή ηαπφηδηα κενμφ εοκμμφκ ηδκ ελάπθςζδ ηςκ πθςνμθοηχκ αθθά ηαζ ηςκ αββεζμζπένιςκ, υπςξ ημο είδμοξ Potamogeton pectinatus ηα μπμία πενζμνίγμοκ ηδκ ακάπηολδ άθθςκ εζδχκ (Thiébaut, 2006). Πενζμπέξ ιε πμθφ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ ενεπηζηχκ αθάηςκ παναηηδνίγμκηαζ απυ ιζηνυ ανζειυ αββεζμζπένιςκ ηαζ απυ ηδκ πανμοζία πθςνμθοηχκ (Thiébaut & Muller, 1998). Σμ είδμξ Potamogeton pectinatus, έπεζ ζοζπεηζζηεί ιε εκδζαζηήιαηα ορδθήξ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ ζε πχνεξ ηδξ Δονχπδξ, υπςξ Γαθθία, Μεβάθδ Βνεηακία, Πμθςκία ηαζ Γενιακία (π.π Schneider & Melzer, 2004; Szμcszkiewicz et al., 2002; Clarke & Wharton, 2001; Dawson & Szoszkiewicz, 1999; Rodwell et al., 1995). Ακηίεεηα ιε ημκ πμηαιυ Απένμκηα, ζημ εηαμθζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο δεκ ηονζανπμφκ πθςνμθφηδ. Κονίανπμ είδμξ είκαζ ημ Phragmites australis, ημ μπμίμ ακαπηφζζεηαζ ζε ήνεια κενά παιδθήξ ηαπφηδηαξ ηαζ δεκ επδνεάγεηαζ απυ ηδκ ηαηά ιήημξ αθθαβή ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ημο πμηαιμφ (Westlake, 1975; Schulthorpe, 1967). Δπίζδξ, ημ Potamogeton nodosus είκαζ παναηηδνζζηζηυ εοηνμθζηχκ κενχκ (Kuhar et al., 2007; Schneider & Melzer, 2003; Preston, 1995; Haslam, 1978), εκχ 167

179 ζφιθςκα ιε ημοξ Kuhar et al. (2007) ειθακίγεηαζ ιε θζβυηενδ ζοπκυηδηα ηαζ ζε ιζηνυηενδ αθεμκία ζε πενζμπέξ ιε ακεπηοβιέκδ πανυπεζα γχκδ ηαζ θζβυηενμ επδνεαζιέκεξ απυ αβνμηζηέξ ηαθθζένβεζεξ. πζρέηηζε θπζηθνρεκηθώλ παξακέηξσλ θαη πδξόβηαο βιάζηεζεο Ζ πδιζηή πμζυηδηα ημο κενμφ παίγεζ ηαεμνζζηζηυ νυθμ ζηδκ ηαηακμιή ηδξ οδνυαζαξ αθάζηδζδξ, επδνεάγμκηαξ ηυζμ ηδκ πανμοζία υζμ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ ιαηνμθοηζηχκ taxa (Robach et al., 1996; Thiébaut & Muller, 1995; Trémolières et al., 1993; Carbiener et al., 1990; Muller, 1990; Kohler, 1975). Απυ ημοξ θοζζημπδιζημφξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ ελεηάζηδηακ, ημ ph, δ αγσγηκόηεηα, δ ζεξκνθξαζία ημο κενμφ, δ κέζε ηαρύηεηα ηνπ λεξνύ ηαζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ Chl-a, ηδξ αιθαιηθόηεηαο (Λμφνμξ) ηαζ ηςκ αθάηςκ ημο αδώηνπ ηαζ ημο θώζθνξνπ, απμηεθμφκ ημοξ ζδιακηζηυηενμοξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ επδνεάγμοκ ηδκ οδνυαζα αθάζηδζδ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Πανυθμ πμο πμθθά ενεπηζηά ζημζπεία ειπθέημκηαζ ζηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, εκημφημζξ μ άκεναηαξ, ημ άγςημ ηαζ μ θχζθμνμξ απμηεθμφκ ηα ζημζπεία «θιεηδηά», ηςκ μπμίςκ δ πανμοζία είκαζ απαναίηδηδ βζα ηδκ φπανλδ ηςκ οδνυαζςκ θοηχκ (Bornette & Puijalon, 2011). Καηά ζοκέπεζα, δ δζαεεζζιυηδηά ημοξ ζημ εκδζαίηδια νοειίγεζ ηδκ πνςημβεκή παναβςβζηυηδηα ηςκ νευκηςκ οδάηςκ (Bornette & Puijalon, 2011). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, θαίκεηαζ υηζ δ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ δφμ πμηαιχκ, ηαεμνίγεηαζ απυ δφμ παναιέηνμοξ, μζ μπμίεξ ζοκδέμκηαζ ιε ηδ δζαεεζζιυηδηα ηςκ ααζζηχκ ζημζπείςκ (άκεναηα, άγςημ ηαζ θχζθμνμ) ζηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Ζ πνχηδ πανάιεηνμξ αθμνά ηδ δζαεεζζιυηδηα ημο δζμλεζδίμο ημο άκεναηα ζημ κενυ, πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ ηίκδζδ ημο κενμφ (ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ηφπμξ εκδζαζηήιαημξ) δ μπμία επάβεζ ηδ δζαθοημπμίδζδ ημο δζμλεζδίμο ημο άκεναηα ζημ κενυ ηαζ απυ ημ ph (ηαηά ζοκέπεζα ηδκ αιθαιηθόηεηα), ημ μπμίμ εθέβπεζ ημ ζζμγφβζμ ηςκ ιμνθχκ ημο ακυνβακμο άκεναηα (CO 2, H 2 CO 3, CO = 3, HCO - 3 ) ζημ κενυ (Bornette & Puijalon, 2011; Dodds, 2002). Ζ δεφηενδ ηαζ ελίζμο ζδιακηζηή πανάιεηνμξ, δ μπμία ηαεμνίγεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ δφμ πμηαιχκ, αθμνά ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ. Όπμο, 168

180 ηαηά ζοκέπεζα, επδνεάγεζ ηαζ ηδκ ηνμθζηή ηαηάζηαζδ ηαζ ζπεηίγεηαζ ηονίςξ ιε ηα επίπεδα θςζθυνμο ηαζ αγχημο. ηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ημ ph ανέεδηε κα έπμοκ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ I ηαζ IV ζηζξ μπμίεξ επζηναημφκ είδδ ανομθφηςκ (π.π. Brachythecium rutabulum, Eurhynchiastrum pulchellum, Brachythecium rivulare). Ζ πνμηίιδζδ ηςκ πζμ πάκς ανομθοηζηχκ taxa ζε αθηαθζηά κενά ηαηαβνάθδηε ηαζ ζε πνμδβμφιεκεξ ενβαζίεξ (Thiébaut & Muller, 1998). Θα - πνέπεζ εδχ κα ημκζζηεί υηζ ηα ανουθοηα δε πνδζζιμπμζμφκ ηα HCO 3 ςξ πδβή άκεναηα βζα ηδ θςημζφκεεζδ (Hutchinson, 1975). Έηζζ, ζε αθηαθζηά εκδζαζηήιαηα, υπςξ δ πενζμπή ιεθέηδξ, δ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ανομθφηςκ πενζμνίγεηαζ θυβς έκημκμο ακηαβςκζζιμφ ιε ηα αββεζυζπενια ηα μπμία ιπμνμφκ κα εηιεηαθθεοημφκ ηζξ - ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ HCO 3 βζα ηδκ ακάπηολδ ημοξ (Hutchinson, 1975). Σα οδνυαζα ανουθοηα ζπδιαηίγμοκ ημζκυηδηεξ απμιμκςιέκεξ απυ ηα οπυθμζπα αββεζυζπενια ηαζ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ ηαζ εηηυξ απυ ημοξ ιμνθμθμβζημφξ πενζμνζζιμφξ, μ πζμ πάκς πενζμνζζηζηυξ πανάβμκηαξ θαίκεηαζ κα παίγεζ ζδιακηζηυ νυθμ. ηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, ημ ph ανέεδηε επίζδξ κα ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ανομθοηζηά taxa, ηα μπμία υιςξ έπμοκ εονφ μζημθμβζηυ θάζια ηαζ πνμηζιμφκ επίζδξ αθηαθζηά εκδζαζηήιαηα (Schaumburg et al., 2004). Υαναηηδνζζηζηά είκαζ ηα είδδ Fontinalis antipyretica ηαζ Platyhypnidium riparioides, ηα μπμία ακαπηφζζμκηαζ ζε κενά ζηθδνά, πθμφζζα ζε ενεπηζηά (Haury & Muller, 1991) ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ Η (μνεζκυ ηιήια) ηαζ V (θίικδ πδβέξ). Οζ πδβέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ζηδκ ημπμεεζία Σένμαμ εεςνμφκηαζ ςξ ιζα απυ ηζξ θζβυηενμ επδνεαζιέκεξ εέζεζξ, μζ μπμίεξ ιεθεηήεδηακ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ. Σμ είδμξ Platyhypnidium riparioides έπεζ επίζδξ παναηηδνζζηεί ςξ είδμξ, ημ μπμίμ ηονζανπεί ζε πενζμπέξ ιε εθάπζζηδ ηνμπμπμίδζδ, αθμφ έπεζ ηαηαβναθεί ζε υθεξ ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ζε ηέζζενζξ δζαθμνεηζηέξ θεηάκεξ απμννμήξ ζηδ Βμοθβανία (Gecheva et al., 2010) Απυ ηζξ ααζμηζηέξ παναιέηνμοξ ημο κενμφ, δ εενιμηναζία παίγεζ επίζδξ ηαεμνζζηζηυ νυθμ ζηδκ αφλδζδ ηαζ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ θοηχκ, αθμφ επδνεάγεζ ηδ δζαδζηαζία ηδξ θςημζφκεεζδξ ηαζ ηαηά ζοκέπεζα ηδκ πνςημβεκή παναβςβζηυηδηα (Chl-a). Σα πενζζζυηενα οδνυαζα ιαηνυθοηα πανμοζζάγμοκ αέθηζζημ πμζμζηυ θςημζφκεεζδξ ζε ζπεηζηά ορδθέξ εενιμηναζίεξ, ιεηαλφ o C (Santamaria & van Vierssen, 1997) ηαζ ιεηαλφ o C (Barko et al., 1986). Τπάνπμοκ ανηεηά οδνυαζα 169

181 είδδ, ηα μπμία ιπμνμφκ κα ακαπαναπεμφκ ζε παιδθέξ εενιμηναζίεξ υπςξ είκαζ ημ είδμξ Berula erecta (Greulich & Bornette, 1999; Boyler & Sheldon, 1976), υιςξ ηα πενζζζυηενα είδδ ακαπηφζζμκηαζ ηαηά ηδ εενζκή πενίμδμ, αηυια ηαζ υηακ μζ επμπζηέξ δζαηοιάκζεζξ ηδξ εενιμηναζίαξ είκαζ πμθφ παιδθέξ, υπςξ είκαζ ημ είδμξ Sparganium erectum (Bornette et al., 1994). Σέθμξ, δ αβςβζιυηδηα ηαζ ζηα δφμ πμηάιζα ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηζξ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ, αθμφ ζε αοηέξ ηζξ εέζεζξ, δ επίδναζδ ημο εαθαζζζκμφ κενμφ αολάκεζ ηα δζαθοιέκα ζυκηα ζημ κενυ ιε απμηέθεζια ηδκ αφλδζδ ηδξ αβςβζιυηδηαξ. Οζ Murphy et al. (2003) παναηήνδζακ ανκδηζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ηδξ αβςβζιυηδηαξ ηαζ ημο πθμφημο ηςκ εζδχκ, εκχ μζ Mäkelä et al. (2004) ακαθένμοκ εεηζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ηςκ πζμ πάκς παναιέηνςκ. Σα απμηεθέζιαηα ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ έδεζλακ υηζ μζ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ αβςβζιυηδηαξ αθθάγμοκ ηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ αθάζηδζδξ αθθά δεκ επδνεάγμοκ ημκ ανζειυ ηςκ εζδχκ. ημκ πμηαιυ Απένμκηα δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ημο εηαμθζημφ ηιήιαημξ (VI) παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ηονζανπία πθςνμθοηχκ (Cladophora sp. ηαζ Ulva sp.) ηαζ ημο είδμοξ Potamogeton pectinatus, ηα μπμία πανμοζζάγμοκ ιεβάθμ εφνμξ ακμπήξ ηυζμ ζε ηνμθζηυ επίπεδμ υζμ ηαζ ζηδκ αθαηυηδηα (Thiébaut, 2006). Οζ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο δε παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ ηονζανπία πθςνμθοηχκ. Πανυθα αοηά, ημ είδμξ Potamogeton nodosus ημ μπμίμ είκαζ είδμξ-δείηηδξ βζα ηδκ Οιάδα VI, είκαζ παναηηδνίγεζ εοηνμθζηά μζημζοζηήιαηα (Kuhar et al., 2007; Schneider & Melzer 2003; Preston 1995; Haslam, 1978). Ζ δεφηενδ πανάιεηνμξ, δ μπμία ηαεμνίγεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, υπςξ έπεζ ήδδ ακαθενεεί, αθμνά ηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ενεπηζηχκ αθάηςκ ηαζ ηδκ ηνμθζηή ηαηάζηαζδ ημο εκδζαζηήιαημξ. Ζ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ (NO 3 -N), ηςκ αιιςκζαηχκ (NH 4 -N), ηςκ κζηνςδχκ (NO 2 -N) αθάηςκ ηαζ ηςκ μνεμθμζθςνζηχκ αθάηςκ (PO 4 -P) ανέεδηε κα παίγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηυ νυθμ ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Πμθθέξ ένεοκεξ έπμοκ δείλεζ ζημ πανεθευκ υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ θςζθυνμο ηαζ αιιςκζαηχκ ζημ κενυ επδνεάγμοκ ηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ ημζκμηήηςκ (π.π. Carbiener et al., 1990; Kohler 1975). Δπίζδξ, ηα κζηνζηά άθαηα πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ ηφνζα πδβή αγχημο απυ ηα οδνυαζα θοηά, υιςξ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ ημοξ ιπμνεί κα μδδβήζμοκ ζηδκ ηονζανπία πζμ ακηαβςκζζηζηχκ εζδχκ, υπςξ ηα εθεφεενα 170

182 επζπθέμκηα είδδ ιε απμηέθεζια ηδ ιείςζδ ημο πθμφημο ηςκ εζδχκ (Barker et al., 2008; James et al., 2005). Σα απμηεθέζιαηα βζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα έδεζλακ υηζ μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ (NO 3 -N) ηαζ ηςκ αιιςκζαηχκ (NH 4 -N) αθάηςκ έπμοκ εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ V (πεδηλό ηκήκα) ηαζ VΗ (εθβνιηθό ηκήκα), μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζηα ανδεοηζηά ηακάθζα ηαζ ημκ Κςηοηυ πμηαιυ ηαεχξ ηαζ ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ακηίζημζπα. Σα είδδ Nasturtium officinale, Scirpus lacustris, Myriophyllum spicatum, Potamogeton pusillus ηαζ S. lacustris ζοζπεηίγμκηαζ ιε ζπεηζηά ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ αιιςκζαηχκ ηαζ κζηνζηχκ αθάηςκ (Szoszkiewicz et al., 2006; Thiébaut, 2006; Schnaider & Melzer 2003; Onaindia et al., 1996; Preston 1995; Haslam, 1978). Γζα ημκ πμηαιυ Λμφνμ, είδδ ηα μπμία ανέεδηακ κα ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (NO 3 -N) είκαζ ηα: Fontinalis antipyretica, Cladophora sp., Apium nodiflorum, Potamogeton crispus ηαζ Platyhypnidium riparioides. Σα είδδ αοηά ακαθένμκηαζ ςξ είδδ παναηηδνζζηζηά πεδζκχκ πμηαιχκ ηδξ Δονχπδξ, ηα μπμία επίζδξ ζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ηζξ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ κζηνζηχκ αθάηςκ (Szoszkiewicz et al., 2006). Απυ ηδκ άθθδ, δ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνςδχκ αθάηςκ (NO 2 -N) ζπεηίγεηαζ λεηάεανα ιε ηζξ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημ θνάβια ηαζ ηέθμξ μζ αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ μνεμθμζθςνζηχκ αθάηςκ(po 4 -P) ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, μζ ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ μνεμθμζθςνζηχκ ήηακ πμθφ παιδθέξ ηαζ δ εεηζηή ζοζπέηζζδ ιε ηζξ πενζμπέξ ηςκ εηαμθχκ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημκ ειπθμοηζζιυ ημο κενμφ απυ ηζξ βεςνβζηέξ δναζηδνζυηδηεξ ζηδκ εονφηενδ πενζμπή ημο Λμφνμο. πζρέηηζε πδξνγεσκνξθνινγηθώλ παξακέηξσλ-πδξόβηαο βιάζηεζεο Σμ πμηάιζμ εκδζαίηδια αθθάγεζ απυ ηζξ πδβέξ πνμξ ηζξ εηαμθέξ ηαζ αοηυ έπεζ ακηίηηοπμ ηαζ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ (Birk & Willby, 2010; Lacoul & Freedman, 2006). Ακηίεεηα ιε ημοξ οπυθμζπμοξ γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ, ηα ράνζα ηαζ ηα αζπυκδοθα, ηα οδνυαζα θοηά έπμοκ ιεζςιέκδ ηζκδηζηή ζηακυηδηα ιε απμηέθεζια κα ιδκ ιπμνμφκ κα απμθφβμοκ ηδ ζοκενβζζηζηή επίδναζδ ηςκ παναβυκηςκ ημο οδάηζκμο μζημζοζηήιαημξ, υπςξ ηδξ νμήξ ημο κενμφ, ηδξ θοζζημπδιζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο εκδζαζηήιαημξ, ηαεχξ ηαζ ηδξ δζαεεζζιυηδηαξ ζε 171

183 ενεπηζηά ζημζπεία, ηα μπμία επδνεάγμοκ ηδκ ζηακυηδηα επζαίςζήξ ημοξ (Birk & Willby, 2010). Τπάνπμοκ επανηείξ εκδείλεζξ υηζ ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα ακηαπμηνίκμκηαζ ιε πνμαθέρζιμ ηνυπμ, ζηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ημο εκδζαζηήιαημξ (π.π. Ali & Soltan, 1996; Haury, 1996; Husak & Vorechovska, 1996; Ali et al., 1995; Haury & Peltre, 1993; Kohler & Schiele, 1984; Haslam & Worsley, 1981 η.η.θ.). Οζ ααζζηυηενμζ πενζααθθμκηζημί πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ είκαζ δ δζαηφιακζδ ζηδ ζηάειδ ημο κενμφ, ημ αάεμξ ηαζ δ ηαπφηδηα ημο κενμφ (π.π. Hrivnák, 2005; Riis & Hawes, 2002; Madsen et al., 2001), ημ οπυζηνςια ηδξ ημίηδξ (Baatrup-Pedersen & Riis, 1999), υπςξ ηαζ ημ πμζμζηυ ημο θςηυξ, ημ μπμίμ θηάκεζ ζηδκ ημίηδ (π.π. Demars & Harper, 2005; Khedr & El-Demerdash, 1997; Dennison & Orth, 1993). Ζ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ζηδ Βνεηακία, έπεζ πενζβναθεί βφνς ζημ 1930 (Butcher, 1933, 1927) ηαζ ζε ηάπμζα πζμ αυνεζα πμηάιζα βφνς ζημ 1970 (Holmes & Whitton, 1975a,b; Whitton & Buckmaster, 1970, Whitton & Dalpra, 1968), εκχ ζηδκ Δθθάδα δοζηοπχξ δεκ οπάνπεζ ζζημνζηή πθδνμθμνία βζα ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα ζηα νέμκηα οδάηζκα ζχιαηα. Απυ ημοξ οδνμβεςιμνθμθμβζημφξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ ιεηααάθθμκηαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ, ημ πςόκεηξν, δ θιίζε, ημ αζβεζηνιηζηθό οπυζηνςια, ημ πιάηνο ηδξ ημίηδξ, ημ ιεβάθμ ππόζηξσκα ημίηδξ, μ ηφπμξ ελδηαηηήκαηνο, ημ αάεμξ λεξνύ, δ ζθίαζε ηδξ ημίηδξ ηαζ δ ηαρύηεηα ημο κενμφ ανέεδηε κα επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. φιθςκα ιε απμηεθέζιαηα απυ πνμδβμφιεκεξ ενβαζίεξ, ημ ορυιεηνμ παίγεζ πνςηανπζηυ νυθμ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζε πμηάιζα ηδξ Δονχπδξ (Baattrup-Pedersen et al., 2006 ηαζ Haslam, 1978). ε ιεβαθφηενα ορυιεηνα, ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ είκαζ ιζηνυηενμ ηαζ ζηα δφμ πμηάιζα ηαζ έηζζ, δ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ απυ ηδκ πανυπεζα αθάζηδζδ είκαζ ιεβαθφηενδ, υπςξ επίζδξ ηαζ δ ηαπφηδηα ημο κενμφ. ε αοηά ηα εκδζαζηήιαηα επζηναημφκ ανομθοηζηά είδδ (θοθθυανοα ηαζ δπαηζηά), δείπκμκηαξ ηδκ πνμηίιδζή ημοξ ζε ζηαεενυ οπυζηνςια ηαζ ζε ιζηνυ αάεμξ κενμφ (Baattrup-Pedersen et al., 2006, Scarlett & O Hare, 2006 ηαζ Haslam, 1978). Ζ πενζμπή ιεθέηδξ, ηυζμ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ αθθά ηονίςξ ζημκ πμηαιυ Απένμκηα, πενζθαιαάκεζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζημκ άκς ιέζμ νμο ηαζ υπζ πενζμπέξ αιζβχξ μνεζκέξ (mountainous). Έηζζ, μζ θοηζηέξ ζοκαενμίζεζξ μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζημκ άκς νμο ηςκ πμηαιχκ, δεκ είκαζ μζ ηοπζηέξ ηςκ μνεζκχκ 172

184 πενζμπχκ ηδξ Κεκηνζηήξ Δονχπδξ (Grinberga, 2010, Szoszkiewicz et al., 2010, Baattrup-Pedersen et al., 2006, Scarlett & O Hare, 2006 ηαζ Haslam, 1978). Αοηυ θαίκεηαζ ηαζ απυ ημ ιεβάθμ ανζειυ αββεζμζπένιςκ, ηα μπμία ανέεδηακ κα παναηηδνίγμοκ ηζξ πενζμπέξ ιεθέηδξ ζημκ άκς νμο ηςκ πμηαιχκ. ε ιεζαίμο ορμιέηνμο πενζμπέξ ( m), οπάνπεζ ηάζδ ζοβηονζανπίαξ ιεηαλφ ηςκ αββεζμζπένιςκ ηαζ ηςκ ανουθοηςκ (Baattrup-Pedersen et al., 2006). Ζ δζαθμνά ιε ημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ είκαζ ειθακήξ, αθμφ δεκ έπμοκ ηαηαβναθεί ανουθοηα ηαζ μ ανζειυξ ηςκ αιθίαζςκ εζδχκ είκαζ ιεβάθμξ. Ζ αφλδζδ ζημκ ανζειυ ηςκ αιθίαζςκ εζδχκ θαίκεηαζ κα μθείθεηαζ ζηδκ αφλδζδ ημο πθάημοξ ηδξ ημίηδξ ηαζ ζηα δφμ πμηάιζα, δ μπμία παναηδνείηαζ ιε ηδ ιείςζδ ημο ορμιέηνμο. Δπίζδξ, δ ιέζδ ηαπφηδηα ημο κενμφ ζοκδβμνεί ζηδκ αφλδζδ ηςκ αιθίαζςκ εζδχκ, υπςξ ηαηαβνάθεηαζ απυ ημοξ Jacobsen & Terneus (2001) ηαζ Warwick & Brock (2003) ηαζ ζοιθςκεί ιε ηα απμηεθέζιαηά ιαξ (Απένμκηαξ- Οιάδα V ηαζ Λμφνμξ- II). Σα πενζζζυηενα είδδ, ηα μπμία επζηναημφκ ζημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Λμφνμο απμηεθμφκ ηοπζηά είδδ, ηα μπμία παναηηδνίγμοκ ηα πεδζκά αζαεζημθζεζηά πμηάιζα (lowland chalk rivers), υπςξ είδδ ημο βέκμοξ Ranunculus (Thiébaut, 2006; Haslam, 1978) π.π. R. penicillatus, ημ μπμίμ ηαηαβνάθδηε ζε πμθθέξ εέζεζξ εηαηένςεεκ ημο θνάβιαημξ. Δπίζδξ, είδδ ημο βέκμοξ Callitriche, ηα μπμία ειθακίγμκηαζ ζοκήεςξ ζηα νδπά ηιήιαηα ημο πμηαιμφ (Onaindia et al., 1996), υπςξ ημ είδμξ Callitriche stagnalis πμο απακηά ζε ζηάζζια νδπά κενά ημκηά ζηδ εέζδ Πέηνα-ηνμββοθή ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Όζμκ αθμνά ηα είδδ ηδξ υπεδξ ηονζανπμφκ ηα είδδ Sparganium erectum, Apium nodiflorum, Nasturtium afficinale ηαζ Berula erecta. Αοηυ ημ πνυηοπμ πενζβνάθεηαζ ηαζ απυ ηδκ Haslam (1978) ζε ιεζαίμο ιεβέεμοξ αζαεζημθζεζηά πμηάιζα ηδξ Μεβάθδξ Βνεηακίαξ ηαζ ζοιθςκεί ιε ημ πνυηοπμ ειθάκζζδξ ηςκ ιαηνμθφηςκ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ. Γζα ημκ πμηαιυ Απένμκηα ημ παναπάκς πνυηοπμ δεκ είκαζ λεηάεανμ, θαίκεηαζ κα επζηναημφκ είδδ εθμθφηςκ, υπςξ ηα Nasturtium officinale ηαζ Mentha aquatica. Απυ ηα οδνυθοηα ηαηαβνάθδηακ ηα είδδ Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum ηαζ Potamogeton nodosus αθθά δεκ ηαηαβνάθδηακ ηαευθμο είδδ ηςκ βεκχκ Ranunculus sp. ηαζ Callitriche sp. Αοηυ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ ημ πεδζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ Απένμκηα πενζθαιαάκεζ ηαζ ημοξ παναπυηαιμοξ ηαζ ηα ανδεοηζηά ηακάθζα ηαζ έηζζ, ημ πνυηοπμ ηαηακμιήξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ δεκ είκαζ λεηάεανμ. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ζπεηζηά ιεβάθμ αάεμξ κενμφ, θεπηυ οπυζηνςια 173

185 ημίηδξ, εμθά κενά ηαζ ιζηνή ηαπφηδηα κενμφ. Σμ είδμξ Myriophyllum spicatum ανέεδηε κα ακαπηφζζεηαζ ηυζμ ζε ζηάζζια οδάηζκα ζχιαηα ιε θεπηυημηημ οθζηυ ημίηδξ (Willby et al., 2000) υζμ ηαζ ζε πεδζκά πμηάιζα ιε αιιχδδ οπυζηνςια (Clarke & Wharton, 2001; Germ & Gaberscik, 1999). Όιςξ θαίκεηαζ κα έπεζ ηαθφηενδ ακάπηολδ ζε θεπηυημηηα οπμζηνχιαηα απυ αδνυ ίγδια ή θεπηυ ακυνβακμ οθζηυ (Janauer & Exler, 2004). Σμ είδμξ Ceratophyllum demersum ακαπηφζζεηαζ ζε εκδζαζηήιαηα ιε ιεζαίμ ηαζ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ (Haslam, 1978, 2006). Σέθμξ, ημ Potamogeton nodosus ηονζανπεί ζε εκδζαζηήιαηα ιε πμθφ θεπηυ οπυζηνςια ηαζ ζε πενζμπέξ έκημκα επδνεαζιέκεξ απυ ηζξ βεςνβζηέξ ηαθθζένβεζεξ (Kuhar et al., 2007; Preston, 1995; Haslam et al., 1975). Σμ θςξ είκαζ ακαβηαίμ βζα ηδ δζαδζηαζία ηδξ θςημζφκεεζδξ ηαζ έηζζ είκαζ απαναίηδημ ζηδκ ακάπηολδ ηςκ θοηζηχκ εζδχκ. Δπεζδή ημ θςξ, ημ μπμίμ θηάκεζ ζηα αοεζζιέκα θοηά (submerged), ιεζχκεηαζ θυβς ηδξ πανμοζίαξ ημο κενμφ, δ ακάπηολή ημοξ ζοκήεςξ είκαζ ιζηνυηενδ απυ αοηή ηςκ ακαδουιεκςκ εζδχκ (emerged). Δηηυξ απυ ημκ υβημ ημο κενμφ, μ μπμίμξ πανειαάθθεηαζ ηαζ ειπμδίγεζ ηδ δζείζδοζδ ημο θςηυξ ζηα αοεζζιέκα είδδ, δ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ απμηεθεί επίζδξ ηαεμνζζηζηυ πανάβμκηα εθέβπμο ηδξ δζαεεζζιυηδηαξ ημο θςηυξ ηαζ ηαη επέηηαζδ ηδξ ακάπηολδξ ηςκ θοηχκ (Haslam et al., 1975). ημκ πμηαιυ Απένμκηα, δ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ ανέεδηε κα επδνεάγεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαζ πενζμπέξ ιε ιεβάθδ ζηίαζδ παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ πανμοζία πηενζδυθοηςκ ηαζ ανομθφηςκ ζηδκ υπεδ. Απυ ηδκ άθθδ, ζημκ πμηαιυ Λμφνμ δ ζηίαζδ δε ανέεδηε κα επδνεάγεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ. Έηζζ, αηυια ηαζ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η (μνεζκυ ηιήια) υπμο ηαηαβνάθδηε δ ιεβαθφηενδ ζηίαζδ ημίηδξ, παναηδνείηαζ ακάπηολδ ημο αιθίαζμο είδμοξ Mentha aquatica ιέζα ζημ ηακάθζ, εηηυξ απυ ηα είδδ ηδξ υπεδξ (πηενζδυθοηα ηαζ ανουθοηα), ηα μπμία είκαζ ημζκά ηαζ ζηζξ δφμ θεηάκεξ απμννμήξ. Σέθμξ, ηαζ ζηα δφμ πμηάιζα ημ αάεμξ ημο κενμφ ζοζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ιε ηδκ ηθίζδ ηαζ εεηζηά ιε ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ. ηδκ πενίπηςζδ ημο πμηαιμφ Απένμκηα ζοζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ηαζ ιε ηδ ιέζδ ηαπφηδηα ημο κενμφ, δ μπμία ζημκ πμηαιυ Λμφνμ δε θαίκεηαζ κα παίγεζ ζδιακηζηυ νυθμ. Δίδδ, υπςξ ηα Ceratophyllum demersum, πθςνμθφηδ, Myriophyllum spicatum ηαζ Potamogeton pectinatus ανέεδηακ ζε εέζεζξ ιε ιεβάθμ αάεμξ, ηονίςξ ζηα ηνάζπεδα ημο ηακαθζμφ ιε 174

186 απμεέζεζξ άιιμο ηαζ ζθφμξ ή αηυια ηαζ ζε πέηνεξ, ζηδκ πενίπηςζδ ηςκ πθςνμθοηχκ ζηζξ εηαμθέξ ημο Απένμκηα. οιπεναζιαηζηά, ηα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ηαηά ιήημξ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ, πανμοζζάγεζ πανυιμζμ πνυηοπμ, ημ μπμίμ ακηακαηθά ηδ ιεβάθδ πενζααθθμκηζηή δζααάειζζδ ιεηαλφ μνεζκχκ πενζμπχκ ηαζ εηαμθχκ (δηαβάζκηζε πςνκέηξνπ). Οζ ηονζυηενεξ θοζζημπδιζηέξ ηαζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ πανάιεηνμζ, μζ μπμίεξ ανέεδηακ κα ηαεμνίγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ πανμοζίαζακ επίζδξ ιεβάθμ ααειυ μιμζυηδηαξ ιε εθάπζζηεξ ελαζνέζεζξ (PO 4 -P, NO 2 -N, ιέζδ ηαπφηδηα κενμφ ηαζ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ). Οζ μιμζυηδηεξ, ςξ πνμξ ημ πνυηοπμ ηαηακμιήξ ηδξ οδνυαζαξ αθάζηδζδξ υπςξ ηαζ ηςκ παναβυκηςκ, μζ μπμίεξ ημ επδνεάγμοκ, επζηνέπμοκ ηδ δδιζμονβία ημζκμφ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ιε ηδ πνήζδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Όιςξ, βζα ηδ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ απαζηείηαζ ηαζ δ βκχζδ βζα ημ πχξ μζ ημζκυηδηεξ ηςκ ιαηνμθφηςκ αθθάγμοκ ιέζα ζηζξ επμπέξ ηαζ ζηα πνυκζα. Ζ δζενεφκδζδ αοηή πναβιαημπμζείηαζ ζε επυιεκμ ηεθάθαζμ ααζζζιέκδ ζηα απμηεθέζιαηα πμο πανμοζζάζηδηακ πζμ πάκς. Βηβιηνγξαθία Ξελόγισζζε Βηβιηνγξαθία Abou-Handman, H., Haury, J., Hebrard, J.P., Dandelot, S. & Cazaubon, A., Macrophytic communities inhabiting the Huveaune (South-East France), a river subject to natural and anthropic distrurbance. Hydrobiologia, 551: Albanis, A.T., Danis, T.G. & Hela, D.G., Transportation of pesticides in estuaries of Louros and Arachthos rivers (Amvrakikos Gulf, NW Greece). The Science of the total Environment, 171: Ali, M.M. & Soltan, M.E., The impact of three industrial effluents on submerged aquatic plants in the River Nile, Egypt. Hydrobiologia, 340: Ali, M.M., Hamad, A.M., Springer, I.V., Murphy, K.J., Environmental factors affecting submerged macrophyte communities in regulated water bodies in Egypt. Arch. Hydrobiologia, 133: Anastasiadou, C., Liasko, R. & Leonardos, I.D., Biometric analysis of lacustrine and riverine populations of Palemonetes antennarius (H. Milne-Edwards, 1837) (Crustaceae, Decapoda, Palaemonidae) from north-western Greece. Limnologica, 39: Baattrup-Pedersen, A., Szoszkiewicz, K., Nijboer, R., O Hare, M. &Ferreira, T., Macrophyte communities in unimpacted European streams: variability in assemblage patterns, abundance and diversity. Hydrobiologia, 566: Baattrup-Pedersen, A. & Riis, T., Macrophyte diversity and composition in relation to substratum characteristics in regulated and unregulated Danish streams. Freshwater Biology, 42:

187 Barker, T., Hatton, K., O Connor, M., O Connor, L. & Moss, B., Effects of nitrate load on submerged plant biomass and species richness: results of mesocosm experiment. Fundamental Applied Limnology, 173: Barko, J.W., Adams, M.S. & Clesceri, N.L., Environmental factors and their consideration in the management of submerged aquatic vegetation: a review. Journal of Aquatic Plant Management 24:1-10. Bellos, D. & Sawidis, T., Chemical Pollution Monitoring of the River Pinios (Thessalia-Greece). Journal of Environmental Management, 76: Bernez, I., Daniel, H., Haury, J. & Ferreira, M.T., Combined effects of environmental factors and regulation on macrophyte vegetation along three rivers in Western France. River Research and Application, 20: Birk, S. & Willby, N., Towards harmonization of ecological quality classification: establishing common grounds in European macrophyte assessment for rivers. Hydrobiologia, 652: Bornette, G., Henry, C., Barrat, M. H. & Amoros, C Theoretical habitat template, species traits and species richness: aquatic macrophytes in the Upper Rhône River and its floodplain. Freshwater Biol., 31, Bornette, G. & Puijalon, S., Response of aquatic plants to abiotic factors: a review. Aquatic Sciences, 73:1-14. Boyler, C.W. & Sheldon, R.B., Submerged macrophytes: growth under winter ice cover. Science, 194: Brunel, A., Comolet, A. Dormoy, C. & Garadi., A., Collecte des donnees relatives a l utilisation des resources en eau et leur gestion en France. Donees quantitative recueillies, Centre Commun de Recherche et la Commission Europeenne, contract No, FIPC SEV F. Butcher, R.W A preliminary account of the vegetation of the river Itchen. Journal of Ecology, 15: Butcher, R.W., Studies on the ecology of rivers. I. On the distribution of macrophytic vegetation in the rivers of Britain. Journal of Ecology, 21: Canfield, D.E, Langeland, K.A., Maceina, M.J., Haller, W.T. & Shireman, J.V., Trophic state classification of lakes with aquatic macrophytes. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 40: Carbiener, R., Trémolières, M., Mercier, J. L. & Ortscheit., A., Aquatic macrophyte communities as bioindicators of eutrophication in calcareous oligosaprobe stream waters (Upper Rhine plain, Alsace). Vegetatio, 86: Cardoso, A.C., Duchemin, J., Magoarou, P. & Premazzi, G., Criteria for the Identification of freshwaters subject to eutrophication-their use for the implementation of Nitrates and Urban waste water treatment directives. Joint research center. 41p. Casimiro, C., Sánchez, J-M. & Costillo, E., Patterns of structural complexity and human disturbance of riparian vegetation in agricultural landscapes of a Mediterranean area. Agriculture, Ecosystems & Environment, 95: Ceschin, S., Zuccarello, V. & Caneva, G., Role of macrophyte communities as bioindicators of water quality: Application on the Tiber River basin (Italy). Plant Biosystems, 144: Chambers, P.A., Prespas, E.E., Hamilton, H.R. & Bothwell, M.L., Current velocity and its effect on aquatic macrophytes in flowing waters. Ecological Application, 1: Chatzinikolaou, Y., Dakos, V. & Lazaridou, M., Longitudinal impacts of anthropogenic pressures on benthic Macroinvertabrates assemblages in a large transboundary Mediterranean river during the low flow period. Acta Hydrochimica et Hydrobiologica, 34:

188 Chessman, B.C., Fryirs, K.A. & Brierley, G.J., Linking geomorphic character, behavior and condition to fluvial biodiversity: implication for river management. Aquatic Conservation, 16: Clarke, S.J. & Wharton, G., Sediment nutrient characteristics and aquatic macrophytes in lowland English rivers. Science of the Total Environment, 266: Dafis, S., E. Papastergiadou, K. Georghiou, D. Babalonas, T. Georgiadis, M. Papageorgiou, E. Lazaridou, & B. Tsiaoussi (eds) (1996). The Greek Habitat Project: NATURA 2000, an Overview. Commission of the European Communities, Goulandris Natural History Museum-Greek Biotope Wetland Centre, 917pp. Dawson, F.H., Newman, J.R., Gravelle, M.J., Rouen, K.J., Henville, P., Assessment of the trophic status of rivers using macrophytes: Evaluation of the Mean Trophic Rank. R&D Technical Report E39, Environment Agency. Dawson, H.F., Szoszkiewicz, K., Relationships of some ecological factors with the associations of vegetation in British rivers. Hydrobiologia, 415: Demars, B.O.L. & Harper, D.M., Distribution of aquatic vascular plants in lowland rivers: separating the effects of local environmental condition, longitudinal connectivity and river basin isolation. Freshwater Biology, 50: Dennison, W.C., & Orth, R.J., Assessing water quality with submerged aquatic vegetation. Bioscience, 43: Dodds, W.K., Freshwater Ecology-Concepts and Environmental Applications. Academic Press, Elsevier Science Imprint, San Diego California. 591pp. Douglas, G.W., Straley, G.B., Meidinger, D. & Pojar, J., Illustrated Flora of British Columbia vol. 7: Monocotyledons (Orchidaceae Through Zosteraceae). Ministry of Environment, Lands and Parks, Victoria, British Columbia. 379 pp. Ellenberg, H., Vegetation Ecology of Central Europe, 4 th Edit., Cambridge University Press. 753pp. Ferreira, M.T. & Moreira, I.S., River plants form an Iberian basin and environmental factors influencing their distribution. Hydrobiologia, 415: Field, A., Discovering statistics using SPSS. Third edition Sage Publications Ltd pp.780. Flynn, N.J., Snook, D.L., Wade, A.J. & Jarvie, H.P., Macrophyte and periphyton dynamics in a UK Cretaceous chalk stream: the River Kennet, a tributary of the Thames. Science of the Total Environment, : French, T.D. & Chambers, P.A., Habitat portioning in riverine macrophyte communities. Freshwater Biology, 36: Gecheva, G., Yurukova, L., Cheshmedjiev, S. & Ganeva, A., Distribution and Bioindication Role of Aquatic Bryophytes In Bulgarian Rivers. Biotechnol. & Biotechnol. Eq. 24/2010/se second Balkan conference on biology special edition/on-line may 2010, Plovdiv 5o years university of Plovdiv. Georgiadis, T., Dimopoulos, P. & Dimitrellos, G., The flora and vegetation of the Acheron Delta (W.Greece). Aiming at Natura Conservation. Phyton (Horn, Austria) 37: Germ, M. & Gaberščik, A., The distribution and abundance of macrophytes of the lowland Ižica River (Slovenia). Acta Biologica Slovenia, 42:3-11. Gopal, B. & Junk, W.J., Biodiversity in wetlands: An introduction. In Biodiversity in Wetlands: Assessment, function and conservation, Volume 1. pp Leiden, The Netherlands, Backhuys Publishers. Greulich, S. & Bornette, G., Competitive abilities and related strategies in four aquatic plant species from an intermediately disturbed habitat. Freshwater Biology, 41: Grinberga, L., Environmental factors influencing the species diversity of macrophytes in middlesized streams in Latvia. Hydrobiologia, 656:

189 Haslam, S.M. & Wolseley, P.A., River Vegetation: Its Identification, Assessment and Management. Cambridge University Press, Cambridge. Haslam, S.M., River Plants. The macrophytic vegetation of watercourses. Cambridge University Press, 396pp. Haslam, S.M., River Plants. The macrophytic vegetation of watercourses. Second revised edition. Forrest Text, UK. 432pp. Haslam, S.M., Sinker, C.A. & Wolseley, P.A., British water plants. Field Studies, 4: Haury, J., Assessing functional typology involving water quality, physical features and macrophytes in a Normandy river. Hydrobiologia, 340: Haury, J. & Peltre, M.-C., Intérêts et limites des indices macrophytes pour qualifier la mésologie et la physico-chimie descours d eau: exemples armoricains, picards et lorrains. Annls. Limnol., 29: Haury, J. & Muller, S., Variation écologiques et chorologiques de la végétation macrophytique des rivières acides du Massif armoricain et des Vosges du Nord (France). Revue des sciences de l eau, 4: Henry, C.P., &Amoros, C., Are the banks a source of recolonization after disturbance: an experiment on aquatic vegetation in a former channel of the Rhone River. Hydrobiologia, 330: Hitchcock, C.L., A. Cronquist, M. Ownbey, J.W. Thompson Vascular Plants of the Pacific Northwest Part 1: Vascular Cryptogams, Gymnosperms, and Monocotyledons. University of Washington Press, Seattle, WA. 914 pp. Holmes, N.T.H. & Whitton, B.A., 1975a. Submerged bryophytes and angiosperms of the River Tweed and its tributaries. Transactions of the Botanical Society Of Edinburgh, 42: Holmes, N.T.H. & Whitton, B.A., 1975b. Macrophytes of the river Tweed.. Transactions of the Botanical Society of Edinburgh, 42: Hrivnák, R Effect of ecological factors on the zonation o wetland vegetation. Acta Soc. Bot. Pol., 74: Hrivnák, R., OŤahelová, H., Jarolímen, I., Diversity of aquatic macrophytes in relation to environmental factors in the Slatina river (Slovakis). Biologia Bratislava, 61: Husak, S. & Vorechovska, A., Stream vegetation in different landscape types. Hydrobiologia, 340: Hutchinson, G.E., A treatise on limnology, v. 3. Limnological Botany. Wiley. 660p. Jacobsen, D. & Terneus, E., Aquatic macrophytes in cool aseasonal and seasonal streams: a comparison between Ecuadorian highland and Danish lowland streams. Aquatic Botany, 71: James, W.F., Eakin, H.L. & Barko, J.W., Experimental effects of lime application on aquatic macrophytes: 1. Growth response versus concentration. APCRP Technical Notes Collection. ERDC/TN APCRP-EA 10. Vicksburg, MS: U.S. Army Engineer Research and Development Center. Janauer, G.A & Exler, N., Distribution and habitat conditions of the six most frequent hydrophytes in the Danube River corridor: status Limnol. Rep., 35: Janauer, G.A., Macrophytes, hydrology, and aquatic ecotones: a GIS-supported ecological survey. Aquatic Botany, 58: Karagianni, P., Tiniakou, A. & Georgiadis, T., A distribution model of habitat types along the rivers of W Greece: a case-study. Fresenius Environmental Bulletin, 17: Khedr, A.A. & El-Demerdash, M.A., Distribution of aquatic plants in relation to environmental factors in the Nile Delta. Aquatic Botany, 56:

190 Kohler, A. & Schiele, S., Versauerungsresisternz submerse Makrophyten in Gewässerversauerung in der Bundesrepublik Deutschland. Matierialien 1/84. Erich Scmidt Verlag, Berlin, Kohler, A., Submerse Makrophyten und ihre Gesellschaften als Indikatoren der Gewasserbelastung. Beit. Naturk. Forsch. Sudw. Dtl. 34: Kotti, M., Vlessidis, A., Thanasoulias, N. & Evremidis, N., Assessment of river water quality in northwestern Greece. Water Resources Management, 19: Kuhar, U., Gregorc, T., Rencelj, M., Šraj-Kržič, A. & Gaberscik, A., Distribution of macrophytes and condition of the physical environment of streams flowing through agricultural landscape in north-eastern Slovenia Limnologica, 37: Lacoul, P. & Freedman, B., Environmental influences on aquatic plants in freshwater ecosystems. Environmental Review, 14: Legislative Decree n. 152 of May 11th, ITALY «Disposizioni sulla tutela delle acque dall inquinamento e recepimento della direttiva 91/271/CEE concernente il trattamento delle acque reflue urbane e della direttiva 91/676/CEE relativa alla protezione delle acque dall inquinamento provocato fai nitrati provenienti da fonti agricole». Official Gazette n. 124, May 29th, 1999, Supplemento Ordinarion. 101/L. Mackay, S.J., Arthington, A.H., Kennard, M.J. & Pusey, B.J., Spatial variation in the distribution and abundance of submersed macrophytes in an Australian subtropical river. Aquatic Botany, 77: Madsen, J.D., Chambers, P.A., James, W.F., Koch, E.W. & Westlake, D.F., The interaction between water movement, sediment dynamics and submerged macrophytes. Hydrobiologia, 444: Mäkelä, S., Huitu, E. & Arvola, L., Spatial patterns in aquatic vegetation composition and environmental covariates along chains of lakes in the Kokemäenjoki watershed (S. Finland). Aquatic Botany, 80: Manolaki, P., Tsakiri, E. & Papastergiadou, E., Inventory of aquatic and riparian flora of Acheron and Louros rivers, and Zirou lake in Western Greece. Fresenius Environmental Bulletin, 20: Mashaky, I.A. & El-Ameir, Y.A., Hydrophytic vegetation in the irrigation and Drainage canal system of the river Nile in Egypt. World Applied Science Journal, 2: McCune, B. & Grace, J.B., Analysis of Ecological Communities. MjM Software, Gleneden Beach, Oregon. 304 pages. Mechora, S., Kuhar, U. & Germ, M., Environmental assessment and macrophytes of watercourses Bloščica and Cerkniščica. Acta Biologica Slovenica, 53: Muller, S., Une séquence de groupements végétaux bioindicateurs d eutrophisation croissante des cours d;eau faiblement minéralisés des Basses Vosges gréseuses du Nord. Comptes Rendus de Académie des Sciences Paris, 310: Murphy, K.J., Plant communities and plant diversity in softwater lakes of Northern Europe. Aquatic Botany, 73: Murphy, K.J., Dickinson, G., Thomaz, S.M., Bini, L.M., Dick, K., Greaves, K., Kennedy, M.P., Livingstone, S., McFerran, H., Milne, J.M., Oldroyd, J. & Wingfield, R.A., Aquatic plant communities and predictors of diversity in a sub-tropical river floodplain: the upper Rio Paraná, Brazil. Aquatic Botany, 77: O Hare, M.T., Baattrup-Pedersen, A., Nijboer, R., Szoszkiewicz, K., Ferreira, T., Macrophyte communities of European streams with altered physical habitat. Hydrobiologia, 566: Onaindia, M., Amezaga, I., Garbisu, C. & Garcia-Bikuna, B., Aquatic macrophytes as biological indicators of environmental conditions of rivers in north-eastern Spain. Annales de Limnologie-International Journal of Limnology, 41:

191 Onaindia, M., Bikuna, D.E. & Benito, I., Aquatic plants in relation to environmental factors in Northern Spain. Journal of Environmental Management, 47: Ovezikoglou, V., Ladakis, M., Dassenakis, M., & Skoullos, M., Nitrogen, Phosphorus and Organic Carbon In Main Rivers of The Western Greece. Global NEST: the International Journal, 5: Palmer, M.A, Bell, S.L. & Butterfield, I., A Botanical Classification of Standing Waters in Britain: Applications for Conservation and Monitoring. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 2: Papastergiadou, E., Agami, M. & Waisel, Y., Restoration of Aquatic Vegetation in Mediterranean Wetlands 47-69p. In: Zalidis, G., Crisman, T. & Gerakis, P.A. (editors: Restoration of Mediterranean wetlands, MedWet publ., 237pp. Paschos, I., Kagalou, I., Apostolidis, Α. & Triantafyllidis, C., Gametic products and allozyme variation of brown trout {Salmo trutta L.) in Louros river (N-W Greece). Biologia, 56/2: Pedersen, T.C.M., Baattrup-Pedersen, A. & Madsen, T.V., Effects of stream restoration and management on plant communities in lowland streams. Freshwater Biology, 51: Preston, C.D., Pondweeds of Great Britain and Irwland. Botanical Sociaty of the British Isles, London. Preston, C.D. & Croft, J.M., Aquatic plants in Britain and Ireland. Harley Books, Essex, U.K. Riis, T. & Biggs, B.J.F., Hydrologic and hydraulic control of macrophyte establishment and performance in streams. Limnology and Oceanography, 48(4): Riis T., & Hawes, I., Relationships between water level fluctuations and vegetation diversity in shallow water of New Zeland lakes. Aquatic Botany, 74: Riis, T., Sand-Jensen, K. & Larsen, S.E., Plant distribution and abundance in relation to physical conditions and location within Danish stream systems. Hydrobiologia, 448: Robach, F., Trémolières, M. & Muller, S., A reference system for continental running waters: plant communities as bioindicators of increasing eutrophication in alkaline acidic waters in North East of France. Hydrobiologia, 340: Rodwell, JS., Aquatic communities, swamps and tall-herb fens. British Plant Communities Vol pp. Rodwell, J.S., Pigott, C.D., Ratcliffe, D.A., Malloch, A.J.C., Birks, H.J.B., Proctor, M.C.F., Shimwell, D.W., Huntley, J.P., Radford, E., Wigginton, M.J. & Wilkins, P., British plant communities. Volume 4 Aquatic communities, Swamps and Tall-herb Rens. Cambridge University Press, 283 pp. Rorslett, B., Principal determinants of aquatic macrophyte richness in northern European lakes. Aquatic Botany, 39: Sand-Jensen, K. & Frost-Christensen, H., Photosynthesis of amphibious and obligately submerged plants in CO2-rich lowland streams. Oecologia, 117: Santamaria, L. & van Vierssen, W., Photosynthetic temperature responses of fresh- and brackishwater macrophytes: a review. Aquatic Botany, 58: Sarika, M., Dimopoulos, P. & Yannitsaros, A., Contribution to the knowledge of the wetland flora and vegetation of Amvrakikos Gulf, W Greece. Willdenowia, 35: Scarlett, P. & O Hare, M., Community structure of instream bryophytes in English and Welsh rivers. Hydrobiologia, 553: Schaumburg, J., Schranz, C., Foerster, J., Gutowski, A., Hofmann, G., Meilinger, P., Schneider, S. & Schmedtje, U., Ecological classification of macrophytes and phytobenthos for rivers in Germany according to the Water Framework Directive. Limnologica, 34: Schneider, S., Melzer, A., The trophic index of macrophytes (TIM) a new tool for indicating the trophic state of running waters. Internat. Rev. Hydrobiol., 88;

192 Schneider, S. & Melzer, A., Sediment and water nutrient characteristics in patches of submerged macrophytes in running waters. Hydrobiologia, 527: Scoullos, M, Dassenakis, M. & Zeri, C., Trace metal behaviour during summer in a stratified Mediterranean system. The Louros estuaries (Greece). Water, Air and Soil Pollution, 88: Scoullos, M.J. & Oldfield, F., Trace metal and magnetic studies of sediments in Greek estuaries and enclosed Gulfs. Marine Chemistry, 18: Sculthorpe, C.D., The biology of Aquatic Vascular Plants. Edward Arnlod Ltd, London. Skoulikidis, N., Amaxidis, Y., Bertahas, I., Laschou, S. & Gritzalis, K., Analysis of factors driving stream water composition and synthesis of management tools A case study on small/medium Greek catchments. The Science of the Total Environment, 362: Skoulikidis, N., Gritzalis, K., Kouvarda, T. & Buffagni, A The development of an ecological quality assessment and classification system for Greek running waters based on benthic macroinvertebrates. Hydrobiologia, 516: Šraj-Kržič, N., Germ, M., Urbanc-Berčič, O., Kuhar, U., Janauer, G.A. & Gaberščik, A., The quality of the aquatic environment and macrophytes of karstic watercourses. Plant Ecology, 192: Stephan, U, & Wychera, U., Analysis of flow velocity fluctuations in different macrophyte banks in a natural open channel. In: Leclerc M, Capra H, Valentin S, Boudreault A, Cote Y, editors. 2nd IAHR symposium on habitats hydraulics, ecohydraulics Quebec: IAHR; Szoszkiewicz, K., Karolewicz, K., Lawniczak, A. & Dawson, F.H., An assessment of the MTR Aquatic plant bioindication system for determining the Trophic status of Polish rivers. Polish Journal of Environmental Studies, 11: Szoszkiewicz, K., Ferreira, T., Korte, T., Baattrup-Pedersen, A. Davy-Bowker, J. & O Hare, M., European river plant communities: the importance of organic pollution and the usefulness of existing macrophyte metrics. Hydrobiologia, 566: Szoszkiewicz, K., Jusik, S., Lawniczak, E.A. & Zgola, T., Macrophyte development in unimpacted lowland rivers in Poland, Hydrobiologia, 656: Ter Braak, C.J.F., Ordination p in R.H.G. Jongman C.J.F. Ter Braak & O.F.R. Van Tongeren (eds): Data analysis in community and landscape ecology, Cambridge University Press, Cambridge pp Ter Braak, C.J.F., Smilauer, P., CANOCO. Reference manual and user s guide to Canoco for windows: software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Ithaca, NY: 500pp. Thiébaut, G. & Muller, S., The impact of eutrophication on aquatic macrophyte diversity in weakly mineralized streams in the Northern Vosges mountains (NE France). Biodiversity and Conservation, 7: Thiébaut, G. & Muller, S., Nouvelles données relatives la sequence de bioindication de l eutrophisation dans les cours d eau faiblement minéralises des Vosges du Nord. Acta Botanica Gallica, 142: Thiébaut, G., Aquatic Macrophyte Approach to Assess the Impact of Disturbances on the Diversity of the Ecosystem and on River Quality. International Rev. Hydrobiol., 91: Thiébaut, G., Guerold F. & Muller, S., Are trophic indices based on macrophyte communities pertinent tools to monitor water quality? Water Research, 36: Townsend, C.D., The patch dynamic concept of stream community ecology. J. n. am. Benthol. Soc., 8: Trémoliéres, M., Roeck, U., Klein J-P. & Carbiener, R The exchange process between river an groundwater on the Central Alsace floodplain (Easter France). I. The case of a river with functional floodplain. Hydrobiologia, 273:

193 Warwick, N.W.M. & Brock, M.A., Plant reproduction in temporary wetlands: the effects of seasonal timing, depth, and duration of flooding. Aquatic Botany, 77: Westlake, D.F., Macrophytes. In; River Ecology (Ed. B.A. Whitton), pp Blackwell, Oxford. Westwood, C.G., Teeuw, R.M., Wade, P.M., Holmes, N.T.H. & Guyard, P., Influences of environmental conditions on macrophyte communities in drought-affected headwater streams. River Research Application, 22: Whitton, B.A & Dalpra, M., Floristic changes in River Tees. Hydrobiologia, 32: Whitton, B.A & R.C. Butckmaster, Macrophytes of the River Wear. Naturalist, 914: Willby, N.J., Abernethy, V.J., Demars, B.O.L., Attribute-based classification of European hydrophytes and its relationship to habitat utilization. Freshwater Biol. 43: Zogaris, S., Chatzinikolaou, G. & Dimopoulos, P., Riparian woodland flora in upland rivers of Western Greece. Mediterranean Marine Science, 9: Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Δζδζηή Πενζααθθμκηζηή Μεθέηδ (Δ.Π.Μ.) Πενζμπήξ Γέθηα ηαζ ηεκχκ Απένμκηα Σεφπμξ Α. ΤΠΔΥΧΓΔ, Ένβμ: Πνμζηαζία ηαζ Ακάδεζλδ Απένμκηα. Ημφθζμξ εθ.248. Κνζηέθδξ, B., Μπέθηζζμξ,., Παπαηςκζηακηίκμο, Α., (1989). Έθεβπμξ ηδξ Ρφπακζδξ ημο Πδκεζμφ Πμηαιμφ. οκέδνζμ Πενζααθθμκηζηήξ Δπζζηήιδξ ηαζ Σεπκμθμβίαξ, Κςημφθαξ Γ., Σμ πεζιαννζηυ πνυαθδια ημο Απένμκηα, Ανπέξ ηαζ ζοζηήιαηα δζεοεέηδζδξ. Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Δνβαζηήνζμ Γζεοεέηδζδξ μνεζκχκ οδάηςκ. Θεζζαθμκίηδ. 78 ζεθ. Σζαηίνδ, Δ., Φοημβεςβναθζηή ηαζ μζημθμβζηή ένεοκα ηςκ ανουθοηςκ ζημ οδάηζκμ ζφζηδια ημο πμηαιμφ Άκς Αθζάηιμκα (Γοηζηή Μαηεδμκία). Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδ. Δθθάξ, ζεθ

194 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ-ΤΕΖΣΖΖ ΜΔΡΟ Β Γηεξεύλεζε ησλ νηθνινγηθώλ πξνηύπσλ ηεο παξόρζηαο δώλεο Β.1. Δηζαγσγή θαη θνπόο Ζ παξόρζηα δώλε ςξ ιεηαααηζηή πενζμπή, απμηεθεί νηθόηνλν ιεηαλφ ημο πενζαίμο ηαζ ημο οδάηζκμο μζημζοζηήιαημξ ιε ιμκαδζηά αζμηζηά ηαζ αζμθοζζηά παναηηδνζζηζηά (Wiens, 2002; Pinay et al., 1990). Πενζθαιαάκεζ ηζξ υπεεξ ηάεε είδμοξ οδάηζκμο ζπδιαηζζιμφ (πμηάιζα, θίικεξ, έθδ, αάθημζ, πδβέξ η.α.), ηζξ πθδιιονζηέξ γχκεξ ηαζ ηα πανυπεζα δάζδ (δάζδ ιε οβνυθζθα δέκηνα) (Ευβηανδξ, η.α., 2007). Σμ πανυπεζμ δάζμξ απμηεθεί ιένμξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ ιαγί ιε ημκ οβνυ δίαοθμ ζπδιαηίγεζ ημκ «πνηάκην δηάδξνκν», ιε ηφνζμ παναηηδνζζηζηυ ηδκ πενζμδζηή ή επεζζμδζαηή ηαηάηθοζή ημοξ ιε επζθακεζαηά ή οπυβεζα φδαηα (π.π. Yon & Tendron, 1981). Σα πανυπεζα δάζδ ακήημοκ ζηδκ ηαηδβμνία ηςκ οβνμημπζηχκ δαζχκ, ηα μπμία είκαζ «αδσληθά δάζε 11» ηαζ δ ειθάκζζή ημοξ ελανηάηαζ ζηεκά απυ ηζξ αθθαβέξ ζηδ δίαζηα ημο κενμφ, δδθαδή απυ ηζξ οδαηζηέξ ζοκεήηεξ (Νηάθδξ, 2010). Σα πανυπεζα δάζδ ζοβηεκηνχκμοκ πθμφζζα άβνζα γςή, επεζδή πενζθαιαάκμοκ έκα ιςζασηυ απυ δζάθμνα εκδζαζηήιαηα (Ευβηανδξ, η.α., 2007; Amoros et al., 2000; Sagers & Lyon, 1997) ηαζ απμηεθμφκ ζοπκά ημ ιμκαδζηυ ηαηαθφβζμ βζα ζοβηεηνζιέκεξ ημζκυηδηεξ θοηχκ ηαζ γχςκ ιε ορδθή αλία δζαηήνδζδξ. Δπίζδξ, απμηεθμφκ ηυπμοξ ακάπαοζδξ ηαζ ακαπαναβςβήξ ιεηακαζηεοηζηχκ εζδχκ μνκζεμπακίδαξ (Sagers & Lyon, 1997), εκχ ζοκηεθμφκ ηαζ ζηδ αεθηίςζδ ηδξ πμζυηδηαξ ημο κενμφ, εκενβχκηαξ ςξ θοζζηυ θίθηνμ (Prieditis, 1999; Sagers & Lyon, 1997). ε ζφβηνζζδ ιε άθθμοξ ηφπμοξ δαζζηήξ αθάζηδζδξ, πνυηεζηαζ βζα μζημζοζηήιαηα, ηα μπμία πανμοζζάγμοκ ζδζαίηενεξ δζενβαζίεξ, μζ μπμίεξ ημοξ 11 Ωο αδσληθά ραξαθηεξίδνληαη ηα δάζε ησλ νπνίσλ ε ζύλζεζε ζε είδε θαη ε ελ γέλεη ύπαξμή ηνπο δελ εμαξηάηαη από ηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο αιιά από ηελ παξνπζία ησλ πδάησλ. 183

195 πνμζδίδμοκ ελαζνεηζηά ζδιακηζηέξ μζημθμβζηέξ αλίεξ. Μενζηέξ απυ ηζξ ζδιακηζηέξ θεζημονβίεξ ημο μζημζοζηήιαημξ είκαζ: δ ζηαεενμπμίδζδ ηδξ υπεδξ (Osborne & Kovacic, 1993), δ εενιζηή νφειζζδ ημο πμηαιμφ (Gray & Eddington, 1969), ημ θζθηνάνζζια ηαζ δ ζοβηνάηδζδ ηςκ ενεπηζηχκ μοζζχκ (Vought et al., 1994) ηαζ δ δζαηήνδζδ ηδξ ζηαεενυηδηαξ ημο μζημζοζηήιαημξ (Wiens et al., 1985). Ζ αλία ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ημκίγεηαζ απυ ηδκ Δονςπασηή Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, αθμφ έκα ιένμξ ηδξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο πμηαιμφ ααζίγεηαζ ζε οδνμιμνθμθμβζηά πμζμηζηά παναηηδνζζηζηά, ζηα μπμία πενζθαιαάκμκηαζ δ δμιή ηαζ δ ηαηάζηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (Ivits et al., 2008). ε υθα ηα πμηάιζα μζημζοζηήιαηα δζαηνίκμκηαζ ηνεζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ γχκεξ: i) μ Άλσ ξνπο, ii) μ Μέζνο ξνπο θαη iii) ν Κάησ ξνπο. ηδ βεςθμβία μζ παναπάκς υνμζ απακηχκηαζ ζοπκά ηαζ ςξ «λεαξόο πνηακόο», «ώξηκνο πνηακόο» ηαζ «γεξαηόο πνηακόο» ακηίζημζπα (Ellenberg, 1988). Ο Άλσ ξνπο ή Εώλε Γηάβξσζεο (zone of erosion) ακηζζημζπεί ζημ μνεζκυ ηιήια ημο πμηαιμφ, υπμο ηα κενά ηοθμφκ ιε ιεβάθδ ηαπφηδηα. Υαναηηδνίγεηαζ απυ ιεβάθεξ ηθίζεζξ, απυημιεξ υπεεξ ηαζ ζηεκέξ γχκεξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ (Mitsch & Gosselink, 2000). Ζ μνιδηζηή νμή ημο κενμφ επζθένεζ έκημκδ δζάανςζδ ηαζ απυζπαζδ εδαθζημφ οθζημφ. Λυβς ηδξ ιεβάθδξ ηαπφηδηαξ ημο κενμφ, ηα θεπηυημηηα θενηά οθζηά παναζφνμκηαζ ηαζ ιεηαθένμκηαζ πνμξ ηα ηαηάκηδ, εκχ ηα πμκδνυημηηα ηαεζγάκμοκ ηαζ εκαπμηίεεκηαζ. Γζ αοηυ, ζημκ ποειέκα ηδξ ημίηδξ ηαζ ζηζξ υπεεξ ημο πμηαιμφ ημ ακυνβακμ οπυζηνςια παναηηδνίγεηαζ απυ μβηυθζεμοξ, ηνμηάθεξ, παθίηζα η.η.θ. Ο Μέζνο ξνπο ή Εώλε απνζήθεπζεο θαη κεηαθνξάο (zone of storage and transport) εκημπίγεηαζ ζημ ηέκηνμ ηδξ ημζθάδαξ ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ ιζηνυηενεξ ηθίζεζξ ηαζ εθαθνά εθζημεζδείξ ημίηεξ (straight channels). Καηά ιήημξ ημο πμηαιμφ ζπδιαηίγμκηαζ πμηαιμθίικεξ (pools) ηαζ νδπμί φθαθμζ (riffles), εκχ δ πθεονζηή δζάανςζδ ηαζ δ εκαπυεεζδ ηςκ θενηχκ οθζηχκ δδιζμονβεί ηαιπφθεξ ζηδκ πμνεία ηδξ ημίηδξ. ε αοηυ ημ ηιήια ημο πμηαιμφ, μζ δζαδζηαζίεξ ηδξ δζάανςζδξ ηαζ ηδξ απυεεζδξ ανίζημκηαζ ζε δοκαιζηή ζζμννμπία ηαζ επζηναημφκ ηονίςξ αιιχδδ εδάθδ (Mitsch & Gosselink, 2000). Ζ δοκαιζηή ηδξ νμήξ ημο πμηαιμφ ιαγί ιε ηδ δνάζδ ηαζ άθθςκ παναβυκηςκ, υπςξ είκαζ δ ανμπή, μ αέναξ, μ παβεηυξ η.α. ηαζ μζ θεζημονβίεξ ηςκ θοηχκ ηαζ ηςκ γχςκ πνμηαθμφκ ηδ δζαπθάηοκζδ ημο πμηαιμφ. 184

196 Ο Κάησ ξνπο ή Εώλε ελαπόζεζεο (zone of deposition) ακηζζημζπεί ζηδκ έλμδμ ημο πμηαιμφ απυ ηδκ ημζθάδα. ημ ηιήια αοηυ ημο πμηαιμφ μζ ηθίζεζξ είκαζ πμθφ ιζηνέξ, δ νμή ημο κενμφ βίκεηαζ επίζδξ πμθφ ιζηνή ηαζ απμηίεεκηαζ ηα θενηά οθζηά ημο πμηαιμφ (Mitsch & Gosselink, 2000). Πνυηεζηαζ ηονίςξ βζα θεπηυημηηα ακυνβακα οθζηά ηαζ βζ αοηυ επζηναημφκ ηονίςξ πδθχδδ ηαζ ανβζθχδδ εδάθδ. ημκ ηάης νμο δ ημίηδ ημο πμηαιμφ ζπδιαηίγεζ ιαζάκδνμοξ. Ο ιδπακζζιυξ ζπδιαηζζιμφ ηαζ ελέθζλδξ ηςκ ιαζάκδνςκ είκαζ πμθφπθμημξ ηαζ ζοκδέεηαζ ιε θαζκυιεκα, υπςξ δ δζάανςζδ ηαζ δ ζγδιαημβέκεζδ. Ζ δμιή ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ επδνεάγεηαζ απυ ηζξ δζαηοιάκζεζξ ζημ ορυιεηνμ, απυ ηδκ ηθίζδ ηαζ ηδ ιμνθή ηδξ ημζθάδαξ, ηζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ δζενβαζίεξ, ηα ζγήιαηα ηαζ ηδκ πμζηζθμιμνθία ημο οπμζηνχιαημξ. Αοημί μζ πανάβμκηεξ ελδβμφκ, ζε ιεβάθμ ααειυ ηα ηαηά ιήημξ, μζημθμβζηά πνυηοπα ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (Rot et al., 2000). Ζ λοθχδδξ πανυπεζα αθάζηδζδ ζημκ άκς νμο ηςκ πμηαιχκ ηδξ Κεκηνζηήξ Δονχπδξ, παναηηδνίγεηαζ, ηάης απυ θοζζηέξ ζοκεήηεξ, απυ ηα είδδ Alnus spp. ηαζ Salix spp. (Schnitzler, 1997; Statzner & Kohmann, 1995). Καεχξ ημ πμηάιζ εζζένπεηαζ ζημοξ πνυπμδεξ ηςκ αμοκχκ ηαζ δ πθδιιονζηή γχκδ δζεονφκεηαζ, δ ζπεηζηή αθεμκία ημο ζηθήενμο (Alnus spp.) ανπίγεζ κα ιεζχκεηαζ, εκχ αολάκεηαζ δ ζπεηζηή αθεμκία ηδξ ζηζάξ (Salix spp.). Δπίζδξ, ηάκμοκ ηδκ ειθάκζζδ ημοξ είδδ ημο βέκμοξ Populus spp. (Λεφηεξ) ηαεχξ ηαζ είδδ Quercus spp. (Βεθακζδζέξ) ηαζ Ulmus spp. (Φηεθζά), ηα μπμία ηαηαθαιαάκμοκ ημ ελςηενζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ. ηα πεδζκά, μζ ζηζέξ ηαζ μζ θεφηεξ ηονζανπμφκ ζηζξ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ πθδιιονίγμοκ ζοπκά, εκχ δ οπυθμζπδ πθδιιονζηή γχκδ ηαηαθαιαάκεηαζ απυ ηα αθθμοαζαηά δάζδ ιε Quercus spp. ηαζ Ulmus spp. (Ellenberg, 1988). Ζ δζάνηεζα ηαζ δ ζοπκυηδηα ηςκ πθδιιονζηχκ θαζκμιέκςκ ηαεχξ ηαζ δ ζηάειδ ημο οπυβεζμο φδαημξ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδ ζφζηαζδ ημο οπμζηνχιαημξ, ηαεμνίγμοκ ηδκ ηαηά πθάημξ δζαδμπή ηςκ ιμκάδςκ αθάζηδζδξ ζηζξ υπεεξ ηςκ πμηαιχκ. Ζ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ είκαζ ζοκάνηδζδ ηδξ ιμνθμθμβίαξ ηδξ ημζθάδαξ ηαζ ηςκ θοζζηχκ δζαδζηαζζχκ, υπςξ ημ ηθίια ηαζ δ οδνμθμβία ηδξ πενζμπήξ (Naiman et al., 1993). Κμκηά ζημκ οδάηζκμ δίαοθμ, υπμο οπάνπεζ ιεβάθδ απυεεζδ θεπηυημηημο οθζημφ ηαζ δ επίδναζδ ημο κενμφ είκαζ πμθφ ιεβάθδ, δεκ ιπμνμφκ κα επζαζχζμοκ ηα 185

197 θοηά βζα ιεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδια. Δπίζδξ, δ πενζμπή αοηή είκαζ πμθφ αζηαεήξ, αθμφ αθθάγεζ ζε ιμνθή ή ηαηαζηνέθεηαζ εκηεθχξ ζε πενζυδμοξ έκημκδξ νμήξ ιε απμηέθεζια κα ακαπηφζζεηαζ ηονίςξ εηήζζα πμχδδ αθάζηδζδ (Yon & Tendron, 1981). ηα ελςηενζηά υνζα ηςκ πανυπεζςκ γςκχκ, ζε ανβζθχδδ εδάθδ, ηονζανπμφκ ηα είδδ ζηθδνμφ λφθμο, υπςξ δ θηεθζά, μ θνάλμξ, ημ ζθεκδάιζ αηυια ηαζ δ δνοξ. Ζ γχκδ, δ μπμία ηαηαηθφγεηαζ πζμ ζοπκά, μκμιάγεηαζ «Εώλε ηνπ καιαθνύ μύινπ» ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ ζηζέξ, θεφηεξ ηαζ ζηθήενα (Hughes, 2003; Yon & Tendron, 1981). Σα είδδ αοηά ακηέπμοκ, βζα ιεβαθφηενμ δζάζηδια, ζε ζοκεήηεξ έθθεζρδξ μλοβυκμο ζημ πενζαάθθμκ ηςκ νζγχκ ημοξ (Hughes, 2003; Yon & Tendron, 1981). Οζ πανυπεζμζ ζπδιαηζζιμί δζαθένμοκ ςξ πνμξ ηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ έηηαζή ημοξ ακάθμβα ιε ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ πμηαιχκ ηαζ ηζξ πνήζεζξ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημοξ. Χζηυζμ, ημ ακμιμζμβεκέξ πνυηοπμ ηδξ ηαηά ιήημοξ ζοκέπεζαξ ηςκ πανυπεζςκ δαζχκ απμηεθεί ηονίςξ απμηέθεζια ηςκ ακενχπζκςκ πανειαάζεςκ (Aguiar & Ferreira, 2005; Salinas et al., 2000). Ζ πανυπεζα γχκδ απμηεθεί ζοπκά ημ πζμ εοαίζεδημ ηιήια ημο μζημζοζηήιαημξ ζε υ,ηζ αθμνά ηζξ αθθαβέξ ζημ εββφξ πενζαάθθμκ ηαζ έηζζ, ιπμνμφκ κα δχζμοκ ηδκ πνχηδ έκδεζλδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ αθθαβήξ (Naiman et al., 1993). Σα ιεβάθα πανυπεζα δάζδ ζοκήεςξ ανίζημκηαζ ζε πμθφ παναβςβζηέξ εηηάζεζξ βδξ, βζ αοηυ ηαζ ζε παβηυζιζμ επίπεδμ έπμοκ οπμζηεί ιαηνμπνυκζα ακενχπζκδ πανέιααζδ, δ μπμία ζπεηίγεηαζ ιε ηδ βεςνβία, ηδκ οπεναυζηδζδ ηαζ ηδκ απμρίθςζδ ηςκ δαζχκ. Δπίζδξ έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ ακενχπζκςκ δναζηδνζμηήηςκ ζοκηεθείηαζ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ αθθά ηαζ ζηδκ εονφηενδ πθδιιονζηή πενζμπή, επδνεάγμκηαξ ηδκ πανυπεζα αθάζηδζδ (Kondolf et al., 1996). ε αοηά πενζθαιαάκμκηαζ δ αζηζημπμίδζδ, δ οδνμθδρία, δ νφπακζδ ηςκ οπυβεζςκ ηαζ επζθακεζαηχκ οδάηςκ, δ νφειζζδ ηδξ νμήξ ημο κενμφ, υπςξ επίζδξ ηαζ δ ακηζηαηάζηαζδ ηςκ αοηυπεμκςκ εζδχκ απυ είδδ εζζαμθείξ (Allan, 2004; Paul & Meyer, 2001). Ζ ζπέζδ ιεηαλφ ηςκ αθθαβχκ ζηζξ πνήζεζξ βδξ ηαζ ηςκ ηνμπμπμζήζεςκ ηδξ θοζζηήξ δμιήξ ηςκ μζημηυπςκ είκαζ ζφκεεηδ ηαζ επδνεάγεηαζ απυ πμθθμφξ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ θεζημονβμφκ ζε δζαθμνεηζηέξ πςνζηέξ ηθίιαηεξ απυ ημπζηυ επίπεδμ ιέπνζ επίπεδμ θεηάκδξ απμννμήξ (Goldstein et al., 2007). 186

198 Πανά ημ ζδιακηζηυ μζημθμβζηυ ημοξ νυθμ, δ δζενεφκδζδ ηςκ οδνυαζςκ ηαζ πανυπεζςκ εζδχκ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ (Hupp & Massimo, 2007; Ferreira & Aguiar, 2006; Ferreira et al., 2005; Molina et al., 2004; Aguiar et al., 2000) ηαζ εζδζηυηενα ζηδκ Δθθάδα δεκ είκαζ επανηήξ. Οζ Karpati & Karpati (1961) ηαζ μζ Horvat et al. (1974) έπμοκ ζοιαάθεζ ζδιακηζηά ζηδκ ένεοκα ηςκ πανυπεζςκ μζημζοζηδιάηςκ ηςκ Βαθηακίςκ ζοιπενζθαιαακμιέκδξ ηαζ ηδξ Βυνεζαξ Δθθάδαξ. Οζ πζμ πνυζθαηεξ ένεοκεξ, ζπεηζηά ιε ηδκ πανυπεζα αθάζηδζδ ηςκ εθθδκζηχκ πμηαιχκ, πενζμνίγμκηαζ ηονίςξ ζηα δέθηα ηςκ πμηαιχκ (Vasilipoloulos, 2005; Georgiadis et al., 1997). Δπίζδξ, ένεοκεξ έπμοκ βίκεζ ζηα πανυπεζα δάζδ ηςκ μνεζκχκ πμηαιχκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ (Zogaris et al., 2008), ζηδκ ηαηακμιή ηςκ ηφπςκ μζημηυπςκ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ (Karagianni et al., 2008) ηαεχξ ηαζ ιζα βεκζηυηενδ ηαηαβναθή, δ μπμία πναβιαημπμζήεδηε ζηα πθαίζζα ηδξ εθανιμβήξ ηδξ Οδδβίαξ ηςκ «Οηθόηνπσλ» 92/43/ΔΟΚ βζα ηδ δδιζμονβία ημο Δονςπασημφ Γζηηφμο Πνμζηαηεουιεκςκ πενζμπχκ «ΦΤΖ 2000» (Dafis et al., 1996). Γεκζηυξ ζηυπμξ ημο ηεθαθαίμο απμηεθεί δ εηηίιδζδ, ζε επίπεδμ ημπίμο, ηςκ ααζζηχκ πνμηφπςκ ηυζμ ηδξ μζημθμβζηήξ δζααάειζζδξ υζμ ηαζ ηδξ ακενχπζκδξ πανέιααζδξ ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηςκ πμηάιζςκ μζημζοζηδιάηςκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ. Οζ εζδζημί ζηυπμζ πενζθαιαάκμοκ: 1) ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ δμιήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, 2) ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ ιεηααμθχκ ηδξ θοζζηήξ ηαηά ιήημοξ δζαδμπήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηαζ 3) ηδ δζενεφκδζδ ηςκ παναβυκηςκ μζ μπμίμζ ζπεηίγμκηαζ πζμ ζζπονά ιε ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. Ο ζοκδοαζιυξ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ δζενεφκδζδξ ηςκ μζημθμβζηχκ πνμηφπςκ εα ζοιαάθεζ ζηδκ εηηίιδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ, ζφιθςκα ιε ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ Δονςπασηήξ Οδδβίαξ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ. Β.2. Μεζνδνινγία Β.2.1 Δπηινγή ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Ζ δζενεφκδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ απμηεθεί ιένμξ ηδξ ζοκμθζηήξ πνμζέββζζδξ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ πμηάιζςκ μζημζοζηδιάηςκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ. Οζ εέζεζξ 187

199 δεζβιαημθδρίαξ ηαεχξ ηαζ ηα ηνζηήνζα επζθμβήξ ημοξ ακαθένμκηαζ ακαθοηζηά ζημ Τπμηεθάθαζμ (ζεθ. 49) ηαζ απεζημκίγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 1 (ζεθ. 38). Οζ βεςβναθζηέξ ζοκηεηαβιέκεξ, ημ ορυιεηνμ ηαζ μζ πνήζεζξ βδξ (CORINE land use), ζηδκ ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 3.1. Γζα ηδ δζενεφκδζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ αλζμθμβήεδηε ιυκμ ημ ηιήια ημο πμηαιμφ πμο ακηζζημζπεί ζηδκ υπεδ ζφιθςκα ιε ημοξ Munné et al. (2003). Β.2.2 πιινγή δεδνκέλσλ ε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ, μζ δφμ υπεεξ (δελζά ηαζ ανζζηενή), αηνζαχξ απέκακηζ δ ιία απυ ηδκ άθθδ, μνζμεεηήεδηακ ηαζ απμηέθεζακ ηδ δεζβιαημθδπηζηή επζθάκεζα (sampling plot). ε ηάεε δεζβιαημθδπηζηή επζθάκεζα ηαηαβνάθδηε ημ πμζμζηυ ηάθορδξ υθςκ ηςκ θοηζηχκ εζδχκ, ιε ηδ πνήζδ 5-αάειζαξ ηθίιαηαξ, ιε πενπάηδια ζε υθδ ηδκ έηηαζδ, βζα υζεξ θμνέξ ήηακ απαναίηδημ έηζζ χζηε κα ηαηαβναθμφκ υθα ηα είδδ, ηα μπμία ήηακ πανυκηα (δέκηνα, εάικμζ, εηήζζμζ ηαζ πμθοεηείξ πυεξ). Δπίζδξ, ζοιπθδνχεδηακ ηα πνςηυημθθα πεδίμο ηςκ ιμκηέθςκ Αλζμθυβδζδξ ηδξ Πανυπεζαξ Εχκδξ (QBR) (Munné et al., 2003) ηαζ ημο Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ (RHS) (Raven et al., 2010) (Βθέπε Τπμηεθάθαζμ 3.2., ζεθ ). Δπεζδή ζε ηάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ αλζμθμβήεδηακ ακελάνηδηα μζ δφμ υπεεξ, ημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ βζα ηδκ πανυπεζα αθάζηδζδ, πενζθαιαάκεζ 37 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ. Θα πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ δεκ ήηακ εθζηηή δ πνμζέββζζδ ηαζ ηςκ δφμ υπεεςκ ζε υθεξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ. Β.2.3 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπίνπ- Μεηαβιεηέο δηαηαξαρήο Έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ παναηηδνζζηζηχκ, πμο αθμνμφκ ημ ημπίμ, επζθέπεδηακ ςξ οπμρήθζεξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ιπμνμφκ κα δχζμοκ πθδνμθμνίεξ βζα ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηδξ θοζζηήξ δζαδμπήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ. Οζ ιεηααθδηέξ αοηέξ μκμιάζηδηακ «κεηαβιεηέο δηαηαξαρήο» ηαζ δ ανπζηή επζθμβή ημοξ ααζίζηδηε ζε παναηδνήζεζξ ζημ πεδίμ, ηαεχξ ηαζ ζηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηςκ ιμκηέθςκ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο πμηάιζμο (RHS) ηαζ πανυπεζμο μζημζοζηήιαημξ (QBR) (Πίκαηαξ 4.Β.1). 188

200 Οζ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ιε ηεπκδηέξ ηνμπμπμζήζεζξ, επζθέπεδηακ απυ ηα πνςηυημθθα πεδίμο RHS_UK (Raven et al., 1998), RHS_SE (Buffagni & Kempt, 2002) ηαζ απυ ηα ηνζηήνζα επζθμβήξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ζημ Μεζμβεζαηυ επίπεδμ Γζαααειμκυιδζδξ (MEDGIG) (Pardo al., 2010) (Πίκαηαξ 4.Β.1). Οζ πανάβμκηεξ οπμαάειζζδξ πενζθαιαάκμοκ ιεηααθδηέξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε: i) ηδκ ηνμπμπμίδζδ ηδξ υπεδξ: [Γζεοεέηδζδ (Resection), Δκίζποζδ (Reinforce), Σεπκδηυ Ακάπςια (Embankment) ηαζ Δθηαζε ηεο παξόρζηαο δώλεο], ii) ηδ θφζδ ημο οθζημφ ημο οπμζηνχιαημξ ηδξ υπεδξ: [Φοζζηυ ηαζ Σεπκδηυ] (Raven et al., 1998, 1997), iii) ηζξ ζοκμθζηέξ επζπηχζεζξ ζε επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ (500m): [Κμπή ηαθαιχκςκ (Weed_cut), Αιιμπαθζημθδρίεξ (Gravel_ext), Πμδμπάηδζδ υπεδξ (Mow_bank), Πανμοζία Ηπεομηαθθζενβεζχκ (Fish_mang) (Raven et al., 1998, 1997) (Πίκαηαξ 4.Β.1), iv) ηδκ αλζμθυβδζδ ζε 4-αάειζα ηθίιαηα ηςκ αηυθμοεςκ: Πνμθίθ ηακαθζμφ/ηαηά πθάημξ ηνμπμπμίδζδ (Mod_Ch), Δπίδναζδ απυ θνάβια ακάκηδ ηδξ πενζμπήξ (Dam_Inf), Σνμπμπμίδζδ ηδξ νμήξ ημο κενμφ θυβμ άληιεζεο (Abs_Wat), Δπίδναζδ απυ ηζξ αβνμηζηέξ ηαθθζένβεζεξ (Agr_Eff), Σμπζηή ηνμπμπμίδζδ εκδζαζηήιαημξ (Alt_L_H) (Βθέπε επίζδξ Πίκαηα 3.3 & Πανάνηδια VI). ηζξ Δζηυκεξ 4.Β.1α ηαζ α πανμοζζάγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ Λμφνμ ακηίζημζπα υπμο ιε δζαθμνεηζηυ ιμηίαμ παναηηδνίγμκηαζ μζ δζαθμνεηζηέξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (Ia, Ib, II, III, IVa & IVb), μζ μπμίεξ ηονζανπμφκ ζηδκ ηάεε εέζδ. 189

201 Πίλαθαο 4.B.1: Μεηααθδηέξ δζαηαναπήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ πμο ηαηαβνάθδηακ ζημ πεδίμ, ζε ηάεε δεζβιαημθδπηζηή επζθάκεζα ηαηά ιήημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ιαγί ιε ηζξ ακηίζημζπεξ ζοκημιμβναθίεξ. Table 4.B.1: Categories of landscape features recorded in the sampling plots, along with the Abbreviations used in the statistical analysis. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπίνπ Τπόζηξσκα όρζεο Υξήζεηο γεο Σξνπνπνίεζε όρζεο πλνιηθέο επηπηώζεηο Καηεγνξίεο Τπνζηξώκαηνο όρζεο (Raven et al., 1997) οιπαβέξ οπυααενμ/bedrock (BE) Οβηυθζεμζ /Boulder (BO) Κνμηάθεξ/Cobbles (CO) Καηεγνξία Φοζζηυ Φοζζηυ Φοζζηυ Τπνθαηεγνξία Μεβάθμ (LAS) Μεβάθμ (LAS) Μεζαίμ (MFS) Αδνυ ίγδια-άιιμξ/gravel-sand (GS) Φοζζηυ Λεπηυ (MFS) Υχια/Earth (EA) Φοζζηυ Λεπηυ (MFS) Σζζιεκηέκζα εκίζποζδ/concrete (CC) Σεπκδηυ ARS Πθζκευηηζζηδ εκίζποζδ/gabion (GA) Σεπκδηυ ARS Πέηνζκδ εκίζποζδ ζοβηναηδιέκδ ιε ζφνιαηα (BR) Σεπκδηυ ARS Λζεμννζπή/Rip Rap (RR) Σεπκδηυ ARS Μπάγα/Tipped debris (TD) Σεπκδηυ ARS Καηεγνξίεο ρξήζεσλ γεο ζε 5m από ηελ όρζε (RHS_UK) (Raven et al., 1997) Πθαηφθοθθμ-ιζηηυ δάζμξ/broadleaf-mixed woodland (BL) (RHS_SE) (Buffagni & Kempt, 2002) Φοζζηή NLU Τρδθέξ πυεξ/tall herb (TH) Φοζζηή NLU Φοζζημί ακμζπημί οβνυημπμζ/natural open water (OW) Φοζζηή NLU Λεζιχκεξ/ Rough-unimproved grassland (RP) Φοζζηή NLU Θαικχκεξ/Scrub & Shrubs (SH) Φοζζηή NLU Τδαημζοθθμβέξ/Irrigated land (IL) Αβνμηζηή ALU Οπςνχκαξ/Orchard (OR) Αβνμηζηή ALU Γεςνβζηέξ ηαθθζένβεζεξ/ Tilled land (TL) Αβνμηζηή ALU Αζηζηή ακάπηολδ/suburban (SU) Αζηζηή ULU Πάνηα ακαροπήξ/parkland & Garden (PG) Αζηζηή ULU Σεπκδηυ ακάπςια/embankment (EM) Γζεοεεηδιέκδ/Resection (RS) Δκζζποιέκδ/Reinforce (RI) Πνμθίθ ηακαθζμφ/ηαηά πθάημξ ηνμπμπμίδζδ (Mod_Ch) Δπίδναζδ απυ θνάβια ακάκηδ ηδξ πενζμπήξ (Dam_Inf) Άκηθδζδ κενμφ/water abstraction (Abs_Wat) Σμπζηή ηνμπμπμίδζδ εκδζαζηήιαημξ/local habitat alteration (Alt_L_H) Πθάημξ πανυπεζαξ γχκδξ/riparian width (Rip_Wid) Δπίδναζδ απυ ηδ βεςνβία (Agr_Effe) Κμπή ηαθαιχκςκ /Weed cutting (Weed_cut) Πανμοζία Ηπεομηαθθζενβεζχκ (Fish_mang) Πμδμπάηδζδ υπεδξ (Mow_bank) Αιιμπαθζημθδρίεξ/ Gravel extraction (Gravel_ext) 190

202 Δηθόλα 4.Β.1α: Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζημκ πμηαιυ Απένμκηα ηαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ δ μπμία ηονζανπεί ζηδκ ηάεε ιία (Οιάδεξ Βθάζηδζδξ: Ia, Ib, II, III, IVa & IVb). Figure 4.B.1a: Map of Acherontas sampling sites locations with the vegetation group of each site (Groups Ia, Ib, II, III, IVa & IVb). 191

203 Δηθόλα 4.Β.1β: Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ ηαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ δ μπμία ηονζανπεί ζηδκ ηάεε ιία (Οιάδεξ Βθάζηδζδξ: Ia, Ib, II, III, IVa & IVb). Figure 4.B.1b: Map of Louros sampling sites locations with the vegetation group of each site. 192

204 Β.3. ηαηηζηηθή Αλάιπζε Γζα ηδκ επελενβαζία ηςκ δεδμιέκςκ πεδίμο εθανιυζηδηακ δφμ ιέεμδμζ πμθοπαναβμκηζηήξ ακάθοζδξ, δ Σαμηλόκεζε (classification) ηαζ δ Σαμηζέηεζε (ordination). Χξ ιέεμδμξ ηαλζκυιδζδξ επζθέπεδηε δ ζοζζςνεοηζηή Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Hierarchical Cluster Analysis) ιε δείηηδ μιμζυηδηαξ Bray- Curtis ηαζ ςξ ιέεμδμξ ζφκδεζδξ (linkage method) δ Flexible beta ιε b=-0,25 (Lance & Williams, 1967). Δπίζδξ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (Indicator Species Analysis, ISA) βζα ηδκ ακαβκχνζζδ ηαζ ηδκ πενζβναθή ηδξ δμιήξ ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ ηαεχξ ηαζ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο ααειμφ ζοιιεημπήξ ηάεε είδμοξ ζε ηάεε ιία απυ ηζξ ζοζηάδεξ (clusters), μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ. Συζμ δ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA) υζμ ηαζ δ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis) δζελήπεδζακ ιε ημ ζηαηζζηζηυ παηέημ PC-ORD 4 (McCune & Mefford, 1999). Ζ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray-Curtis), πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ ιεευδμο ηαλζεέηδζδξ, Βειηησκέλεο Αλάιπζεο Αληηζηνηρηώλ (Detrended Correspondence Analysis, DCA). Σμ ενβαθείμ «Υσξηθόο ραξαθηεξηζκόο δεδνκέλσλ» (Data attribute plots) εθανιυζηδηε βζα κα εκζζπφζεζ ηζξ πθδνμθμνίεξ, πμο πνμένπμκηαζ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), πνδζζιμπμζχκηαξ ηα ηονίανπα είδδ ςξ εκζαία ιεηααθδηή (single variable). Σμ ιέβεεμξ ημο ηάεε ηφηθμο ζημ δζάβναιια ηδξ DCA ακηζπνμζςπεφεζ ηζξ ζπεηζηέξ ηζιέξ δείηηδ (IndVal) ηάεε είδμοξ. Οζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ, ζηζξ ιεηααθδηέξ δζαηαναπήξ ηαζ ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ, πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA) (SPSS INC. 15). ηζξ πενζπηχζεζξ, υπμο οπήνπακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (p<0,05), εθανιυζηδηε μ ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (Tukey s Honestly Significant Differences, HSD) βζα κα εθεβπεεί ιεηαλφ πμζχκ μιάδςκ οπάνπμοκ αοηέξ μζ δζαθμνέξ. Ζ ζοζπέηζζδ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ ηαζ ηςκ ιεηααθδηχκ δζαηαναπήξ (disturbance variables), πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman (r) (SPSS INC. 15). 193

205 Ζ δεφηενδ ηεπκζηή ηαλζεέηδζδξ, δ μπμία εθανιυζηδηε, είκαζ δ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA). Όθα ηα δεδμιέκα οπέζηδηακ ανπζηά θμβανζειζηυ ιεηαζπδιαηζζιυ βζα ηδκ απμθοβή ορδθήξ αζφιιεηνδξ ηαηακμιήξ. Ζ ηεθζηή επζθμβή ηςκ ιεηααθδηχκ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ηδξ αοηυιαηδξ επζθμβήξ (Automatic selection), ζε ζοκδοαζιυ ιε ημκ έθεβπμ ακηζιεηαεέζεςκ Monte Carlo, επζθέβμκηαξ 999 ακηζιεηαεέζεζξ (Ter Braak & Smilauer, 2002). Ο έθεβπμξ ζοββναιιζηυηδηαξ (inflation factor) ηςκ ηεθζηχκ ενιδκεοηζηχκ ιεηααθδηχκ ήηακ ηάης απυ 10, δείπκμκηαξ απμοζία πμθοζοββναιιζηυηδηαξ (multicollinarity). Β.4. Απνηειέζκαηα Β.4.1 Πξόηππν θαηαλνκήο ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA), ζηα 165 είδδ πανυπεζαξ γχκδξ, έδεζλακ υηζ ημ πζμ ακηζπνμζςπεοηζηυ επίπεδμ δζαπςνζζιμφ είκαζ μζ πέκηε ζοζηάδεξ, δεδμιέκμο υηζ ζε αοηυ ημ επίπεδμ, παναηδνήεδηε μ ιέβζζημξ ανζειυξ ζδιακηζηχκ δεζηηχκ ηαζ δ παιδθυηενδ ιέζδ ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ (p-value) (Δζηυκα 4.Β.2). Σμ δεκδνυβναιια, ημ μπμίμ πνμέηορε απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray-Curtis), δείπκεζ ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ 37 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ζε πέκηε μιάδεξ, μζ μπμίεξ ιπμνμφκ κα δζαηνζεμφκ ηαζ κα ενιδκεοεμφκ ςξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (Δζηυκα 4.Β.3). Γεδμιέκμο υηζ δφμ απυ ηζξ μιάδεξ πενζθαιαάκμοκ ζοζηάδεξ ιε ηονίανπα ηα είδδ Platanus orientalis ηαζ Rubus fruticosus, εεςνήεδηακ ςξ οπμμιάδεξ ηδξ ίδζαξ μιάδαξ (Οιάδα Βθάζηδζδ Η), μζ μπμίεξ δζαθένμοκ ιυκμ ςξ πνμξ ηα ζοκμδά είδδ, ηα μπμία είκαζ βζα ηδκ Τπμ-μιάδα Ηa ημ Salix alba ηαζ βζα ηδκ Τπμ-μιάδα Ηb ηα Alnus glutinosa ηαζ Quercus coccifera. 194

206 Δηθόλα 4.Β.2: Γζαηφιακζδ ημο ανζειμφ ηςκ εζδχκ-δεζηηχκ (δζαηεημιιέκδ βναιιή) πμο πνμζδζμνίζηδηακ απυ ηδκ ISA ηαζ δ ιέζδ ηζιή ηςκ ηζιχκ ζδιακηζηυηδηαξ υθςκ ηςκ εζδχκ (ζοκεπήξ βναιιή), ζηα δέηα πνχηα αήιαηα ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ (Bray Curtis), δ μπμία εθανιυζηδηε ζε 37 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο ηαζ 165 taxa. Figure 4.B.2: Variation in the number of significant indicators (dotted line) identified by ISA and average p-value of all species (continuous line) at the first ten steps of hierarchical cluster analysis (Bray Curtis) of the main dataset (37 sampling plots and 165 taxa). Χξ απμηέθεζια, μζ αηυθμοεεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ έπμοκ πνμζδζμνζζεεί ηαζ παναηηδνζζηεί ιε ημ υκμια ημο ηονίανπμο είδμοξ: Ia: Platanus orientalis, Ib: Quercus coccifera ηαζ P. orientalis, II: Salix alba ηαζ Populus alba, III: Phragmites australis ηαζ IV: ιδ αοημθοείξ ζπδιαηζζιμί ιε Eucalyptus camaldulensis ηαζ Arundo donax (Δζηυκα 4.Β.3). Σμ πνχημ επίπεδμ δζαίνεζδξ ημο δεκδνμβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Β.3 πανμοζζάγεζ ζδζαίηενμ εκδζαθένμκ, ηαεχξ απμηεθεί έκα εονφ δζαπςνζζιυ ημο πάκς ιένμοξ ημο δεκδνμβνάιιαημξ. Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πενζμπχκ αοηχκ, ανίζημκηαζ απμηθεζζηζηά ζημκ άκς νμο ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ. Σμ παναηηδνζζηζηυ είδμξ ημ μπμίμ εοεφκεηαζ βζα ημ δζαπςνζζιυ αοηυ, είκαζ ημ Platanus orientalis ημ μπμίμ ηονζανπεί ζε δφμ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ (Τπμ-μιάδεξ Ηa ηαζ Ηb). Σα πανυπεζα δάζδ ακαημθζηήξ πθαηάκμο (Platanus orientalis) απμηεθμφκ παναηηδνζζηζηυ ηφπμ αθάζηδζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Μεζμβείμο ηαζ ηαθφπημοκ εονφ μζημθμβζηυ θάζια (Horvat et al., 1974). Απακηχκηαζ ζε ηαεανά Μεζμβεζαηυ ιέπνζ Άκς-Μεζμβεζαηυ ηθίια, ζε ορυιεηνμ ιέπνζ 1800 m απυ ηδκ επζθάκεζα ηδξ εάθαζζαξ (Νηάθδξ, 2010). Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ιε P. orientalis 195

207 δζαπςνίγεηαζ ειθακχξ ζε δφμ Τπμ-μιάδεξ (Τπμ-μιάδα Ηa ηαζ Ηb) μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημκ άκς νμο ημκηά ζηζξ πδβέξ (Πίκαηαξ 4.Β.2). ε ζφβηνζζδ ιε ηζξ οπυθμζπεξ μιάδεξ, ηαεμνίγεηαζ ζαθχξ απυ ηδκ ακάθοζδ ISA ιε ιζα ζεζνά απυ ορδθέξ ηζιέξ δείηηδ (IndVal) βζα ηα ηονίανπα είδδ (Πίκαηαξ 4.Β.2 & 4.Β.3). Οζ ζοζηάδεξ ιε Platanus orientalis ηαηαβνάθδηακ ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ: Α 1R, A 1L, A 3L, A 3R, A 6L, S 5R, S 6R, S 6L (Δζηυκα 4.Β.3) ηαζ πανμοζζάγμοκ ηαθή δμιή ηαζ επανηχξ ακεπηοβιέκδ. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, ζηδ δμιή ημο δάζμοξ ιε Platanus orientalis ζοιιεηέπμοκ ζπμναδζηά ή ζε ζφιιεζλδ ηα είδδ: Alnus glutinosa, Carex acuta, Hedera helix, Carex pendula, Pteridium aquilinum, Rubus fruticosus ηαζ Salix alba (Πίκαηαξ 4.Β.2). Πίλαθαο 4.Β.2: Υθςνζδζηυξ πίκαηαξ βζα ηδκ Τπμ-μιάδα Βθάζηδζδξ Ηa, υπςξ πνμέηορε απυ ηδκ ακάθοζδ ISA. (Freq.: πμζμζηυ ζοπκυηδηαξ ειθάκζζδξ, IndVal: ηζιή δείηηδ βζα αοηή ηδκ μιάδα ηαζ p*: ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ ημο εθέβπμο Monte Carlo). Table 4.B.2: Abbreviated floristic table and mean environmental data for vegetation group Ia (Freq. indicates % frequency occurrence, IndVal indicates % indicator value for each group and p*= p-values of Monte Carlo test of significance of IndVal between groups). Τπν-νκάδα Ia Freq. IndVal p* Platanus orientalis L ,001 Rubus fruticosus L ,002 Salix alba L ,001 Alnus glutinosa (L.) Gaerthner ,094 Salix fragilis L ,195 Cornus sanguinea L ,003 Hedera helix L ,14 Carex pendula Huds ,004 Carex acuta All ,051 Equisetum telmateia Ehrh ,122 Pteridium aquilinum (L.) Kuhn ,049 Ruscus aculeatus L ,048 Rosa sempervirens L ,722 Clematis vitalba L ,056 Mentha aquatica L ,109 Tamus communis L ,134 Myrtus communis L ,201 Vitex agnus-castus L ,452 Ficus carica L ,245 Equisetum ramossissimum Desf ,619 Urtica dioica L ,197 Ulmus minor Mill ,064 Parietaria judaica L ,288 Humulus lupulus L ,123 Salix elaeagnos Scop ,123 Acer campestre L ,130 Euonymus europaeus L ,

208 Δηθόλα 4.Β.3: Οιαδμπμίδζδ ηςκ 37 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, υπςξ πνμέηορακ απυ ηδκ ηαλζκυιδζδ Bray Curtis ηςκ 165 θοηζηχκ εζδχκ. Ο δζαπςνζζιυξ ζε 5 ζοζηάδεξ ααζίζηδηε ζηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ανζειυξ εζδχκδεζηηχκ & ηζιή p). Figure 4.B.3: Cluster of 37 sampling plots obtained by hierarchical cluster analysis (Bray Curtis) based on the results of Indicator Species Analysis (IndSps & p). 197

209 Σμ είδμξ Quercus coccifera παναηηδνίγεζ ηδκ Τπμ-μιάδα Ib. Οζ ζοζηάδεξ ιε Quercus coccifera παναηδνήεδηε κα ηαηαθαιαάκμοκ ηδκ ελςηενζηή γχκδ ηςκ ζοζηάδςκ ιε Platanus orientalis. Ζ ελςηενζηή γχκδ ζπάκζα πθδιιονίγεζ, ηονίςξ, υηακ οπάνπμοκ αζοκήεζζηα ορδθά επίπεδα ανμπυπηςζδξ (Yon & Tendron, 1981, Hughes, 2003). Σμ Q. coccifera είκαζ έκα απυ ηα πζμ ημζκά είδδ ηδξ Μεζμβεζαηήξ ιαηηίαξ αθάζηδζδξ ιε εονεία ηαηακμιή ζε υθδκ ηδκ θεηάκδ ηδξ Μεζμβείμο (Ellenberg, 1988). Σα είδδ ζηθδνμφ λφθμο ακηζζηέημκηαζ ζηα ορδθά επίπεδα ηςκ οπυβεζςκ οδάηςκ ηαζ αολάκμοκ ζηαδζαηά. Έπεζ απμδεζπηεί υηζ ζε πμηάιζα ηδξ Κεκηνζηήξ Δονχπδξ ηαζ ηάης απυ θοζζηέξ ζοκεήηεξ, ημ αθθμοαζαηυ δάζμξ ζηθδνμφ λφθμο ηονζανπείηαζ απυ ηα είδδ Quercus spp. ηαζ Ulmus spp. θαηαθαιαάκμκηαξ ημ ηιήια ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, ημ μπμίμ πθδιιονίγεζ θζβυηενμ (Pinay et al., 1990). Ζ Τπμ-μιάδα Ib απακηάηαζ ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πενζμπχκ ακάκηδ ημο πμηαιμφ Λμφνμο (S 1-4, S 7R S 9R, S 9L, S 10R, S 11R, S 11L, S ). Υαναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ πανμοζία ημο είδμοξ Quercus coccifera, εκχ ζηα ζοκμδά είδδ πενζθαιαάκμκηαζ ηα Ulmus minor, Pyrus amygdaliformis, P. orientalis, Rubus fruticosus, Rumex sp., Mentha aquatica ηαζ Galium aparine (Πίκαηαξ 4.Β.3). Πίλαθαο 4.Β.3: Υθςνζδζηυξ πίκαηαξ βζα ηδκ Τπμ-μιάδα Βθάζηδζδξ Ηb, υπςξ πνμέηορε απυ ηδκ ακάθοζδ ISA. (Freq.: πμζμζηυ ζοπκυηδηαξ ειθάκζζδξ, IndVal: ηζιή δείηηδ βζα αοηή ηδκ μιάδα ηαζ p*: ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ ημο εθέβπμο Monte Carlo). Table 4.B.3: Abbreviated floristic table and mean environmental data for vegetation Group Ib (Freq. indicates % frequency occurrence, IndVal indicates % indicator value for each group and p*= p-values of Monte Carlo test of significance of IndVal between groups). Τπν-νκάδα Ib Freq. IndVal p* Platanus orientalis L ,001 Rubus fruticosus L ,002 Rumex conglomeratus Murray ,024 Quercus coccifera L ,005 Mentha aquatica L ,109 Galium aparine L ,010 Hedera helix L ,140 Lycopus europaeus L ,447 Rumex pulcher L ,066 Salix fragilis L ,195 Vitex agnus-castus L ,452 Ficus carica L ,245 Phlomis fruticosa L ,177 Urtica dioica L ,197 Parietaria judaica L ,288 Pyrus amygdaliformis Vill ,036 Apium nodiflorum (L.) Lag ,

210 Scirpus holoschoenus L ,400 Rosa sempervirens L ,722 Sonchus asper (L.) Vill ,335 Geranium rotundifolium L ,583 Epilobium hirsutum L ,550 Nasturtium officinale R. Br ,142 Ulmus minor Mill ,064 Crataegus monogyna Jacq ,174 Phillyrea media L ,067 Juncus fontanesii J. Gay ex Laharpe ,084 Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (Α 4L -A 15L ), πμο είκαζ ημπμεεηδιέκεξ ζηδ ιέζδ ηαζ ζημ ηάης ιένμξ ημο δζαβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Β.3, ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ ςξ ηοπζηέξ πενζμπέξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ, ιε παιδθυ ορυιεηνμ, ζπεδυκ επίπεδδ ιμνθή ημζθάδα ηαζ ορδθυ πμζμζηυ θεπημφ οπμζηνχιαημξ. Ζ πνχηδ μιαδμπμίδζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακηζζημζπεί ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ II (Δζηυκα 4.Β.3), δ μπμία απακηά ζηζξ υπεεξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα (A 4L, A 5L, A 7R, A 8L, A 8R, A 13R ), Κςηοημφ (A 9L, A 9R ) ηαζ Λμφνμο (S 8R, S 8L ). Οζ πενζμπέξ αοηέξ δεκ επδνεάγμκηαζ απυ ημ εαθαζζζκυ κενυ, αθθά ημ έδαθμξ ημοξ ηνμθμδμηείηαζ ζοκεπχξ ιε ενεπηζηά ζοζηαηζηά απυ ημ κενυ ηςκ πμηαιχκ. Σα παναηηδνζζηζηά είδδ αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ ηα Salix alba ηαζ Populus alba. Οζ Μεζμβεζαηέξ ζοζηάδεξ ιε ιζηηά δάζδ Salix alba ηαζ Populus alba ανέεδηε κα ηονζανπμφκ ζε ιζηνή απυζηαζδ απυ ηδκ ημίηδ ημο πμηαιμφ ηαζ ηςκ νειάηςκ, ιε επίπεδμ ακάβθοθμ (πμθφ ιζηνή ηθίζδ). Δλαπθχκμκηαζ ζε πανυπεζεξ εέζεζξ ιε πμθφ βυκζια εδάθδ, ημνεζιέκα ιε κενυ. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, δ έηηαζδ πμο ηαηαθαιαάκεζ ζήιενα δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ πενζμνίγεηαζ ζε ιζα ζηεκή θςνίδα (3 ιέπνζ 15 m), δ μπμία απμηεθεί οπμθεζιιαηζηυ παναηηήνα εκυξ εηηεηαιέκμο, ηαηά ημ πανεθευκ, οβνυθζθμο δάζμοξ, ημ μπμίμ εηηεζκυηακ ζε ιία ιεβάθδ απυζηαζδ απυ ηζξ υπεεξ πνμξ ηδκ λδνά (Georgiadis et al., 1997). Πνυηεζηαζ βζα δάζδ πμθφζηνςιδξ δμιήξ (Ευβηανδξ η.α., 2007), ηα μπμία παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ηςκ εζδχκ: Salix alba, Populus alba, Salix fragilis, Alnus glutinosa, Salix triandra, Platanus orientalis, Populus alba ηαζ Populus nigra (Πίκαηαξ 4.Β.3). ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ ηαηαβνάθδηακ ηα πενζζζυηενα είδδ δείηηεξ (37 είδδ) ιε ορδθέξ ηζιέξ IndVal ηαζ παιδθέξ ηζιέξ ζδιακηζηυηδηαξ (p-value) (Πίκαηαξ 4.Β.4). Αοηυ έπεζ ζακ απμηέθεζια ηδκ λεηάεανδ δζάηνζζδ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ 199

211 εζδχκ, ηα μπμία ζοιαάθθμοκ ζηδ δδιζμονβία ηδξ πζμ πάκς Οιάδαξ Βθάζηδζδξ ηαζ ημ δζαπςνζζιυ ηδξ απυ ηζξ οπυθμζπεξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ. Πίλαθαο 4.Β.4: Υθςνζδζηυξ πίκαηαξ βζα ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ, υπςξ πνμέηορε απυ ηδκ ακάθοζδ ISA. (Freq.: πμζμζηυ ζοπκυηδηαξ ειθάκζζδξ, IndVal: ηζιή δείηηδ βζα αοηή ηδκ μιάδα ηαζ p*: ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ ημο εθέβπμο Monte Carlo). Table 4.B.4: Abbreviated floristic table and mean environmental data for vegetation group II (Freq. indicates % frequency occurrence, IndVal indicates % indicator value for each group and p*= p-values of Monte Carlo test of significance of IndVal between groups). Οκάδα II Freq. IndVal p* Salix alba L ,001 Rubus ulmifolius Schott ,018 Alnus glutinosa (L.) Gaerthner ,094 Platanus orientalis L ,001 Salix triandra L ,006 Lythrum salicaria L ,308 Salix fragilis L ,195 Lolium rigidum Gaudin ,164 Vicia sativa L ,091 Myrtus communis L ,201 Prunella vulgaris L ,439 Equisetum arvence L ,137 Plantago major L ,024 Rosa sempervirens L ,722 Plantago lanceolata L ,246 Populus alba L ,069 Populus nigra L ,069 Rumex conglomeratus Murray ,024 Anagallis arvensis L ,235 Salix amplexicaulis Bory & Chaub ,203 Geranium columbinum L ,688 Tamarix parviflora DC ,29 Geranium rotundifolium L ,583 Paspalum paspalodes (Michx.) Scribn ,191 Medicago arabica (L.) Hudson ,177 Arum italicum Miller ,244 Dittrichia viscosa (L) Greuter ,070 Mentha aquatica L ,109 Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel ,016 Polygonum persicaria (L.) Gray ,211 Vitex agnus-castus L ,452 Bromus madritensis L ,661 Arundo donax L ,008 Capsella bursa-pastoris (L.) Medicus ,439 Galega officilalis L ,725 Poa trivialis L ,210 Ranunculus cornutus DC ,

212 Σμ παναηηδνζζηζηυ είδμξ, ημ μπμίμ παίγεζ ηαεμνζζηζηυ νυθμ ζημ δεφηενμ δζαπςνζζιυ ημο ηάης ηιήιαημξ ημο δεκδνμβνάιιαημξ ηδξ Δζηυκαξ Α.Β.3 είκαζ ημ Phragmites australis, ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ. Οζ ηαθαιχκεξ απμηεθμφκ λεπςνζζηυ οβνμημπζηυ μζηυημπμ πμθφ ζδιακηζηήξ μζημθμβζηήξ αλίαξ. Πενζθαιαάκεζ ζπδιαηζζιμφξ απυ ρδθά εθυθοηα ηαζ ακαπηφζζεηαζ ζε ζηάζζια ή ανβά νέμκηα φδαηα, ζηα μπμία πανμοζζάγεηαζ δζαηφιακζδ ηδξ ζηάειδξ ημο κενμφ, ηαεχξ ηαζ ζε ημνεζιέκα ιε κενυ εδάθδ. Οζ ηαθαιχκεξ ακαπηφζζμκηαζ ζε υπεεξ ιε ιζηνή ηθίζδ ηαζ ζθομανβζθθχδεξ οπυζηνςια, είκαζ θηςπμί ζε είδδ ηαζ ζοπκά ηονζανπμφκηαζ απυ έκα ιυκμ είδμξ πμο ηαεμνίγεζ ηαζ ηδ θοζζμβκςιία ημο μζημηυπμο. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, μζ ηαθαιχκεξ ιε Phragmites australis ανέεδηακ ζε ηαεανέξ ζοζηάδεξ, υπμο δ ηονζανπία ημο είδμοξ είκαζ ειθακήξ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ ηαηαβνάθδηε ζε πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ Λμφνμο ηαζ Απένμκηα, ζηα ηνάζπεδα ηςκ πμηαιχκ, υπςξ επίζδξ ηαζ ημκηά ζηα ανδεοηζηά ηακάθζα (A 11R, A 12R, A 13R, A 14R, A 14L, S 14R, S 16R and S 17R) (Δζηυκα 4.Β.3). Σα ζοκμδά είδδ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ, είκαζ Rumex conglomeratus, Plantago major, Galium aparine, Rubus ulmifolius ηαζ Tamarix tettragyna (Πίκαηαξ 4.Β.5). Πίλαθαο 4.Β.5: Υθςνζδζηυξ πίκαηαξ βζα ηδκ Oιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ, υπςξ πνμέηορε απυ ηδκ ακάθοζδ ISA. (Freq.: πμζμζηυ ζοπκυηδηαξ ειθάκζζδξ, IndVal: ηζιή-δείηηδ βζα αοηή ηδκ μιάδα ηαζ p*: ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ ημο εθέβπμο Monte Carlo). Πίλαθαο 4.Β.5: Abbreviated floristic table and mean environmental data for vegetation group III (Freq. Indicates % frequency occurrence, IndVal indicates % indicator value for each group and p*= p-values of Monte Carlo test of significance of IndVal between groups). Group III Freq. IndVal p* Rumex conglomeratus Murray ,024 Plantago major L ,024 Galium aparine L ,010 Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel ,016 Rubus ulmifolius Schott ,018 Dittrichia viscosa (L) Greuter ,070 Arum italicum Miller ,244 Aira elegantissima Schur ,095 Aster tripolium L ,033 Poa trivialis L ,210 Hordeum marinum Huds ,022 Tamarix tetragyna Ehrenb ,032 ημ ηάης ιένμξ ημο δεκδνμβνάιιαημξ δζαηνίκεηαζ δ Οιάδα αθάζηδζδξ IV (Δζηυκα 4.Β.3) ζηδκ μπμία ηονζανπμφκ ηα είδδ Arundo donax ηαζ Eucalyptus camaldulensis. 201

213 Οζ πενζμπέξ ζηζξ μπμίεξ απακηά δ Οιάδα αθάζηδζδξ IV παναηηδνίγμκηαζ απυ παιδθυ ορυιεηνμ, ιε πμθφ ιζηνυ πθάημξ ηακαθζμφ ηαζ πανυπεζαξ γχκδξ. Σμ είδμξ Arundo donax ηαηαβνάθδηε ζε εέζεζξ μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζε αβνμηζηέξ εηηάζεζξ, ιε ιεβαθφηενδ ζοπκυηδηα ειθάκζζδξ ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζημ Βμοαυ Ρέια (A 15L & A 15R ) (Δζηυκα 4.Β.3). Δίκαζ οβνυθζθμ είδμξ, ημ μπμίμ ακαπηφζζεηαζ ζε πανυπεζεξ γχκεξ ηαζ πθδιιονζηέξ πενζμπέξ ιεζαίςκ ηαζ ιεβάθςκ πμηαιχκ, ηυζμ ημκηά ζημ κενυ υζμ ηαζ ζε πενζμπέξ ηδξ υπεδξ ιε ορδθά πμζμζηά οβναζίαξ (Rezk & Edany, 1979). Σμ Arundo donax ακαπηφζζεηαζ ζε ακμζπηέξ εέζεζξ, ιε πθήνδ έηεεζδ ζημκ ήθζμ ηαζ εοκμείηαζ απυ ηδ ιζηνή ηθίζδ ημο εδάθμοξ (<2%). Δπίζδξ, δ ακάπηολδ ημο είδμοξ απαζηεί ηενάζηζεξ πμζυηδηεξ κενμφ (Iverson, 1994) ηαζ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδ ιεβάθδ ηαπφηδηα ελάπθςζδξ ημο ζε εέζεζξ υπμο δ αοηυπεμκδ αθάζηδζδ έπεζ πνυζθαηα ηαηαζηναθεί ή αθαζνεεεί, ιπμνεί κα παναηηδνζζηεί ςξ δηδάλην ηςκ πανυπεζςκ πενζμπχκ (USDA, Environmental Assessment, 2008; McWilliams, 2004). Απμηέθεζια ηδξ βνήβμνδξ ελάπθςζήξ ημο είδμοξ είκαζ δ δδιζμονβία ιμκμεζδζηχκ (monospecific) ζοζηάδςκ ηαηά ιήημξ ημο πμηάιζμο δζαδνυιμο. Πίλαθαο 4.Β.6: Υθςνζδζηυξ πίκαηαξ βζα ηδκ Oιάδα Βθάζηδζδξ IV, υπςξ πνμέηορε απυ ηδκ ακάθοζδ ISA. (Freq.: πμζμζηυ ζοπκυηδηαξ ειθάκζζδξ, IndVal: ηζιή-δείηηδ βζα αοηή ηδκ μιάδα ηαζ p*: ηζιή ζδιακηζηυηδηαξ ημο εθέβπμο Monte Carlo). Table 4.B.6: Abbreviated floristic table and mean environmental data for vegetation group IV (Freq. indicates % frequency occurrence, IndVal indicates % indicator value for each group and p*= p-values of Monte Carlo test of significance of IndVal between groups). Οκάδα IV Freq. IndVal p* Rubus ulmifolius Schott ,018 Arundo donax L ,008 Eucalyptus camaldulensis Dehn ,007 Ulmus minor Mill ,064 Platanus orientalis L ,001 Salix alba L ,001 Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel ,016 Arum italicum Miller ,244 Equisetum ramossissimum Desf ,619 Calystegia sepium (L.) R. Br ,668 Lythrum salicaria L ,308 Οζ ζοζηάδεξ ιε θοηείεξ ημο είδμοξ Eucalyptus camaldulensis ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πεδζκέξ πενζμπέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα (A 10L, A 10R ). Σμ είδμξ E. camandulensis είκαζ είδμξ «εηζβνιέαο», ημ μπμίμ δε ζπεηίγεηαζ ιε ημ θοζζηυ πενζαάθθμκ ηδξ πενζμπήξ 202

214 ιεθέηδξ. Σμ υκμια Eucalyptus πνμηφπηεζ απυ ηζξ εθθδκζηέξ θέλεζξ «επ» ηαζ «θαιύπησ», είκαζ είδμξ ιε πμθθέξ δζαθμνμπμζήζεζξ (ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηαζ εζδχκ εάικςκ) ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηδκ Αοζηναθία. Σα είδδ ημο βέκμοξ Eucalyptus έπμοκ ηδκ ζδζυηδηα κα ηαηακαθχκμοκ ηενάζηζεξ πμζυηδηεξ κενμφ απυ ημ έδαθμξ ηαηά ηδ δζαδζηαζία ηδξ δζαπκμήξ. Οζ θοηείεξ ιε είδδ ημο βέκμοξ Eucalyptus απμηεθμφκ ακενχπζκδ πανέιααζδ, δ μπμία ηνμπμπμζεί ηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ηαζ ηδκ αζζεδηζηή ημο ημπίμο αθαζνχκηαξ ηδκ αοηυπεμκδ αθάζηδζδ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ημ είδμξ E. camaldulensis ειθακίγεηαζ ζε πμθφ δζαηαναβιέκεξ πενζμπέξ, ηονίςξ ιε αθθμοαζαηυ αθθά ηαζ αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια (Δζηυκα 4.Β.3 ηαζ Πίκαηαξ 4.Β.6) ηαζ ηαηαβνάθδηε ηονίςξ ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Απένμκηα. Γεκζηά, μζ μζηυημπμζ ζημ δέθηα ημο Απένμκηα παναηηδνίγμκηαζ ςξ «ππνιεηκκαηηθνί» (residual) ηαζ είκαζ ζζπονά οπμααειζζιέκμζ. Ζ θοζζηή αθάζηδζδ ζηδκ παναθία ηδξ Αιιμοδζάξ (Απένμκηαξ) δφζημθα δζαηνίκεηαζ θυβς ηδξ δζαημπήξ ηδξ απυ ηζξ θοηείεξ ιε E. camandulesis ηαζ Populus nigra. Β.4.2 Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζηνηρηώλ (DCA) Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βειηησκέλεο Αλάιπζεο Αληηζηνηρηώλ (DCA) έδεζλακ υηζ ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ (length of gradient) ήηακ ιεβαθφηενμ απυ 4 ιμκάδεξ, ηαηαδεζηκφμκηαξ ιμκμηυνοθδ (unimodal) απυηνζζδ ηςκ εζδχκ. Οζ δφμ πνχημζ άλμκεξ ηδξ DCA, ιε δεδμιέκα απυ 165 είδδ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ακηζπνμζςπεφμοκ ημ 13,8% ηδξ δζαηφιακζδξ ηςκ εζδχκ (Πίκαηαξ 4.Β.7). ηδκ Δζηυκα 4.Β.4 απεζημκίγεηαζ δ ηαλζεέηδζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ, ζφιθςκα ιε ηδκ μιαδμπμίδζδ, δ μπμία πνμέηορε απυ ηδκ Ηενανπζηή Ακάθοζδ οζηάδςκ (Bray Curtis). Σα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ημο «Υσξηθνύ ραξαθηεξηζκνύ δεδνκέλσλ» (Data attribute plots) πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ Δζηυκα 4.Β.5 a-f. Σα ηονίανπα είδδ, βζα ηάεε Οιάδα Βθάζηδζδξ, πνδζζιμπμζήεδηακ ζακ ραξαθηεξηζηηθό γλώξηζκα (attribute) ηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Β.5a-f απεζημκίγμκηαζ ηςδζημπμζδιέκα ςξ λεπςνζζηή ιεηααθδηή (single variable). ε ηάεε βνάθδια ημ ιέβεεμξ ημο ηφηθμο οπμδδθχκεζ ηδκ αθεμκία ημο ηάεε είδμοξ ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ. 203

215 Πίλαθαο 4.Β.7: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 37 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαηά ιήημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο ηαζ ηςκ 165 πανυπεζςκ εζδχκ. Table 4.Β.7: Summary of the DCA results to 37 sampling sites of Acheron and Louros riparian zone and 165 species data set. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,544 0,384 0,271 0,189 6,706 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%) 4,431 3,71 3,64 2,726 8,1 13,8 17,9 20,7 Δηθόλα 4.Β.4: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 37 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαηά ιήημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Οζ δζαθμνεηζηέξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ηδξ ISA απεζημκίγμκηαζ ιε δζαθμνεηζηυ ζπήια. Figure 4.B.4: Detrended Correspondence Analysis of riparian species (tree, shrubs, perennial herbaceous and climbers), different shapes indicated a different group. 204

216 ηδκ Δζηυκα 4.Β.5a πανμοζζάγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ Ηa ιε ηονίανπμ είδμξ ημ Platanus orientalis εκχ ζηδκ Δζηυκα 4.Β.5b μζ επζθάκεζεξ ιε Quercus coccifera. ηζξ Δζηυκεξ 4.Β.5c, 4.Β.5d, 4.Β.5e & 4.Β.5f πανμοζζάγμκηαζ μζ πενζμπέξ ηςκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ II, III ηαζ IV ακηίζημζπα. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV δζαπςνίζηδηε ζηζξ εέζεζξ, υπμο ηονζανπεί ημ είδμξ Eucalyptus camaldulensis (Δζηυκα 4.Β.5e) ηαζ ζε αοηέξ ιε ηζξ ζοζηάδεξ ιε Arundo donax (Δζηυκα 4.Β.5f). Απυ ηζξ εζηυκεξ είκαζ ειθακήξ δ ηονζανπία ημο είδμοξ Platanus orientalis ζημκ άκς ηαζ άκς ιέζς νμο ηςκ πμηαιχκ ηαεχξ επίζδξ ηαζ δ ηονζανπία ημο Salix alba ζημ πεδζκυ ηιήια. Σέθμξ, ηα είδδ Quercus coccifera, Eucalyptus camaldulensis ηαζ Arundo donax πανμοζζάγμοκ πενζμνζζιέκδ ελάπθςζδ. Δηθόλα 4.Β.5a-f.: Δθανιμβή ημο ενβαθείμο «Υσξηθόο ραξαθηεξηζκόο δεδνκέλσλ» ηδξ DCA, ιε ηδ πνήζδ ηςκ IndSps ηάεε μιάδαξ αθάζηδζδξ ςξ επζπνυζεεημ παναηηδνζζηζηυ, ημ μπμίμ ακηζπνμζςπεφεζ ηαζ ιία λεπςνζζηή ιεηααθδηή: a. Platanus orientalis- Οιάδα αθάζηδζδξ Ia, b. Quercus coccifera-οιάδα αθάζηδζδξ Ib; c. Salix alba-οιάδα αθάζηδζδξ II; d. Phragmites australis-οιάδα αθάζηδζδξ III, e & f. ιδ ζεαβεκείξ ζοζηάδεξ ιε Eucalyptus camaldulensis ηαζ Arundo donax Οιάδα αθάζηδζδξ IV). Figure 4.Β.5a-f: Data attribute plots of DCA, using the IndSps of each group as an additional attribute representing a single variable (a. Platanus orientalis-ia Group; b. Quercus coccifera-ib Group; c. Salix alba-ii Group; d. Phragmites australis-iii Group, e & f. non native formation with Eucalyptus camaldulensis and Arundo donax Group IV). 205

217 Β.4.3 Τδξνγεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Οκάδσλ Βιάζηεζεο Ζ ιέζδ ηζιή ηαζ δ ηοπζηή απυηθζζδ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ πενζααθθμκηζηχκ ιεηααθδηχκ, ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One-Way AVOVA) ηαζ ημο εθέβπμο ηςκ εθάπζζηα ζδιακηζηχκ δζαθμνχκ (Post Hoc Tests, Tukey s HSD) βζα ηάεε Οιάδα Βθάζηδζδξ, πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.B.8. Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηζξ μπμίεξ απακημφκ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ Ηa ηαζ Ηb, παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ημο είδμοξ Platanus orientalis ηαζ ανίζημκηαζ ζε ιεβάθμ ορυιεηνμ, ιε ιεβάθμ πμζμζηυ ιεζαίμο οπμζηνχιαημξ ηαζ παιδθυ πμζμζηυ θεπημφ οπμζηνχιαημξ υπεδξ (Πίκαηαξ 4.B.8). Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Β.5a μζ πενζμπέξ ιε ηονίανπμ είδμξ ημ Platanus orientalis ηαηαθαιαάκμοκ ιεβάθδ έηηαζδ ηαηά ιήημξ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ. Ζ Τπμμιάδα Ηb ηαηαθαιαάκεζ ηζξ πζμ μνεζκέξ πενζμπέξ ηονίςξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο εκχ δ Ηa εηηείκεηαζ ζηα πζμ πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ. Ακηίεεηα, δ Οιάδα Βθάζηδζδξ II, ζηδκ μπμία ηονζανπεί ημ είδμξ Salix alba, παναηηδνίγεηαζ απυ ηοπζηά πεδζκά παναηηδνζζηζηά υπςξ παιδθυ ορυιεηνμ, ζπεδυκ επίπεδδ ιμνθή ημζθάδαξ ηαζ απυ ηα θοζζηά οπμζηνχιαηα ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηαηαθαιαάκεηαζ απυ θεπηυ οπυζηνςια υπεδξ (Πίκαηαξ 4.B.8). Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ ηαηαθαιαάκεζ ιεβάθδ έηηαζδ ζημ ιεζαίμ ηιήια ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (Δζηυκα 4.Β.5c). Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ιε Phragmites australis (Οιάδα Βθάζηδζδξ III), απμηεθεί ηοπζηυ μζημζφζηδια ημο ηάης νμο ηςκ πμηαιχκ. Υαναηηδνίγεζ πενζμπέξ ιε ιεβάθδ θεηάκδξ απμννμήξ ηαζ ορυιεηνμ ζημ επίπεδμ ηδξ εάθαζζαξ ιε αιζβχξ αθθμοαζαηυ οπυζηνςια (Πίκαηαξ 4.B.8). Σμ οπυζηνςια ηδξ υπεδξ είκαζ θεπηυ ηαζ δ πανυπεζα γχκδ ηαηαθαιαάκεζ πμθφ ιζηνή έηηαζδ. Σέθμξ, μζ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ακήημοκ ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV, ηονζανπμφκηαζ απυ ζοζηάδεξ ιε Arundo donax ηαζ Eucalyptus camaldulensis, παναηηδνίγμκηαζ επίζδξ απυ παιδθυ ορυιεηνμ, πμθφ ζηεκυ πμηάιζμ δζάδνμιμ εκχ ημ πθάημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ είκαζ ιζηνυ (Πίκαηαξ 4.B.8) ηαζ δ έηηαζδ ημοξ είκαζ πενζμνζζιέκδ (Δζηυκεξ 4.Β.5e,f). 206

218 Πίλαθαο 4.B.8: Μέζεξ ηζιέξ ηαζ ηοπζηή απυηθζζδ (x±ζ) ηςκ ζδιακηζηυηενςκ πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ, μζ μπμίεξ παναηηδνίγμοκ ηζξ μιάδεξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ ηαζ ημο εθέβπμο ζδιακηζηχκ δζαθμνχκ Tukey s test (Post Hoc Tests, Tukey HSD). Table 4.B.8: Mean values and standard deviation (x±ζ) of the main environmental parameters that characterize the riparian vegetation groups along with the results of One-Way ANOVA and Tukey's test (Post Hoc Tests, Tukey HSD). Οκάδεο Βιάζηεζεο Πεξηβαιινληηθέο κεηαβιεηέο Ia Ib II III IV F p* Τςόκεηξν (m) 142,3±38,5 3,4 141,1±35,4 4 36,5±15,7 1 1,3±0,97 1,2 6,5±2,02 1 6,204 0,001 Έθηαζε Λεθάλεο απνξξνήο (Km 2 ) 209,23±86,7 4,5 404,64±113, ,4±156,6 4,5 574,11±207,3 1,3 730,4±13,4 1,2,3 12,901 0,000 Μέζε εηήζηα απνξξνή (m 3 s -1 ) 7,4 ±1,9 6,5± 1,9 10,7± 2 23,0± 1,5 1,2,3,5 13,2± 5,7 14,048 0,000 Μέζδ εηήζζα εενιμηναζία αένα ( o C) 16,2±0,7 16,8±0,7 17,6±0,2 17,3±0 17±0,2 1,303 0,290 Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε (mm) 1127,6±17,6 4,5 1143,5±18,4 4,5 1013,6±50,2 927,1±40,8 1,2 886,3±0 1,2 8,987 0,000 % Αθθμοαζαηυ οπυζηνςια 51,6±12,2 52,4±9,3 77,7±6,1 88,3±7,5 50±28,9 2,532 0,060 % Αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια 46±12,9 47,6±9,3 22,3±6,1 11,7±4,2 50±28,9 2,284 0,083 Έθηαζε παξόρζηαο δώλεο (m) 27,7±6,8 30,5±7,6 17,2±3,9 7,9±2,8 4,6±1,1 3,567 0,017 Απόζηαζε από ζάιαζζα (m) 44040±8304,3 3,4, ,3±4559,2 3,4, ,9±5812,2 1,2 4223,8±2494,4 1,2 3018±1191,6 1,2 11,676 0,000 Κιίζε (%) 21,1±6,3 9,5±2 1,96±0,6 1 1,76±0,9 1 2,7±0,98 1 5,664 0,002 Μεβάθμ οπυζηνςια υπεδξ (%) 11,1±5,9 15,7±11,5 1,1±1,1 0,0 0,0 1,433 0,247 Μεζαίν ππόζηξσκα όρζεο (%) 39,8±2,7 31,4±9,9 25,6±7,1 1,4±1,4 20±11,6 8,075 0,000 Λεπηό ππόζηξσκα όρζεο (%) 17,3±7, ,6±17,1 4 38,9±11, ,6±1,4 1,2,3 60±23,1 4,878 0,004 Μέζν βάζνο λεξνύ (m) 1,2±.3 4 1,1±0,3 4 1,5±2,6 4 3,4±0,5 1,2,3,5 1,2±0,2 4 6,52 0,001 Πθάημξ ηακαθζμφ (m) 13,6±2,5 40,2±14,8 31,2±16,6 18,6±3,2 6,5±2,9 1,216 0,324 *Δπίπεδμ ζδιακηζηυηδηαξ 0,05 (p<0,05) ** Οζ μιάδεξ αθάζηδζδξ, μζ μπμίεξ ιμζνάγμκηαζ ημκ ίδζμ ανζειυ, δζαθένμοκ ζηαηζζηζηά ιεηαλφ ημοξ. 207

219 Β.4.4. Αμηνιόγεζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ παξόρζηνπ θαη πνηάκηνπ ελδηαηηήκαηνο Δθαξκνγή ησλ δεηθηώλ QBR θαη RHS Ο δείηηδξ QBR απμηεθεί ημ άενμζζια ηεζζάνςκ επζιένμοξ ζοκζζηςζχκ (αθέπε ζεθ. 53): ηδξ πλνιηθήο θάιπςεο κε βιάζηεζε (Rip_Cover), ηδξ Γνκήο ηεο βιάζηεζεο (Stuc_Cover), ηδξ Πνηόηεηαο θάιπςεο (Quality_Cover) ηαζ ηδξ Σξνπνπνίεζεο ζην θαλάιη (Channel_Alter) (Munné et al., 2003). Κάεε ιία απυ ηζξ πζμ πάκς ζοκζζηχζεξ αλζμθμβμφκηαζ λεπςνζζηά ζημ πνςηυημθθμ πεδίμο QBR. Ζ αλζμθυβδζδ ηαζ βζα ηζξ ηέζζενζξ επζιένμοξ ζοκζζηχζεξ ημο δείηηδ QBR, λεπςνζζηά βζα ηάεε Οιάδα Βθάζηδζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, δίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Β.6. Δηθόλα 4.B.6. Απμηεθέζιαηα ημο ααειμφ αλζμθυβδζδξ, ηςκ 4 ααζζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο δείηηδ QBR, ζε εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ ακά μιάδα αθάζηδζδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (Rip_Cover=Riparian Cover, Struc_Cover=Structure cover, Quality Cover and Channel_Alter=Channel alteration). Figure 4.B.6: Box plot with four criteria of QBR index estimation (Rip_Cover=Riparian Cover, Struc_Cover=Structure cover, Quality Cover, and Channel_Alter=Channel alteration). 208

220 Σα απμηεθέζιαηα απυ ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ πλνιηθήο θάιπςεο κε βιάζηεζε ηαζ ηδξ Γνκήο ηεο βιάζηεζεο έδεζλακ υηζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ιε παναηηδνζζηζηυ είδμξ ημ Quercus coccifera (Τπμ-μιάδα Βθάζηδζδξ Ib) πανμοζίαζε ημ ορδθυηενμ πμζμζηυ ηάθορδξ ιε πανυπεζα δεκδνχδδ αθάζηδζδ ηαζ ηδ ιεβαθφηενδ ζφκδεζδ ιε ημ παναηείιεκμ πενζαίμ μζημζφζηδια (Δζηυκα 4.B.6). Απυ ηδκ άθθδ, δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ, ιε παναηηδνζζηζηυ είδμξ ημ Salix alba, θαίκεηαζ κα έπεζ ημ ιεβαθφηενμ εφνμξ ηζιχκ βζα ηδ ζοκζζηχζα ηδξ Πνηόηεηαο θάιπςεο (0-25). Σμ απμηέθεζια αοηυ μθείθεηαζ ζηδ ιεβάθδ δζααάειζζδ ημο ααειμφ ηςκ ακενςπμβεκχκ ηνμπμπμζήζεςκ μζ μπμίεξ οπάνπμοκ ζηζξ πενζμπέξ αοηέξ. Ζ παιδθή αλζμθυβδζδ ηάπμζςκ εέζεςκ πνμέηορε απυ ηδ δζαημπή ηδξ ηαηά ιήημοξ ζοκέπεζαξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, θυβς πανμοζίαξ ακενςπμβεκχκ δναζηδνζμηήηςκ (π.π. εκίζποζδ υπεδξ). Δηθόλα 4.B.7: Οζ πζμ ζοπκέξ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (N=14 πενζμπέξ), ιε αάζδ ημ πνςηυημθθμ ημο Μμκηέθμο Αλζμθυβδζδξ ημο Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ (RHS), ζε ιήημξ 500m εηαηένςεεκ ηδξ δεζβιαημθδπηζηήξ επζθάκεζαξ. Figure 4.B.7: The most widespread anthropogenic pressures at the scale of RHS 500m survey site along Acheron and Louros riparian zone (N=14 sites). Υαιδθή πμζυηδηα ηάθορδξ, πανμοζίαζε επίζδξ ηαζ δ Οιάδα Βθάζηδζδξ IV (ζοζηάδεξ ιε Arundo donax ηαζ Eucalyptus camaldulensis), δ μπμία παναηηδνίγεηαζ 209

221 απυ ιεβάθμο ααειμφ ηεπκδηέξ ηνμπμπμζήζεζξ ζηζξ υπεεξ, υπςξ είκαζ ηα ακαπχιαηα, δ εοεοβνάιιζζδ ηδξ υπεδξ ηαζ δ εκίζποζδ ιε ηζζιέκημ (Δζηυκα 4.B.6). φιθςκα ιε ηα βεκζηά παναηηδνζζηζηά, ηα μπμία ηαηαβνάθμκηαζ ζημκ έθεβπμ ζάνςζδξ (sweep-up) (Raven et al., 1998), δ πανμοζία δνυιςκ, βεθονχκ ηαζ μζηζζηζηχκ πενζμπχκ απμηεθμφκ ηα πζμ ζοπκά ηεπκδηά παναηηδνζζηζηά, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηδκ εονφηενδ πενζμπή ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμ (Δζηυκα 4.B.7). Δπζπθέμκ, οπμθμβίζηδηε, ζφιθςκα ιε ημ πνςηυημθθμ ημο Μμκηέθμο Αλζμθυβδζδξ ημο Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ (RHS) (Raven et al., 1998), ημ πμζμζηυ ηάθορδξ ηάεε ηφπμο πνήζδξ βδξ (Φοζζηή-NLU; Αβνμηζηή-ALU; ηαζ Αζηζηή-ULU). Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ μζ Τπμ-μιάδεξ Βθάζηδζδξ Ηa ηαζ Ηb παναηηδνίγμκηαζ ηονίςξ απυ θοζζηέξ πνήζεζξ βδξ, εκχ μζ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ ΗΗ ηαζ ΗΗΗ απυ αβνμηζηέξ πνήζεζξ βδξ ηέθμξ, δ Οιάδα Βθάζηδζδξ (IV) παναηηδνίγεηαζ απυ αζηζηέξ πνήζεζξ βδξ (Δζηυκα 4.Β.8). Δηθόλα 4.Β.8: Σα πμζμζηά ηάθορδξ ηάεε ηφπμο πνήζδξ ηδξ βδξ (Φοζζηή, Αβνμηζηή & Αζηζηή), βζα ηάεε μιάδα αθάζηδζδξ δ μπμία δζαηνίεδηε ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ηα μπμία οπμθμβίζηδηακ ιε ηδ πνήζδ RHS_SE (Buffagni et al., 2002). Figure 4.Β.8: The percentages cover of each land use type (Natural, Agriculture and Urban land use) estimated using RHS_SE (Buffagni et al., 2002) at each vegetation group. 210

222 Β.4.5. ύγθξηζε απνηειεζκάησλ ησλ δεηθηώλ QBR θαη RHS Ζ ζφβηνζζδ ηδξ ηεθζηήξ ααειμθμβίαξ ηςκ δεζηηχκ QBR, HQA ηαζ HMS ζηζξ 8 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, υπμο εθανιυζηδηακ ηαζ μζ ηνεζξ δείηηεξ δίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Β.9. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ηα απμηεθέζιαηα ημο δείηηδ QBR, μ μπμίμξ απμηεθεί ιέηνμ αλζμθυβδζδξ ηδξ πμζυηδηαξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, έδεζλακ ορδθυηενεξ ηζιέξ απυ υηζ αοηά ημο δείηηδ HQA, μ μπμίμξ απμηεθεί δείηηδ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ, ηαζ αλζμθμβεί ηαζ ηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ημο οβνμφ δίαοθμο (Raven et al., 1998). Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζημ βνάθδια ηδξ Δζηυκαξ 4.Β.9 μζ δείηηεξ QBR ηαζ HQA ειθακίγμοκ πανυιμζμ πνυηοπμ ορδθχκ ηαζ παιδθχκ ηζιχκ ημ μπμίμ ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ημ πνυηοπμ ηζιχκ ημο δείηηδ HMS. Δίκαζ ειθακήξ δ άιεζδ ζοζπέηζζδ ηδξ θοζζηήξ ηαηάζηαζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ζηδ ζοκμθζηή μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ημο εκδζαζηήιαημξ. Ζ αλζμθυβδζδ ηδξ πμζυηδηαξ ημο πμηάιζμο εκδζαζηήιαημξ ιε ημ δείηηδ RHS πναβιαημπμζείηαζ, ζοβηνίκμκηαξ ηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ή ηζξ ηνμπμπμζήζεζξ ζημ εκδζαίηδια, ιε αοηά ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ (benchmark approach) ηδξ αάζδξ ημο θμβζζιζημφ RHS, ιε πανυιμζεξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ζοκεήηεξ, (Raven et al., 2000). Έζης ηαζ ακ δ πνμζέββζζδ ιέζς ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ εθανιυγεηαζ εονέςξ ηαζ έπεζ ηαθφρεζ, ζε ιεβάθμ ααειυ, ημ θάζια ηςκ RHS πενζμπχκ ακαθμνάξ ζημ Ζκςιέκμ Βαζίθεζμ (Raven et al., 2010), εκημφημζξ, πθδνμθμνίεξ ζπεηζηά ιε ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ πνεζάγεηαζ πεναζηένς δζενεφκδζδ, βζα κα ζοιπθδνςεμφκ ηα ηεκά, ηονίςξ βζα ηα πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ, ηα μπμία οθίζηακηαζ ηαζ ηζξ πενζζζυηενεξ ηνμπμπμζήζεζξ (Raven et al., 2010). 211

223 Δηθόλα 4.B.9: φβηνζζδ ηδξ ηεθζηήξ ααειμθμβίαξ ηςκ δεζηηχκ QBR, HQA ηαζ HMS ζηζξ 8 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, υπμο εθανιυζηδηακ ηαζ μζ ηνεζξ δείηηεξ. Figure 4.B.9: Comparison of final score values of the QBR and RHS (HQA and HMS) at 8 sites where they both applied. Β.4.6 πζρέηηζε πεξηβαιινληηθώλ κεηαβιεηώλ θαη κεηαβιεηώλ δηαηαξαρήο ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman ιεηαλφ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ παναιέηνςκ ηαζ ηςκ ιεηααθδηχκ δζαηαναπήξ, δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Β.9. Ο ζοκηεθεζηήξ ζοζπέηζζδξ Spearman πανέπεζ πθδνμθμνίεξ, μζ μπμίεξ αθμνμφκ ηζξ ζπέζεζξ ιεηαλφ ηςκ θοζζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ πενζμπήξ πνμξ αλζμθυβδζδ (π.π. ηφπμξ οπμζηνχιαημξ η.α.) ηαζ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ, ηα μπμία δοκδηζηά επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηαζ ηδκ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ. Απυ ηα απμηεθέζιαηα πνμέηορε υηζ δ έθηαζε ηεο παξόρζηαο δώλεο (Rip_Wid) ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηδ θπζηθή ρξήζε γεο (NLU) ηαζ ημ δείηηδ QBR (Πίκαηαξ 4.B.9). Δπζπθέμκ, μ δείηηδξ QBR ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ημ κεζαίν ππόζηξσκα ηαζ ιε πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ημκηά ζηζξ πδβέξ ηαζ ζε ιεβάθμ πςόκεηξν (Πίκαηαξ 4.B.9). Δίκαζ επίζδξ ζδιακηζηυ κα ημκζζηεί υηζ μζ αγξνηηθέο ρξήζεηο γεο (ALU) δεκ επδνεάγμοκ ανκδηζηά ηδκ έθηαζε ηεο παξόρζηαο δώλεο (Rip_Wid), ςζηυζμ μζ ηνμπμπμζήζεζξ ζηζξ υπεεξ, υπςξ δ Γηεπζέηεζε (Resection) ηαζ δ Δλίζρπζε (Reinforced) 212

224 ζοζπεηίγμκηαζ ανκδηζηά ιε ηδκ έηηαζδ ημο πανυπεζμο δάζμοξ (Πίκαηαξ 4.B.9). Δπίζδξ, ηα ηερλεηά οθζηά ηδξ υπεδξ (ARS) ηαζ δ ηαηά κήθνο ηξνπνπνίεζε ημο ηακαθζμφ (Mod_Ch) ηείκμοκ κα ιεζχζμοκ ημ πανυπεζμ δάζμξ (Πίκαηαξ 4.B.9). ε πενζμπέξ ιε παιδθυ ορυιεηνμ δ ηονζυηενδ ηνμπμπμίδζδ ζηζξ υπεεξ είκαζ δ Γηεπζέηεζε ηαζ ζε ημπία ιζηνήξ ηθίζδξ είκαζ δ Γηεπζέηεζε ιαγί ιε ηδ δδιζμονβία Σερλεηώλ Αλαρσκάησλ (Embankment). Σέθμξ, δ επίδναζδ ζηδ ιμνθμθμβία ηδξ υπεδξ θυβς ηδξ πανμοζίαξ ημο οδνμδθεηηνζημφ θνάβιαημξ, ζοκδέεηαζ εεηζηά ιε πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ηαηάκηδ ηςκ πδβχκ ηαζ ζε πενζμπέξ ιε ιεβάθδ έηηαζδ θεηάκδξ απμννμήξ (Πίκαηαξ 4.B.9). Αοηυ ζοιααίκεζ επεζδή, ιεβάθμζ υβημζ κενμφ ηαηαηναημφκηαζ ζηδ θναβιαθίικδ, ιεηαηνέπμκηαξ ημ θοζζηυ μζημζφζηδια ζε αλζξσπνγελέο (Wu et al., 2012). Σμ θνάβια δζαηυπηεζ ηδ θοζζηή οδνμδοκαιζηή ημο πμηαιμφ ηαζ ημ ηαηάκηδ ηιήια ημο θνάβιαημξ (πεδζκυ ηιήια ιε ιεβάθδ θεηάκδ απμννμήξ) πάκεζ ηα πενζζζυηενα απυ ηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ημο. Σμ απμηέθεζια είκαζ δ ιείςζδ ηςκ πανυπεζςκ εζδχκ, ηςκ μπμίςκ δ επζαίςζδ είκαζ άιεζα ελανηχιεκδ απυ ηα παναηηδνζζηζηά ημο πμηαιμφ (π.π. νμή, παιδθή εενιμηναζία, η.θ.π.) (Wu et al., 2009; Thomson et al., 2005; Winston et al., 1991). 213

225 Πίλαθαο 4.B.9: οκηεθεζηήξ ζοζπέηζζδξ Spearman s rho ιεηαλφ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ πενζααθθμκηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηαζ ηςκ ιεηααθδηχκ δζαηαναπήξ ηδξ πμζυηδηα ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο πμο έπμοκ ηαηαβναθεί ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Table 4.B.9: Spearman s rho correlations among the main environmental characteristics and the landscape features/potential disturbance variables recorded at the surveyed sites. Μεηαβιεηέο δηαηαξαρήο Έθηαζε ιεθάλεο απνξξνήο (Km 2 ) Πιάηνο θαλαιηνύ (m) Πιάηνο παξόρζηαο δώλεο (m) Μέζν βάζνο λεξνύ (m) Μεγάιν ππόζηξσκα (%) Πεξηβαιινληηθέο κεηαβιεηέο Μεζαίν ππόζηξσκα (%) Μέζε εηήζηα απνξξνή (m 3 s -1 ) Μέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία αέξα ( o C) Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε (mm) Απόζηαζε από ζάιαζζα (m) Απόζηαζε από θνληηλόηεξε πεγή (m) Πιάηνο παξόρζηαο δώλεο (m) ns 0,460** ns ns ns 0,408* ns 0,474** 0,586** 0,352* -0,457** 0,415* ns QBR ns ns 0,624** ns ns 0,597** -0,419* ns 0,466** 0,559** -0,679** 0,642** 0,529** NLU ns ns 0,424* ns ns ns ns 0,349* 0,580** 0,448** -0,538** 0,464** 0,428** ALU ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns 0,391* ns ns ULU ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns ARS ns ns -0,412* ns ns ns ns ns sn ns ns ns ns Μνξθνινγία θαλαιηνύ (θαηά κήθνο ηξνπνπνίεζε) ns -0,372* -0,512** ns ns ns ns ns -0,383* ns 0,373* -0,480** -0,336* Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο ns ns ns ns ns ns ns 0,454** ns ns ns ns ns Δπίδξαζε από θξάγκα αλάληε πεξηνρήο 0,455** ns ns ns ns -0,527** ns ns ns ns 0,368* ns ns Άληιεζε λεξνύ ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns 0,408* ns ns Δπίδξαζε γεσξγίαο δίπια αθξηβώο από πνηάκη ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns 0,356* ns ns Τδξνινγία θαλαιηνύ ns -0,432** -0,391* ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns Σερλεηό αλάρσκα (%) ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns -0,380* ns Γηεπζέηεζε (%) ns ns -0,524** 0.359* ns -0,664** 0,612** ns ns -0,613** 0,659** -0,382 * -0,646** Δλίζρπζε (%) ns ns -0,359* ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns Δπίπεδα ζδιακηζηυηδηαξ **0,01 ηαζ *0,05 Significant at the **0.01 level and * at the 0.05 level (2-tailed) Κιίζε (%) Τςόκεηξν (m) 214

226 Β.4.7. Μεηαβιεηέο ζρεηηθέο κε ηελ νηθνινγηθή θαηάζηαζε ηεο παξόρζηαο βιάζηεζεο Ζ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) εθανιυζηδηε ζημ ζφκμθμ ηςκ 25 παναηηδνζζηζηχκ ημο ημπίμο (Βθέπε: Πίκαηα 4.Β.1), ηα μπμία δοκδηζηά επδνεάγμοκ ηα πνυηοπα ηαηακμιήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ (ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ) ηαζ ιε πθςνζδζηά δεδμιέκα ηα 25 ζδιακηζηυηενα είδδ-δείηηεξ (IndVal>25, p<0,05) ηα μπμία δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ακάθοζδ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), απυ ηζξ 25 ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ μζ μπμίεξ δζενεοκήεδηακ, ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ ήηακ ηα επηά (p<0,005). οβηεηνζιέκα, δ εθανιμβή ημο ενβαθείμο επζθμβήξ ζπεηζηχκ ιεηααθδηχκ (forward selection variables) είπε ςξ απμηέθεζια ηδ δζάηνζζδ ηςκ πζμ ηάης ιεηααθδηχκ, ςξ ααζζηχκ ιεηααθδηχκ, μζ μπμίεξ ηαεμνίγμοκ ηαζ παναηηδνίγμοκ ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ημο πανυπεζμο εκδζαζηήιαημξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ: Ακκνραιηθνιεςίεο (gravel extraction), Γείθηεο QBR, Γεκηνπξγία αλαρσκάησλ (embankment), Γηεπζέηεζε (resection), Δλίζρπζε (reinforce), Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο (local habitat alteration) ηαζ δ Δπίδξαζε από ηε γεσξγία ζηδκ πενζμπή δίπθα αηνζαχξ απυ ημ πμηάιζ (agriculture effect) (Πίκαηαξ 4.B.10). Πίλαθαο 4.B.9: Οζ ηζιέξ ζδιακηζηυηδηαξ ηςκ δφμ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ιαγί ιε ηδκ ζοκμθζηή δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ (7 ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ & 25 είδδ-δείηηεξ) ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Table 4.B.9: The importance of the first two axes of Canonical Correspondence Analysis (7 potential disturbance variables & 25 IndSps) along with the total variance in the species data. AX1 AX2 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,464 0,325 πζρεηίζεηο κεηαμύ εηδώλ- πεξηβαιινληηθώλ παξακέηξσλ: 0,889 0,881 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 32,9 55,9 ύλνιν όισλ ησλ ηδηνηηκώλ: 3,525 ύλνιν όισλ ησλ θαλνληθώλ ηδηνηηκώλ: 1,

227 Ζ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιε ηζξ 7 ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ, ελδβμφκ ημ 55,9% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ. Ζ πνχηδ ζδζμηζιή (ζδιακηζηυηδηα ημο άλμκα 1) είκαζ 0,464 ηαζ δ ζδζμηζιή ημο δεφηενμο άλμκα είκαζ 0,325 (Πίκαηαξ 4.B.9). Ο πνχημξ άλμκαξ (ΑΥ1) πανμοζζάγεζ ηδ δζααάειζζδ ηδξ δζαηαναπήξ απυ πενζμπέξ πμθφ δζαηαναβιέκεξ (resection), μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ιέπνζ θοζζηέξ πενζμπέξ ιε ορδθέξ ηζιέξ πανυπεζαξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ (Δζηυκα 4.B.10). Σα είδδ Eucalyptus camandulensis ηαζ Rubus ulmifolius ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ CCA, εκχ ηα είδδ Platanus orientalis (Οιάδα Βθάζηδζδξ Ia), Ruscus aculeatus, Quercus coccifera ηαζ Rubus fruticosus (Οιάδα Βθάζηδζδξ Ib) ζοζπεηίγμκηαζ ανκδηζηά ιε ημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) ηαζ εεηζηά ιε ημ δείηηδ QBR (Δζηυκα 4.B.10). Πίλαθαο 4.B.10: φκμθμ ζοζπεηίζεςκ ηςκ ιεηααθδηχκ οπμαάειζζδξ ιε ημοξ δφμ ηφνζμοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ζηζξ 37 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. ηδ δεφηενδ ζηήθδ πανμοζζάγμκηαζ μζ ζοκημιμβναθίεξ ηςκ ιεηααθδηχκ ηαζ ζηδκ ηεθεοηαία ζηήθδ πανμοζζάγεηαζ μ πανάβμκηαξ ζοββναιιζηυηδηαξ. Table 4.B.10: Inter set correlations of environmental variables with axes 1 and 2 of the CCA; the second column shows the abbreviations of the variables and in the last column shows the Inflation factor. Μεηαβιεηέο Τπνβάζκηζεο πληνκνγξαθίεο κεηαβιεηώλ ΑΥ1 ΑΥ2 Παξάγνληαο ζπγγξακκηθόηεηαο Ακκνιεςίεο Grav_Ext 0,159 0,607 2,317 QBR QBR -0,770 0,157 1,894 Σερλεηό αλάρσκα EM 0,313 0,677 1,546 Γηεπζέηεζε RS 0,514-0,414 1,842 Δλίζρπζε RI 0,112 0,373 1,406 Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο Δπίδξαζε από ηε γεσξγία ζηελ πεξηνρή δίπια αθξηβώο από ην πνηάκη Alt_L_H -0,197 0,122 1,112 Agr_Eff 0,330 0,366 2,

228 Δηθόλα 4.Β.10: Γνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA) ιε ηφνζεξ ιεηααθδηέξ ηα είδδ-δείηηεξ πμο πνμέηορακ απυ ηδκ ακάθοζδ ISA ηαζ ηςκ 7 ιεηααθδηχκ οπμαάειζζδξ έηζζ, υπςξ επζθέπεδηακ απυ ημ έθεβπμ ακηζιεηάεεζδξ Monte Carlo (p<0,05). Figure 4.B.10: Canonical Correspondence Analysis biplot, running forward selection Monte Carlo permutation test (statistically significant environmental variables having p<0.05), including 8 variables and IndSps as response variables. Ο δεφηενμξ άλμκαξ ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηνμπμπμζήζεζξ ηδξ υπεδξ, υπςξ δ Γηεπζέηεζε (resection) ηαζ ανκδηζηά ιε ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ βεςνβία ηαζ ηζξ ακκνραιηθνιεςίεο (gravel extraction). Ζ Γηεπζέηεζε απμηεθεί ηονίςξ, ακηζπθδιιονζηυ ένβμ, ημ μπμίμ ηνμπμπμζεί ζε ιεβάθμ ααειυ ημ θοζζηυ πνμθίθ ηδξ υπεδξ, υπςξ ηαζ ηδ θοζζηή νμή ημο κενμφ ζημκ πμηάιζμ δζάδνμιμ. Οζ πενζμπέξ, υπμο ηονζανπεί ημ είδμξ Eucalyptus camaldulensis (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV), ζοζπεηίγμκηαζ εεηζηά ιε ημκ ηφνζμ 217

229 άλμκα (Πίκαηαξ 4.Β.11). Ακηίεεηα, δ Οιάδα Βθάζηδζδξ II ζοζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ιε ημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1), ημπμεεηείηαζ ζημ πάκς ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Β.10 ηαζ θαίκεηαζ κα επδνεάγεηαζ απυ ιεηααθδηέξ οπμαάειζζδξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ιε πνμζηαζία απυ ηζξ πθδιιφνεξ (Σερλεηά αλαρώκαηα ηαζ Δληζρύζεηο ηδξ υπεδξ), υπςξ επίζδξ ηαζ απυ δναζηδνζυηδηεξ ζπεηζηέξ ιε ηδ βεςνβία ηαζ ηδκ αιιμθδρία. Ζ εκίζποζδ ηδξ υπεδξ (reinforcement) πανέπεζ πνμζηαζία απυ ηζξ πθδιιφνεξ, μζ μπμίεξ είκαζ πμθφ ζοπκυ θαζκυιεκμ ζηζξ Μεζμβεζαηέξ πχνεξ. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ μζ ηφνζεξ ιμνθέξ εκίζποζδξ ηδξ υπεδξ είκαζ δ πιηλζόθηηζηε υπεδ (gabion), δ εκίζποζδ ιέζς Ληζνξξηπήο (rip-rap) ηαζ δ πέηξηλε εκίζποζδ δ μπμία ζοβηναηείηαζ ιε ζφνια (brick/laid stone). Σμ ηεπκδηυ ακάπςια (embankment) είκαζ δ ηεπκδηή ακφρςζδ ηδξ υπεδξ βζα απμθοβή οπενπείθζζδξ ημο πμηαιμφ ηαζ πθδιιονζζιμφ ηςκ βεςνβζηχκ εηηάζεςκ. ηδκ Δζηυκα 4.Β.10 θαίκεηαζ υηζ ζηζξ αβνμηζηέξ πενζμπέξ, υπμο οπάνπεζ έκημκμξ επδνεαζιυξ απυ αβνμηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ (agriculture affect) οπάνπεζ ηαζ εηηεηαιέκδ ακφρςζδ ηδξ υπεδξ (πάκς δελί ηιήια βναθήιαημξ). Β.5. πδήηεζε Ζ ιεθέηδ ημο πνμηφπμο ηδξ ηαηά ιήημοξ ηαηακμιήξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, ζηζξ θεηάκεξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, απμηέθεζε ημκ πνχημ ζηυπμ ημο πανυκημξ ηεθαθαίμο. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Δζδχκ Γεζηηχκ (ISA), ζηα 165 είδδ πανυπεζαξ γχκδξ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ (Bray Curtis), έδεζλακ υηζ δ πανυπεζα αθάζηδζδ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ φπανλδ 4 δζαθμνεηζηχκ Οιάδςκ Βθάζηδζδξ ζφιθςκα ιε ηδ ζοπκυηδηα ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ θοηζηχκ εζδχκ. Σμ είδμξ Platanus orientalis (Οιάδα Βθάζηδζδξ I) έπεζ ιεβάθμ εφνμξ ελάπθςζδξ ηαηά ιήημξ ηςκ θεηακχκ απμννμήξ αθμφ εηηείκεηαζ ζηζξ πζμ μνεζκέξ πενζμπέξ ιέπνζ ηαζ ηζξ πεδζκέξ πενζμπέξ ιε ορυιεηνμ 140 m. ηδ ζοκέπεζα ακηζηαείζηαηαζ απυ ηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ II ηαζ ηδκ επζηνάηδζδ ηςκ εζδχκ Salix alba ηαζ Populus alba. Σέθμξ, ζηδκ εηαμθζηή γχκδ ημο πμηαιμφ ηονζανπεί ημ είδμξ Phragmites australis (Οιάδα Βθάζηδζδξ III) αθθά ηαζ μζ ζοζηάδεξ ιε Arundo donax ηαζ Eucalyptus camaldulensis (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV). 218

230 φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ηενανπζηήξ Ακάθοζδξ οζηάδςκ (Bray Curtis), δ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η δζαπςνίγεηαζ ζε δφμ Τπμ-μιάδεξ (Ηa ηαζ Ηb), μζ μπμίεξ παναηηδνίγμκηαζ απυ ηδκ ηονζανπία ημο είδνπο Platanus orientalis. ηδ δδιζμονβία ηδξ Τπμ-μιάδαξ Βθάζηδζδξ Ηa εηηυξ απυ ημ είδμξ P. orientalis ζοιιεηέπμοκ ηαζ ηα είδδ Alnus glutinosa ηαζ Salix alba. Σμ είδμξ Platanus orientalis απμηεθεί ημ πζμ παναηηδνζζηζηυ είδμξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ζηδκ Δθθάδα, αθμφ ημ εφνμξ ελάπθςζήξ ημο πενζμνίγεηαζ ζηα υνζα ηδξ κμηζμακαημθζηήξ Δονχπδξ (Strid & Tan, 1997). Πανμοζζάγεζ εονφ μζημθμβζηυ θάζια ηαζ ιπμνεί κα ειθακίγεηαζ ιε πμζηίθμοξ ζοκδοαζιμφξ ηαζ αθεμκίεξ εζδχκ (Horvat et al., 1974). ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ παναηδνήεδηε κα ηαηαθαιαάκεζ ζπεδυκ υθδκ ηδκ πανυπεζα γχκδ ηςκ πζμ μνεζκχκ πενζμπχκ ηονίςξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο. Οζ πενζμπέξ αοηέξ παναηηδνίγμκηαζ απυ ιεβάθμ ορυιεηνμ ηαζ ιεβάθμ πθάημξ πανυπεζαξ γχκδξ. Ζ Τπμ-μιάδα Ηb παναηηδνίγεηαζ απυ ηδ ζοβηονζανπία ηςκ εζδχκ Platanus orientalis ηαζ Quercus coccifera ημ μπμίμ ακήηεζ ζηδ γχκδ ζηθδνμφ λφθμο. Γεκζηά, δ αεζεαθήξ ζηθδνυθοθθδ αθάζηδζδ ηαζ ηονίςξ μζ ζπδιαηζζιμί ιε Q. coccifera ηαηαθαιαάκμοκ ιεβάθεξ εηηάζεζξ ζηδκ Δθθάδα ηαζ εηηείκμκηαζ απυ ηδκ αηημβναιιή ιέπνζ ηαζ ζε ορυιεηνμ 1200 m. ε πνμδβμφιεκεξ ενβαζίεξ, μζ ζπδιαηζζιμί ιε Q. coccifera-platanus orientalis ηαηαβνάθδηακ ζε ορυιεηνμ ιέπνζ 300 m ζημ υνμξ Μπέθθεξ, ζηδ Βυνεζα Δθθάδα (Fotiadis, 2004). Σα ζηθδνυθοθθα είδδ απμηεθμφκ παναηηδνζζηζηά είδδ ηδξ Μεζμβεζαηήξ ιαηηίαξ αθάζηδζδξ (scrublands), είκαζ ζοκήεςξ ζπάκζα ηαζ εζδζηά βζα ηάεε πενζμπή (Site-specific) ηαζ ελανηχκηαζ ζζπονά απυ ηζξ παναηείιεκεξ πνήζεζξ βδξ. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ Ib ηαηαβνάθδηε ιυκμ ζηζξ πενζμπέξ, υπμο οπήνπε ζοκέπεζα ημο πανυπεζμο δάζμοξ ιε ημ πενζαίμ μζημζφζηδια. Όζμ ημ ορυιεηνμ ιεζχκεηαζ ηαζ ημ πμηάιζ εζζένπεηαζ ζηα πζμ πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ, δ ηονζανπία ημο είδμοξ Platanus orientalis ιεζχκεηαζ ηαζ ζηαδζαηά ακηζηαείζηαηαζ ιε είδδ, ηα μπμία πνμηζιμφκ εδάθδ ιε θεπηυημηημ μνβακζηυ οθζηυ ηαζ ακεεηηζηά ζε πθδιιονζηά θαζκυιεκα. Σεθζηά, ζημ ιέζμ νμο, ηα ηονίανπα είδδ είκαζ ηα Salix alba ηαζ Populus alba (Οιάδα Βθάζηδζδξ II) (Ellenberg, 1988). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, μζ ζημέξ ιε S. alba ηαζ P. alba ηαηαβνάθδηακ ζε πενζμπέξ ιε ιεβάθδ πνμζπςζζβεκή απυεεζδ, επίπεδδ ιμνθή ημζθάδαξ ηαζ θεπηυημηημ οθζηυ υπεδξ. 219

231 Καηαβνάθδηακ επίζδξ ηαζ ζε πενζμπέξ ιεβαθφηενμο ορμιέηνμο αθθά ιε ιζηνυηενδ ζοπκυηδηα ηαζ αθεμκία. οπκά, ανέεδηακ κα ηαηαθαιαάκμοκ ημ παιδθυηενμ ζδιείμ ηςκ υπεεςκ, υπμο μζ πθδιιφνεξ είκαζ θζβυηενμ ζοπκέξ ηαζ πζμ ήπζεξ έηζζ, χζηε κα επζηνέπεηαζ δ απυεεζδ θεπηυημηηςκ οθζηχκ (Ellenberg, 1988). Πενζμπέξ, ζηζξ μπμίεξ ηονζανπμφκ ηα είδδ ηςκ βεκχκ Salix ηαζ Alnus, ηαηαβνάθδηακ ζηδκ Πμνημβαθία απυ ημοξ Rodriguez-Gonzalez et al. (2004) πμθφ ημκηά ζημκ οδάηζκμ δίαοθμ, οζμεεηχκηαξ πνμζανιμβέξ ζηακέξ κα ηα ηαεζζημφκ ακεεηηζηά ζηζξ παναηεηαιέκεξ πθδιιφνεξ. ε παιδθυηενμο ορμιέηνμο εέζεζξ δ πανμοζία ηςκ εζδχκ Salix sp. ηαζ Populus sp. ιεζχκεηαζ ζηαδζαηά ηαζ ζηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ (ηονίςξ ημο Απένμκηα) οπάνπμοκ ιυκμ ηάπμζα ιειμκςιέκα δέκδνα. Σα είδδ ιαθαημφ λφθμο ακηζηαεζζηχκηαζ απυ ημ είδμξ Phragmites australis, ημ μπμίμ ηονζανπεί ζηα εηαμθζηά ζοζηήιαηα ηαζ ηςκ δφμ θεηακχκ απμννμήξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗΗ). Σμ είδμξ Phragmites australis απμηεθεί οβνμημπζηυ ηφπμ αθάζηδζδξ ιε εονεία ελάπθςζδ ηαζ ζοπκή πανμοζία ζηδκ Δθθάδα (Νηαθδξ η.α, 2001). Πνυηεζηαζ βζα ζπδιαηζζιμφξ ιε ρδθά εθυθοηα μζ μπμίμζ ακαπηφζζμκηαζ ηυζμ ζε ζηάζζια υζμ ηαζ ζε ανβά νέμκηα κενά ιε δζαηφιακζδ ηδξ ζηάειδξ ηαζ ιενζηέξ θμνέξ ζε ημνεζιέκα ιε κενυ εδάθδ. Διθακίγμκηαζ ζε υπεεξ ιε ιζηνή ηθίζδ ηαζ ζε ζθομανβζθχδεξ οπυζηνςια. Καηαθαιαάκμοκ ηδκ ακχηενδ οπμπανάηηζα γχκδ ηαζ ηδ γχκδ ηςκ ακαδουιεκςκ ιαηνμθφηςκ, δ μπμία ζοκήεςξ ελαπθχκεηαζ απυ ηδκ υπεδ ιέπνζ αάεμξ κενμφ πενίπμο εκυξ ιέηνμο. Γεκζηά μζ ηαθαιχκεξ ιε P. australis πανμοζζάγμοκ ακμπή ζε ορδθέξ αθαηυηδηεξ (Dafis et al., 1996). Σμ είδμξ P. australis είκαζ απυθοηα ακηαβςκζζηζηυ είδμξ ηαζ ζοπκά δδιζμονβεί αιζβείξ ζοζηάδεξ, ζηζξ μπμίεξ ιπμνμφκ κα επζαζχζμοκ πμθφ θίβα είδδ. Ζ δζενεφκδζδ ηδξ ζοκέπεζαξ ηδξ θοζζηήξ δζαδμπήξ ημο πανυπεζμο δάζμοξ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ απμηέθεζε ημ δεφηενμ ααζζηυ ζηυπμ ημο πανυκημξ ηεθαθαίμο. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ ιία απυ ηζξ ζδιακηζηυηενεξ δζαημπέξ ζηδ δζαδμπή ηδξ θοζζηήξ αθάζηδζδξ είκαζ δ ακηζηαηάζηαζδ ηςκ αοημθοχκ ζοζηάδςκ ιε πανυπεζα είδδ (π.π. Phragmites australis ηαζ Salix alba) ηονίςξ ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ ιε ιδζεαβεκείξ ζπδιαηζζιμφξ ιε ηονίανπμ είδμξ ημ Eucalyptus camaldulensis, υπςξ επίζδξ ηαζ ιμκμεζδζηέξ ζοζηάδεξ ημο είδμοξ Arundo donax. Σμ πνυηοπμ αοηυ είκαζ απμηέθεζια ημο ορδθμφ ααειμφ ακενςπμβεκχκ πανειαάζεςκ ζηδκ πενζμπή, ημ μπμίμ εοεφκεηαζ ηαζ βζα ηδκ εοπάεεζα ημο μζημζοζηήιαημξ ζηδκ εζζαμθή λεκζηχκ εζδχκ (Aguiar et al., 2001). Οζ 220

232 ιμκμεζδζηέξ ζοζηάδεξ, μζ μπμίεξ πνμηφπημοκ ηαζ ζηζξ δφμ πενζπηχζεζξ (Eucalyptus camaldulensis ηαζ Arundo donax), μδδβμφκ ζε απχθεζα ηδξ αζμπμζηζθυηδηαξ ηονίςξ θυβς ηδξ απμοζίαξ ηςκ δζαδνυιςκ άβνζαξ γςήξ, βεβμκυξ πμο εοεφκεηαζ ηαζ βζα ημ ιεζςιέκμ πθμφημ εζδχκ ηδξ Οιάδαξ Βθάζηδζδξ IV. ε βεκζηέξ βναιιέξ, δ αθεμκία ηςκ εζδχκ ήηακ παιδθή ζε υθεξ ηζξ Οιάδεξ Βθάζηδζδξ μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Σμ απμηέθεζια αοηυ απμηεθεί ηοπζηυ παναηηδνζζηζηυ ηδξ οβνμημπζηήξ λοθχδμοξ αθάζηδζδξ ζε υθμκ ημκ ηυζιμ, θυβς ηςκ οπμλζηχκ ζοκεδηχκ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ζοπκά ζηα εδάθδ ηέημζςκ πενζμπχκ ηαζ πενζμνίγμοκ ημκ ανζειυ ηςκ εζδχκ ηα μπμία ιπμνμφκ κα επζαζχζμοκ (McKevlin et al., 1998). Οζ πανυπεζμζ ηφπμζ αθάζηδζδξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ απμηεθμφκηαζ απυ ιζηνήξ έηηαζδξ ζοζηάδεξ ιε ιζηνυ ανζειυ λοθςδχκ εζδχκ. Ζ ιζηνή έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ έπεζ ηαηαβναθεί ηαζ ζε άθθεξ Μεζμβεζαηέξ πχνεξ απυ ημοξ Ferreira et al. (2005) ηαζ Salinas et al. (2000). Σμ πανυπεζμ μζημζφζηδια ζηδ Μεζυβεζμ ελανηάηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ απυ ηζξ πνήζεζξ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηαζ ζηζξ ιαηνμπνυεεζιεξ επζπηχζεζξ ημοξ ζηδκ ελέθζλδ ηδξ δμιήξ ημο πανυπεζμο δάζμοξ. Καηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Μεζμβείμο, ημ πανυπεζμ δάζμξ ζπδιαηίγεζ ζηεκέξ θςνίδεξ, μζ μπμίεξ ηαθμφκηαζ «παξόρζηεο ζηνέο» (Gasith & Resh 1999). Οζ Gallego-Fernandez et al. (1999) οπμζηδνίγμοκ υηζ μζ πανυπεζεξ ζημέξ ζηζξ πενζμπέξ ηδξ Μεζμβείμο ήηακ πμθφ ιεβαθφηενεξ 100 πνυκζα πνζκ ηαζ υηζ δ οθζζηάιεκδ ηαηάζηαζδ είκαζ απμηέθεζια ημο ιαηνμπνυκζμο ηαηαηενιαηζζιμφ ηαζ ιείςζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. Δπίζδξ, μζ πανυπεζεξ ζοζηάδεξ ζηδκ πενζμπή ημο Απένμκηα απμηεθμφκ ηα απμιεζκάνζα εκυξ ιεβάθμο ζε έηηαζδ πνμσζημνζημφ πανυπεζμο δάζμοξ, υπςξ ακαθένεηαζ ηαζ απυ ημοξ Georgiadis et al. (1997). φιθςκα ιε ηδ δζεεκή αζαθζμβναθία, μζ πνήζεζξ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ δζαδναιαηίγμοκ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ενιδκεία ηδξ δμιήξ ηαζ ηδξ έηηαζδξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ (Aguiar & Ferreira, 2005). Πνμηεζιέκμο κα δζενεοκδεμφκ μζ πανάβμκηεξ, μζ μπμίμζ ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηαεχξ επίζδξ ηαζ μζ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ πανέπμοκ πθδνμθμνίεξ ζπεηζηά ιε ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ημο πανυπεζμο μζημζοζηήιαημξ, έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ παναηηδνζζηζηχκ ημο ημπίμο, ηα μπμία ζοκδέμκηαζ ιε ηζξ δζαθμνεηζηέξ πναηηζηέξ πνήζεςκ βδξ, ηαηαβνάθδηακ 221

233 ηαζ ελεηάζηδηακ ζημ πανυκ ηεθάθαζμ. Ζ εθανιμβή ημο δείηηδ αλζμθυβδζδξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (QBR) έδεζλε υηζ δ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηοιαίκεηαζ απυ «θησρή» ιέπνζ «πςειή». Οζ παιδθυηενεξ ηζιέξ ημο δείηηδ QBR ηαηαβνάθδηακ ζηζξ αζηζηέξ πενζμπέξ (Οιάδα Βθάζηδζδξ IV), επζαεααζχκμκηαξ υηζ δ αζηζημπμίδζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ επδνεάγεζ ανκδηζηά ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηςκ πμηαιχκ ζηδ Γοηζηή Δθθάδα. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηά ιαξ, μζ πζμ δζαδεδμιέκεξ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ, πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ αζηζηή πνήζδ βδξ ηαζ ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ είκαζ δ επέηηαζδ ηςκ ηφνζςκ μδζηχκ αλυκςκ, δ ακάπηολδ βεθονχκ ηαζ μζηζζιχκ, μζ δμιέξ, μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ οδαημηαθθζένβεζεξ, υπςξ ακηθίεξ κενμφ, η.θ.π. Οζ πζμ πάκς πζέζεζξ ζηδκ πανυπεζα γχκδ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Γοηζηήξ Δθθάδαξ ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ ορδθή ελάνηδζδ ημο ακενχπμο απυ ηζξ θεζημονβίεξ ημο πμηαιμφ ηαζ ηςκ εφθμνςκ εδαθχκ βφνς απυ αοηυ. Δθανιυγμκηαξ ημοξ πζμ αλζυπζζημοξ εονςπασημφξ δείηηεξ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηάιζςκ ηαζ πανυπεζςκ μζημηυπςκ (HQA ηαζ HMS) πνμέηορακ ακάθμβα απμηεθέζιαηα. Γδθαδή μζ πενζμπέξ ιε ορδθυ πμζμζηυ ηνμπμπμίδζδξ παναηηδνίγμκηακ απυ παιδθή μζημθμβζηή πμζυηδηα ηαζ παιδθή πμζυηδηα πανυπεζαξ γχκδξ (QBR). Ζ ζπέζδ ιεηαλφ αοηχκ ηςκ δεζηηχκ δείπκεζ υηζ δ μζημθμβζηή αηεναζυηδηα ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ αολάκεζ ηδ ζοκμθζηή μζημθμβζηή πμζυηδηα ημο μζημζοζηήιαημξ. Ζ πανμοζία πανυπεζςκ δέκηνςκ ιπμνεί κα επδνεάζεζ εεηζηά ηδ θεζημονβία ημο πμηάιζμο μζημζοζηήιαημξ, δδιζμονβχκηαξ ηα απαναίηδηα ιζηνυεκδζαζηήιαηα βζα ημοξ γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ, εκχ ηαοηυπνμκα αολάκμοκ ηαζ ημ θοζζηυ παναηηήνα ηδξ πενζμπήξ. Απυ ηα απμηεθέζιαηα δζαηνίκεηαζ ηαεανά δ ηάζδ ηςκ πενζμπχκ ιε ορδθή μζημθμβζηή πμζυηδηα κα ζοκδέμκηαζ ανκδηζηά ιε παναηηδνζζηζηά ηνμπμπμίδζδξ ημο εκδζαζηήιαημξ ηαζ παιδθυ δείηηδ Σνμπμπμίδζδξ ημο Δκδζαζηήιαημξ (HMS). Τπάνπεζ ιζα αλζμζδιείςηδ ακηζζημζπία ιεηαλφ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημο ηαηά ιήημοξ πνυηοπμο πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ηαζ ηςκ ακενςπμβεκχκ επζδνάζεςκ ζηδ Γοηζηή Δθθάδα. Σα απμηεθέζιαηα αοηά απακημφκ ηαζ ζημ ανπζηυ ενχηδια ημο ηεθαθαίμο ζπεηζηά ιε ηζξ πζμ ζδιακηζηέξ δζαηαναπέξ, μζ μπμίεξ οπάνπμοκ ηαηά ιήημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), ηα πανυπεζα δάζδ ιε Platanus orientalis επδνεάγμκηαζ ιυκμ απυ ημπζηέξ ιεηααμθέξ ζημ 222

234 μζημζφζηδια. Οζ ιεηααμθέξ αοηέξ πνμένπμκηαζ απυ δναζηδνζυηδηεξ, υπςξ μζ ζπεομηαθθζένβεζεξ ηαζ δ ηαηαζηεοή ηςκ εβηαηαζηάζεςκ ακαροπήξ, υπςξ πάνηα ηαζ ηαηαζηδκςηζημί πχνμζ. Γεκζηά, ηα δάζδ ιε Platanus orientalis, θυβς ηςκ μζημθμβζηχκ ζοκεδηχκ ηαζ ζδζαίηενα ηςκ εδαθζηχκ (παθανήξ ζφκδεζδξ αθθμοαζαηά εδάθδ, ιε πμθφ πμκδνυημηημ οθζηυ, παθίηζα ηαζ ηνμηάθεξ) είκαζ αηαηάθθδθα βζα βεςνβζηέξ ηαθθζένβεζεξ ηαζ έπμοκ οπμζηεί ηζξ ιζηνυηενεξ γδιζέξ απυ υθα ηα παναπμηάιζα δάζδ (Νηάθδξ, 2010). Ζ πθεονζηή ζφκδεζδ ηςκ ζοζηάδςκ ιε Quercus coccifera ιε ημ παναηείιεκμ πενζαίμ μζημζφζηδια θαίκεηαζ κα είκαζ ζοκεπήξ δεδμιέκμο υηζ, ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), δέπεηαζ ηζξ θζβυηενεξ πζέζεζξ, αθμφ ζοζπεηίγεηαζ ανκδηζηά ιε ακενχπζκεξ δναζηδνζυηδηεξ, υπςξ δ επίδξαζε από ηε γεσξγία (agriculture effect), δ δηεπζέηεζε ηεο όρζεο (resection) ηαζ μζ ακκνιεςίεο (gravel extraction). Δπζπθέμκ, ηα απμηεθέζιαηα αοηά επαθδεεφμκηαζ ηαζ απυ ηζξ ορδθέξ ηζιέξ ημο δείηηδ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ (QBR) ζηδκ Οιάδα Βθάζηδζδξ Η. Ζ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ (Salix alba ηαζ Populus alba) παναηηδνίγεηαζ απυ εηηεηαιέκδ βεςνβζηή πνήζδ βδξ ηαζ, ζφιθςκα ιε ηζξ επζιένμοξ ζοκζζηχζεξ ημο δείηηδ QBR, πανμοζζάγεζ ιεβάθμ εφνμξ ηζιχκ ςξ πνμξ ηδκ πνηόηεηα θάιπςεο (Quality Cover). Οζ ιεηααμθέξ ζημ ηακάθζ (channel alteration) ζπεηίγμκηαζ ιε βεςνβζηέξ πναηηζηέξ, υπςξ δ οπενάκηθδζδ κενμφ ηαζ μζ πνμζηαηεοηζηέξ ακηζπθδιιονζηέξ ηαηαζηεοέξ. Σα απμηεθέζιαηα αοηά επζαεααζχκμκηαζ επίζδξ απυ ηδκ Ακάθοζδ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (CCA), υπμο δ Οιάδα Βθάζηδζδξ ΗΗ ζοζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηζξ ακενςπμβεκείξ επζδνάζεζξ ζηδκ υπεδ, υπςξ ηδ δδιζμονβία ηεπκδηχκ ακαπςιάηςκ (embankment) ηαζ ηδκ εκίζποζδ ηδξ υπεδξ (reinforcement), ηδ βεςνβία ηαζ ηζξ αβνμηζηέξ αζπμθίεξ ζηδκ εονφηενδ πενζμπή, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ζζπονά ηα πανυπεζα δάζδ ιε ζηζέξ ηαζ θεφηεξ. Σέθμξ, μζ αιιμθδρίεξ μζ μπμίεξ πναβιαημπμζμφκηαζ ζηδκ πενζμπή υπςξ θαίκεηαζ απυ ηα απμηεθέζιαηα, είκαζ πμθφ έκημκεξ ηαζ επδνεάγμοκ ζζπονά ημ πανυπεζμ δάζμξ. Ζ ακάβηδ βζα πενζζζυηενδ ηαθθζενβήζζιδ βδ μδήβδζε ζηδκ ηαηαπάηδζδ ηςκ θοζζηχκ πανυπεζςκ εκδζαζηδιάηςκ ηαζ ηδ δναιαηζηή ιείςζδ ημο πθάημοξ ημοξ, ζδζαίηενα ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, υπςξ ακαθένεδηε επίζδξ απυ Georgiadis et al. (1997) ηαζ έηζζ εεςνμφκηαζ έκα απυ ηα πζμ «απεηινύκελα» εκδζαζηήιαηα ηυζμ ζηδκ Δθθάδα υζμ ηαζ ζηδκ Κεκηνζηή Δονχπδ (Ellenberg, 1988). 223

235 οιπεναζιαηζηά, δ ζοζηδιαημπμίδζδ ημο βεκζημφ πνμηφπμο ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ δεκ ήηακ ζαθήξ. Ο ηονζυηενμξ θυβμξ πμο είκαζ ηυζμ δφζημθμ κα ζοζηδιαημπμζδεμφκ ηα βεκζηά πνυηοπα ηδξ αθάζηδζδξ ζηα πανυπεζα ηιήιαηα, είκαζ δ έθθεζρδ αδζαηάναπηςκ πενζμπχκ. Ηδζαίηενα, ζημ αυνεζμ διζζθαίνζμ υπμο οπήνλε έκημκδ ακενςπμβεκήξ επίδναζδ είκαζ πμθφ δφζημθδ δ βεκζηεοιέκδ πενζβναθή ηςκ πνμηφπςκ ηςκ θοζζηχκ πανυπεζςκ ζπδιαηζζιχκ (Ευβηανδξ, 2009; NCR, 2002; Harris, 1999). Ζ ακενχπζκδ πανέιααζδ ζηα πανυπεζα μζημζοζηήιαηα θαίκεηαζ κα ζοκδέεηαζ ηονίςξ ιε ηζξ πνήζεζξ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ, ιε ηζξ πανειαάζεζξ ζηδκ υπεδ ηαζ ηέθμξ ιε ηδκ έθθεζρδ μζημθμβζηήξ αηεναζυηδηαξ ζε μθυηθδνμ ημ οδάηζκμ μζημζφζηδια. Δπίζδξ, ζηδκ Δονχπδ, ηαζ ζδζαίηενα ζηα πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ ζηζξ Μεζμβεζαηέξ πχνεξ, είκαζ δφζημθμ κα δζαηνζεμφκ μζ θοζζηέξ απυ ηζξ ακενςπμβεκείξ δζαηαναπέξ ζημ μζημζφζηδια ηαζ ζοκήεςξ ιυκμ ζημκ άκς νμο ηςκ πμηαιχκ επζηναημφκ διζ-θοζζηέξ ζοκεήηεξ, υπμο ιπμνμφκ κα ακαπηοπεμφκ ηαζ θοζζηά πανυπεζα δάζδ (Ferreira et al., 2002; Yon & Tendron, 1961). Δπμιέκςξ, μ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ζοκεδηχκ ακαθμνάξ ηαεχξ ηαζ μ παναηηδνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ, πμο ζοκδέμκηαζ ιε ηζξ εθάπζζηα ηνμπμπμζδιέκεξ πενζμπέξ απμηεθεί ηνίζζιμ πανάβμκηα ζηδ δζαδζηαζία δζάηνζζδξ ηαζ ηαεμνζζιμφ ηςκ πανυπεζςκ πνμηφπςκ αθάζηδζδξ. Βηβιηνγξαθία Ξελόγισζζε Βηβιηνγξαθία Aguiar, F.C, Ferreira, M.T., Morreira, I.S. & Albuquerque, A., Riparian types in a Mediterranean basin. Aspects of Applied Biology, 58: Aguiar, F.C. & Ferreira, M.T., Human-disturbed landscapes: effects on composition and integrity of riparian woody vegetation in the Tagus river basin, Portugal. Environmental Conservation, 32: Aguiar, FC, Ferreira, MT. & Moreira, I., Exotic and native vegetation establishment following channelization of a western Iberian river. Regulated Rivers: Research & Management, 17: Allan, J.D., Landscapes and riverscapes: the influence of land-use on stream ecosystems. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 35: Amoros, C, Bornette, G. & Henry, CP., Environmental auditing. A vegetation based method for ecological diagnosis of riverine wetlands. Environmental Management, 25: Buffagni, A. & Kempt, J.L., Looking beyond the shores of the United Kingdom: addenda for the application of River Habitat Survey in Southern European rivers. Journal of Limnology, 61(2):

236 Dafis, S., Papastergiadou, E., Georghiou, K., Babalonas, D., Georgiadis, Th., Papageorgiou, M., Lazaridou, E. & Tsiaoussi, B., The Greek Habitat Project: NATURA An Overview. Commission of the European Communities, Goulandris Natural History Museum, 917pp, Thessaloniki. Ellenberg, H., Vegetation Ecology of Central Europe, 4 th Edit., Cambridge University Press. 753pp. Ferreira, M.T. & Aguiar, F.C., Riparian and aquatic vegetation in Mediterranean-type streams (Western Iberia). Limnetica, 25: Ferreira, M.T., Aguiar, F.C. & Nogueira, C., Changes in riparian woods over space and time: Influence of environment and land use. Forest Ecology and Management, 212: Ferreira, M.T., Albuquerque, A., Aguiar, F.C. & Sidorkewich, N., Assessing reference sites and ecological quality of river plant assemblages from an Iberian basin using a multivariate approach. Archive Hydrobiology, 155: Fotiadis, G., 2004: Phytosociological forest units of the Greek part ofmount Belles and of Krousia Mountains. Ph.D. Thesis. Aristot. Univ.Thessaloniki, Thessaloniki (in Greek). Gallego-Fernandez, J.B., Garcıa-Mora, M.R. & Garcıa-Novo, F., Small wetlands lost: a biological conservation hazard in Mediterranean landscapes. Environmental Conservation, 26(3): Gasith, A. & Resh, V.H., Streams in Mediterranean climate regions: a biotic influences and biotic responses to predictable seasonal events. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematic, 30: Georgiadis, T., Dimopoulos, P. & Dimitrellos, G., The flora and vegetation of the Acheron Delta (W. Greece). Aiming at Natura Conservation. Phyton (Horn, Austria), 37: Goldstein, R.M., Carlisle, D.M., Meador, M.R. & Short, T.M., Can basin land-use effects on physical characteristics of streams be determined at broad geographic scales? Environmental Monitoring and Assessment, 130: Gray, J.R. & Eddington, J.M., Effects of woodland clearance on stream temperature. Journal of the Fisheries Research Board of Canada, 26: Harris, R.R., Defining Reference Conditions for Restoration of Riparian Plant Communities: Examples from California, USA. Environmental Management, 24: Horvat, I., Glavae, V. & Ellenberg, Ζ., Vegetation Südosteuropas. G. Fisher Verlag. Stuttgart. Hughes, F.M.R., The Flooded Forest: Guidance for policy maker and river manager in Europe on the restoration of floodplain forests. FLOBAR2, Department of Geography, University of Cambridge, UK. 96pp. Hupp, C.R. & Massimo, R., Riparian Vegetation Patterns in Relation to Fluvial Landforms and Channel Evolution along Selected Rivers of Tuscany (Central Italy). Annals of the Association of American Geographers, 97: Iverson, ME (1998). Effects of Arundo donax on water resources, CalEPPC News, p. 10. Ivits, E., Cherlet, M., Mehl, W. & Sommer, S., Estimating the ecological status and change of riparian zones in Andalusia assessed by multi-temporal AVHHR datasets. Ecological Indicators, 9: Karagianni, P., Tiniakou, A. & Georgiadis, Th., A distribution model of habitat types along the rivers of W Greece: a case-study. Fresenius Environmental Bulletin, 17: Kärpäti, I. & Kärpäti, V., Die Zönologischen Verhälmisse der Auenwälder Albanies Act Bot. Acad.Sci.Hung, 7 (3-4): Budapest. Kondolf, G., Kattelmann, R., Embury, D. & Erman, C., Status of Riparian Habitat. Sierra Nevada Ecosystem Project: Final report to Congress, vol. II, Assessments and scientific basis for 225

237 management options. Davis: University of California, Centers for Water and Wildland Resources, Lance, G.N. & Williams, W.T., A general theory of classificatory sorting strategies. I. Hierarchical systems. Computer Journal, 9: McCune, B. & Mefford, M.J., PC-ORD. Multivariate Analysis of Ecological Data, Version 4. MjM Software Design, Gleneden Beach, OR, USA. 237pp. McKevlin, M.R., Hook, D.D. & Rozelle, A.A Adaptations of plants to flooding and soil waterlogging. In: Messina, M.G., Conner, W.H. (Eds.), Southern Forested Wetlands: Ecology and Management. Lewis Publishers/CRC Press, Boca Raton, FL, USA. McWilliams, J.D., Arundo donax. In: Fire effects information system, (online), US Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, Fire Sciences Laboratory (producer), Mitsch, W. J. & Gosselink, J.G., Wetlands. Third Edition. Wiley. New York. Molina, J.A., Pertlnez, C., Diez, A. & Casermeir, M.A Vegetation composition and zonation of a Mediterranean braided river floodplain. Belgium Journal of Botany, 137 (2): Munné, A., Prat, N., Solà, C., Bonada, N. & Rieradevall, M., A simple field method for assessing the ecological quality of riparian habitat in rivers and streams: QBR index. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 13: Naicheng Wu, Qinghua Cai, Nicola Fohrer Development and evaluation of a diatom-based index of biotic integrity (D-IBI) for rivers impacted by run-of-river dams. Ecological Indicators 18: Naiman, R.J., Decamps, H. & Pollock, M., The role of riparian corridors in the maintaining regional biodiversity. Ecological Applications, 3(2): Osborne, L.L. & Kovacic, D.A., Riparian vegetated buffer strips in water-quality restoration and stream management. Freshwater Biology, 29: Padro, I., Poikane, S, Bonne, W., Uszko, W., van de Bund, W., Owen, R., Kelly, M., Pont, D., Birk, S., Bennett, C. & Gómez-Rodríguez, C., 2010: Revision of the consistency in Reference Criteria application in the phase one of the European Intercalibration Exercise, Cross GIG Guidance on Reference conditions - IC phase two. Final version pp Paul, M.J. & Meyer, J.L Streams in the urban landscape. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 32: Pinay, G., Decamps, H., Chauvet, E. & Fustec, E., Functions of ecotones in fluvial ecosystems. In: The ecology and Management of Aquatic-terrestrial Ecotones, pp Eds R.J.Naiman and H Decamps. Man and the Biosphere Series, Paris. Prieditis, N., Evaluation frameworks and conservation system of Latvian forests. Biodiversity and Conservation, 11: , Raven, P.J., Fox, P., Everard, M., Holmes N.T.H. & Dawson, F.H., River Habitat Survey: a new system for classifying rivers according to their habitat quality. In: Freshwater Quality: Defining the Indefinable? P. J. Boon & D. L. Howell (eds.): Stationery Office, Edinburgh. Raven, P.J., Holmes, N.T., Vaughan, I.P., Dawson, F.H. & Scarlett, P., Benchmarking habitat quality: observation using River Habitat Survey on near-natural streams and rivers in northern and Western Europe. Aquatic Conservation and Marine Science, 20: Raven, R., Holmes, N.T., Naura M., Dawson, F.H. & Everard, M., Quality assessment using River Habitat Survey data. Aquatic Conservation, Marine and Freshwater Ecosystems, 8: Raven, R., Holmes, N.T., Naura, M. & Dawson, E.H., Using river habitat survey for environmental assessment and catchment planning in the U.K. Hydrobiologia, 422/423:

238 Rezk, MR & Edany, TY (1979). Comparative responses of two reed species to water table levels, Egyptian Journal of Botany, 22: Rodríguez-González, P.M., Ferreira, M.T. & Ramil-Rego, P Northern Ibero-Atlantic wetland woods vegetation types and within-stand structure. Forest Ecology and Management, 203: Rot, B.W., Naiman, R.J. & Bilby, R.E., Stream channel configuration, landform, and riparian forest structure in the Cascade Mountains, Washington. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 57(4): Sagers, C.L. & J. Lyon Gradient analysis in a riparian landscape: contrasts among forest layers. Forest Ecology and Management, 96: Salinas, M.J., Blanca, G. & Romero, T., Evaluating riparian vegetation in semi-arid Mediterranean watercourses in the south-eastern Iberian Peninsula. Environmental Conservation, 27 (1): Schnitzler, A River dynamics as a forest process: interactions between fluvial systems and alluvial forests in large European river plains. Botanical Review, 63: Statzner, B. & Kohmann, F., River and stream ecosystems in Austria, Germany, and Switzerland. Pages in C. E. Cushing, K. W. Cummins, and G. W. Minshall (editors). River and stream ecosystems. Elsevier, Amsterdam. Strid, A. & Tan, K., Flora Hellenica. Vol. 1. Koeltz Scientific Books. Thomson, J., Hart, D., Charles, D., Nightengale, T., Winter, D., Effects of removal of a small dam on downstream macroinvertebrate and algal assemblages in a Pennsylvania stream. Journal of the North American Benthological Society 24: USDA (2008). Field Release of the Arundo Wasp, Tetramesa romana {Hymenoptera: Eurytomidae}, an Insect for Biological Control of Arundo donax {Poaceae}, in the Continental United States Environmental Assessment October Vasilopoulos, G., Analysis of the floristic structure and study of succession on the natural and anthropogenous plant communities of Nestos riparian forest. Master Thesis, Aristotle University of Thessaloniki. 107pp. Vought, L.B.M., Dahl, J., Pederson, C.L. & Lacoursiere, J.O., Nutrient retention in riparian ecotones. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 23: Wiens, J.A., Riverine landscapes: taking landscape ecology into the water. Freshwater Biology, 47: Wiens, J.A., Crawford, C.S. & Gosz, J.R., Boundary dynamics: a conceptual framework for studing landscape ecosystems. Oikos, 45: Wu, N., Tang, T., Zhou, S., Jia, X., Li, D., Liu, R., Cai, Q., Changes in benthic algal communities following construction of a run-of-river dam. Journal of the North American Benthological Society 28: Yon, D. & Tendron, G., Alluvial Forests in Europe. Nature and the Environment Series, 22. Strasbourg: Council of Europe. Zogaris, S., Chatzinikolaou, G. & Dimopoulos, P., Riparian woodland flora in upland rivers of Western Greece. Mediterranean Marine Science, 9: Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Εμβηανδξ,., Υαηγδνααζάκδξ, Β., Οζημκυιμο, Α.Ν., Γζαημοιή,. ηαζ Π. Γδιυπμοθμξ, Πανυπεζεξ Εχκεξ ζηδκ Δθθάδα-Πνμζηαηεφμκηαξ ηζξ παναπμηάιζεξ μάζεζξ γςήξ. ΔΛΚΔΘΔ-Ηκζηζημφημ Δζςηενζηχκ Τδάηςκ. Αεήκα. 95 ζεθ. Νηάθδξ, π., Σα δάζδ ηδξ Δθθάδαξ. Μμοζείμ Γμοθακδνή Φοζζηήξ Ηζημνίαξ. Θεζζαθμκίηδ. 192 ζεθ. 227

239 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ-ΤΕΖΣΖΖ ΜΔΡΟ Γ Γηεξεύλεζε ηεο επνρηθήο θαη δηαρξνληθήο δηαθύκαλζεο ησλ πδξόβησλ καθξνθύησλ ζε κεζαίνπο πεδηλνύο πνηακνύο ηεο Γ. Διιάδαο. Γ.1. Δηζαγσγή-θνπόο Σμ πμηάιζ ςξ ακμζπηυ μζημζφζηδια δέπεηαζ ζζπονέξ αθθδθεπζδνάζεζξ απυ ηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο. Οζ δζάθμνεξ ααζμηζηέξ ηαζ αζμηζηέξ δζαδζηαζίεξ, ηαεχξ ηαζ μζ ακενχπζκεξ πανειαάζεζξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ημο, ζηδκ πθδιιονζηή ηαζ ηδκ πανυπεζα γχκδ ηαεχξ ηαζ δ πμζυηδηα ημο κενμφ ηαεμνίγμοκ ηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ ηαζ πακίδαξ ηαζ ηαη επέηηαζδ ημκ μζημθμβζηυ παναηηήνα ημο μζημζοζηήιαημξ (Baattrup-Pedersen & Riis, 1999; Biggs, 1996; Fox, 1992; Dawson, 1978). Ζ ηαηακμιή ηςκ μνβακζζιχκ ζημ πμηάιζμ μζημζφζηδια ζπεηίγεηαζ ιε ημ οδνμθμβζηυ ηαεεζηχξ ηαζ ηζξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ζοκεήηεξ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ζε ηάεε πςνζηυ επίπεδμ ημο πμηαιμφ (Principe, 2008; Maddock, 1999; Hildrew, 1996). Οζ ημζκυηδηεξ ηςκ οδνυαζςκ μνβακζζιχκ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηαζ ηςκ ιαηνμθφηςκ, επδνεάγμκηαζ απυ πμθθμφξ ααζμηζημφξ πανάβμκηεξ, υπςξ είκαζ ηα ενεπηζηά ζημζπεία ημο κενμφ ηαζ ημο ζγήιαημξ, ημ θςξ, ηα θενηά οθζηά ηαζ ηδ δζαηφιακζδ ηδξ ζηάειδξ ημο κενμφ (Maltchik et al., 2007; Wetzel, 2001). Δίκαζ επίζδξ βκςζηυ υηζ μζ θοηζηέξ ζοκαενμίζεζξ αθθάγμοκ ζε δμιή ηαζ ζφκεεζδ ηαηά ιήημξ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ δζααάειζζδξ απυ ηζξ μνεζκέξ πνμξ ηζξ πεδζκέξ πενζμπέξ. Ζ δζαθμνμπμίδζδ ζηζξ αζμημζκυηδηεξ, δ μπμία μθείθεηαζ ζε πενζααθθμκηζημφξ πανάβμκηεξ, ηαθείηαζ Φπζηθή δηαθύκαλζε (Natural variability). Ζ δζαηφιακζδ αοηή εοεφκεηαζ βζα ηδκ πανμοζία ή ηδκ απμοζία εζδχκ ιαηνμθφηςκ ζε ιζα πενζμπή ηαζ δ βκχζδ ημο πςνζημφ ηαζ ημο πνμκζημφ πνμηφπμο δζαηφιακζδξ ηςκ θοημημζκμηήηςκ απμηεθεί ηνίζζιμ ζδιείμ βζα ηδ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ. Ζ ηαηακυδζδ 228

240 ηδξ θοζζηήξ δζαηφιακζδξ εκυξ μζημθμβζημφ ζοζηήιαημξ ηαζ ηςκ ααζμηζηχκ ζοκεδηχκ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ, απμηεθεί εειεθζχδδ βκχζδ, δ μπμία απαζηείηαζ βζα ηδκ εθανιμβή υθςκ ηςκ Πενζααθθμκηζηχκ Πμθζηζηχκ ηαζ ηςκ Οδδβζχκ Γζαπείνζζδξ (Hawkins et al., 2010). Ζ οπμαάειζζδ ηςκ οδάηζκςκ ηαζ ηςκ πανυπεζςκ μζημζοζηδιάηςκ πνμηαθεί πμθθά ενςηήιαηα, υπςξ βζα πανάδεζβια: Πώο δηαρσξίδεηαη ε θπζηθή πνηθηιόηεηα από ηελ αλζξσπνγελή ππνβάζκηζε; Ση δνκή είραλ νη βηνθνηλόηεηεο πξηλ από ηελ αλζξσπνγελή ππνβάζκηζε; Τπάξρνπλ είδε, ηα νπνία είλαη ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρώλ κε ειάρηζηε ή θαζόινπ ηξνπνπνίεζε, θαη εάλ λαη, πνηα είλαη απηά; Τπάξρνπλ είδε θαη ζε πνηεο αθζνλίεο κπνξνύλ λα ραξαθηεξίζνπλ ην νηθνζύζηεκα σο ππνβαζκηζκέλν; Όθα αοηά ηα ενςηήιαηα βζα κα απακηδεμφκ πνεζάγμκηαζ πνυκζα επζζηδιμκζηήξ ένεοκαξ. Όιςξ, βζα κα ιπμνέζεζ δ επζζηήιδ κα αλζμθμβήζεζ ηαζ κα πνμζηαηεφζεζ ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηςκ πμηάιζςκ μζημζοζηδιάηςκ, απαζηείηαζ ιζα ααεφηενδ ηαηακυδζδ ηδξ θφζδξ ηςκ δζαθμνεηζηχκ ηφπςκ πμηαιχκ ηαζ ηςκ επζπηχζεςκ ζε αοηά (Kuhar et al., 2010; Meilinger et at., 2005; Meilinger, 2003). Ζ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ, βζα κα ηαθφρεζ ζε έκα ιεβάθμ ααειυ ηδ πςνζηή δζαηφιακζδ ηςκ αζμημζκςκζχκ, απαζηεί απυ ηα Κνάηδ Μέθδ, κα δδιζμονβήζμοκ ηδ δζηή ημοξ ηππνινγία, δ μπμία εα πνέπεζ κα ααζίγεηαζ ζε ιζα ζεζνά απυ ααζμηζηέξ παναιέηνμοξ. φιθςκα ιε ημοξ ηφπμοξ δζαααειμκυιδζδξ ηςκ πμηαιχκ ηδξ Μεζμβείμο (Πίκαηαξ 1.2, ζεθ. 18), μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ ηαλζκμιμφκηαζ ζημκ ηφπμ δζαααειμκυιδζδξ RM-2 ηαζ παναηηδνίγμκηαζ ςξ «Μεζαίνπ ηύπνπ πεδηλέο» πενζμπέξ. Ζ ηοπμθμβία αοηή πνμζθένεζ επανηέξ επίπεδμ δζάηνζζδξ ηςκ ηφπςκ πμηαιχκ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ, ζε εεκζηυ υιςξ επίπεδμ ηαζ βζα ζημπμφξ δζενεφκδζδξ ηδξ θοζζηήξ δζαηφιακζδξ, απαζηείηαζ μ δζαπςνζζιυξ ηςκ πενζμπχκ κα βίκεζ ζε ιεβαθφηενμ ααειυ θεπημιένεζαξ ζε υηζ αθμνά ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά ηαζ ηθζιαημθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηάεε πενζμπήξ. Ανπζηυξ ζημπυξ ημο ηεθαθαίμο αοημφ είκαζ δ ηοπμθμβζηή δζάηνζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ιε ιζα ζεζνά ααζμηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ, ιε ζημπυ ηδ ιείςζδ ζημ εθάπζζημ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, δ μπμία μθείθεηαζ ζηδκ πενζααθθμκηζηή ηθίζδ. Δπίζδξ, ααζζηυ ζηυπμ απμηεθεί μ έθεβπμξ ηδξ 229

241 δζαθμνμπμίδζδξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζε ηάεε ηιήια ημο πμηαιμφ, ακάιεζα ζηα έηδ (δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ-inter annual variability) ηαζ ζηζξ επμπέξ (επμπζηή δζαηφιακζδ- inter seasonal variability). Γζα ημκ έθεβπμ ηςκ δζαπνμκζηχκ ηαζ επμπζηχκ δζαηοιάκζεςκ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ, απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ είκαζ μζ πενζμπέξ κα είκαζ υζμ ημ δοκαηυκ πζμ θοζζηέξ ηαζ απαθθαβιέκεξ απυ ακενςπμβεκείξ επζδνάζεζξ, μζ μπμίεξ ίζςξ κα αθθάγμοκ ηδ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ (Kuhar et al., 2010). Δάκ μ ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηςκ δζαπνμκζηχκ ηαζ επμπζηχκ δζαηοιάκζεςκ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ θοηζηχκ ζοκαενμίζεςκ πναβιαημπμζδεεί ιυκμ ζε θοζζηέξ πενζμπέξ (πεξηνρέο αλαθνξάο), ηυηε μζ αθθαβέξ αοηέξ εα μθείθμκηαζ, ζε ιεβάθμ ααειυ, ζε αθθαβέξ, μζ μπμίεξ ζοιααίκμοκ ηάης απυ θοζζηέξ ζοκεήηεξ (ανμπυπηςζδ, εενιμηναζία, ηαπφηδηα κενμφ η.α.). Απχηενμξ ζηυπμξ ημο ηεθαθαίμο, πμο ίζςξ κα είκαζ ηαζ μ πζμ ηαεμνζζηζηυξ βζα ηδ δδιζμονβία ημο ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ, είκαζ μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. Ο πνμζδζμνζζιυξ δδθαδή, ζε ηάεε βεςιμνθμθμβζηυ ηιήια ημο πμηαιμφ, ηςκ εηδώλ αλαθνξάο, ημο αξηζκνύ ημοξ ηαζ ηδξ ζύλζεζεο ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ, ιε αάζδ ηζξ ζδιακηζηέξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, υπμο παναηδνήεδηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (έηδ-επμπέξ). Όπςξ πνμηφπηεζ απυ ηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60ΔΔ, ςξ θνηλόηεηα αλαθνξάο μνίγεηαζ δ αζμθμβζηή ημζκυηδηα, δ μπμία ακαιέκεηαζ κα παναηδνδεεί ζε πενζμπέξ ιε πμθφ ιζηνέξ ή ηαευθμο ακενςπμβεκείξ δζαηαναπέξ (European Commission, 2000; Verdonschot, 2000). Έηζζ, μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ, απμηεθεί ααζζηυ ζηάδζμ βζα ηδκ εθανιμβή ζοζηδιάηςκ αλζμθυβδζδξ ηαζ ηδκ ηαλζκυιδζδ ηςκ πενζμπχκ ιε αάζδ ηδκ μζημθμβζηή ημοξ πμζυηδηα. Γ.2. Μεζνδνινγία πξνζέγγηζεο Γ.2.1. Αβηνηηθή ηππνινγία θαη αλαγλώξηζε ησλ δηαθνξεηηθώλ ηύπσλ πνηακνύ Σα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ακηζπνμζςπεφμοκ ηζξ πμθφπθμηεξ αθθδθεπζδνάζεζξ ιεηαλφ ημο ηθίιαημξ, ηδξ βεςθμβίαξ, ημο ακαβθφθμο ηδξ πενζμπήξ ηαζ ζε ζοκδοαζιυ ιε ημ δοκαιζηυ παναηηήνα ημο πμηαιμφ επδνεάγμοκ ηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (Maltchik et al., 2007; Camargo et al., 2006; Wetzel, 2001; Baattrup-Pedersen & Riis, 1999; Haslam, 1978). ημ ηεθάθαζμ αοηυ 230

242 πανμοζζάγμκηαζ μζ ααζζημί ηφπμο πμηαιμφ, μζ μπμίμζ απακημφκ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ηαζ ηα ααζζηά βεςιμνθμθμβζηά ηαζ οδνμπδιζηά παναηηδνζζηζηά ημο ηάεε ηφπμο. ε ηάεε ζηαειυ δεζβιαημθδρίαξ, έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ ααζμηζηχκ παναιέηνςκ ηαηαβνάθδηακ ζημ πεδίμ, οπμθμβίζηδηακ ζημ ενβαζηήνζμ ή ζοθθέπεδηακ απυ ηζξ ηαηάθθδθεξ πδβέξ. Σα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ επζθέπεδηακ έηζζ, χζηε κα ιπμνμφκ κα πενζβνάρμοκ ηδκ ηάεε πενζμπή ζε δφμ πςνζηά επίπεδα: i) Μζηνμηθίιαηαξ (microscale) πμο αθμνά ηζξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ή οπμθμβίζηδηακ ζε επίπεδμ δεζβιαημθδπηζηήξ επζθάκεζαξ, δδθαδή ιήημξ ηακαθζμφ 100 ιέηνςκ ηαζ πθάημξ ιέπνζ ημ ορδθυηενμ ζδιείμ ηδξ υπεδξ (bank top) ηαζ ii) Μαηνμηθίιαηαξ (macroscale) πμο αθμνά ηζξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ή οπμθμβίζηδηακ ζε ιήημξ πμηαιμφ απυ 500 ιέπνζ 1000 ιέηνςκ ηαζ πθάημξ ηακαθζμφ 50 ιέηνα πίζς απυ ημ ορδθυηενμ ζδιείμ ηδξ υπεδξ (bank top). Ακαθοηζηά, ηα παναηηδνζζηζηά ζε επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ αθμνμφκ: 1) ημ ιέζμ αάεμξ, 2) ηδ ιέζδ ηαπφηδηα κενμφ, 3) ημ πθάημξ ημο ηακαθζμφ, 4) ημ πθάημξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, 5) ημ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηδξ ηάεε μιάδαξ οπμζηνχιαημξ ημίηδξ (% Big, % Medium ηαζ % Fine), 6) ηδκ ηθίζδ ηδξ ημζθάδαξ (%), 7) ηδκ ηάλδ πμηαιμφ (Strahler s order), 8) ηδ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ, 9) ημκ ηφπμ εκδζαζηήιαημξ, 10) ημ ορυιεηνμ ηδξ εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ, 11) ημ βεςβναθζηυ πθάημξ ηαζ ιήημξ (Γεςβναθζηχκ οζηδιάηςκ Δκημπζζιμφ), 13) ηδκ απυζηαζδ ηδξ ηάεε εέζδξ απυ ηδκ ημκηζκυηενδ πδβή ηαζ απυ ηδ εάθαζζα (Γεςθμβζημί πάνηεξ 1:50 000). Δπζπνυζεεηα, δεδμιέκα ηα μπμία αθμνμφκ ζημ εονφηενμ πςνζηυ επίπεδμ ηδξ ιαηνμηθίιαηαξ, θήθεδηακ απυ Γεςθμβζημφξ πάνηεξ, απυ ηδκ Δεκζηή Μεηεςνμθμβζηή Τπδνεζία ηαζ απυ ηδ πνήζδ ημο θμβζζιζημφ Γεςβναθζηχκ οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ (GIS). οβηεηνζιέκα πνδζζιμπμζήεδηακ ηα αηυθμοεα δεδμιέκα: 1) ιέζδ εηήζζα εενιμηναζία αένα ηαζ 2) ιέζδ εηήζζα ανμπυπηςζδ βζα ηα έηδ απυ ημοξ ημκηζκυηενμοξ ιεηεςνμθμβζημφξ ζηαειμφξ ηςκ Ηςακκίκςκ, Άνηαξ ηαζ Ζβμοιεκίηζαξ, 3) ζημζπεία βζα ηδκ εηήζζα πανμπή (discharge) απυ ημ Ηκζηζημφημ Γεςθμβζηχκ ηαζ Μεηαθθεοηζηχκ Δνεοκχκ (ΗΓΜΔ), 4) πμζμζηά πανμοζίαξ βεςθμβζημφ οπμαάενμο (αιινπβηαθό, αζβεζηνιηζηθό ηαζ θιύζρεο), ηα μπμία οπμθμβίζηδηακ απυ ημοξ 231

243 Γεςθμβζημφξ πάνηεξ ηδξ πενζμπήξ (ηθίιαηα 1:50 000), 5) δ ιμνθή ηδξ ημζθάδαξ, δ μπμία ηαηαβνάθδηε ζφιθςκα ιε ηδξ ηαηδβμνίεξ ημο RHS (RHS, Manual, 2003; Raven et al., 1998), 6) οπμθμβζζιυξ ηδξ έηηαζδξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ, δ μπμία πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ημο θμβζζιζημφ Γεςβναθζηχκ οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ (GIS) ηαζ ηέθμξ 7) μ παναηηδνζζιυξ ηδξ ζοκέπεζαξ ημο πμηαιμφ (sinuosity) (Πανάνηδια VII), μ μπμίμξ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ Γεςθμβζηχκ πανηχκ, δμνοθμνζηχκ εζηυκςκ ηαζ ιε παναηήνδζδ αενμθςημβναθζχκ ηδξ πενζμπήξ (έημξ 2006) ιε ηδ πνήζδ ηςκ Γεςβναθζηχκ οζηδιάηςκ Πθδνμθμνζχκ. Ο παναηηδνζζιυξ ηδξ ζοκέπεζαξ ημο πμηαιμφ ααζίζηδηε ζηζξ ηαηδβμνίεξ μζ μπμίεξ πνμηείκμκηαζ απυ ηζξ Οιάδεξ Γζαααειμκυιδζδξ βζα ηα πμηάιζα (Pardo et al., 2010) ηαζ πενζθαιαάκεζ ηζξ ελήξ ηαηδβμνίεξ: i) Φοζζηά πενζμνζζιέκμ πμηάιζ (naturally constrained), ii) πμηάιζ ιε πθεονζηά ηακάθζα (Braided), υηακ ημ πμηάιζ πςνίγεζ ζε πμθθά ηακάθζα ηα μπμία επακεκχκμκηαζ ηαζ δ ειθάκζζδ ημο πμηαιμφ αθθάγεζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ιεβάθςκ πθδιιφνςκ iii) πμηάιζ ζε Δθζημεζδέξ ζπήια (sinuous), υηακ παναηηδνίγεηαζ απυ πμθθέξ ηαιπφθεξ ηαζ ζηνμθέξ ηαζ iv) Μαζακδνζηυ ηακάθζ (meandering) ιε ηακμκζημφξ (regular) ή ειηθνεηδείο (tortuous) ιαζάκδνμοξ, υηακ ημ πμηάιζ αθθάγεζ ηδ εέζδ ημο ηαηά ιήημξ ηδξ ημζθάδαξ ιε ηδκ απυεεζδ ζγήιαημξ ζημ εζςηενζηυ ηςκ ζηνμθχκ, εκχ ηαοηυπνμκα πναβιαημπμζείηαζ δζάανςζδ ζηδκ ελςηενζηή πθεονά ημοξ (Πανάνηδια VII). Γζα ηδκ επίηεολδ ηακμκζηήξ ηαηακμιήξ ζημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ, υθεξ μζ ιεηααθδηέξ οπέζηδζακ θμβανζειζηυ ιεηαζπδιαηζζιυ εηηυξ ηςκ δοαδζηχκ ιεηααθδηχκ. Γζα ηδ δζάηνζζδ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ εκμηήηςκ εθανιυζηδηε δ έκκεζε αλάιπζε δηαβάζκηζεο (Indirect gradient analysis). Οζ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ πανάιεηνμζ ακαθφεδηακ πνδζζιμπμζχκηαξ ηδκ ηεπκζηή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) βζα ημκ ηαεμνζζιυ ημο ιήημοξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ ζημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ ηδκ επζθμβή ηδξ ηαηάθθδθδξ ηεπκζηήξ ηαλζεέηδζδξ (ordination technique). Σμ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ (ημο πνχημο άλμκα ηαλζεέηδζδξ) είπε ηζιή <<4 ζημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ. Έηζζ, πνδζζιμπμζήεδηε δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), πνδζζιμπμζχκηαξ ςξ παναιέηνμοξ, ηα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηάεε πενζμπήξ. Δπίζδξ, δ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Ακηζζημζπζχκ (Canonical Correspondence Analysis, CCA) εθανιυζηδηε βζα 232

244 ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ δζαθμνεηζηχκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ πνμηφπςκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, υπςξ ηαζ βζα ηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ, μζ μπμίεξ εοεφκμκηαζ βζα ηζξ δζαθμνεηζηέξ βεςιμνθμθμβζηέξ εκυηδηεξ (Geomorphological Units). Όθεξ μζ πμθοπαναβμκηζηέξ ακαθφζεζξ πναβιαημπμζήεδηακ ιε ημ ζηαηζζηζηυ πνυβναιια CANOCO 4.5 ηαζ δ απεζηυκζζδ ζε βναθήιαηα πναβιαημπμζήεδηε ιε ημ CanoDraw Γζα ηδκ ακάθοζδ ηςκ ααζμηζηχκ παναηηδνζζηζηχκ βζα ηάεε έκακ απυ ημοξ ηφπμοξ πμηαιχκ μζ μπμίμζ πνμέηορακ απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), εθανιυζηδηε Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA). Γ.2.2. Δπηινγή ησλ πεξηνρώλ αλαθνξάο διακηζηυ ιένμξ ηδξ επζζηδιμκζηήξ ένεοκαξ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ οδάηζκςκ μζημζοζηδιάηςκ απμηεθεί δ εβηαείδνοζδ «ζεκείσλ ειέγρνπ» (benchmark) βζα ηδ ζφβηνζζδ ηςκ πενζμπχκ πνμξ αλζμθυβδζδ. Ζ ζδέα πίζς απυ ηδκ πνμζέββζζδ ηδξ ηαηάζηαζδξ ακαθμνάξ (reference condition), ςξ ζδιείμ εθέβπμο, πενζθαιαάκεζ ηδ ζφβηνζζδ ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ πνμξ αλζμθυβδζδ ζοβηνίκμκηαξ ηδκ απυηθζζή ημοξ απυ ηδκ ζδακζηή ηαηάζηαζδ (Hawkins et al., 2010). Μζα ηέημζα αλζμθυβδζδ ελανηάηαζ απυ δφμ ζημζπεία: α) ηδ ιέηνδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηδξ οπυ ελέηαζδ πενζμπήξ, δ μπμία ζοκήεςξ εηθνάγεηαζ ιε ηδκ ηζιή εκυξ δείηηδ ηαζ α) ηδκ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ιε υιμζα οδνμβεςιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά έηζζ, χζηε κα οπμθμβζζηεί μ ααειυξ απυηθζζδξ ηδξ πενζμπήξ απυ ηδκ επζεοιδηή ηαηάζηαζδ (Hawkins et al., 2010). Υςνίξ ηζξ ηοπμπαναηηδνζζηζηέξ ζοκεήηεξ ακαθμνάξ, ημ πθαίζζμ ενιδκείαξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ είκαζ πενζμνζζιέκμ ηαεχξ δ δζαθμνμπμίδζδ απυ ηδκ ηαηάζηαζδ ακαθμνάξ ιπμνεί κα μθείθεηαζ ζηδ θοζζηή δζαηφιακζδ. Ζ έκκμζα ηςκ ζοκεδηχκ ακαθμνάξ (Reference & Benchmark sites), έπεζ εθανιμζηεί ιε επζηοπία ζημ Ζκςιέκμ Βαζίθεζμ ιέζς ηδξ ακάπηολδξ ηαζ ηδξ εθανιμβήξ ημο ιμκηέθμο RIVPACS (Wright et al., 2000). Έπεζ επίζδξ, εθανιμζηεί ηαζ εηηυξ 233

245 Δονχπδξ, ζηδκ Αοζηναθία (Norris, 1994) ηαζ ζημκ Κακαδά (Reynoldson et al., 2000, 1995; Rosenberg et al., 2000). Πίλαθαο 4.Γ.1: Κνζηήνζα βζα ηδκ επζθμβή ηςκ ζηαειχκ ακαθμνάξ, δ μπμία πνμηείκεηαζ απυ ημοξ Pardo et al. (2010), βζα ηδκ άζηδζδ δζαααειμκυιδζδξ ζηδκ Δονχπδ. Table 4.C.1: Criteria for selecting reference sites as suggested by the European Intercalibration Exercise (Pardo et al., 2010). Πηέζεηο 1. Κακία ηξνπνπνίεζε 2. Μηθξή ηξνπνπνίεζε 3.Μεζαία ηξνπνπνίεζε 4.Τςειή ηξνπνπνίεζε Πξνθίι θαλαιηνύ/θαηά πιάηνο ηξνπνπνίεζε Μνξθνινγία θαλαιηνύ Καηά κήθνο ηξνπνπνίεζε Σνπηθή ηξνπνπνίεζε ελδηαηηήκαηνο Τδξνινγία θαλαιηνύ Δπίδξαζε από θξάγκα αλάληε ηεο πεξηνρήο Άληιεζε λεξνύ Αλαρώκαηα Αζηηθνπνίεζε Δπίδξαζε από ηε γεσξγία ζηελ πεξηνρή δίπια αθξηβώο από ην πνηάκη Κακέκαξ εβηζαςηζζιυξ ζημ ηακάθζ, ηαιία ηνμπμπμίδζδ ηδξ «θπζηθήο» δζαημιήξ ημο ηακαθζμφ. Καιία αφλδζδ ζηδκ ηαπφηδηα ημο κενμφ. Μζηνή ηνμπμπμίδζδ (θζβυηενμ απυ ημ 10% ημο ηιήιαημξ είκαζ επδνεαζιέκεξ απυ «Hard work»). Καιία αφλδζδ ζηδκ ηαπφηδηα ημο κενμφ. διακηζηή ηνμπμπμίδζδ (ημ ηφνζμ ηιήια είκαζ επδνεαζιέκμ απυ «Hard work». Αφλδζδ ζηδκ ηαπφηδηα κενμφ. Ηζπονή ηνμπμπμίδζδ (εοεοβνάιιζζδ πμηαιμφ, ηεπκδηυ πνμθίθ). Αφλδζδ ζηδκ ηαπφηδηα κενμφ. Καιία ηνμπμπμίδζδ - διακηζηέξ ηνμπμπμζήζεζξ Ηζπονέξ ηνμπμπμζήζεζξ Καιία ηνμπμπμίδζδ ηςκ εκδζαζηδιάηςκ ημο ηακαθζμφ, ηαιία "Soft work", ηαιία ζδιακηζηή ζγδιαημπμίδζδ, ηαιία ζδιακηζηή οπμαάειζζδ ηδξ ημίηδξ ημο ηακαθζμφ. Φοζζηά οδνμθμβζηά παναηηδνζζηζηά Καιία επίδναζδ απυ ηδ δδιζμονβία θνάβιαημξ ακάκηδ ηδξ πενζμπήξ Γεκ οπάνπεζ αθθαβή ζηδ νμή ημο κενμφ Γεκ οπάνπμοκ ακαπχιαηα βζα ηδκ πνμζηαζία απυ ηζξ πθδιιφνεξ Γεκ οπάνπμοκ ηεπκδηά παναηηδνζζηζηά ζηδκ πενζμπή (αζμιδπακία, αζηζηυξ ζζηυξ η.α) Απμοζία αβνμηζηχκ πενζμπχκ Δθαθνέξ αθθμζχζεζξ. <20% ηδξ πενζμπήξ επδνεάγεηαζ απυ "Soft work" διακηζηέξ ηνμπμπμζήζεζξ Ηζπονέξ ηνμπμπμζήζεζξ - διακηζηέξ ηνμπμπμζήζεζξ Ηζπονέξ ηνμπμπμζήζεζξ Δθαθνά επίδναζδ απυ ηδ δδιζμονβία θνάβιαημξ ακάκηδ ηδξ πενζμπήξ. Γεκ παναηδνμφκηαζ ζαθήξ ζοκέπεζεξ βζα ηδκ ζπεομπακίδα ζηδκ πενζμπή. Μζηνή επίδναζδ απυ ηδκ άκηθδζδ κενμφ (θζβυηενμ απυ ημ 10% ηδξ ιέζδξ εηήζζαξ νμήξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ιζαξ ηνίζζιδξ πενζυδμο) Πανμοζία ακαπςιάηςκ, δ απυζηαζδ απυ ημ ηφνζμ ηακάθζ ελαημθμοεεί κα πνμζθένεζ ζδιακηζηή πθάβζα ζοκδεζζιυηδηα διακηζηή επίδναζδ Ζ πενζμπή επδνεάγεηαζ ζδιακηζηά απυ ηδκ άκηθδζδ κενμφ πενζζζυηενμ απυ 10% Πανμοζία ηςκ ακαπςιάηςκ, δ απυζηαζδ απυ ημ ηφνζμ ηακάθζ ελαημθμοεεί κα επζηνέπεζ ηάπμζα πθεονζηή ζφκδεζδ - - Μζηνή επίδναζδ απυ ηδ βεςνβία διακηζηή επίδναζδ απυ ηδ βεςνβία Ηζπονέξ επζδνάζεζξ Ζ πενζμπή επδνεάγεηαζ έκημκα απυ ηδκ άκηθδζδ κενμφ άκς ημο 50% Πανμοζία ηςκ ακαπςιάηςκ βζα ηδκ πνμζηαζία απυ ηζξ πθδιιφνεξ, δεκ πθεονζηή ζοκδεζζιυηδηα Τρδθή επίδναζδ ηςκ αζηζηχκ ηαζ αζμιδπακζηχκ πενζμπχκ Τρδθή επίδναζδ απυ ηδ βεςνβία 234

246 Ζ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60ΔΔ έπεζ εκζςιαηχζεζ ηδκ ζδέα ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ (Hughes, 1995) ςξ εκζαίμ πθαίζζμ, ιε ζηυπμ ηδκ εκανιυκζζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ εθανιμβήξ ηςκ ζοζηδιάηςκ αλζμθυβδζδξ απυ δζαθμνεηζηέξ πχνεξ. Γζα ημ παναηηδνζζιυ ιίαξ πενζμπήξ, ςξ πεξηνρή αλαθνξάο, έπμοκ εηδμεεί απυ ηδκ Δονςπασηή Δπζηνμπή ζοβηεηνζιέκεξ Καηεοεοκηήνζεξ Γναιιέξ (European Commission, 2003), ηζξ μπμίεξ εα πνέπεζ ηα Κνάηδ Μέθδ κα αημθμοεήζμοκ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ βζα ηάεε ηφπμ πμηαιμφ. Οζ πενζμπέξ ακαθμνάξ εα πνέπεζ κα επζθεπεμφκ ανπζηά, ζε εεκζηυ επίπεδμ, βζα ηάεε ηφπμ πμηαιμφ ηαζ βζα ηάεε αζμθμβζηυ πμζμηζηυ ζημζπείμ λεπςνζζηά. ηδ ζοκέπεζα, μζ πενζμπέξ αοηέξ εα αλζμθμβδεμφκ ηαζ ζε επίπεδμ μιάδαξ δζαααειμκυιδζδξ. Γδθαδή, ζε ηάεε μιάδα δζαααειμκυιδζδξ (π.π. Μεζμβεζαηή μιάδα) ηαζ βζα ηάεε ηφπμ πμηαιμφ (π.π. R-M2), υπςξ επίζδξ ηαζ βζα ηάεε αζμθμβζηυ πμζμηζηυ ζημζπείμ, εα πνέπεζ κα ηαεμνζζημφκ μζ πενζμπέξ ακαθμνάξ. Βαζζηή πνμτπυεεζδ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ απμηεθμφκ ηα ηνζηήνζα δζαπςνζζιμφ ιεηαλφ ηςκ πενζμπχκ ιε ή πςνίξ ηνμπμπμίδζδ. Θα πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ, βζα κα παναηηδνζζηεί ιία πενζμπή ςξ πενζμπή ακαθμνάξ, εα πνέπεζ κα πθδνμί ζοβηεηνζιέκεξ πνμτπμεέζεζξ. Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ ηνζηδνίςκ έπμοκ πνμηαεεί απυ ημοξ Furse et al. (2006), ζηα πθαίζζα ημο Δονςπασημφ πνμβνάιιαημξ STAR, ιζα ζεζνά απυ ααζζηέξ ανπέξ, ζηζξ μπμίεξ εα πνέπεζ κα ααζζζηεί μ ηαεμνζζιυξ ηςκ ηνζηδνίςκ ακαθμνάξ (Πανάνηδια V). Γζα ηζξ ακάβηεξ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ, δ επζθμβή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ, εηηυξ απυ ηζξ ααζζηέξ ηαηεοεοκηήνζεξ βναιιέξ ηςκ Furse et al. (2006) αημθμφεδζε ηα υνζα ηάεε πίεζδξ πμο έεεζε δ Μεζμβεζαηή Γεςβναθζηή Οιάδα Γζαααειμκυιδζδξ (MedGIG) βζα ηα ιαηνυθοηα ζημοξ πμηαιμφξ (Πίκαηαξ 4.Γ.1) έηζζ, χζηε κα οπάνπεζ εκανιυκζζδ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ζε εεκζηυ ηαζ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ. Ο Πίκαηαξ 4.Γ.1, ακαθένεζ ακαθοηζηά ηζξ πζέζεζξ ηαζ ηζξ δζαααειίζεζξ ημοξ, μζ μπμίεξ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ εεςνμφκηαζ ςξ μζ ζδιακηζηυηενεξ. Τπάνπμοκ 4 ηαηδβμνίεξ επδνεαζιμφ ιζαξ πενζμπήξ απυ ηδκ ηάεε πίεζδ, 1. Καιία ηνμπμπμίδζδ (No alteration), 2. Μζηνή ηνμπμπμίδζδ (Low/ Slightly altered), 3. Μεζαία ηνμπμπμίδζδ (Medium/ Altered) ηαζ 4. Τρδθή ηνμπμπμίδζδ (High/highly altered). Δπζηνεπηυ υνζμ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ μνίζηδηακ μζ ηαηδβμνίεξ «1»: 235

247 Καιία ηνμπμπμίδζδ (No alteration), ζε ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ ήηακ απμδεηηή ηαζ δ ηαηδβμνζμπμίδζδ «2»: Μζηνή ηνμπμπμίδζδ (Low/ Slightly altered) (Πίκαηαξ 4.Γ.1). Γζα ημ ηνζηήνζμ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, ιέηνμ ημο ααειμφ ηνμπμπμίδζδξ απμηέθεζε δ ηζιή ημο δείηηδ QBR (Munné at al., 2003), υπμο ςξ υνζμ (threshold) πνδζζιμπμζήεδηε μ ααειυξ 75 ημο δείηηδ, δδθαδή δ πενζμπή πμο παναηηδνίγεηαζ απυ θοζζηή ηαηάζηαζδ ηαζ ηαθή πμζυηδηα (Πανάνηδια V). Γζα ηζξ πναηηζηέξ πνμζδζμνζζιμφ ηςκ πνήζεςκ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ, δ πνήζδ βδξ ημκηά ζηζξ υπεεξ ηςκ πενζμπχκ πνέπεζ κα είκαζ θοζζηή (natural land use) ζε πμζμζηυ πάκς απυ 70%. Δπίζδξ, πνδζζιμπμζήεδηακ ηνζηήνζα, ηα μπμία αθμνμφζακ ηδ πδιζηή πμζυηδηα ημο κενμφ, χζηε κα απμηθεζζημφκ πενζμπέξ ιε ζδιεζαηέξ πδβέξ νφπακζδξ ή ιε εζζνμή ενεπηζηχκ πμο επδνεάγμοκ ηδκ πενζμπή, ιε εζηζαηέξ πδβέξ εοηνμθζζιμφ, ιε εκδείλεζξ βζα μλίκζζδ ημο κενμφ ηαεχξ επίζδξ ηαζ ορδθέξ ηζιέξ εενιμηναζίαξ. Γ.2.3. Έιεγρνο ησλ επνρηθώλ θαη δηαρξνληθώλ δηαθπκάλζεσλ ζηελ θαηαλνκή ησλ πδξόβησλ καθξνθύησλ ζε θάζε γεσκνξθνινγηθή νκάδα Ζ δζενεφκδζδ ηςκ επμπζηχκ ηαζ δζαπνμκζηχκ δζαηοιάκζεςκ ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ ιαηνμθφηςκ ααζίζηδηε ζε επακαθδπηζηέξ δεζβιαημθδρίεξ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζήεδηακ επμπζηά (Καθμηαίνζ-Άκμζλδ-Φεζκυπςνμ), ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ εηχκ 2005, 2006 ηαζ οκμθζηά, επζθέπεδηακ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζε 6 δζαθμνεηζηά νέμκηα οδάηζκα ζχιαηα (πμηαιμί Απένμκηαξ, Λμφνμξ, Κςηοηυξ, Βμοαυ Ρέια, Ανδεοηζηυ ηακάθζ ηαζ Κακαθάηζ απυ Βαθακζδμνάπδ). Κάεε εέζδ δεζβιαημθδρίαξ παναηηδνίζηδηε ιε δφμ ηςδζημφξ, μζ μπμίμζ ακηζπνμζςπεφμοκ ηζξ επμπέξ (Καθμηαίνζ- Άκμζλδ- Φεζκυπςνμ) ηαζ ηα έηδ ( ). ηδ ζοκέπεζα, εθανιυζηδηακ βζα ηάεε βεςιμνθμθμβζηή εκυηδηα, δ μπμία δζαηνίεδηε απυ ηδκ ααζμηζηή ηοπμθμβία, δζαθμνεηζηέξ έιιεζεξ ακαθφζεζξ δζααάειζζδξ (DCA ή PCA) ακάθμβα ιε ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ ηαζ ηαηά πενίπηςζδ ακά έημξ ηαζ επμπή. Οζ ηζιέξ ηδξ αθεμκίαξ ηςκ εζδχκ, ζοπκά πανμοζζάγμοκ ελαζνεηζηά αζφιιεηνδ ηαηακμιή. Γζα ηδκ απμηνμπή ηςκ ορδθχκ ηζιχκ, μζ μπμίεξ επδνεάγμοκ ηδκ ηαλζεέηδζδ 236

248 ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ οπέζηδ θμβανζειζηή ιεηαηνμπή. Δπίζδξ, ζε ιμκμηυνοθεξ ιεευδμοξ, ηα ζπάκζα είδδ ιπμνεί κα έπμοκ οπεναμθζηά ιεβάθδ επζννμή ζηδκ ακάθοζδ ηςκ δεδμιέκςκ έηζζ, βζα κα ιεζςεεί δ επίδναζδ ηςκ ζπάκζςκ εζδχκ επζθέπεδηε δ εκημθή «Τπνβάζκηζε ζπάλησλ εηδώλ» (down weighting of rare species) (Ter Braak & Smilauer, 2002). Γζα ημκ έθεβπμ ηςκ επμπζηχκ δζαηοιάκζεςκ ελεηάζηδηε δ ζηαηζζηζηή δζαθμνά ημο εφνμοξ (gradient) ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ εέζεςκ ακά επμπή (Καθμηαίνζ- Άκμζλδ- Φεζκυπςνμ). Ο ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ ηαζ ημο εθέβπμο Kruskal-Wallis ακάθμβα ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ δεδμιέκςκ. Ζ ίδζα δζαδζηαζία εθανιυζηδηε ηαζ βζα ημκ έθεβπμ ηςκ δζαηοιάκζεςκ ακάιεζα ζηα έηδ ιε ηδ δζαθμνά υηζ μ ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ πναβιαημπμζήεδηε ζηζξ ηζιέξ ηςκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ εέζεςκ ακά έημξ (2005, 2006 ηαζ 2007). Γ.2.4. Πεξηγξαθή ησλ θνηλνηήησλ αλαθνξάο ησλ καθξνθύησλ ηυπμξ ημο πανυκημξ ηεθαθαίμο είκαζ δ πναβιαημπμίδζδ ηδξ ααζζηήξ ένεοκαξ, δ μπμία αθμνά ηζξ ημζκυηδηεξ ηςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ, έηζζ πμο κα είκαζ εθζηηή δ ελαβςβή ζοιπεναζιάηςκ βζα ηα παναηηδνζζηζηά ηςκ ημζκμηήηςκ αοηχκ. Γδθαδή πμζα είδδ παναηηδνίγμοκ ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ, εάκ είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δ πανμοζία ημοξ, πμζεξ είκαζ μζ αζμιμνθέξ μζ μπμίεξ ηονζανπμφκ, ζε πμζα πμζμζηά η.α. Ζ παναπάκς δζενεφκδζδ πναβιαημπμζείηαζ ζημ πθαίζζμ ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ ηαζ ζηα έηδ, βζα ηάεε βεςβναθζηή εκυηδηα λεπςνζζηά. Γδθαδή, ιεηά ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ επμπζηχκ ηαζ δζαπνμκζηχκ αθθαβχκ ηςκ «πεξηνρώλ αλαθνξάο», έβζκε πνμζπάεεζα παναηηδνζζιμφ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ζε ηάεε επμπή ηαζ έημξ υπμο παναηδνήεδηε ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δζαθμνά. Δπζπνυζεεηα, δίκμκηαζ ζημζπεία, ηα μπμία αθμνμφκ ηα θοηζηά taxa, ηαζ παναηηδνίγμοκ ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ, οπμθμβίγεηαζ δ πμζμζηζαία ειθάκζζδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηαζ πνδζζιμπμζμφκηαζ ηα απμηεθέζιαηα ζηδ δδιζμονβία εκυξ δείηηδ βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ πμηάιζςκ εκδζαζηδιάηςκ βζα πανυιμζμοξ ηφπμοξ πμηαιχκ ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ. Έηζζ, βζα ηάεε 237

249 ημζκυηδηα ακαθμνάξ ηαηαβνάθδηακ μ ανζειυξ ηςκ εζδχκ πμο απακημφκ ζε αοηέξ ηαζ ηα μπμία μκμιάγμκηαζ «είδε αλαθνξάο», υπςξ ηαζ δ ζφκεεζδ ηςκ πζμ ηάης πθςνζδζηχκ μιάδςκ (βζα μνζζιμφξ αθέπε ζεθ 382): % Φπθόθπηα (Phycophyta-Algae) % Υθςνμθφηδ (AlgaeGreen) % Ρμδμθφηδ (AlgaeRed) % Υανυθοηα (Charids) % Βξπόθπηα (Bryophytes) % Φοθθυανοα (Mosses, Brm) % Ζπαηζηά (Liverworts, BrI) % Πηεξηδόθπηα (Pteridophytes, PTE) % Διόθπηα (Helophytes, PHe) ηαηά Hutchinson (1975) %Hel herbids %Hel graminids % Τδξόθπηα (Hydrophytes, Hyd) ηαηά Hutchinson (1975) %Hyd parvopotamids %Hyd ceratophyllids %Hyd lemnids %Hyd myriophyllids %Hyd magnopotamids %Hyd natopotamids % Υεξζαία (Terrestrial, Terrs) Γ.2.5. ηαηηζηηθόο έιεγρνο ησλ δηαθνξώλ αλάκεζα ζηηο βηνθνηλόηεηεο αλαθνξάο θαη κε αλαθνξάο Ο ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Reference) ηαζ ζηζξ πενζμπέξ ιδ-ακαθμνάξ (Non-reference) πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA) ηαζ 238

250 ημο εθέβπμο Kruskal-Wallis, ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο ηνζηδνίμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ δεδμιέκςκ Kolmogorov-Smirnov. Γ.3. Απνηειέζκαηα Γ.3.1. Αλαγλώξηζε θαη ραξαθηεξηζκόο ησλ δηαθνξεηηθώλ ηύπσλ πνηακώλ Δλεηάζηδηακ 24 οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ αθμνμφζακ δφμ δζαθμνεηζηά πςνζηά επίπεδα (ιζηνμηθίιαηα & ιαηνμηθίιαηα), ςξ πνμξ ημ ααειυ ζδιακηζηυηδηαξ ημοξ ζηδ δζαιυνθςζδ ηςκ ηφπςκ πμηαιχκ. Ζ ηεπκζηή, δ μπμία επζθέπεδηε, ήηακ δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) αθμφ ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ιεηααθδηήξ (ημο πνχημο άλμκα ηαλζεέηδζδξ) είπε ηζιή <<4 ζημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ. Ο ηφνζμξ άλμκαξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ελδβεί ημ 42,9% ηαζ μ δεφηενμξ άλμκαξ ημ 14,4% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ. οκμθζηά, δ αενμζζηζηή πμζμζηζαία δζαηφιακζδ βζα ημοξ δφμ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ PCA είκαζ 57,3% (Πίκαηαξ 4.Γ.2). Ο Πίκαηαξ 4.Γ.2 πανμοζζάγεζ ηζξ ζδζμηζιέξ, ηδ δζαηφιακζδ ηαζ ηδκ αενμζζηζηή πμζμζηζαία δζαηφιακζδ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ βζα ηζξ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηα οδάηζκα ζχιαηα ηδξ πενζμπήξ ιεθέηδξ. Πίλαθαο 4.Γ.2: Οζ ζδζμηζιέξ ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Γίκμκηαζ δ Αενμζζηζηή Πμζμζηζαία δζαηφιακζδ ηαζ ημ Άενμζζια υθςκ ηςκ ζδζμηζιχκ ηςκ 24 οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ, ζηζξ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Table 4.C.2: The eigenvalues of the first four PCA axes, the cumulative percentage variance and the sum of all eigenvalues of the 24 hydrogeomorphological variables of the 32 sampling sites in Acheron and Louros river basins. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Ηδηνηηκέο: 0,429 0,144 0,100 0,080 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε: 42,9 57,3 67,3 75,3 Άζξνηζκα όισλ ησλ ηδηνηηκώλ: 1,

251 Οζ ζδζμηζιέξ ηςκ 24 οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ βζα ηζξ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.1. Με ιπθε πνχια δίκμκηαζ μζ ζδζμηζιέξ βζα ημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) ηαζ ιε πνάζζκμ πνχια μζ ζδζμηζιέξ βζα ημ δεφηενμ άλμκα (ΑΥ2) ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Σμ ιήημξ ηδξ ηάεε νάαδμο δείπκεζ ημ ααειυ ζοζπεηζζιμφ ηδξ ηάεε ιεηααθδηήξ ιε ημκ ακηίζημζπμ άλμκα. Ο ηφνζμξ άλμκαξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (AX1) ακηακαηθά ηδ ιεβάθδ πςνζηή ηθίζδ ιεηαλφ ηςκ πδβχκ ηαζ ηςκ εηαμθχκ. Όπςξ πανμοζζάγεηαζ ακαθοηζηά ζημ βνάθδια ηδξ Δζηυκαξ 2.Γ.1, μ ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) ζπεηίγεηαζ εεηζηά ιε ηζξ ιεηααθδηέξ μζ μπμίεξ αθμνμφκ παναηηδνζζηζηά ζε επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ (microscale), υπςξ είκαζ ημ ορυιεηνμ (altitude), ημ βεςβναθζηυ πθάημξ (y), δ απυζηαζδ απυ εάθαζζα (Sea_Dist), ημ ιεβάθμ οπυζηνςια ημίηδξ (Big_Sub), ηαζ δ ζηίαζδ ηδξ ημίηδξ (shading). ημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.2 ηαζ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1) ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζηζξ πδβέξ ηαζ ζηα μνεζκά ηιήιαηα ηςκ οπυ δζενεφκδζδ πμηαιχκ. Απυ δελζά πνμξ ηα ανζζηενά ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ εκχ, ζημ ηάης ηιήια ημο βναθήιαημξ ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (Δζηυκα 4.Γ.2). Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ζδιεζςεεί δ ορδθή εεηζηή ζοζπέηζζδ ημο πνχημο άλμκα ιε ημ αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια ηαζ δ ανκδηζηή ημο ζοζπέηζζδ ιε ημ αθθμοαζαηυ οπυζηνςια. οκεπχξ, μ ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) δζαπςνίγεζ ηζξ πενζμπέξ ζε αζαεζημθζεζηέξ (ζηα εεηζηά ημο άλμκα) ηαζ πνμζπςζζβεκείξ (ζηα ανκδηζηά ημο άλμκα 1) (Δζηυκα 4.Γ.1 ηαζ Δζηυκα 4.Γ.2). Ο δεφηενμξ άλμκαξ παίγεζ θζβυηενμ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ πενζμπχκ ζε ζπέζδ ιε ηδ δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ πμο ελδβεί μ ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1). Δίκαζ υιςξ ειθακήξ δ ορδθή ζοζπέηζζδ ημο επίζδξ ιε πανάβμκηεξ ζε επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ (microscale), υπςξ ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ (Chan_Width), δ ηάλδ ημο πμηαιμφ (Stahler s order), μ ηφπμξ εκδζαζηήιαημξ (Habitat), ηαζ δ ζοκμθζηή έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ (Total_Rip) (Δζηυκα 4.Γ.1 ηαζ Δζηυκα 4.Γ.2). Καηά ιήημξ ημο δεφηενμο άλμκα ημπμεεημφκηαζ μζ πενζμπέξ ιε ιεβάθμ πθάημξ ηδξ ημίηδξ ηαζ εκδζαίηδια ιε ααεζά κενά ανβήξ νμήξ (Slack). 240

252 Σα παναηηδνζζηζηά ζε επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ (macroscale), θαίκεηαζ κα παίγμοκ θζβυηενμ ζδιακηζηυ νυθμ απυ υηζ ηα παναηηδνζζηζηά επζπέδμο ιζηνμηθίιαηαξ. διακηζηυηενμ νυθμ παίγμοκ δ έηηαζδ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ (ηονίςξ ζημ εηαμθζηυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ) ηαζ δ ιμνθή ημζθάδαξ. Σα οπμζηνχιαηα δε θαίκεηαζ κα επδνεάγμοκ ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ πενζμπχκ, αθμφ ηαζ ζηα δφμ πμηάιζα ηονζανπμφκ αζαεζημθζεζηά οπμζηνχιαηα ηονίςξ ζημ μνεζκυ ηιήια ημοξ, εκχ ζημ πεδζκυ ηαζ εηαμθζηυ ηιήια επζηναημφκ αθθμοαζαηέξ απμεέζεζξ ηςκ αζαεζημθζεζηχκ πεηνςιάηςκ, ηα μπμία ανίζημκηαζ ζηα μνεζκά (ΤΠ.ΑΝ 2003; Δ.Π.Μ., 1997; ΗΓΜΔ 1983). Δηθόλα 4.Γ.1: Ηδζμηζιέξ ηςκ 24 οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ βζα ημοξ δφμ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ζηζξ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Figure 4.C.1: Eigenvalues of the 24 geological variables on the first two axes of Principal Component Analysis (PCA), for the 32 sampling sites. Με αάζδ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ιπμνμφκ κα δζαηνζεμφκ 3 Γεσκνξθνινγηθέο Δλόηεηεο (Geomorphological Units): I) μζ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.2 ηαζ ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ ςξ πενζμπέξ μνεζκμφ ηφπμο, ΗΗ) μζ 241

253 πενζμπέξ, μζ μπμίεξ εκημπίγμκηαζ ζημ ηέκηνμ ημο δζαβνάιιαημξ ηαζ ηαηά ιήημξ ημο δεφηενμο άλμκα (ΑΥ2), μζ μπμίεξ ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ ςξ πεδζκέξ ηαζ ηέθμξ ΗΗΗ) μζ πενζμπέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζημ ανζζηενυ ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ ιπμνεί κα παναηηδνζζημφκ ςξ εκυηδηα εηαμθζημφ μζημζοζηήιαημξ, αθμφ παναηηδνίγεηαζ απυ ιεβάθμ αάεμξ, ιεβάθδ έηηαζδ θεηάκδξ απμννμήξ ηαζ επίπεδδ ιμνθή ημζθάδαξ (Δζηυκα 4.Γ.2). Οζ βεςιμνθμθμβζηέξ μιάδεξ, δ πνςιαηζηή ημοξ απεζηυκζζδ ηαζ δ ημπμεέηδζδ ηάεε πενζμπήξ δεζβιαημθδρίαξ ζημ βνάθδια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.2. Σέθμξ, ζημκ Πίκαηα 4.Γ.3 ζοκμρίγμκηαζ μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ζε ηάεε Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ηαζ δίκεηαζ δ πενζβναθή ηάεε ηφπμο. Δηθόλα 4.Γ.2: Γνάθδια πμο δείπκεζ ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ηαζ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ παναιέηνςκ έηζζ, υπςξ πνμέηορακ απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ζηζξ 32 εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Figure 4.C.2: PCA biplot illustrates the classification of sampling sites (samples) according to their hydro-geomorphological parameters (species). 242

254 Πίλαθαο 4.Γ.3: Πενζβναθή ηςκ ηνζχκ Γεςιμνθμθμβζηχκ Δκμηήηςκ, μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ απυ ηδκ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ιαγί ιε ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηδξ ηάεε Δκυηδηαξ. Table 4.C.3: Description of the three Geomorphological Units (GUs) derived from PCA analysis along with the sampling sites of each unit. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα Θέζεηο Γεηγκαηνιεςίαο Πεξηγξαθή Η S 1, S 2, S 3, S 4, S 5, S 6, S 7, S 9, S 10 & A 1 Ονεζκυ ηιήια II S 8, S 11, S 12, S 13, A 3, A 4, A 5, A 6, S 14, S 15a, S 15b, A 7, Πεδζκυ ηιήια A 8, A 9, A 14 & A 15 III A 11, A 12, A 10, A 13, S 16 & S 17 Δηαμθζηυ ηιήια Σμ ζφκμθμ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ αημθμοεεί ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή, ζφιθςκα ιε ημ ηνζηήνζμ εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ Kolmogorov-Smirnov. Έηζζ, βζα ημκ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ιεηαλφ ηςκ Γεςιμνθμθμβζηχκ Δκμηήηςκ εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA) ηαζ ηα απμηεθέζιαηα πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.4. Ζ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η (μνεζκυ ηιήια) πενζθαιαάκεζ ηονίςξ αζαεζημθζεζηέξ πενζμπέξ ιεβάθμο ορμιέηνμο (>230 m), μζ μπμίεξ παναηηδνίγμκηαζ απυ ιεβάθεξ ηθίζεζξ (>11 %), ιεβάθδ ζηίαζδ ημίηδξ ηαζ επζηναημφκ ηονίςξ εκδζαζηήιαηα ιε νδπμφξ φθαθμοξ (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Δίκαζ βκςζηυ υηζ δ θεηάκδ απμννμήξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο ακήηεζ ηονίςξ ζηδκ Ηυκζμ γχκδ ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ αζαεζημθζεζηά πεηνχιαηα δζαθυνςκ δθζηζχκ (Ημοναζζηυ-Καηχηενμ εκχκζμ), Παθαζυηαζκμ-Ακχηενμ Ζχηαζκμ, Ακχηενμ εκχκζμ) (ΗΓΜΔ 1983, ΤΠ.ΑΝ 2003). Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ανίζημκηαζ ηονίςξ ζημκ πμηαιυ Λμφνμ, εκχ ιυκμ ιία εέζδ ανίζηεηαζ ζημκ πμηαιυ Απένμκηα (Α 1 ), δ μπμία ανίζηεηαζ ζηζξ πδβέξ ημκηά ζημ πςνζυ Γθοηή. ημκ άκς νμο ημο πμηαιμφ Απένμκηα ζοκακηάηαζ μ ζπδιαηζζιυξ ημο θθφζπδ, απμηεθμφιεκμξ απυ ηθαζηζηά ζγήιαηα ραιιζηχκ, ανβίθςκ, αζαεζημραιιζηχκ (ΤΠ.ΑΝ 2003; Δ.Π.Μ., 1997; ΗΓΜΔ 1983). Δπίζδξ, δ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η παναηηδνίγεηαζ απυ παιδθυηενδ εηήζζα εενιμηναζία αένα (<15 o C) (Πίκαηαξ 4.Γ.4), ιζηνυηενδ έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ αθμφ ανίζημκηαζ ζοκήεςξ ζε πενζμπέξ ιε απυημιεξ πανάδνεξ πμο δεκ επζηνέπεηαζ δ ακάπηολδ ημο πανυπεζμο δάζμοξ. Σέθμξ, ημ πθάημξ ημο ηακαθζμφ είκαζ ιζηνυ (πενίπμο 10 m) ηαζ επζηναηεί ηονίςξ ιεβάθμ/ιεζαίμ οπυζηνςια (>90 %) εκχ 243

255 ιυκμ έκα πμθφ ιζηνυ πμζμζηυ ημο οπμζηνχιαημξ ακήηεζ ζηδκ ηαηδβμνία «ιεπηό» (<9 %) (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Πίλαθαο 4.Γ.4: Οζ ιέζεξ ηζιέξ ηαζ ημ ηοπζηυ ζθάθια βζα υθεξ ηζξ βεςιμνθμθμβζηέξ ηαζ οδνμπδιζηέξ παναιέηνμοξ ηςκ ηνζχκ Γεςιμνθμθμβζηχκ Δκμηήηςκ πμο έπμοκ δζαηνζεεί ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. Γίκμκηαζ επίζδξ ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (ANOVA) βζα ηάεε ιεηααθδηή (p-value <0,05). Table 4.C.4: Mean values and standard error for all geomorphological and hydrochemical parameters of the three geographical units and the results of analysis of variance (ANOVA) for each variable (p-value <0.05). I II III f Sig. Υαξαθηεξηζηηθά Λεθάλεο απνξξνήο Τςόκεηξν (m) 233,2±77,0 45,2±45,3 4,83±1,7 47,33 0,00 X (m) ,5±149, ± ,6±12236,6 9,542 0,001 Y (m) ,9±7770, ,6±5876, ,9±10770,3 19,65 0,00 Απόζηαζε από ζάιαζζα (m) 64116,4±11534, ,3±14163,9 909,5±707,7 56,167 0,00 Απόζηαζε από πεγή (m) 791,2±1789,3 8242,4±6510, ±4447,9 18,26 0,00 Σάλδ πμηαιμφ (Strahler s order) 0,6±0 0,7±0,1 0,7±0,2 0,873 0,428 Μνξθή θνηιάδαο (Valley form) 0,65±0,14 0,81±0,09 0,82±0,06 8,128 0,002 Αζβεζηνιηζηθό ππόζηξσκα (%) 74,7±31,9 29,5±25,8 0 16,959 0,00 Φθοζπζηυ οπυζηνςια (%) 0 0,6±2,2 0 0,621 0,544 Αιινπβηαθό ππόζηξσκα (%) 25,2±31,9 69,8±25, ,032 0,00 Μέζε εηήζηα βξνρόπησζε (mm) 1094,4±44,0 1087,9±134,2 886,25±0 9,689 0,001 Μέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία ( o C) 14,8±1,8 17,8±0,3 17,254±0 27,47 0,00 Έθηαζε ιεθάλεο απνξξνήο (km 2 ) 247,23±145,87 398,87±163,42 689,02±46,18 16,871 0,00 Κθίζδ (%) 11,0±13,9 6,89,2 1,85±1,7 1,524 0,235 θίαζε θνίηεο (1-4) 0,56±0,15 0,45±0,15 0,30 6,394 0,005 πλέρεηα πνηακνύ (1-4) 0,5±0,1 0,43±0,18 0,3±0 4,686 0,017 Σφπμξ εκδζαζηήιαημξ (1-4) 0,50±0,20 0,48±0,13 0,58±0,05 1,215 0,311 Πθάημξ ημίηδξ (m) 13,67±18,1 34,02±45,2 19,67±7,19 1,1 0,346 Μέζε εηήζηα απνξξνή (m 3 s -1 ) 2,4±2,5 14,2±5,9 22,8±4,2 33,216 0,00 οκμθζηή πανυπεζαξ γχκδ (m) 46,04±37,63 43,16±35,29 88,72±67,59 2,607 0,091 Πνζνζηό Μεγάινπ ππνζηξώκαηνο (%) 58,89±28,0 19,53±30,1 0 10,096 0,00 Πνζνζηό Μεζαίνπ ππνζηξώκαηνο (%) 34,44±15,90 19,06±19,62 0 7,605 0,002 Πνζνζηό Λεπηνύ ππνζηξώκαηνο (%) 6,67±16,58 60,76±39, ,834 0,00 NO 3-N (κg/l) 611,230±21, ,143±36, ,522±59,265 13,50 0,000 NO 2-N (ιg/l) 7,506±1,544 3,324±0,913 11,652±2,888 4,74 0,140 NH 4-N (κg/l) 81,474±14,032 38,400±9, ,673±22,606 3,851 0,024 PO 4-P (ιg/l) 13,991±1,715 8,489±1,316 18,541±3,808 4,06 0,110 TP (ιg/l) 26,118±7,871 28,076±7,722 34,572±11,265 0,093 0,911 ηθδνυηδηα (mg/l) 217,209±12, ,500±25, ,667±36,209 0,919 0,402 Γζαθοιέκμ Ολοβυκμ (mg/l) 8,9302±0,3928 9,1676±0,5191 7,5044±1,3096 2,388 0,098 ph 7,635±0,044 7,767±0,042 7,603±0,114 2,940 0,060 Αγσγηκόηεηα (κs/cm) 794,651±171,, ,143±85, ,111±526,565 9,547 0,000 Μέζδ ηαπφηδηα κενμφ (m/s) 0,52±0,49 0,61±0,49 0,21±0,07 1,715 0,198 Μέζν βάζνο λεξνύ (m) 0,87±0,58 1,65±0,97 3,41±1,20 13,827 0,00 Ζ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ, πενζθαιαάκεζ ηα πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ ζε ορυιεηνμ ηάης ηςκ 100 m. Σμ βεςθμβζηυ οπυζηνςια είκαζ ηονίςξ αθθμοαζαηυ (>65 %) (Πίκαηαξ 4.Γ.4), αθμφ ημ ηιήια αοηυ ανίζηεηαζ ζηδ γχκδ απυεεζδξ ημο πμηαιμφ. Οζ βεςθμβζημί ζπδιαηζζιμί, πμο πενζαάθθμοκ ημκ ηάης νμο ημο Απένμκηα, πνμένπμκηαζ ηονίςξ απυ ζηθδνμφξ αζαεζηυθζεμοξ ηαζ δμθμιίηεξ ιε ηαηά εέζεζξ ειθακίζεζξ βφρμο. Ζ 244

256 πεδζάδα ημο πμηαιμφ Απένμκηα πενζαάθθεηαζ ηονίςξ απυ ακεναηζηά πεηνχιαηα. Πνυηεζηαζ βζα αζαεζηυθζεμοξ πμζηίθδξ δθζηίαξ (Ακχηενμ Σνζαδζηυ-Λζάζζμ, Παθαζυηαζκμ Ακχηενμ Ζχηαζκμ, Ακχηενμ εκχκζμ) (ΤΠ.ΑΝ 2003; Δ.Π.Μ., 1997; ΗΓΜΔ 1983). Σμ πθάημξ ηακαθζμφ είκαζ ιεβαθφηενμ απυ 30 m, δ ζοκμθζηή έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ είκαζ πάκς απυ 40 m ηαζ δ ιέζδ εηήζζα εενιμηναζία αένα είκαζ βφνς ζημοξ 17 o C. ηδκ ημίηδ ημο πμηαιμφ επζηναηεί θεπηυ οπυζηνςια 60 %), εκχ ημ ιεζαίμ ηαζ ημ ιεβάθμ οπυζηνςια ηαηαθαιαάκμοκ πμθφ ιζηνυ πμζμζηυ (40 %) (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Ζ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ εκημπίγεηαζ ζημ εηαμθζηυ ηιήια πμηαιμφ ιε ορυιεηνμ ζημ επίπεδμ ηδξ εάθαζζαξ, ιε ιεβάθμ πθάημξ ημίηδξ ηαζ ιεβάθμ αάεμξ κενμφ (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Απμηεθείηαζ απυ πενζμπέξ ιυκμ ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ Λμφνμο, αθμφ μζ εηαμθέξ ημο Απένμκηα είκαζ έκημκα επδνεαζιέκεξ απυ ακενςπμβεκείξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ δεκ απμηεθμφκ πενζμπέξ ακαθμνάξ. ημ δέθηα ημο πμηαιμφ ηονζανπμφκ ζφβπνμκεξ πνμζπχζεζξ ημζθάδςκ ηαζ πεδζάδςκ ηαεχξ ηαζ εαθάζζζεξ απμεέζεζξ, ηνμηαθμπαβή, άιιμξ, άνβζθμξ, ιάνβεξ ηαζ εκίμηε ζηνχιαηα βφρμο (ΤΠ.ΑΝ 2003; ΗΓΜΔ 1983). Απυ οδνμπδιζηή άπμρδ, ημ μνεζκυ ηιήια παναηηδνίγεηαζ απυ ζπεηζηά ορδθέξ ιέζεξ ηζιέξ κζηνζηχκ ζυκηςκ, εκχ δ ηζιή ηδξ ιέζδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ αιιςκζαηχκ ζυκηςκ είκαζ ιεβαθφηενδ ζηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Οζ ηζιέξ ηυζμ ηςκ μνεμθςζθμνζηχκ υζμ ηαζ ημο μθζημφ θςζθυνμο ηοιαίκμκηαζ ζε παιδθά επίπεδα ηαζ ζηζξ ηνεζξ Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ ηαζ δεκ πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (p>0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Ζ ηζιή ηδξ αβςβζιυηδηαξ αολάκεηαζ απυ ημ μνεζκυ πνμξ ημ εηαμθζηυ ηιήια ηαζ δ αφλδζδ αοηή είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή (p<0,001). ημ πεδζκυ ηιήια ιεηνήεδηε δ ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα κενμφ (0,9 m/s), εκχ ηαζ ζημ μνεζκυ ηιήια δ ηαπφηδηα ημο κενμφ είκαζ ζπεηζηά ορδθή (0,6 m/s). Σμ δζαθοιέκμ μλοβυκμ (D.O), δ ηζιή ημο ph ηαζ δ ζηθδνυηδηα ημο κενμφ δεκ πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (p>0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ.4). Σέθμξ ημ ιέζμ αάεμξ ημο κενμφ αολάκεηαζ απυ ημ μνεζκυ ηιήια πνμξ ηζξ εηαμθέξ, ιε ιεβάθδ δζαηφιακζδ ακάιεζα ζηα δφμ ηιήιαηα (0,8m ζημ μνεζκυ ηαζ 4 m ζημ εηαμθζηυ ηιήια) (Πίκαηαξ 4.Γ.4). 245

257 Γ.3.2. Δπηινγή πεξηνρώλ αλαθνξάο Ζ επζθμβή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ πναβιαημπμζήεδηε ζημ ζφκμθμ ηςκ 32 εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Απμηθείζηδηακ ανπζηά υθεξ μζ πενζμπέξ (Α 10, S 15α ηαζ S 15b ), μζ μπμίεξ είκαζ επδνεαζιέκεξ απυ εοηνμθζζιυ ηαζ ανίζημκηαζ ηονίςξ ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ. Δπίζδξ, απμηθείζηδηακ υθεξ μζ πενζμπέξ ιε ηεπκδηά ακαπχιαηα (π.π Α 7 ), εκίζποζδ (Α 11, Α 12 ) ηαζ δζεοεέηδζδ (S 16 ) ηδξ υπεδξ, υπςξ ηαηαβνάθδηε ζημ πνςηυημθθμ Αλζμθυβδζδξ ημο Πμηάιζμο Δκδζαζηήιαημξ (RHS). Αημθμφεςξ, ελεηάζηδηακ παναηηδνζζηζηά, υπςξ δ ηαηά πθάημξ αθθαβή ζηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ημο μζημζοζηήιαημξ, δ ηαηά ιήημξ δζαημπή ηδξ θοζζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο πμηαιμφ, μζ ημπζηέξ ηνμπμπμζήζεζξ ημο εκδζαζηήιαημξ, υπςξ π.π. πμδμπαηδιέκδ υπεδ, αθθαβέξ ζηδ νμή ημο κενμφ ηαζ ηέθμξ, δ πανμοζία οδνμθδρίαξ ζηδκ πενζμπή. Ζ απμηίιδζδ ηςκ πνμακαθενεέκηςκ πζέζεςκ έπνεπε κα δείλεζ θαζόινπ ή πνιύ κηθξή ηνμπμπμίδζδ (Πίκαηαξ 4.Γ.1). Ζ μζημθμβζηή πμζυηδηα ημο πανυπεζμο δάζμοξ ααζίζηδηε ζηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο δείηηδ Αλζμθυβδζδξ ηδξ Πανυπεζαξ Εχκδξ (QBR). Λυβς ηδξ ιεβάθδξ επέηηαζδξ ηςκ ηαθθζενβεζχκ ηαζ ηδξ απμρίθςζδξ ηςκ δαζζηχκ εηηάζεςκ ζφιθςκα ιε ηδκ ηζιή ημο δείηηδ QBR (75), ιυκμ 15 πενζμπέξ εεςνήεδηακ ςξ οπμρήθζεξ πενζμπέξ ακαθμνάξ. Απυ αοηέξ, ιε αάζδ ημ ηνζηήνζμ ηδξ θπζηθήο πνήζδξ βδξ (>70 %), πανέιεζκακ ηεθζηά 12 πενζμπέξ: i) Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα Η: S 1, S 2, S 4, S 5, S 7, S 10, A 1, ii) Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΗΗ: A 3, S 11, A 6, ηαζ iii) Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΗΗΗ: S 16 ηαζ S 17. Αοηέξ μζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ, εεςνμφκηαζ ςξ μζ πενζμπέξ ιε ηζξ θζβυηενεξ πζέζεζξ, είκαζ δδθαδή μζ θζβυηενμ επδνεαζιέκεξ πενζμπέξ (Least disturbed sites). Γ.3.3. Έιεγρνο επνρηθώλ θαη δηαρξνληθώλ αιιαγώλ ζηε ζύλζεζε ησλ θνηλνηήησλ αλαθνξάο Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ηςκ ιεηνήζζιςκ παναηηδνζζηζηχκ ιζαξ αζμημζκυηδηαξ ηαζ ηδκ εηηίιδζδ ηδξ απυηθζζδξ απυ ηδκ ημζκυηδηα ακαθμνάξ ηδξ οπυ ιεθέηδ πενζμπήξ, εα πνέπεζ ανπζηά κα παναηηδνζζημφκ ηαζ κα πενζβναθμφκ μζ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ. Βαζζηυξ ζημπυξ είκαζ δ δζενεφκδζδ ηδξ ζδιακηζηυηδηαξ ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηζξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ, ακάιεζα ζηζξ δζαθμνεηζηέξ επμπέξ ημο έημοξ (επμπζηή 246

258 δζαηφιακζδ-seasonal variability), υπςξ επίζδξ ηαζ ηαηά πυζμ αοηέξ μζ αθθαβέξ μθείθμκηαζ ζηζξ δζαηοιάκζεζξ ηςκ ηθζιαηζηχκ ζοκεδηχκ ακάιεζα ζηα έηδ (ανμπυπηςζδ, εενιμηναζία, οβναζία η.α.), δδθαδή ηδ δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ (Inter-annual variability). Έηζζ, βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ, πναβιαημπμζήεδηε ανπζηά ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ (επμπζηή δζαηφιακζδ) ηαζ ζηα έηδ (δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ) ιε ηδ πνήζδ ηδξ έιιεζδξ ακάθοζδξ δζααάειζζδξ (indirect gradient analysis), λεπςνζζηά ηαηά πενίπηςζδ (επμπέξ, έηδ). Γζα ηδ ιείςζδ ηδξ πςνζηήξ δζαηφιακζδξ, μ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ πναβιαημπμζήεδηε βζα ηάεε Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα λεπςνζζηά (μνεζκυπεδζκυ ηαζ εηαμθζηυ ηιήια). Α. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα I- Οξεηλό ηκήκα Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) έδεζλακ υηζ ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ηζιήξ είκαζ ηέζζενζξ θμνέξ ιεβαθφηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηςκ οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ δεδμιέκςκ ιέζα ζηα δείβιαηα. Έηζζ, ηα δεδμιέκα απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ θαίκεηαζ κα απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ ιμκμηυνοθα ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.5). Οζ ηέζζενζξ πνχημζ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ ελδβμφκ ημ 24,7 % ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ απυ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ, μζ μπμίεξ ακήημοκ ζε 7 εέζεζξ ακαθμνάξ ηαζ πενζθαιαάκμοκ 45 είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.5). Πίλαθαο 4.Γ.5: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ 45 εζδχκ ιαηνμθφηςκ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η. Table 4.C.5: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 55 reference sites of Geomorphological Unit I and 45 macrophyte species. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,929 0,533 0,369 0,271 8,505 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 9,8 4,283 4,062 4,801 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία Γηαθύκαλζε: 10,9 17,2 21,5 24,7 247

259 α. Έιεγρνο ηεο δηαρξνληθήο δηαθύκαλζεο Γζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηα έηδ (2005, 2006, 2007) πνδζζιμπμζήεδηε ημ εφνμξ ηζιχκ, ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ βζα ηάεε άλμκα λεπςνζζηά. Ζ Δζηυκα 4.Γ.3 πανμοζζάγεζ ημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ βζα ημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Γζα ημ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηα εφνδ ηζιχκ ηαζ ηα έηδ απαζηείηαζ ανπζηά μ έθεβπμξ ηδξ ηακμκζηυηδηαξ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ δεδμιέκςκ. Ο Πίκαηαξ 4.Γ.6 πανμοζζάγεζ ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηδξ DCA ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ Kolmogorov-Smirnov (Field, 2009). Απυ ηα απμηεθέζιαηα θαίκεηαζ υηζ μ ηφνζμξ άλμκαξ (ΑΥ1) δεκ αημθμοεεί ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig.<0,05), εκχ ηα δεδμιέκα βζα ημοξ επυιεκμοξ ηνεζξ άλμκεξ αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig.>0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ6). Δηθόλα 4.Γ.3: Δφνμξ ηζιχκ, ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ βζα ηζξ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η, ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηα έηδ. Figure 4.C.3: The gradient of the sample scores for the 55 samples of the reference sites of Geomorphological Unit I, for the first four axes of Detrended Correspondence Analysis (DCA) (AX 1-4) in relation to their distribution among years. 248

260 Πίλαθαο 4.Γ.6: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ, ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η, ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ Kolmogorov-Smirnov. Table 4.C.6: Results of Kolmogorov- Smirnov test of normality of sample scores of the first four axes of DCA. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Kolmogorov-Smirnov Z 1,570 1,037 1,343 0,772 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,014 0,232 0,084 0,591 Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ακάιεζα ζηα έηδ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.7. Γζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (ΑΥ2, ΑΥ3 & ΑΥ4), εθανιυζηδηε Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA), εκχ βζα ημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) ζημκ μπμίμ ηα δεδμιέκα δεκ ηαηακέιμκηαζ ηακμκζηά, εθανιυζηδηε μ ιδ-παναιεηνζηυξ έθεβπμξ Kruskal-Wallis. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, παναηδνήεδηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηα έηδ 2005, 2006 ηαζ οβηεηνζιέκα μζ ηζιέξ ηςκ εζδχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημ δεφηενμ άλμκα (Δζηυκα 4.Γ.4) έδεζλακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ, ακάιεζα ζηα έηδ 2005 ηαζ 2006 (Sig.=0,04) ηαζ ακάιεζα ζηα έηδ 2005 ηαζ 2007 (Sig.=0,048) (Πίκαηαξ 4.Γ.7). Σα έηδ 2006 ηαζ 2007 δε θαίκεηαζ κα πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.7). Ζ απεζηυκζζδ ηδξ πςνζηήξ ηαηακμιήξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ηαεχξ ηαζ δ μιαδμπμίδζή ημοξ ακά έημξ πανμοζζάγμκηαζ ζημ δζάβναιια ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.4. Οζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ημο έημοξ 2005 πανμοζζάγμοκ ιία ηάζδ μιαδμπμίδζδξ ζημ ηέκηνμ ημο δζαβνάιιαημξ ζε ακηίεεζδ ιε ηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ εηχκ 2006 ηαζ 2007, μζ μπμίεξ πανμοζζάγμοκ ιεβαθφηενδ δζαζπμνά ζημ βνάθδια. Σμ πζμ πάκς πνυηοπμ ηαηακμιήξ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ επζαεααζχκεζ ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ ακάθοζδ ημο εφνμοξ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.3. Ζ ιζηνυηενδ δζαζπμνά ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηυζμ ζημ βνάθδια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), υζμ ηαζ ζημ εφνμξ ηζιχκ δεζβιάηςκ, μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ δ ζφκεεζδ ηαζ δ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ημ έημξ 249

261 2005 πανμοζζάγεζ ιεβαθφηενδ μιμζμβέκεζα απυ υηζ ηα έηδ 2006 ηαζ Αοηυ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ ημ 2005 δεκ οπάνπμοκ ηαηαβναθέξ βζα ηδκ άκμζλδ ηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ημο ηαθμηαζνζμφ ηαζ ημο θεζκμπχνμο δεκ πανμοζζάγμοκ ιεβάθεξ απμηθίζεζξ. Πίλαθαο 4.Γ.7: Έθεβπμξ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η ακάιεζα ζηα έηδ (1=2005, 2=2006, 3=2007). Γίκμκηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ εθανιμβήξ ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ βζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (LSD) ηαζ Kruskal-Wallis βζα ηα δεδμιέκα πμο δεκ αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή. Table 4.C.7: Statistical differences of plant communities composition of Geographical Unit I between the years (1 = 2005, 2 = 2006, 3 = 2007), One Way ANOVA for data which follow the normal distribution with the Post Hoc test using Least Significant differences (LSD) and Kruskal-Wallis test for data not following the normal distribution. One-way ANOVA Post Hoc test Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. (I) έηνο (J) έηνο Sig. AX2 2,602 0,042 AX3 2,413 0,058 AX4 1,364 0,263 Με-Καλνληθή Καηαλνκή Kruskal-Wallis test AX1 a Chi- Asymp. Sig. Square 1,326 0,515 * Δπίπεδμ ζδιακηζηυηδηαξ 0,05., a Kruskal Wallis Test, b Grouping Variable: year 1 2 0, , , , , , , , , , , , , , , , , ,115 Δπίζδξ, ζδιακηζηυ νυθμ δζαδναιαηίγμοκ ηαζ μζ πενζααθθμκηζημί πανάβμκηεξ, υπςξ ημ φρμξ ηςκ ανμπμπηχζεςκ, ηαζ ηαη επέηηαζδ δ ηαπφηδηα νμήξ ημο κενμφ ηαζ ηα πθδιιονζηά θαζκυιεκα ζηδ θεηάκδ απμννμήξ (Bornette & Puijalon, 2011). Σμ έημξ 2005, ήηακ έκα ανηεηά ανμπενυ έημξ ζε ακηίεεζδ ιε ημ 2007, υπμο ηα επίπεδα ανμπμπηχζεςκ ήηακ πμθφ παιδθά. Δπίζδξ, ηδκ άκμζλδ ημο 2006 ηαηαβνάθδηακ ιεβάθα πθδιιονζηά θαζκυιεκα ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηυζμ ημο πμηαιμφ Απένμκηα υζμ ηαζ ημο πμηαιμφ 250

262 Λμφνμο, ηα μπμία δεκ ειθακίζηδηακ ημ έημξ οκεπχξ, μζ ζηαηζζηζηέξ δζαθμνέξ μζ μπμίεξ οπμθμβζζηήηακ ακάιεζα ζηα έηδ 2005 ηαζ μθείθμκηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ ζηα επίπεδα ανμπυπηςζδξ. Δίκαζ βκςζηυ υηζ μ υβημξ ηαζ δ ηαπφηδηα ημο κενμφ επδνεάγμοκ ηυζμ άιεζα υζμ ηαζ έιιεζα ηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ (Bornette & Puijalon, 2011). Ζ ηονζυηενδ άιεζδ επίδναζδ είκαζ δ οδνμδοκαιζηή εκένβεζα δ μπμία αζηείηαζ ζηα νζγςιέκα οδνυαζα θοηά (Vogel 1994; Denny 1988). Ζ ζηακυηδηα ηςκ θοηχκ κα ακηέπμοκ ιεβάθεξ ηαπφηδηεξ κενμφ, μζ μπμίεξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ηαηαβνάθδηακ ζημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ (Κεθάθαζμ 4.Α), πςνίξ κα οπμζημφκ ιδπακζηή αθάαδ, ημοξ επζηνέπεζ κα ακαπηοπεμφκ ζε αοηυ ημ ηιήια ηςκ πμηαιχκ. Ζ ακάθοζδ ηδξ ζφκεεζδξ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ δίκεηαζ ζε επυιεκμ οπμηεθάθαζμ. Δηθόλα 4.Γ.4: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η ηαζ ηδ δζαπνμκζηή ηαηακμιή ημοξ ζημοξ δφμ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ DCA. Με δζαθμνεηζηυ ζπήια παναηηδνίγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ εηχκ 2005, 2006 & Figure 4.C.4: DCA plot of the 55 samples of the reference sites of Geomorphological Unit I indicates their inter-annual variability along the DCA axes. 251

263 β. Έιεγρνο επνρηθήο δηαθύκαλζεο Γζα ημ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ πνδζζιμπμζήεδηε ημ εφνμξ ηζιχκ, ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ, ηδξ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ βζα ηάεε άλμκα. Ζ Δζηυκα 4.Γ.5 πανμοζζάγεζ ημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ δεζβιάηςκ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ζηζξ 7 εέζεζξ ακαθμνάξ βζα ημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ ζε ζφκμθμ 45 εζδχκ ιαηνμθφηςκ. Δηθόλα 4.Γ.5: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η, ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ. Figure 4.C.5: The gradient of the sample scores for the 55 samples of the reference sites of Geomorphological Unit I, for the first four axes of Detrended Correspondence Analysis (DCA) (AX 1-4) in relation to their distribution among seasons. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η ακάιεζα ζηζξ επμπέξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.8. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, οπάνπμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (Sig.=0,012) ζηδκ ηαηακμιή ηςκ ιαηνμθφηςκ ζημκ άλμκα 4 (ΑΥ4) ακάιεζα ζημ Καθμηαίνζ ηαζ ηδκ Άκμζλδ. Ζ μπηζηή απεζηυκζζδ ηδξ πςνζηήξ ηαηακμιήξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ηαεχξ ηαζ δ μιαδμπμίδζδ 252

264 ηςκ εέζεςκ, ακά επμπή, απεζημκίγμκηαζ ζημ δζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.6. Σμ βνάθδια απεζημκίγεζ ηδκ ηαηάηαλδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1) ηαζ ημο άλμκα 4 (ΑΥ4) ζημκ μπμίμ ηαζ παναηδνήεδηακ μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.8). Πίλαθαο 4.Γ.8: Έθεβπμξ ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκςκζχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η ακάιεζα ζηζξ επμπέξ (1=Καθμηαίνζ, 2=Φεζκυπςνμ, 3=Άκμζλδ). Δθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One Way ANOVA) βζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (LSD) ηαζ Kruskal-Wallis βζα ηα δεδμιέκα πμο δεκ αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή. Table 4.C.8: Statistical differences of plant communities composition of Geographical Unit I between seasons (1=Summer, 2=Autumn, 3=Spring), One Way ANOVA for data which follow the normal distribution with the Post Hoc test using Least Significant differences (LSD) and Kruskal-Wallis test for data not following the normal distribution. One-way ANOVA Post Hoc test Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. (I) επμπή (J) επμπή Sig. AX2 0,386 0,681 AX3 1,281 0,285 AX4 3,337 0,042 Με-Καλνληθή Καηαλνκή Kruskal-Wallis test AX1 a Chi-Square Asymp. Sig. 0,278 0,870 * Δπίπεδμ ζδιακηζηυηδηαξ 0,05., a Kruskal Wallis Test, b Grouping Variable: season 1 2,00 0,768 3,00 0, ,00 0,768 3,00 0, ,00 0,556 2,00 0, ,00 0,127 3,00 0, ,00 0,127 3,00 0, ,00 0,717 2,00 0, ,00 0,234 3,00 0, ,00 0,234 3,00 0, ,00 0,012 2,00 0,228 Καηά ιήημξ ημο ηέηανημο άλμκα (ΑΥ4), παναηδνείηαζ ιζα ηάζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ημο Καθμηαζνζμφ (πμνημηαθί πνχια) πνμξ ηα ανκδηζηά ημο άλμκα, ακηίεεηα ιε ηδκ Άκμζλδ πμο έπεζ ιζα ηάζδ πνμξ ηα εεηζηά. Να ζδιεζςεεί υηζ μζ δζαθμνέξ αοηέξ είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ αθθά δ ζοιαμθή ημο άλμκα 4 ζηδ ζοκμθζηή δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ είκαζ πμθφ ιζηνή (<5%). 253

265 Δηθόλα 4.Γ.6: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η ηαζ πανμοζζάγεζ ιε δζαθμνεηζηυ ζπήια ηδκ επμπζηή ηαηακμιή ημοξ ζημοξ άλμκεξ 1 ηαζ 4 ηδξ DCA. Με δζαθμνεηζηυ ζπήια παναηηδνίγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηζξ ηνεζξ επμπέξ ηαθμηαίνζ, θεζκυπςνμ & άκμζλδ. Figure 4.C.6: DCA plot of the 55 samples of the reference sites of Geomorphological Unit I, different shapes indicates their seasonal variability along the DCA axes. Β. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙ- Πεδηλό ηκήκα Σμ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ηζιήξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ βζα ηζξ πενζμπέξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ, είκαζ ηέζζενζξ θμνέξ ιεβαθφηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ ηςκ δεδμιέκςκ απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ εζδχκ ιαηνμθφηςκ (23) ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (22). Φαίκεηαζ πςξ ηα δεδμιέκα ηδξ αθεμκίαξ ηςκ ιαηνμθφηςκ απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ ιμκμηυνοθα (unimodal) ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.9). Έηζζ επζθέπεδηε δ Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ςξ δ ηαθφηενδ ιέεμδμξ δζενεφκδζδξ ηδξ επμπζηήξ ηαζ δζαπνμκζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ. Οζ ηέζζενζξ πνχημζ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ελδβμφκ ημ 72,4% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ, ηα μπμία είκαζ: 3 εέζεζξ ακαθμνάξ, 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 23 είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.9). 254

266 Πίλαθαο 4.Γ.9: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 22 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ηαζ ηςκ 23 εζδχκ ιαηνμθφηςκ. Table 4.C.9: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit II and 23 macrophyte species. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 1 0,853 0,245 0,203 3,18 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 0 5,243 2,406 1,551 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 31,4 58, ,4 α. Έιεγρνο δηαρξνληθήο δηαθύκαλζεο Σμ εφνμξ ηζιχκ (gradient) ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ βζα ηάεε άλμκα πνδζζιμπμζήεδηε βζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηα έηδ. Δηθόλα 4.Γ.7: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηα έηδ. Figure 4.C.7: The gradient of the sample scores for the 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit II, for the first four axes of Detrended Correspondence Analysis (DCA) (AX 1-4) in relation to their distribution among years. 255

267 Ζ Δζηυκα 4.Γ.7 πανμοζζάγεζ ημ εφνμξ ηζιχκ, ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ 22 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ. οιπενζθήθεδηακ 23 είδδ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ πάκς απυ 2 θμνέξ ζοκμθζηά. Ο Πίκαηαξ 4.Γ.10 πανμοζζάγεζ ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο Kolmogorov-Smirnov. Απυ ηα απμηεθέζιαηα θαίκεηαζ υηζ μ ιυκμ μ άλμκαξ 3 (ΑΥ3) αημθμοεεί ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig.>0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ.10). Δηθόλα 4.Γ.8: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ηαζ ηδ δζαπνμκζηή ηαηακμιή ημοξ ζημοξ άλμκεξ ηδξ DCA. Με δζαθμνεηζηυ ζπήια παναηηδνίγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηα έηδ 2005, 2006 & Figure 4.C.8: DCA plot of the 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit II, different shapes indicates their interannual variability along the DCA axes. 256

268 Πίλαθαο 4.Γ.10: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο One-Sample Kolmogorov-Smirnov. Table 4.C.10: Results of One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test of Normality of DCA sample scores of the first four axes of DCA. AX1 AX2 AX3 AX4 Kolmogorov-Smirnov Z 2,095 1,739 0,994 2,053 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,000 0,005 0,276 0,000 Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηα ΗΗ ακάιεζα ζηα έηδ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.11. Γζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή (ΑΥ3), εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ, εκχ βζα ημοξ άλμκεξ ΑΥ1, ΑΥ2 ηαζ ΑΥ4, ζημοξ μπμίμοξ ηα δεδμιέκα δεκ ηαηακέιμκηαζ ηακμκζηά εθανιυζηδηε μ ιδπαναιεηνζηυξ έθεβπμξ Kruskal-Wallis. Ζ ιεθέηδ ηςκ αθθαβχκ ακάιεζα ζηα έηδ έδεζλε υηζ δεκ οπάνπμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ζηδ δζαπνμκζηή ηαηακμιή ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (Πίκαηαξ 4.Γ.11). Πίλαθαο 4.Γ.11: Έθεβπμξ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηα ΗΗ ακάιεζα ζηα έηδ (1=2005, 2=2006, 3=2007). Δθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ βζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή (AX3) ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (LSD) ηαζ Kruskal-Wallis βζα ηα δεδμιέκα πμο δεκ αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή (ΑΥ1,2 ηαζ 4). Table 4.C.11:Statistical differences of plant communities composition of Geographical Unit II between the years (1 = 2005, 2 = 2006, 3 = 2007), analysis of variance (One Way ANOVA) for data which follow the normal distribution with the Post Hoc test using Least Significant differences (LSD) and Kruskal-Wallis test for data not following the normal distribution. One-way ANOVA Post Hoc test Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. (I) έηνο (J) έηνο Sig. ΑΥ3 2,224 0,134 Με-θαλνληθή θαηαλνκή Kruskal-Wallis test a Chi-Square b Asymp. Sig. ΑΥ1 0,314 0,855 ΑΥ2 1,568 0,457 ΑΥ4 2,627 0, , , , , , ,

269 β. Έιεγρνο επνρηθήο δηαθύκαλζεο Σμ εφνμξ ηζιχκ δεζβιάηςκ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ βζα ημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ DCA πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηδ δζενεφκδζδ ηςκ δζαθμνχκ ζηδκ επμπζηή ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ (Δζηυκα 4.Γ.9). Δηθόλα 4.Γ.9: Δφνμξ ηζιχκ ηςκ δεζβιάηςκ βζα ηζξ 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ. Figure 4.C.9: The gradient of the sample scores for the 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit II, for the first four axes of Detrended Correspondence Analysis (DCA) (AX 1-4) in relation to their seasonal distribution. Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.12. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, δεκ οπάνπμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ. 258

270 Δηθόλα 4.Γ.10: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ηαζ ηδκ επμπζηή ηαηακμιή ημοξ ζημοξ άλμκεξ ηδξ DCA. Με δζαθμνεηζηυ ζπήια παναηηδνίγμκηαζ μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζηζξ ηνεζξ επμπέξ ηαθμηαίνζ, θεζκυπςνμ & άκμζλδ. Figure 4.C.10: DCA plot of the 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit II, different shapes indicates their seasonal variability along the DCA axes. Όπςξ ηαζ δ δζαπνμκζηή έηζζ ηαζ δ επμπζηή δζαηφιακζδ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ (πεδζκυ ηιήια) δεκ έδεζλε ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.12). Σμ βνάθδια ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.10 πανμοζζάγεζ ηδ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ (samples) ηαηά ιήημξ ηςκ ΑΥ1 ηαζ ΑΥ3. Ζ μιαδμπμίδζδ πναβιαημπμζήεδηε ζφιθςκα ιε ηδκ επμπή πμο πναβιαημπμζήεδηακ μζ δεζβιαημθδρίεξ (Καθμηαίνζ, Φεζκυπςνμ ηαζ Άκμζλδ). 259

271 Πίλαθαο 4.Γ.12: Έθεβπμξ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ημο πεδζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ (1=Καθμηαίνζ, 2= Φεζκυπςνμ, 3= Άκμζλδ). Δθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ βζα ηα δεδμιέκα, ηα μπμία αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή (AX3) ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (LSD) ηαζ Kruskal-Wallis βζα ηα δεδμιέκα πμο δεκ αημθμοεμφκ ηακμκζηή ηαηακμιή. Table 4.C.12:Statistical differences of plant communities composition of Geographical Unit II between the seasons (1=Summer, 2=Autumn, 3=Spring), analysis of variance (One Way ANOVA) for data which follow the normal distribution with the Post Hoc test using Least Significant differences (LSD) and Kruskal-Wallis test for data not following the normal distribution. One-way ANOVA Post Hoc test Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. (I) επνρή (J) επνρή Sig. ΑΥ3 1,921 0,173 Με-θαλνληθή θαηαλνκή Kruskal-Wallis test a Chi-Square b Asymp. Sig. ΑΥ1 0,164 0,921 ΑΥ2 0,026 0,987 ΑΥ4 1,828 0, , , , , , ,420 Γ. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙΙ-Δθβνιηθό ηκήκα Ζ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 18 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ δεδμιέκςκ απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ 17 εζδχκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ (εηαμθζηυ ηιήια) έδεζλε υηζ ημ ιήημξ ηδξ πνχηδξ εεςνδηζηήξ ηζιήξ ηδξ DCA είκαζ ηέζζενζξ θμνέξ ιζηνυηενμ απυ ηδκ ηοπζηή απυηθζζδ (Πίκαηαξ 4.Γ.13). Έηζζ, ηα δεδμιέκα απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ θαίκεηαζ κα απμηνίκμκηαζ πενζζζυηενμ βναιιζηά (linear) ζηζξ εεςνδηζηέξ ιεηααθδηέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.13). Ζ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) θαίκεηαζ κα είκαζ δ ηαηαθθδθυηενδ ιέεμδμξ βζα ημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ ζηζξ πενζμπέξ αοηέξ, μζ μπμίεξ ανίζημκηαζ ζηζξ εηαμθέξ ηςκ πμηαιχκ. Οζ ηέζζενζξ πνχημζ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ ελδβμφκ ημ 79,7% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ζε δφμ εέζεζξ ακαθμνάξ (18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 17 είδδ ιαηνμθφηςκ) (Πίκαηαξ 4.Γ.14). 260

272 Πίλαθαο 4.Γ.13: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 18 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ηαζ ηςκ 17 εζδχκ ιαηνμθφηςκ ζηδκ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ. Table 4.C.13: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 18 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,505 0,222 0,128 0,049 1,965 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 2,329 2,011 2,468 1,566 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 25, ,5 46 Πίλαθαο 4.Γ.14: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ εθανιμβήξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), δζαηφιακζδ ηαζ αενμζζηζηή πμζμζηζαία δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζημ ζφκμθμ ηςκ 18 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ηαζ ηςκ 17 εζδχκ ιαηνμθφηςκ. Table 4.C.14: Summary of Principal Component Analysis (PCA) results applied in 18 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III along with accumulative percentage variance and total variance of 17 macrophyte species. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,397 0,187 0,135 0,078 1 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 39,7 58,3 71,9 79,7 α. Έιεγρνο δηαρξνληθήο δηαθύκαλζεο Σμ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ (εηαμθζηυ ηιήια) πενζθαιαάκεζ 2 πενζμπέξ ακαθμνάξ (S 16 & S 17 ), 18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 17 είδδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Γζα ημ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηδξ δζαπνμκζηήξ δζαηφιακζδξ πνδζζιμπμζήεδηε ημ εφνμξ ηζιχκ δεζβιάηςκ ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ ζημοξ 4 πνχημοξ άλμκεξ (AX1-4) ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ηαζ ηα απμηεθέζιαηα θαίκμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ

273 Δηθόλα 4.Γ.11: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ βζα ηζξ 18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηα έηδ βζα ημ εηαμθζηυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ. Figure 4.C.11: The gradient of the samples scores for the 18 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III, for the first four axes of the Principal Component Analysis (PCA) (AX1-4) in relation to their inter-annual distribution. Δθανιυζηδηε ημ ηνζηήνζμ ηακμκζηυηδηαξ Kolmogorov-Smirnov ηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.15. Όπςξ θαίκεηαζ δ ηαηακμιή ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) είκαζ ηακμκζηή (Sig.>0,05) ηαζ βζα ημοξ 4 πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (Πίκαηαξ 4.Γ.15). Πίλαθαο 4.Γ.15: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) βζα ηζξ 18 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ιε ηδ πνήζδ ημο εθέβπμο Kolmogorov-Smirnov. Table 4.C.15: Results of Kolmogorov-Smirnov test of normality of PCA sample scores of the first four axes of PCA. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Kolmogorov-Smirnov Z 0,572 0,641 0,848 0,774 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,899 0,805 0,568 0,

274 Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ημο εηαμθζημφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ακάιεζα ζηα έηδ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.16. Σα δεδμιέκα απυ ηζξ αθεμκίεξ ηςκ ιαηνμθφηςκ ηαηακέιμκηαζ ηακμκζηά ηαζ ζημοξ 4 πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA). Έηζζ εθανιυζηδηε ιυκμ δ Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA). Πίλαθαο 4.Γ.16: Έθεβπμξ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ακάιεζα ζηα έηδ (1=2005, 2=2006, 3=2007). Δθανιμβή Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ ζημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ. Table 4.C.16: Statistical differences of plant communities composition of Geomorphological Unit III between years (1=2005, 2=2006, 3=2007), analysis of variance (One Way ANOVA). One-way ANOVA Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. AX1 0,174 0,842 AX2 0,582 0,571 AX3 1,029 0,381 AX4 0,516 0,667 *Δπίπεδμ ζδιακηζηυηδηαξ p< 0,05. Όπςξ πανμοζζάγεηαζ ηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.16, δ ηαηάηαλδ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ 4 άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) δεκ έδεζλε κα οπάνπμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (Sig>0,005). οιπεναζιαηζηά, μζ θοζζηέξ ιεηααμθέξ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζμφκηαζ ζημ οδάηζκμ μζημζφζηδια ηαζ επδνεάγμοκ ηδκ ακάπηολδ ηςκ οδνυαζςκ θοημημζκμηήηςκ, θαίκεηαζ κα παναιέκμοκ ζηαεενέξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ εηχκ δεζβιαημθδρίαξ (2005, 2006 ηαζ 2007). Οζ ιεηααμθέξ αοηέξ αθμνμφκ ηζξ θοζζηέξ δζενβαζίεξ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζμφκηαζ ζε θοζζηά νέμκηα οδάηζκα μζημζοζηήιαηα ηαζ επδνεάγμοκ ηονίςξ ημκ υβημ, ηδ δζάνηεζα ηαζ ηδκ έκηαζδ ηςκ ανμπμπηχζεςκ, ηζξ ιεηααμθέξ ηδξ εενιμηναζίαξ ημο αένα, ηδκ οβναζία ημο εδάθμοξ, ηδ ιεηαθμνά ενεπηζηχκ ζημζπείςκ απυ ηδκ αηιυζθαζνα ζημ κενυ (ηαηαηνδικίζεζξ), ηδ δζάανςζδ ηαζ ηδ ιεηαθμνά θενηχκ οθζηχκ η.α. Οζ θοζζηέξ δζενβαζίεξ, έπμοκ άιεζδ επίδναζδ ηαζ ζηζξ πδιζηέξ δζενβαζίεξ μζ μπμίεξ πναβιαημπμζμφκηαζ ζημ μζημζφζηδια ηαζ επδνεάγμοκ άιεζα ηζξ οδνυαζεξ θοημημζκυηδηεξ (π.π. Verdonchot, 2000; Kristensen & Hansen, 1994; Boon 1992; Petts, 1990) 263

275 Δηθόλα 4.Γ.12: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 17 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ακάιεζα ζηα έηδ (2005, 2006, 2007) ζημοξ άλμκεξ ηδξ PCA (ιε δζαθμνεηζηυ πνχια ηαζ ζπήια). Figure 4.C.12: PCA plot of the 17 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III, different shapes indicates their inter-annual variability along PCA axis. Ζ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ, ηαεχξ ηαζ δ μιαδμπμίδζή ημοξ ακάθμβα ιε ημ έημξ δζελαβςβήξ ηδξ δεζβιαημθδρίαξ, δίκεηαζ ζημ δζάβναιια ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.12. Με δζαθμνεηζηυ πνχια ηαζ ζπήια πανμοζζάγεηαζ δ ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζημοξ 2 πνχημοξ άλμκεξ (ΑΥ1 ηαζ ΑΥ2) ακάιεζα ζηα έηδ 2005, 2006 ηαζ Όπςξ πανμοζζάγεηαζ ηαζ ζημ βνάθδια ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.12, δεκ θαίκεηαζ κα οπάνπεζ μιαδμπμίδζδ ηςκ πενζμπχκ ακά έημξ, άνα δεκ οπάνπεζ δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ ζηδκ ηαηακμιή ηςκ οδνυαζςκ θοηζηχκ ημζκμηήηςκ. β. Έιεγρνο επνρηθώλ δηαθπκάλζεσλ Γζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ, πναβιαημπμζήεδηε έθεβπμξ ζημ εφνμξ ηζιχκ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample 264

276 scores), ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ βζα ηάεε έκακ απυ ημοξ 4 πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (Δζηυκα 4.Γ.13). Ο ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ 4 πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ, έδεζλε υηζ οπάνπεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δζαθμνά (Sig.=0,030), ζφιθςκα ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (AX1), ακάιεζα ζηζξ επμπέξ Φζηλόπσξν ηαζ Άλνημε (Πίκαηαξ 4.Γ.17). Οζ αθθαβέξ αοηέξ ιεηαθνάγμκηαζ ζε αθθαβέξ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ θοηχκ ιεηαλφ ηςκ επμπχκ αοηχκ (Πίκαηαξ 4.Γ.17). ε ηακέκακ απυ ημοξ οπυθμζπμοξ άλμκεξ δεκ ηαηαβνάθδηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ, υπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζηα απμηεθέζιαηα ημο Πίκαηα 4.Γ.17, υπμο ημκίγμκηαζ μζ άλμκεξ ιε ηζξ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ. Δηθόλα 4.Γ.13: Δφνμξ ηζιχκ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 17 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ζημοξ ηέζζενζξ πνχημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (AX 1-4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ. Figure 4.C.13: The gradient of the sample scores for the 22 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III, for the first four axes of the Principal Component Analysis (PCA) (AX1-4) in relation to their seasonal distribution. Σμ δζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) (Δζηυκα 4.Γ.14) πανμοζζάγεζ ηδκ επμπζηή ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ βζα ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ (εηαμθζηυ ηιήια). Σμ βνάθδια ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ

277 απεζημκίγεζ ηδκ ηαηάηαλδ ηςκ εέζεςκ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1) ζημκ μπμίμ ηαζ παναηδνήεδηακ μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ηαζ ημο δεφηενμ άλμκα (ΑΥ2) ηδξ PCA. Παναηδνείηαζ ιζα ηάζδ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ, πμο πναβιαημπμζήεδηακ ηδκ Άκμζλδ (πνάζζκμ πνχια), ζηα εεηζηά ημο δεφηενμο άλμκα (ΑΥ2) εκχ ημ Φεζκυπςνμ (νμγ πνχια) ζηα ανκδηζηά. οιπεναζιαηζηά, δ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ θοημημζκμηήηςκ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ηδκ Άκμζλδ (ηςκ εηχκ 2006 ηαζ 2007), ηαζ ημ Φεζκυπςνμ (2005, 2006 ηαζ 2007), είκαζ δζαθμνεηζηή. Πίλαθαο 4.Γ.17: Έθεβπμξ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακαθμνάξ ημο εηαμθζημφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ (1=Καθμηαίνζ, 2= Φεζκυπςνμ, 3= Άκμζλδ). Δθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One Way ANOVA) βζα υθα ηα δεδμιέκα ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηδξ εθάπζζηα ζδιακηζηήξ δζαθμνάξ (LSD). Table 4.C.17: Statistical differences of plant communities of Geomorphological Unit III between seasons (1=Summer, 2=Autumn, 3=Spring), analysis of variance (One Way ANOVA) for data which follow the normal distribution with Post Hoc test using Least Significant differences (LSD). One-way ANOVA Post Hoc test Καλνληθή Καηαλνκή F Sig. (I) επνρή (J) επνρή Sig , ,663 AX1 3,249 0, , , , , , ,493 AX2 2,160 0, , , , , , ,951 AX3 0,122 0, , , , , , ,916 AX4 0,414 0, , , , ,

278 Οζ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ζηζξ δφμ θοημημζκυηδηεξ, ακαθφμκηαζ ζηδκ πανάβναθμ 3.4 ημο πανυκημξ ηεθαθαίμο. Ζ δζαθμνεηζηή ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ μθείθεηαζ ηονίςξ ζηζξ πενζααθθμκηζηέξ αθθαβέξ, μζ μπμίεξ μδδβμφκ ζε αθθαβή ηςκ θοηζηχκ εζδχκ. οβηεηνζιέκα, μζ ορδθέξ εενιμηναζίεξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο ηαθμηαζνζμφ ηαζ δ έθθεζρδ ανμπμπηχζεςκ μδδβμφκ ζε αθθαβέξ ηυζμ ζηδκ αθαηυηδηα ηαζ ζηδ εενιμηναζία υζμ ηαζ ηδ πδιζηή ζφζηαζδ ημο κενμφ. Ανηεηά οδνυαζα είδδ, ηςκ μπμίςκ δ αθαζηδηζηή πενίμδμξ ανπίγεζ ηδκ Άκμζλδ, μθμηθδνχκεηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο ηαθμηαζνζμφ ιε απμηέθεζια ημ Φεζκυπςνμ κα ιδκ έπμοκ ηαηαβναθεί (π.π. Mentha aquatica, Oenanthe crocata, Potamogeton crispus). Δηθόλα 4.Γ.14: Γζάβναιια ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ 17 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ, ακάιεζα ζηζξ επμπέξ (ηαθμηαίνζ, θεζκυπςνμ, άκμζλδ) ζημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (δζαθμνεηζηυ πνχια ηαζ ζπήια). Figure 4.C.14 PCA plot of the 17 samples of the reference sites of Geomorphological Unit III, different shapes indicates their seasonal variability along PCA axis. Σμ πζμ πάκς ζοιπέναζια είκαζ πμθφ ζδιακηζηυ ζηδ δδιζμονβία ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ιε ηδ πνήζδ οδνυαζςκ θοηχκ, ηαεχξ δ αλζμθυβδζδ ααζίγεηαζ ζηδ ζφβηνζζδ 267

279 ηδξ ζφκεεζδξ ηδξ ιαηνμθοηζηήξ ημζκυηδηαξ ηδξ πενζμπή ιεθέηδξ ιε αοηήκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. Έηζζ, μ ηαεμνζζιυξ ηςκ εζδχκ ακαθμνάξ ηαζ ηαη επέηηαζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ ακαθμνάξ είκαζ ηνίζζιμ ζδιείμ ζηδ δδιζμονβία ημο δείηηδ. φιθςκα ιε ημ πζμ πάκς απμηέθεζια, εάκ δ αλζμθυβδζδ πναβιαημπμζδεεί ζε δζαθμνεηζηέξ επμπέξ (Άκμζλδ ή Φεζκυπςνμ) ακαιέκμκηαζ ηαζ δζαθμνεηζηέξ αζμημζκυηδηεξ. Ζ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ αοηχκ (Άκμζλδξ ηαζ Φεζκμπχνμο) ηαεχξ ηαζ ημ πυζμ ζδιακηζηή είκαζ αοηή δ δζαθμνμπμίδζδ, χζηε κα ηζξ ηαεζζηά ςξ 2 δζαθμνεηζηέξ αζμημζκυηδηεξ ακαθμνάξ, ακαθφεηαζ ζε επμιέκδ πανάβναθμ. Γ.3.4. Πεξηγξαθή ησλ Βηνθνηλνηήησλ Αλαθνξάο Α. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα Ι-Οξεηλό ηκήκα φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα εθέβπμο ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηα έηδ ηαζ ζηζξ επμπέξ (Πανάβναθμξ Γ.3.3), δ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ημ έημξ 2005 δζαθένεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά ζημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ απυ ηα έηδ 2006 ηαζ Δπίζδξ, ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ηαηαβνάθδηακ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ θοημημζκμηήηςκ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ Άλνημε ηαζ Καινθαίξη υθςκ ηςκ εηχκ. Πζμ ηάης πανμοζζάγμκηαζ ηα ααζζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ ιαηνμθοηζηχκ ημζκμηήηςκ, παναηηδνζζηζηά είδδ, ανζειυξ εζδχκ ηαζ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ βζα ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η βζα ηζξ δφμ πνμκζηέξ πενζυδμοξ (2005 ηαζ ) ηαζ βζα ηζξ δφμ επμπέξ (Άκμζλδ-Καθμηαίνζ) λεπςνζζηά. α. ύλζεζε θπηνθνηλόηεηαο γηα ην έηνο 2005 Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζήεδηακ ημ έημξ 2005, ηαηαβνάθδηακ 23 είδδ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Πίκαηα 4.Γ.18). Απυ αοηά, ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηαθφπηεηαζ απυ εθυθοηα (39,1%), ημ 21,7% απυ θοθθυανοα, ημ 17,4% είκαζ απμηθεζζηζηά οδνυαζα θοηά (οδνυθοηα), πενίπμο ημ 15% ακήηεζ ζηα πηενζδυθοηα, ημ 3,4% ακήημοκ ζηα νμδμθφηδ, ηαζ ηέθμξ ημ 3,4% είκαζ πενζαία θοηά (Δζηυκα 4.Γ.15). 268

280 Πίλαθαο 4.Γ.18: Καηάθμβμξ ηςκ εζδχκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ βζα ηζξ δφμ πνμκζηέξ πενζυδμοξ 2005 ηαζ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η. Table 4.C.18: The 23 macrophyte species recorded at the reference sites of Geomorphological Unit I during the periods of 2005 and N o Δίδνο Βηνινγηθή κνξθή Andiantum capillus-veneris L.(AND.CAP) PTE 2 Anomodon viticulosus (Hedw.) Huebener (ANO.VIT) Brm 3 Apium nodiflorum (L.) Lag. (API.NOD) PHe_Herbids 4 Asplenium trichomanes L. (ASP.TRI) PTE 5 Batrachospermum sp. Roth (BAT.SPX) ALG_red 6 Brachythecium rivulare Schimp (BRA.RIV) Brm 7 Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp (BRA.RUT) Brm 8 Carex acuta All. (CAR.ACU) Hel_graminids 9 Carex pendula Huds (CAR.PEN) Hel_ graminids 10 Chara globularis Thuill (CHA.GLO) Hyd_charids 11 Chara gymnophylla A. Braun (CHA.GYM) Hyd_charids 12 Cinclidotus aquaticus (Hedw.) Bruch & Schimp (CIN.AQU) Brm 13 Conocephalum conicum (L) Dumort (CON.CON) BrI 14 Cratoneuron filicinum (Hedw.) Roth (CRA.FIL) Brm 15 Cyperus longus L. (CYP.LON) Hel_ graminids 16 Epilobium hirsutum L. (EPI.HIR) PHe_Herbids 17 Equisetum arvence L. (EQU.ARV) PTE 18 Equisetum paluste L. (EQU.PAL) PTE 19 Equisetum telmateia Ehrh (EQU.TEL) PTE 20 Eurhynchiastrum pulchellum (Hedw.) Ignatov & Huttunen Brm (EUR.PUL) 21 Fontinalis antipyretica Hedw (FON.ANT) Brm 22 Homalothecium lutescens (Hedw.) Robins (HOL.LUT) Brm 23 Juncus heldreichianus Marisson ex Parl (JUN.HEL) Hel_ graminids 24 Juncus inflexus L. (JUN.INF) Hel_ graminids 25 Lemna gibba L. (LEM.GIB) PHy_ lemnids 26 Lemna minor L. (LEM.MIN) Hyd_lemnids 27 Leptodictyum riparium (Hedw.) Warnst. (AMB.RIP) Brm 28 Lycopus europaeus L. (LYC.EUR) PHe_Herbids 29 Lythrum salicaria L. (LYT.SAL) PHe_Herbids 30 Mentha aquatica L. (MEN.AQU) PHe_Herbids 31 Oenanthe crocata L. (OEN.CRO) Hel_Herbids 32 Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel (PHR.AUS) Hel_ graminids 33 Plagiomnium cuspidatum (Hedw.) T. J Kop. (PLI.CUS) Brm 34 Platyhypnidium riparioides (Hedw.) Dixon (RHY.RIP) Brm 35 Polygonum persicaria (L.) Gray (POL.PER) Hel_Herbids 36 Potamogeton crispus L. (POT.CRI) Hyd_magnopotamids 37 Pteridium aquilinum (L.) Kuhn (PTE.AQU) PTE 38 Ranunculus marginatus Dum.-Urville (RAN.MAR) PHg 39 Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab. (RAN.PEN) Hyd_myriophyllids 40 Ranunculus trichophyllus Chaix (RAN.TRI) Hyd_myriophyllids 41 Satureja nepeta (L.) Scheele (CAN.NEP) PHx 42 Scirpus holoschoenus L. (SCI.HOL) Hel_graminids 43 Selaginella denticulata (L.)Spring (SEL.DEN) PTE 44 Sparganium erectum L. (SPA.ERE) Hel_ graminids 45 Veronica anagallis aquatica L. (VER.ANA) PHe_Herbids 269

281 Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η βζα ημ έημξ 2005 πανμοζζάγεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.15. διακηζηή είκαζ δ ειθάκζζδ ηςκ εθμθοηζηχκ εζδχκ, ηα μπμία οπάνπμοκ ζε δφμ ιμνθέξ: ηα πμχδδ (herbids) ηαζ ηα βναιιζκυιμνθα (graminids). διακηζηή είκαζ επίζδξ, ηαζ δ πανμοζία ηςκ θοθθυανοςκ Platyhypnidium ripariodes, Cinclidotus aquaticus ηαζ Brachythecium rivulare. Σα Τδνυθοηα δζαηνίκμκηαζ ζφιθςκα ιε ημκ Hutchinson (1975) ζε ηνεζξ επί ιένμοξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ lemnids, magnopotamids ηαζ myriophyllids, ιε ηδκ ηεθεοηαία μιάδα κα πανμοζζάγεζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ (Δζηυκα 4.Γ.15). Δπίζδξ, οπάνπεζ έκα ιζηνυ πμζμζηυ (>5%) πανμοζίαξ θοημθφηςκ ηαζ πενζαίςκ εζδχκ. Απυ Φοηυθοηα ηαηαβνάθδηε ιυκμ ημ taxon Batrachospermum sp. (Rhodophytes). Πζεακυκ θυβς ημο υηζ ηα νμδμθφηδ έπμοκ πμθφπθμημ, ιαηνμπνυκζμ ηφηθμ γςήξ ηαζ, ςξ εη ημφημο, πνεζάγμκηαζ ζηαεενυ οδνμθμβζηυ πενζαάθθμκ (Pertii & Kwandrans, 2004). Πζμ ζοβηεηνζιέκα, πμθθά είδδ ημο βέκμοξ Batrachospermum sp. πνμηζιμφκ μθζβμηνμθζηά, ζηθδνά κενά ιε παιδθή εμθυηδηα ηαζ ηαεανυ πενζαάθθμκ. Δίκαζ αδφκαημζ ακηαβςκζζηέξ ζε ζπέζδ ιε ημ πχνμ ηαζ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ανέεδηε απμιμκςιέκμ απυ ηα άθθα θοηά (ζδζαίηενα ηα Βνουθοηα) (Pertii & Kwandrans, 2004). Δηθόλα 4.Γ.15: Πμζμζηζαία πανμοζία ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η βζα ημ έημξ Figure 4.C.15: Percentage cover of life forms of reference community of Geomorphological Unit I for

282 β. ύλζεζε θπηνθνηλόηεηαο γηα ηα έηε φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα εθέβπμο ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ, δ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ βζα ηα έηδ 2006 ηαζ 2007 δζαθένεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η απυ ηδκ ημζκυηδηα ακαθμνάξ ημο έημοξ Πζμ ηάης πανμοζζάγεηαζ δ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ (παναηηδνζζηζηά είδδ, ανζειυξ εζδχκ ηαζ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ) βζα ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η βζα ηα έηδ 2006 ηαζ 2007, ηα μπμία ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα έπμοκ υιμζα ζφκεεζδ ημζκμηήηςκ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ εηχκ 2006 ηαζ 2007 ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ, ηαηαβνάθδηακ 42 είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.18). Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηαηαθαιαάκεηαζ απυ ηα εθυθοηα (38,1%), εκχ ζδιακηζηή είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ ανομθφηςκ (28,6%). Αημθμοεμφκ ηα πηενζδυθοηα (15%), ηα οδνυθοηα (9,5%) εκχ ημ 6% ακήηεζ ζηα θοηυθοηα ηαζ ηέθμξ, ηα πενζαία ιε πμθφ ιζηνυ πμζμζηυ (<4%) (Δζηυκα 4.Γ.16). φιθςκα ιε ημοξ Staniszewski et al. (2006) δ επμπζηή ηαζ δ δζαπνμκζηή δζαηφιακζδ είκαζ πμθφ ζδιακηζηή ζηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Σα απμηεθέζιαηα βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η έδεζλε υηζ δ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ βζα ηα έηδ 2006 ηαζ 2007 ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ (S 1,2,4,5,7,10 ηαζ A 1 ), δζαθένεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά απυ ημ έημξ Γζα ηδ πνμκζηή πενίμδμ ηαηαβνάθδηακ πενζζζυηενα είδδ ιαηνμθφηςκ (42), ζπεδυκ ηα δζπθάζζα απυ υηζ ζημ έημξ 2005 (23). Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ημοξ έδεζλε ηαζ βζα ηζξ δφμ πνμκζηέξ πενζυδμοξ υηζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηάθορδξ πανμοζίαζε δ μιάδα ηςκ εθμθφηςκ (herbids ηαζ graminids). Οζ δζαθμνέξ εκημπίγμκηαζ ζηδκ πανμοζία ιεβαθφηενμο πμζμζημφ ειθάκζζδξ ηςκ ανομθφηςκ, ηαηά ηδ πνμκζηή πενίμδμ , ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η, δ μπμία μθείθεηαζ ηονίςξ ζηδκ ειθάκζζδ ηδξ οπμηαηδβμνίαξ ηςκ δπαηζηχκ (BrI), δ μπμία δεκ είπε ηαηαβναθεί ζημ έημξ Σα οδνυθοηα ειθακίγμκηαζ ηαζ ζηζξ δφμ πνμκζηέξ πενζυδμοξ ιε ιζηνυ πμζμζηυ ηάθορδξ (<10%). Καηαβνάθδηακ είδδ ηαζ απυ ηζξ ηνεζξ οπμηαηδβμνίεξ ηςκ οδνμθφηςκ 271

283 (lemnids, magnopotamids ηαζ myriophyllids) ηαζ ζηζξ δφμ πνμκζηέξ πενζυδμοξ ιε παιδθυηενμ πμζμζηυ ηάθορδξ ηα έηδ (Δζηυκα 4.Γ.16). Απυ θοηυθοηα, εηηυξ απυ ηδκ οπμμιάδα ηςκ νμδμθοηχκ, ειθακίζηδηε ηαζ δ οπμμιάδα ηςκ πανμθφηςκ ιε ηδκ ηαηαβναθή δφμ εζδχκ ηςκ Chara gymnophylla ηαζ Chara globularis ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ S 1,2, είδδ ηα μπμία δεκ ηαηαβνάθδηακ ζημ έημξ 2005 (Δζηυκα 4.Γ.16). Δηθόλα 4.Γ.16: Πμζμζηζαία πανμοζία αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η βζα ηα έηδ Figure 4.C.16: Percentage cover of life forms of reference community of Geomorphological Unit I for Πανυθμ πμο μζ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ θοημημζκμηήηςκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η, ακάιεζα ζηα έηδ, θαίκεηαζ κα είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ, εκημφημζξ εκημπίγεηαζ ηονίςξ ζηδκ πανμοζία δπαηζηχκ εζδχκ (Conocephalum conicum (L) Dumort) ηαζ εζδχκ πανμθφηςκ (Chara gymnophylla A. Braun ηαζ Chara globularis Thuill) ηαηά ηδ πνμκζηή πενίμδμ

284 α. ύλζεζε θπηνθνηλόηεηαο γηα ην Καινθαίξη Ζ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα εθέβπμο ηςκ ζηαηζζηζηχκ δζαθμνχκ (Πανάβναθμξ Γ.3.3) ακάιεζα ζηζξ επμπέξ, έδεζλε ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ επμπέξ Άλνημε ηαζ Καινθαίξη. φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, δ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ δζαθένεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά ζηζξ δεζβιαημθδρίεξ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζδεήηακ ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ απυ ηζξ δεζβιαημθδρίεξ, μζ μπμίεξ πναβιαημπμζήεδηακ ηδκ Άκμζλδ, ζηζξ 7 εέζεζξ ακαθμνάξ (S 1, S 2, S 4, S 5, S 7, S 10, A 1 ) (Πανάβναθμξ Γ.3.2). Πζμ ηάης πανμοζζάγμκηαζ ηα ααζζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ ιαηνμθοηζηχκ ημζκμηήηςκ, παναηηδνζζηζηά είδδ, ανζειυξ εζδχκ ηαζ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ βζα ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ηαζ βζα ηζξ δφμ επμπέξ (Άκμζλδ-Καθμηαίνζ) λεπςνζζηά. Πίλαθαο 4.Γ.19: Καηάθμβμξ ηςκ εζδχκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ημο Καθμηαζνζμφ ηαζ ηδξ Άκμζλδξ, ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η. Table 4.C.19: The macrophyte species recorded at the reference sites of Geomorphological Unit I during summer and spring periods. N o Δίδνο Βηνινγηθή κνξθή Καινθαίξη Άλνημε 1 Andiantum capillus-veneris L.(AND.CAP) PTE 2 Anomodon viticulosus (Hedw.) Hook. & Taylor (ANO.VIT) Brm 3 Apium nodiflorum (L.) Lag. (API.NOD) PHe_Herbids 4 Asplenium trichomanes L. (ASP.TRI) PTE 5 Batrachospermum sp. Roth (BAT.SPX) ALG_red 6 Brachythecium rivulare Schimp. (BRA.RIV) Brm 7 Carex acuta All (CAR.ACU) PHe_ graminids 8 Carex pendula Huds (CAR.PEN) PHe_ graminids 9 Chara globularis Thuill (CHA.GLO) Hyd_charids 10 Chara gymnophylla A. Braun (CHA.GYM) Hyd_charids 11 Cinclidotus aquaticus (Hedw.) Bruch & Schimp. (CIN.AQU) Brm 12 Conocephalum conicum (L.) Dumort (CON.CON) BrI 13 Cratoneuron filicinum (Hedw.) Spruce (CRA.FIL) Brm 14 Cyperus longus L. (CYP.LON) PHe_ graminids 15 Epilobium hirsutum L.(EPI.HIR) PHe_Herbids 16 Equisetum arvence L.(EQU.ARV) PTE 17 Equisetum paluste L. (EQU.PAL) PTE 18 Equisetum telmateia Ehrh (EQU.TEL) PTE 19 Eurhynchiastrum pulchellum (Hedw.) Ignatov & Huttunen (EUR.PUL) Brm 20 Fontinalis antipyretica Hedw. (FON.ANT) Brm 21 Homalothecium lutescens (Hedw.) H.Rob. (HOL.LUT) Brm 22 Juncus heldreichianus Marsson ex Parl (JUN.HEL) PHe_graminids 23 Juncus inflexus L. (JUN.INF) PHe_graminids 24 Lemna minor L. (LEM.MIN) Hyd_lemnids 25 Leptodictyum riparium (Hedw.) Warnst. (AMB.RIP) Brm 273

285 26 Lycopus europaeus L. (LYC.EUR) PHe_Herbids 27 Mentha aquatica L. (MEN.AQU) PHe_Herbids 28 Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel (PHR.AUS) PHe_graminids 29 Plagiomnium cuspidatum (Hedw.) T.J.Kop. (PLI.CUS) Brm 30 Platyhypnidium riparioides (Hedw.) Dixon (PHY.RIP) Brm 31 Polygonum persicaria L. (POL.PER) PHe_herbids 32 Potamogeton crispus L. (POT.CRI) Hyd_magnopotamids 33 Pteridium aquilinum (L.) Kuhn (PTE.AQU) PTE 34 Ranunculus marginatus Dum.-Urville (RAN.MAR) PHg 35 Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab. (RAN.PEN) Hyd_myriophyllids 36 Ranunculus trichophyllus Chaix (RAN.TRI) Hyd_myriophyllids 37 Satureja nepeta (L.) Scheele (CAN.NEP) PHx 38 Scirpus holoschoenus L. (SCI.HOL) PHe_ graminids 39 Selaginella denticulata (L.)Spring (SEL.DEN) PTE 40 Sparganium erectum L. (SPA.ERE) PHe_ graminids 41 Veronica anagallis aquatica L. (VER.ANA) PHe_Herbids Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ ηαθμηαζνζκχκ δεζβιαημθδρζχκ (Ημφκζμξ-Ημφθζμξ), ζηζξ εέζεζξ ακαθμνάξ ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ηςκ πμηαιχκ ηαηαβνάθδηακ 30 είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.20). Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηαηαθαιαάκεηαζ απυ ηα εθυθοηα (>40%), ζδιακηζηή επίζδξ είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ ανομθφηςκ (>20%), ημ 10% ακήηεζ ζηα πηενζδυθοηα ηαζ ιε ίδζμ πμζμζηυ ειθακίγμκηαζ ηα απμηθεζζηζηά οδνυθοηα ηαζ ηα θοηυθοηα. Σέθμξ, έκα πμθφ ιζηνυ πμζμζηυ είκαζ πενζαία είδδ (5%) (Δζηυκα 4.Γ.17). Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η ηαζ βζα ηζξ δεζβιαημθδρίεξ ημο ηαθμηαζνζμφ, πανμοζζάγεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.17. Όπςξ ηαζ βζα ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ, μζ μπμίεξ πνμέηορακ απυ ημ δζαπνμκζηυ έθεβπμ δζαηφιακζδξ, ηα εθυθοηα είκαζ δ πζμ πμθοπθδεήξ μιάδα, δ μπμία ειθακίγεηαζ ζε δφμ οπμμιάδεξ, ηα herbids ηαζ graminids. Δπίζδξ, ζδιακηζηή είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ Φοθθυανοςκ υπςξ Platyhypnidium ripariodes, Plagiomnium cuspidatum, Cinclidotus aquaticus, Cratoneuron filicinum, Homalothecium lutescens ηαζ Fontinalis antipyretica. Σα οδνυθοηα ειθακίγμκηαζ ζε δφμ επί ιένμοξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ magnopotamids ηαζ myriophyllids, ιε ηδκ ηεθεοηαία μιάδα κα πανμοζζάγεζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ (Δζηυκα 4.Γ.15). Σα θοηυθοηα επίζδξ ειθακίγμκηαζ ζε δφμ ιμνθέξ, αοηή ηςκ νμδμθοηχκ (Batrachospermum sp.) ηαζ αοηή ηςκ πανυθοηςκ (Chara globularis ηαζ Chara gymnophylla). Δπίζδξ, οπάνπεζ έκα ιζηνυ πμζμζηυ (>5%) πανμοζίαξ πηενζδυθοηςκ ηαζ πενζαίςκ εζδχκ. 274

286 Δηθόλα 4.Γ.17: Πμζμζηζαία πανμοζία αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηδξ ηαθμηαζνζκήξ πενζυδμο ηςκ εηχκ 2005, 2006 ηαζ 2007 ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ Η. Figure 4.C.17: Percentage cover of life forms of reference community of Geomorphological Unit I for summer sampling (2005, 2006, 2007). α. ύλζεζε θπηνθνηλόηεηαο Άλνημε Ζ ημζκυηδηα ακαθμνάξ βζα ηζξ δεζβιαημθδρίεξ ηδξ Άκμζλδξ (Απνίθζμ-Μάνηζμ), απμηεθείηαζ απυ 33 είδδ ιαηνμθφηςκ. Απυ αοηά ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθακίγεηαζ ζηδκ μιάδα ηςκ εθμθφηςκ, υπςξ ηαζ ζε υθεξ ηζξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςβναθζηήξ Δκυηδηαξ Η. Αημθμοεεί δ μιάδα ηςκ ανομθφηςκ ιε πμζμζηυ ειθάκζζδξ >25%, ιε πανυιμζα πμζμζηά ειθακίγμκηαζ ηα πηενζδυθοηα ηαζ ηα οδνυθοηα (>10%) ηαζ ηα θοηυθοηα ιε πμζμζηυ ειθάκζζδξ >5%. Σέθμξ δ μιάδα ηςκ πενζαίςκ εζδχκ είκαζ πμθφ πενζμνζζιέκδ ιε πμζμζηυ ειθάκζζδξ ιζηνυηενμ απυ 5%. Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμιμνθχκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ (S 1, S 2, S 4, S 5, S 7, S 10, A 1 ) ηδξ Γεςβναθζηήξ Δκυηδηαξ Η έδεζλε ιία ειθακή αφλδζδ ημο πμζμζημφ ειθάκζζδξ ηςκ Βνουθοηςκ ζε ζπέζδ ιε ημ Καθμηαίνζ. Απυ ηα 8 είδδ θοθθυανοςκ (Anomodon viticulosus, Brachythecium rivulare, Cratoneuron filicinum, Eurhynchiastrum pulchellum, Fontinalis antipyretica, Homalothecium lutescens, Plagiomnium cuspidatum, Platyhypnidium riparioides), ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ηδκ Άκμζλδ, ηα 5 είπακ ηαηαβναθεί 275

287 ηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ ηαθμηαζνζκχκ δεζβιαημθδρζχκ, εκχ ηα Anomodon viticulosus, Brachythecium rivulare ηαζ Eurhynchiastrum pulchellum ηαεχξ ηαζ ημ δπαηζηυ Conocephalum conicum ηαηαβνάθδηε ιυκμ ηδκ Άκμζλδ. Δηθόλα 4.Γ.18 : Πμζμζηζαία πανμοζία αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηδξ Άκμζλδξ, ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η. Figure 4.C.18: Percentage cover of life forms of reference community of Geomorphological Unit I for Spring. Σμ είδμξ Conocephalum conicum είκαζ ανηεηά οβνμθοηζηυ είδμξ ηαζ ημ είδμξ Anomodon viticulusus ακαπηφζζεηαζ ζε δνμζενέξ εέζεζξ, ιέηνζαξ ζηίαζδξ πμο ιπμνεί υιςξ κα παναιέκμοκ λδνέξ βζα ανηεηυ δζάζηδια (Σζαηίνδ, 2009). ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ ανέεδηε κα ηαηαθαιαάκεζ ζηζενέξ ηαζ οβνέξ εέζεζξ ζηα ηνάζπεδα ημο πμηαιμφ, ζηδκ πενζμπή ακαθμνάξ Α 1 ηαζ S 4 ακηίζημζπα. Καηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ μζ εέζεζξ αοηέξ είκαζ πενζζζυηενμ εηηεεεζιέκεξ ζημκ αηιμζθαζνζηυ αένα, αθμφ δ ζηάειδ ημο κενμφ εθαηηχκεηαζ αζζεδηά. Φαίκεηαζ πςξ δ αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ, ηαηά ημοξ εενζκμφξ ιήκεξ, δεκ εοκμεί ηδκ ακάπηολδ αοηχκ ηςκ εζδχκ ηαζ ίζςξ είκαζ ηαζ μ ααζζηυξ θυβμξ βζα ημκ μπμίμ απμοζζάγμοκ απυ ηδκ ημζκυηδηα ακαθμνάξ ημο ηαθμηαζνζμφ. Απυ ηδκ άθθδ, ηα είδδ ηςκ ανομθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ηαζ ζηζξ δφμ επμπέξ, είκαζ πμθοεηή taxa, ηα μπμία είκαζ ακεεηηζηά ηαζ εζζαμθείξ ιεβάθδξ δζάνηεζαξ 276

288 υπςξ ηα είδδ Fontinalis antipyretica, Platyhypnidium riparioides ηαζ Cratoneuron filicinum (Σζαηίνδ, 2009). Αοηά ηα είδδ δε θαίκεηαζ κα επδνεάγμκηαζ απυ ηδκ αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ηδξ εενζκήξ πενζυδμο ηδκ ημζκυηδηα ακαθμνάξ, δ μπμία ηαηαβνάθδηε ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ Άκμζλδξ, παναηδνήεδηε ζδιακηζηή ιείςζδ ζημ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ θοημθοηχκ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ηςκ πανμθφηςκ. Ζ πανμοζία ηςκ πανμθφηςκ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ, ζε ορδθυηενεξ εκηάζεζξ θςηυξ, ηα είδδ αοηά πνδζζιμπμζμφκ πενζζζυηενα υλζκα ακεναηζηά ζυκηα, απαναίηδημ πανάβμκηα βζα ηδκ αφλδζή ημοξ (Hidding et al., 2010). Οζ οπυθμζπεξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ ειθακίγμκηαζ ιε πανυιμζα πμζμζηά ιε ιία ιυκμ δζαθμνμπμίδζδ αοηή ηςκ Τδνμθφηςκ, ζηδκ μπμία ηαηαβνάθδηε δ οπμμιάδα αοηή ηςκ lemnids ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηδξ Άκμζλδξ (Δζηυκα 4.Γ.18). οβηεηνζιέκα ηαηαβνάθδηε ημ είδμξ Lemna minor ζηδκ πενζμπή ακαθμνάξ S 4. Β. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙ-Πεδηλό ηκήκα Γζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ δε ανέεδηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηα έηδ ηαζ ηζξ επμπέξ. Πζμ ηάης πενζβνάθεηαζ δ θοημημζκυηδηα ακαθμνάξ βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ, δ μπμία ιε αάζδ ηα απμηεθέζιαηα δεκ ακαιέκεηαζ κα πανμοζζάζεζ επμπζηέξ ή δζαπνμκζηέξ αθθαβέξ. Ζ αζμημζκυηδηα ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ακαθμνάξ απμηεθείηαζ απυ 21 είδδ, ηα μπμία ακήημοκ ζε 4 δζαθμνεηζηέξ αζμθμβζηέξ ιμνθέξ. Σα είδδ ακαθένμκηαζ ακαθοηζηά ζημκ Πίκαηα 4.Γ.20. Πάκς απυ ημ 50% ηςκ εζδχκ, ηα μπμία έπμοκ ηαηαβναθεί, ακήημοκ ζηδκ αζμθμβζηή ιμνθή ηςκ εθμθφηςκ. Πμζμζηυ ειθακχξ ορδθυηενμ απυ αοηυ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ (<40%). Απυ ηζξ δφμ οπμμιάδεξ ηςκ εθμθφηςκ αοηή ηςκ Hel_herbids πανμοζζάγεζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ (Δζηυκα 4.Γ.19). Πμθφ ζδιακηζηυ πμζμζηυ ειθάκζζδξ πανμοζζάγεζ ηαζ δ μιάδα ηςκ ανουθοηςκ (30%), ιεβαθφηενμ απυ ημ ακηίζημζπμ ηςκ μνεζκχκ πενζμπχκ. Υαναηηδνζζηζηή είκαζ δ πανμοζία 7 δζαθμνεηζηχκ εζδχκ ανομθφηςκ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ (Πίκαηαξ 4.Γ.20). Σμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ πηενζδυθοηςκ παναιέκεζ ζε παιδθά επίπεδα (<5%), υπςξ ηαζ ζημ μνεζκυ ηιήια, εκχ ημ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ηςκ οδνμθφηςκ οπμθμβίζηδηε ζημ 10% (Δζηυκα 4.Γ.19). διεζχκεηαζ υηζ δεκ έπεζ ηαηαβναθεί εζζαμθή πενζαίςκ εζδχκ ζημ μζημζφζηδια. 277

289 Δηθόλα 4.Γ.19: Πμζμζηζαία πανμοζία ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ εηχκ Table C.Γ.19: Percentage covers of life forms of Geomorphological Unit II during Πίλαθαο 4.Γ.20: Καηάθμβμξ εζδχκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα δζελαβςβήξ ηδξ ένεοκαξ ( ). Table 4.C.20: Macrophyte species recorded during the current research ( ) at the reference sites of Geomorphological Unit II. N o Δίδνο Βηνινγηθή κνξθή 1. Mentha aquatica L. (MEN.AQU) PHe_Herbids 2. Epilobium hirsutum L. (EPI.HIR) PHe_Herbids 3. Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel (PHR.AUS) PHe_graminids 4. Potamogeton crispus L. (POT.CRI) Hyd_magnopotamids 5. Apium nodiflorum (L.) Lag. (API.NOD) PHe_Herbids 6. Sparganium erectum L. (SPA.ERE) PHe_graminids 7. Typha angustifolia L. (TYP.ANG) PHe_graminids 8. Cyperus longus L. (CYP.LON) PHe_graminids 9. Nasturtium officinale R. Br (NAS.OFF) PHe_Herbids 10. Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab.(RAN.PEN) Hyd_myriophyllids 11. Oenanthe crocata L. (OEN.CRO) PHe_Herbids 12. Carex acuta All. (CAR.ACU) PHe_graminids 13. Brachythecium rivulare Schimp (BRA.RIV) Brm 14. Equisetum telmateia Ehrh (EQU.TEL) PTE 15. Conocephalum conicum (L) Dumort (CON.CON) BrI 16. Eurhynchiastrum pulchellum (Hedw.) Ignatov & Huttunen (EUR.PUL) Brm 17. Pellia endiviifolia (Dicks.) Dumort. (PEL.END) BrI 18. Brachythecium rutabulum (Hedw) B.,S.&G. (BRA.RUT) Brm 19. Lycopus europaeus L. (LYC.EUR) PHe_Herbids 20. Cinclidotus aquaticus (Hedw.) Bruch & Schimp (CIN.AQU) Brm 21. Fontinalis antipyretica Hedw (FON.ANT) Brm 278

290 Γ. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙΙ-Δθβνιηθό ηκήκα ε ακηίεεζδ ιε ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, μζ πενζμπέξ ημκηά ζηζξ εηαμθέξ (Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ) δεκ πανμοζίαζακ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηα έηδ (2005, 2006 ηαζ 2007) αθθά οπμθμβίζηδηακ ζδιακηζηέξ επμπζηέξ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ. α. Άλνημε-Καινθαίξη Γζα ηζξ επμπέξ Άκμζλδ-Καθμηαίνζ ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ, ηαηαβνάθδηακ 15 δζαθμνεηζηά είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.21). Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ 15 εζδχκ ημο Πίκαηα 4.Γ.21, πανμοζζάγεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.20. Πίλαθαο 4.Γ.21: Καηάθμβμξ εζδχκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ βζα ηζξ επμπέξ Άκμζλδ-Καθμηαίνζ, ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ. Table 4.C.21: The 15 macrophyte species recorded at the reference sites of Geomorphological Unit III during N o Δίδνο Βηνινγηθή κνξθή 1. Mentha aquatica L. (MEN.AQU) 2. Iris pseudacorus L. (IRI.PSE) 3. Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel (PHR.AUS) 4. Potamogeton crispus L. (POT.CRI) 5. Scirpus holoschoenus L. (SCI.HOL) 6. Scirpus lacustris L. (SCI.LAC) 7. Lythrum salicaria L. (LYT.SAL) 8. Lemna minor L. (LEM.MIN) 9. Ceratophyllum demersum L. (CER.DEM) 10. Cyperus longus L. (CYP.LON) 11. Potamogeton nodosus Poiret (POT.NOD) 12. Potamogeton pectinatus L. (POT.PEC) 13. Oenanthe crocata L. (OEN.CRO) 14. Equisetum telmateia Ehrh (EQU.TEL) 15. Ulva prolifera O. F Muller (ENT.PRO) PHe_Herbids PHe_graminids PHe_graminids Hyd_magnopotamids PHe_graminids PHe_graminids PHe_Herbids Hyd_lemnids Hyd_ceratophyllids PHe_graminids Hyd_natopotamids Hyd_myriophyllids PHe_Herbids PTE ALG_green Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ (>50%) ηαηαβνάθδηε απυ ηδκ μιάδα ηςκ εθμθφηςκ υπςξ ηαζ ζηζξ δφμ πνμδβμφιεκεξ μιάδεξ. διακηζηή είκαζ δ ειθάκζζδ ηδξ οπμμιάδαξ ηςκ He_graminids, δ μπμία ειθακίγεηαζ ζε πμζμζηυ πάκς απυ 30%, ζε ακηίεεζδ ιε ημ 279

291 παιδθυ πμζμζηυ, ιε ημ μπμίμ παναηδνήεδηακ ζηα πνμδβμφιεκα ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ (Δζηυκα 4.Γ.20). Τρδθή επίζδξ είκαζ ηαζ δ πανμοζία ηςκ οδνμθφηςκ, πμζμζηυ επίζδξ ορδθυηενμ απυ αοηυ ηςκ πνμδβμφιεκςκ μιάδςκ. Αλίγεζ κα ζδιεζςεεί υηζ ηα οδνυθοηα εηπνμζςπμφκηαζ απυ 4 οπμμιάδεξ (lemnids, magnopotamids, natopotamids, parvopotamids) ηαζ υπζ απυ 2, υπςξ ζηα πνμδβμφιεκα ηιήιαηα (Δζηυκα 4.Γ.20). Δηθόλα 4.Γ.20: Πμζμζηζαία πανμοζία αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ βζα ηζξ επμπέξ Άκμζλδ-Καθμηαίνζ. Figure 4.C.20: Percentage cover of life forms of Geomorphological Unit III during Spring- Summer. β. Γηα Φζηλόπσξν Σμ Φεζκυπςνμ, ζηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ, ηαηαβνάθδηακ 11 είδδ ιαηνμθφηςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.22). Ζ ακάθοζδ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ δεζβιαημθδρίεξ ημο Φεζκμπχνμο, δεκ έδεζλε ιεβάθεξ αθθαβέξ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. 280

292 Πίλαθαο 4.Γ.22: Καηάθμβμξ ηςκ εζδχκ ιαηνμθφηςκ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ, βζα ηδκ επμπή ημο Φεζκμπχνμο. Table 4.C.22: The macrophyte species recorded at the reference sites of Geomorphological Unit III during Autumn. N o Δίδνο Βηνινγηθή κνξθή 1. Iris pseudacorus L. (IRI.PSE) PHe_graminids 2. Phragmites australis (Gav.) Trin ex Steudel (PHR.AUS) PHe_graminids 3. Potamogeton crispus L. (POT.CRI) Hyd_magnopotamids 4. Scirpus holoschoenus L. (SCI.HOL) PHe_graminids 5. Scirpus lacustris L. (SCI.LAC) PHe_graminids 6. Lythrum salicaria L. (LYT.SAL) PHe_Herbids 7. Ceratophyllum demersum L. (CER.DEM) Hyd_ceratophyllids 8. Nasturtium officinale R. Br (NAS.OFF) PHe_herbids 9. Lemna gibba L. (LEM.GIB) Hyd_lemnids 10. Potamogeton nodosus Poiret (POT.NOD) Hyd_natopoamidst 11. Ulva prolifera O. F Muller (ENT.PRO) ALG_green Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ειθάκζζδξ έπεζ δ αζμθμβζηή ιμνθή ηςκ εθμθφηςκ ιε ημ ίδζμ πμζμζηυ (>50%), αημθμοεμφκ ηα οδνυθοηα ηαζ ηέθμξ έκα πμθφ ιζηνυ πμζμζηυ ειθάκζζδξ έπμοκ ηα θοηυθοηα (<10%) (Δζηυκα 4.Γ.21). Ζ πζμ ζδιακηζηή δζαθμνά είκαζ δ απμοζία ηςκ πηενζδυθοηςκ απυ ηδ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ημο Φεζκμπχνμο (Δζηυκα 4.Γ.21). Δηθόλα 4.Γ.21: Πμζμζηζαία πανμοζία αζμθμβζηχκ ιμνθχκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ ημζκυηδηαξ ακαθμνάξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ βζα ημ Φεζκυπςνμ. Figure 4.C.21: Percentage cover of life forms of Geomorphological Unit III during Autumn. 281

293 Γ.3.5. Γηαθνξέο ζηελ ζύλζεζε ησλ καθξνθπηηθώλ θνηλνηήησλ ζε πεξηνρέο αλαθνξάο (Reference) θαη πεξηνρέο κε-αλαθνξάο (Non_Reference) Γζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηζξ πεξηνρέο αλαθνξάο ηαζ κε-αλαθνξάο εθανιυζηδηε βζα υθμ ημ ζφκμθμ ηςκ πενζμπχκ ηαζ βζα ηάεε ηιήια ημο πμηαιμφ Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζημζπζχκ (DCA). Όπςξ ηαζ ζηδκ πνμδβμφιεκδ εκυηδηα, πνδζζιμπμζήεδηε ημ εφνμξ ηζιχκ (gradient) ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηάεε εέζδξ δεζβιαημθδρίαξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηαζ ιδ-ακαθμνάξ ηάεε άλμκα βζα ηάεε ηιήια πμηαιμφ λεπςνζζηά. Α. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα Ι-Οξεηλό ηκήκα πνηακώλ Γζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η εθανιυζηδηε δ Βειηησκέλε Αλάιπζε Αληηζηνηρηώλ (DCA) ζε ζφκμθμ ηςκ 89 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ 75 οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Οζ πνχημζ 4 άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ελδβμφκ ημ 24% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.23). Φαίκεηαζ υηζ ηα δεδμιέκα ηδξ αθεμκίαξ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ πανμοζζάγμοκ ιμκμηυνοθδ ηαηακμιή ηαζ έηζζ, δ ηαηαθθδθυηενδ ιέεμδμξ είκαζ δ Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Πίλαθαο 4.Γ.23: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η ζε 89 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 75 οδνυαζα ιαηνυθοηα. Table 4.C.23: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 89 samples and 75 macrophyte species of Geomorphological Unit I. AX1 AX2 AX4 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,829 0,488 0,332 0,257 7,948 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 7,820 3,454 4,927 4,247 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 10,4 16,6 20,8 24,0 Ανπζηά πναβιαημπμζήεδηε έθεβπμξ ηδξ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) υθςκ ηςκ πενζμπχκ ζε ηάεε άλμκα λεπςνζζηά (Πίκαηαξ 4.Γ.24). Σα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ημο ηνζηδνίμο Kolmogorov-Smirnov έδεζλακ υηζ ηαζ ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηα δεδμιέκα αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig>0,05) (Field, 2009). Έηζζ, εθανιυζηδηε Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One Way ANOVA) 282

294 βζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηα εφνδ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηαζ ιδ-ακαθμνάξ. Ο Πίκαηαξ 4.Γ.24 πανμοζζάγεζ ηα απμηεθέζιαηα απυ ημκ έθεβπμ ηακμκζηυηδηαξ ηαζ ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηδξ DCA, υπςξ επίζδξ ηαζ ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ. Πίκαηαξ 4.Γ.24: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ One-Sample Kolmogorov-Smirnov ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή εθέβπμο ζδιακηζηυηδηαξ ημο ηάεε άλμκα βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η. Table 4.C.24: The results of One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test of normality, of the sample scores of the DCA first four axes along with the results of the significance test of each axis. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Kolmogorov-Smirnov Z 0,988 0,653 0,914 0,901 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,283 0,787 0,373 0,391 One Way ANOVA results ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 F 0,143 0,011 5,639 6,839 Sig. 0,706 0,916 0,020 0,011 Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ ζφκεεζδ ηαζ δ αθεμκία ηςκ οδνμαίςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ δζαθμνμπμζείηαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά απυ αοηή ηςκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ ιε αάζδ ηδκ ηαηακμιή ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημοξ άλμκεξ 3 (ΑΥ3) (p=0,020) ηαζ 4 (ΑΥ4) (p=0,011) (Πίκαηαξ 4.Γ.24). Ζ Δζηυκα 4.Γ.22 πανμοζζάγεζ ημ εφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ 89 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ, (55 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηαζ 34 πενζμπέξ ιδ ακαθμνάξ), βζα ημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ, ζημοξ άλμκεξ 3 (AX3) ηαζ 4 (ΑΥ4), υπμο οπμθμβίζηδηακ μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ. Οζ Δζηυκεξ 4.Γ.23 ηαζ 4.Γ.24 πανμοζζάγμοκ ηδ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ 34 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ιδ ακαθμνάξ ζημ δζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Ζ Δζηυκα 4.Γ.23 πανμοζζάγεζ ηδ εέζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ζημκ άλμκα 3 (ΑΥ3) ηαζ δ Δζηυκα 4.Γ.24 ζημκ άλμκα 4 (ΑΥ4). 283

295 Δηθόλα 4.Γ.22: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 89 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ζημοξ άλμκεξ 3 ηαζ 4 ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX3 ηαζ ΑΥ4) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Reference) ηαζ ιδ ακαθμνάξ (Non-Reference). Figure 4.C.22: The gradient of the sample scores of the 89 samples for axis 3 and 4 of Detrended Correspondence Analysis (DCA) in relation to their distribution among reference and non-reference sites. ηζξ Δζηυκεξ 4.Γ.23 ηαζ 4.Γ.24 θαίκεηαζ υηζ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η μζ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ είκαζ πενζζζυηενεξ απυ αοηέξ ηςκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ. Αοηυ μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η μζ πενζμπέξ δέπμκηαζ θζβυηενεξ ακενςπμβεκείξ πζέζεζξ, μζ μπμίεξ πενζμνίγμκηαζ ζε ζπεομηαθθζένβεζεξ ηαζ μζημημονζζηζηέξ εβηαηαζηάζεζξ, υπςξ πάνηα ηαζ εηδνμιζημφξ πχνμοξ. Δπίζδξ, ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η εηηυξ απυ ηάπμζεξ ελαζνέζεζξ (π.π. εέζδ S 6, δ μπμία ήηακ πμθφ ηνμπμπμζδιέκδ) μζ οπυθμζπεξ πενζμπέξ ζφιθςκα ιε ηδκ ακάθοζδ πζέζεςκ ημο Πίκαηα 4.Γ.1, δεκ θαίκεηαζ κα δέπμκηαζ ζδιακηζηέξ πζέζεζξ ηαζ ανίζημκηακ πμθφ ημκηά ζηδ θοζζηή ηαηάζηαζδ ηαζ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ. Ακηίεεηα, μζ πενζμπέξ ζηζξ Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ ΗΗ ηαζ ΗΗΗ ήηακ ζδζαίηενα ηνμπμπμζδιέκεξ ηαζ έηζζ μ ανζειυξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ήηακ πμθφ ιζηνυηενμξ. 284

296 Δηθόλα 4.Γ.23: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ (ιε ιπθε πνχια) ηαζ ηςκ 34 δεζβιαημθδπηζηχκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ (νμγ πνχια) ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ AX1-ΑΥ3. Figure 4.C.23: DCA plot showing the ordination of the 55 samples of reference sites (blue color) and the 34 non-reference (pink color) along axis 1 and axis 3 (AX1-ΑΥ3). Πζμ λεηάεανμξ δζαπςνζζιυξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ιεηαλφ ηςκ πενζμπχκ αλαθνξάο ηαζ κε αλαθνξάο θαίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.24, υπμο πανμοζζάγμκηαζ μζ ηζιέξ ηςκ δεζβιάηςκ ιεηαλφ ημο πνχημο ηαζ ημο ηέηανημο άλμκα Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Πανυθμ πμο, υπςξ δείπκμοκ μζ ζηαηζζηζημί έθεβπμζ, μζ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ πανμοζζάγμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ, εκημφημζξ, υπςξ θαίκεηαζ ηαζ απυ ηδκ ηαηακμιή ηςκ εέζεςκ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Γ.24 ηαζ 4.Γ.25 μζ δζαθμνέξ αοηέξ δεκ είκαζ ειθακείξ. Αοηυ μθείθεηαζ πνχημ ζημ ιζηνυ πμζμζηυ ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ πμο ελδβμφκ μζ δφμ άλμκεξ (ΑΥ3 ηαζ ΑΥ4) (Πίκαηαξ 4.Γ.23), ζημοξ μπμίμοξ μζ δζαθμνέξ ήηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ (Πίκαηαξ 4.Γ.24) ηαζ δεφηενμ ζημ βεβμκυξ υηζ μζ πενζμπέξ ιδ ακαθμνάξ δεκ είκαζ πμθφ ηνμπμπμζδιέκεξ ηαζ έηζζ δ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ δε δζαθμνμπμζείηαζ πμθφ απυ αοηήκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. 285

297 Δηθόλα 4.Γ.24: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ ηςκ 55 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ (ιε ιπθε πνχια) ηαζ ηςκ 34 δεζβιαημθδπηζηχκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ (νμγ πνχια) ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ ΑΥ1-ΑΥ4. Figure 4.C.23: DCA plot showing the ordination of the 55 samples of reference sites (blue color) and the 34 non-reference (pink color) along axis 1 and axis 4 (AX1-ΑΥ4). Β. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙ-Πεδηλό ηκήκα πνηακώλ Γζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηζξ πεξηνρέο αλαθνξάο ηαζ κε αλαθνξάο βζα ημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηα ΗΗ, εθανιυζηδηε Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Σμ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ ζοιπενζεθάιαακε 137 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ δεδμιέκα αθεμκίαξ απυ 57 οδνυαζα ιαηνυθοηα. Οζ πνχημζ 4 άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ελδβμφκ ημ 21,3% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ (Πίκαηαξ 4.Γ.25). Ο έθεβπμξ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) υθςκ ηςκ πενζμπχκ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ, ζε ηάεε άλμκα λεπςνζζηά, έδεζλε υηζ ηαζ ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηα δεδμιέκα δεκ αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig.<0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ.26). Έηζζ, βζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηα εφνδ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ πενζμπχκ ιδ-ακαθμνάξ εθανιυζηδηε μ ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ Kruskal-Wallis. 286

298 Πίλαθαο 4.Γ.25: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ ζε ζφκμθμ 137 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ 57 οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Table 4.C.25: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 137 samples and 57 macrophyte species of Geomorphological Unit II AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,903 0,678 0,515 0,358 11,517 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 9,059 6,913 5,414 4,485 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 7,8 13,7 18,2 21,3 φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, δ ζφκεεζδ ηαζ δ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ, δζαθμνμπμζείηαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά απυ αοηή ηςκ πενζμπχκ κε αλαθνξάο ιε αάζδ ηδκ ηαηακμιή ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) (p=0,000) ηαζ ζημκ ηνίημ άλμκα (ΑΥ3) ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), (p=0,000) (Πίκαηαξ 4.Γ.26). Πίλαθαο 4.Γ.26: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ ζε ζφκμθμ 137 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ 57 οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ, ιε ηδκ εθανιμβή ημο Kolmogorov-Smirnov ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ εθανιμβή εθέβπμο ζδιακηζηυηδηαξ ημο ηάεε άλμκα. Table 4.C.26: The results of One- Sample Kolmogorov-Smirnov Test of normality, of the sample scores of the DCA first four axes along with the results of the significance test of each axis. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Kolmogorov-Smirnov Z 2,417 5,337 1,870 1,335 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,000 0,000,002 0,049 Kruskal Wallis Test ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Chi-Square 13,102 0,012 16,728 2,766 df Asymp. Sig. 0,000 0,914,000,096 Σμ εφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ 137 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ, (22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηαζ 115 ιδ ακαθμνάξ), βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ, ζημοξ άλμκεξ 1 (AX1) ηαζ 3 (ΑΥ3), υπμο οπμθμβίζηδηακ 287

299 μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ, πανμοζζάγεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.25. Ζ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ 22 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ 115 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ιδ ακαθμνάξ ζημ δζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) πανμοζζάγεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.26. Ζ εέζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ 1 ηαζ 3 (ΑΥ1 ηαζ ΑΥ3), δζαπςνίγεζ ηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ (Reference) (ιπθε πνχια) απυ αοηέξ ηςκ ιδ ακαθμνάξ (Non-Reference) (νμγ πνχια). Δηθόλα 4.Γ.25: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 137 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ (22 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηαζ 115 ιδ ακαθμνάξ) ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ ζημοξ άλμκεξ 1 ηαζ 3 ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX1 ηαζ ΑΥ3) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Reference) ηαζ ζηζξ πενζμπέξ ιδ ακαθμνάξ (Non-Reference). Figure 4.C.25: The gradient of the sample scores of the 115 samples for axis 1 and 3 (AX1 and ΑΥ3) of Detrended Correspondence Analysis (DCA) in relation to their distribution among reference and non-reference sites. Ο δζαπςνζζιυξ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ είκαζ ζαθήξ (Δζηυκα 4.Γ.26) ηαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηυξ. Σμ παιδθυ πμζμζηυ ημ μπμίμ μζ δφμ άλμκεξ ελδβμφκ ηδ δζαηφιακζδ ηςκ δεδμιέκςκ, ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ ιζηνυ ανζειυ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. Ακηίεεηα, απυ ημ μνεζκυ ηιήια, ημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ δέπεηαζ πμθθέξ ηαζ εηηεηαιέκεξ 288

300 ακενςπμβεκείξ δναζηδνζυηδηεξ εη ηςκ μπμίςκ μζ πενζζζυηενεξ ζπεηίγμκηαζ ιε αβνμηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. Έηζζ, δ επζθμβή πενζμπχκ ακαθμνάξ ζε αοηυ ημ ηιήια ηςκ πμηαιχκ πενζμνίζηδηε ιυκμ ζε ηνεζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ (A 3, A 6 ηαζ S 11 ) ζε ζφκμθμ 16 δεζβιαημθδπηζηχκ πενζμπχκ ηδξ Γεςβναθζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ. Γεκζηά, παναηδνείηαζ ιεβάθμ εφνμξ ελάπθςζδξ ηαηά ιήημξ ηαζ ηςκ δφμ αλυκςκ ηςκ πενζμπχκ ιδ-ακαθμνάξ. Αοηυ ζοιααίκεζ θυβς ημο ιεβάθμο ανζειμφ (115) ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ εέζεςκ ηαζ ημο δζαθμνεηζημφ ααειμφ ηνμπμπμίδζδξ ηςκ εέζεςκ αοηχκ. Ακηίεεηα, μζ πενζμπέξ ακαθμνάξ πανμοζζάγμοκ ζαθή δζαπςνζζιυ. Καηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1) δζαηνίκεηαζ ιία μιάδα απυ πενζμπέξ ακαθμνάξ ζημ δελί ηιήια ημο βναθήιαημξ ηαζ ηαηά ιήημξ ημο άλμκα 3 (ΑΥ3) ιία δεφηενδ μιάδα ζημ πάκς ηιήια ημο δζαβνάιιαημξ (Δζηυκα 4.Γ.26). φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα πνυηεζηαζ βζα δφμ δζαθμνεηζηέξ μιάδεξ πενζμπχκ ακαθμνάξ, μζ μπμίεξ ίζςξ κα δζαθένμοκ ηυζμ ζημ ααειυ ηνμπμπμίδζδξ υζμ ηαζ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ αζμημζκμηήηςκ. Δηθόλα 4.Γ.26: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ ηςκ 22 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ (ιε ιπθε πνχια) ηαζ ηςκ 115 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ιδ ακαθμνάξ (νμγ πνχια) ηδξ Γεςβναθζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ, ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ ΑΥ1-ΑΥ3. Figure 4.C.23: DCA plot showing the ordination of the 22 samples of reference sites (blue color) and the 115 samples of non-reference sites (pink color) along axis 1 and axis 3 (AX1-ΑΥ3). 289

301 Γ. Γεσκνξθνινγηθή Δλόηεηα ΙΙΙ- Δθβνιέο Σέθμξ, βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ ηαζ ημ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ακάιεζα ζηζξ πεξηνρέο αλαθνξάο ηαζ κε αλαθνξάο εθανιυζηδηε επίζδξ δ Βεθηζςιέκδ Ακάθοζδ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ζημ ζφκμθμ ηςκ 42 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ 40 οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Οζ πνχημζ 4 άλμκεξ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ ελδβμφκ ημ 24,5% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ (Πίκαηαξ 4.Γ.27). Ο έθεβπμξ ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) υθςκ ηςκ πενζμπχκ ζε ηάεε άλμκα λεπςνζζηά, έδεζλε υηζ ηαζ ζημοξ ηέζζενζξ άλμκεξ ηα δεδμιέκα αημθμοεμφκ ηδκ ηακμκζηή ηαηακμιή (Sig>0,05) (Πίκαηαξ 4.Γ.28). Έηζζ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (One Way ANOVA) βζα ημκ ζηαηζζηζηυ έθεβπμ ηςκ δζαθμνχκ ακάιεζα ζηα εφνδ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ πεξηνρώλ αλαθνξάο ηαζ κε-αλαθνξάο Πίλαθαο 4.Γ.27: Πενίθδρδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) ηδ Γεςβναθζηή Δκυηδηα ΗΗΗ ζε ζφκμθμ 42 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαζ 40 οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Table 4.C.27: Summary of Detrended Correspondence Analysis (DCA) results applied in 42 samples and 40 macrophyte species of Geomorphological Unit IIΗ. AX1 AX2 AX3 AX4 πλνιηθή Γηαθύκαλζε Ηδηνηηκέο: 0,502 0,379 0,261 0,228 5,590 Μήθνο ηεο πξώηεο ζεσξεηηθήο κεηαβιεηήο: 2,784 4,468 2,554 2,504 Αζξνηζηηθή Πνζνζηηαία δηαθύκαλζε (%): 9,0 15,8 20,4 24,5 φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα, δ ζφκεεζδ ηαζ δ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ δζαθμνμπμζείηαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά απυ αοηή ηςκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ ιε αάζδ ηδκ ηαηακμιή ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ζημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) (p=0,000) ηαζ ημκ άλμκα 3 (ΑΥ3) (p=0,008) (Πίκαηαξ 4.Γ.28) ηδξ DCA. 290

302 Δηθόλα 4.Γ.27: Δφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) βζα ηζξ 42 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ, ζημοξ άλμκεξ 1 ηαζ 3 ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA) (AX1 ηαζ ΑΥ3) ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακμιή ημοξ ζηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Reference) ηαζ ζηζξ πενζμπέξ ιδ ακαθμνάξ (Non-Reference). Figure 4.C.27: The gradient of the sample scores of the 42 samples for axis 1 and 3 (AX1 and ΑΥ3) of Detrended Correspondence Analysis (DCA) in relation to their distribution among reference and non-reference sites. Ζ Δζηυκα 4.Γ.27 πανμοζζάγεζ ημ εφνμξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ 42 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ, (17 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ακαθμνάξ ηαζ 25 πενζμπέξ ιδ ακαθμνάξ), βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ, ζημοξ άλμκεξ 1 (AX1) ηαζ 3 (ΑΥ3), υπμο οπμθμβίζηδηακ μζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ. Ζ Δζηυκα 4.Γ.28 πανμοζζάγεζ ηδ πςνζηή ηαηακμιή ηςκ 17 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ ηαζ ηςκ 25 ιδ ακαθμνάξ ζημ δζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA). Πανμοζζάγεηαζ δ εέζδ ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ 1 ηαζ 3 (ΑΥ1 ηαζ ΑΥ3) υπμο ιε ιπθε πνχια πανμοζζάγεηαζ δ ηαηακμιή ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ (Reference) ηαζ ιε νμγ πνχια ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ιδ ακαθμνάξ (Non-Reference). Απυ ηζξ ηνεζξ Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ μζ μπμίεξ ιεθεηήεδηακ, δ πζμ ζαθήξ δζάηνζζδ ιεηαλφ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ηαζ ιδ-ακαθμνάξ πναβιαημπμζήεδηε ζηδκ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ. Αοηυ ζοιααίκεζ, βζαηί ηα εηαμθζηά μζημζοζηήιαηα ηςκ 291

303 δφμ πμηαιχκ είκαζ πζμ μιμζμβεκή ζε ζπέζδ ηονίςξ ιε αοηά ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ, ηα μπμία ηαθφπημοκ ιεβάθμ εφνμξ ηαηά ιήημξ ηςκ πμηαιχκ ηαζ ηαηά ζοκέπεζα πανμοζζάγμοκ ιεβάθεξ δζαθμνέξ ζηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ. Οοζζαζηζηά, ιεθεηήεδηακ δφμ πανυιμζα μζημζοζηήιαηα ιε δζαθμνεηζηυ ααειυ ακενςπμβεκμφξ επίδναζδξ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, ημ δέθηα ημο πμηαιμφ Λμφνμο δέπεηαζ πμθφ θζβυηενεξ πζέζεζξ ζε ζπέζδ ιε ημ δέθηα ημο πμηαιμφ Απένμκηα. ημ βεβμκυξ αοηυ ζοιαάθθεζ ηαζ ημ ζφιπθεβια ηςκ θζικμεαθαζζχκ ημο Αιαναηζημφ ηυθπμο, ημ μπμίμ δεκ επζηνέπεζ εηηεηαιέκεξ ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. Ακηίεεηα, μζ πενζμπέξ ζημ δέθηα ημο πμηαιμφ Απένμκηα έπμοκ αλζμπμζδεεί ηυζμ βζα ημονζζηζημφξ υζμ ηαζ βζα αβνμηζημφξ ζημπμφξ, ζε ηέημζμ ααειυ, πμο μ θοζζηυξ παναηηήναξ ημο μζημζοζηήιαημξ έπεζ αθθμζςεεί. Πίλαθαο 4.Γ.28: Απμηεθέζιαηα ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ ηζιχκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ ηεζζάνςκ πνχηςκ αλυκςκ ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ζε 42 δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηαζ 40 είδδ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ ηδξ Γεςβναθζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ, ιε ηδκ εθανιμβή ημο εθέβπμο ηακμκζηυηδηαξ (Kolmogorov-Smirnov) ηαζ ηςκ απμηεθεζιάηςκ απυ ηδκ εθανιμβή εθέβπμο ζδιακηζηυηδηαξ ημο ηάεε άλμκα. Table 4.C.28: The results of One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test of normality, of the sample scores of the DCA first four axes along with the results of the significance test of each axis. ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 Kolmogorov-Smirnov Z 1,007 0,654 0,705 0,690 Asymp. Sig. (2-tailed) 0,263 0,786 0,703 0,728 One Way ANOVA results ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ3 ΑΥ4 F 120,950 0,093 7,919 1,054 Sig. 0,000 0,762 0,008 0,311 Χξ απμηέθεζια, δ Γεςβναθζηή Δκυηδηα ΗΗΗ πενζθαιαάκεζ έκα μζημζφζηδια, ημ μπμίμ ιπμνεί κα εεςνδεεί «σο εθβνιηθό νηθνζύζηεκα αλαθνξάο», ημ μπμίμ δζαπςνίζηδηε πθήνςξ ημ ακηίζημζπμ μζημζφζηδια ημο πμηαιμφ Απένμκηα υπμο πανμοζζάγεζ ιεβάθμ ααειυ ηνμπμπμίδζδξ (Δζηυκα 4.Γ.28). Παναηδνείηαζ εοδζάηνζημξ δζαπςνζζιυξ ηαηά ιήημξ ημο ηφνζμο άλμκα (ΑΥ1) ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ηςκ πενζμπχκ αλαθνξάο (ιπθε πνχια) ημο πμηαιμφ Λμφνμο απυ ηζξ δεζβιαημθδπηζηέξ επζθάκεζεξ ηςκ πεξηνρώλ κε αλαθνξάο (νμγ πνχια) ημο πμηαιμφ Απένμκηα. 292

304 Δηθόλα 4.Γ.28: Γζάβναιια ηδξ Βεθηζςιέκδξ Ακάθοζδξ Ακηζζημζπζχκ (DCA), ημ μπμίμ απεζημκίγεζ ηζξ εέζεζξ ηςκ 17 δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ ακαθμνάξ (ιε ιπθε πνχια) ηαζ ηςκ 22 δεζβιαημθδπηζηχκ πενζμπχκ ιδ ακαθμνάξ (νμγ πνχια) ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗΗ ηαηά ιήημξ ηςκ αλυκςκ ΑΥ1-ΑΥ3. Figure 4.C.23: DCA plot showing the ordination of the 17 samples of reference sites (blue color) and the 22 samples of non-reference sites (pink color) along axis 1 and axis 3 (AX1-ΑΥ3). Γ.4 πδήηεζε Ζ Δονςπασηή Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ απαζηεί δ αλζμθυβδζδ ηαζ δ παναημθμφεδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ οδάηζκςκ μζημζοζηδιάηςκ κα πναβιαημπμζδεεί ιε ηδ πνήζδ αζμθμβζηχκ δεζηηχκ. Ζ δδιζμονβία ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ζηζξ πενζζζυηενεξ πχνεξ, ηονίςξ ηδξ Κεκηνζηήξ Δονχπδξ, έπεζ μθμηθδνςεεί π.π. Γενιακία: Reference Index (RI): Schaumburg et al. (2006), Meilinger et al. (2005), Πμθςκία: Macrophyte Index for Rivers (MIR) Szoszkiewicz et al. (2006), Γαθθία: Indice Biologique Macrophytique en Rivière (IBMR) (NF T90-395:2003). ε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ ανίζηεηαζ ζε ελέθζλδ δ δζαδζηαζία ηδξ Γζαααειμκυιδζδξ (Intercalibration) υπμο βζα ημ πμζμηζηυ ζημζπείμ ηςκ ιαηνμθφηςκ, μ ααζζηυξ πενζμνζζηζηυξ πανάβμκηαξ ήηακ δ έθθεζρδ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ ηαζ αάζδξ δεδμιέκςκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. 293

305 ε πχνεξ ηδξ Κεκηνζηήξ Δονχπδξ, οπάνπεζ ιεβάθμξ υβημξ πθδνμθμνίαξ βζα ηδ ζφκεεζδ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθοηζηχκ ημζκμηήηςκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. Ζ πζμ πνυζθαηδ ενβαζία αθμνά ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ ζηδκ Πμθςκία (Szoszkiewicz et al., 2010) ηαζ δ αάζδ δεδμιέκςκ πενζθαιαάκεζ 40 πενζμπέξ ακαθμνάξ ηςκ πεδζκχκ πμηαιχκ (Szoszkiewicz et al., 2010). ηδ Γενιακία δ ενβαζία ηςκ Meilinger et al. (2005) ααζίζηδηε ζηδκ ακάθοζδ 19 πενζμπχκ ακαθμνάξ. Δπίζδξ, έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ πενζμπχκ ακαθμνάξ επζθέπεδηε ζηα πθαίζζα ημο Πακεονςπασημφ πνμβνάιιαημξ STAR, υπμο αλζμθμβήεδηακ 64 ιδ ηνμπμπμζδιέκεξ πενζμπέξ (Baattrup-Pedersen et al., 2006) ηαζ ηάθορακ έκα ιεβάθμ βεςβναθζηυ εφνμξ (10 Δονςπασηέξ πχνεξ ιεηαλφ αοηχκ ηαζ δ Μεζμβεζαηή γχκδ ηαζ δ ηακδζκααία). Σέθμξ, έκα ζπεηζηά ιεβάθμ δίηηομ δεδμιέκςκ απυ πεδζκά πμηάιζα ακαθφεδηε απυ ημοξ Baattrup-Pedersen et al. (2008). ε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ, μζ ενβαζίεξ πμο αθμνμφκ ηδ ζφκεεζδ ηδξ οδνυαζαξ πθςνίδαξ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ, είκαζ πενζμνζζιέκεξ. Οζ πζμ πνυζθαηεξ ενβαζίεξ, αθμνμφκ 183 πενζμπέξ ακαθμνάξ ζηδκ Πμνημβαθία (Aguiar et al., 2011), εκχ ζηδκ Κφπνμ μζ πενζμπέξ ακαθμνάξ (11) είκαζ πμθφ ιζηνυηενεξ ζε ανζειυ, θυβς ηςκ ζδζαίηενςκ οδνμθμβζηχκ ζοκεδηχκ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ζημ κδζί ηαζ αθμνμφκ ηαζ ημοξ δφμ ηφπμοξ πμηαιχκ (RM-4 ηαζ RM-5). ε ζφβηνζζδ ιε ηζξ δδιμζζεοιέκεξ ενβαζίεξ βζα ηζξ πενζμπέξ ακαθμνάξ, ημ ζφκμθμ ηςκ δεδμιέκςκ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ είκαζ πζμ μιμζμβεκέξ, βεβμκυξ πμο απμηεθεί ηαζ ημ δοκαηυ ζδιείμ ημο ζοκυθμο ηςκ δεδμιέκςκ. Ζ πανμφζα ακάθοζδ ααζίζηδηε ζε έκα πνςηυημθθμ δεζβιαημθδρίαξ, ημ μπμίμ αλζμθμβήεδηε ηαζ ζοιπθδνχεδηε απυ έκα ιυκμ ενεοκδηή ηαζ έηζζ, δ δζαηφιακζδ ζηδκ ηνίζδ ακάιεζα ζημοξ αλζμθμβδηέξ (inter-personal) ήηακ ιδδεκζηή, βεβμκυξ πμθφ ζδιακηζηυ ζε ζηαηζζηζηυ επίπεδμ, αθμφ ιδδεκίγεζ ημ ακαθοηζηυ θάεμξ ηδξ ένεοκαξ (Staniszewski et al., 2006). Σα ηνζηήνζα, ηα μπμία θήθεδηακ οπυρδ βζα ηδκ επζθμβή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ πθδνμφκ ηζξ απαζηήζεζξ ηδξ Οδδβίαξ Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ έηζζ, υπςξ δίκμκηαζ απυ ηζξ ηαηεοεοκηήνζεξ βναιιέξ ηδξ WFD (REFCOND Guidance, European Community, 2003) ηαζ ηδξ Μεζμβεζαηήξ Οιάδαξ Γζαααειμκυιδζδξ (MEDGIG). Σα ζημζπεία πμο πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ μνίςκ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ, 294

306 πενζθαιαάκμοκ έκα εονφ θάζια παναιέηνςκ, πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ πνήζεζξ βδξ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ, ηα οδνμιμνθμθμβζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηάεε πενζμπήξ ηαζ ηδκ πμζυηδηα ημο κενμφ. Δπίζδξ, ηα ηνζηήνζα, ηα μπμία επζθέπεδηακ, πθδνμφκ ηζξ πνμτπμεέζεζξ πμο ηέεδηακ ηαζ ζε παθαζυηενεξ ένεοκεξ, υπςξ ηςκ Aguiar et al. (2011), Szoszkiewicz et al. (2010), Bald et al. (2005), Meilinger et al. (2005) ηαζ Nijboer et al. (2004). Ζ θοζζηή ηαηάζηαζδ ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ πενζβνάθδηε ιε ηδ πνήζδ 24 οδνμβεςιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ. Γζα ηδ δζενεφκδζδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ δμιήξ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, εθανιυζηδηε δ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ηαζ ημ απμηέθεζια ήηακ δ δζάηνζζδ δφμ ηφνζςκ πενζααθθμκηζηχκ δζαααειίζεςκ. Ο πνχημξ άλμκαξ έδςζε ηδ ιεβάθδ πςνζηή ηθίζδ ιεηαλφ πδβχκ ηαζ εηαμθχκ ηαζ μ δεφηενμξ άλμκαξ δζαπχνζζε ηζξ αθθμοαζαηέξ απυ ηζξ αζαεζημθζεζηέξ πενζμπέξ. Ανηεηέξ απυ ηζξ πενζααθθμκηζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ελεηάζηδηακ ιε ηδκ Ακάθοζδ Γζαζπμνάξ (ANOVA) πανμοζίαζακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηα ηνία ηιήιαηα ημο πμηαιμφ, ηα μπμία δζαηνίεδηακ. Οζ δζαθμνέξ αοηέξ αθμνμφζακ ιεηαλφ άθθςκ ημ ορυιεηνμ, ημ βεςβναθζηυ πθάημξ, ηδκ απυζηαζδ απυ εάθαζζα ηαζ ηζξ πδβέξ, ημ αζαεζημθζεζηυ οπυζηνςια, ηδ ζοκμθζηή έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ ημ πμζμζηυ θεπημφ οπμζηνχιαημξ ηδξ ημίηδξ. Οζ μνεζκέξ πενζμπέξ παναηηδνίζηδηακ ςξ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η ηαζ πενζβνάθμκηαζ απυ ημ ιεβάθμ οπυζηνςια ημίηδξ, ημ ιζηνυ πθάημξ, ηδκ έκημκδ ζηίαζδ ηαζ ηδκ απυημιδ ιμνθή ημζθάδαξ. Σα πεδζκά ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ, (Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ), δζαθένμοκ ηονίςξ ςξ πνμξ ημ πθάημξ ηδξ ημίηδξ, ηδκ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ ημ πμζμζηυ ειθάκζζδξ ιεβάθμο οπμζηνχιαημξ ζηδκ ημίηδ. Ζ ηεθεοηαία Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα (ΗΗΗ) ακαθένεηαζ ζε ιεηαααηζηά κενά ηαζ αθμνά αιζβχξ εηαμθζηά μζημζοζηήιαηα, ιε ιεβάθμ πθάημξ ηαζ αάεμξ κενμφ, ηα μπμία παναηηδνίγμκηαζ απυ κενά ανβήξ νμήξ (slack). Δπίζδξ, δζενεοκήεδηακ ηαζ μζ ααζζηυηενεξ οδνμπδιζηέξ πανάιεηνμζ, μζ μπμίεξ ιε αάζδ ηδ αζαθζμβναθία, επδνεάγμοκ ζζπονά ηα παναηηδνζζηζηά ημο πμηαιμφ. Σα απμηεθέζιαηα έδεζλακ υηζ δ ζοβηέκηνςζδ ηςκ κζηνζηχκ ηαζ αιιςκζαηχκ αθάηςκ ηαεχξ επίζδξ δ αβςβζιυηδηα ηαζ δ ιέζδ ηαπφηδηα κενμφ θαίκεηαζ κα είκαζ μζ ζδιακηζηυηενμζ 295

307 οδνμπδιζημί πανάβμκηεξ μζ μπμίμζ δζαθμνμπμζμφκηαζ ηαηά ιήημξ ημο πμηαιμφ. Οζ ζοβηεκηνχζεζξ ημο μθζημφ θςζθυνμο (TP) δε θαίκεηαζ κα δζαθμνμπμζμφκηαζ ζηα δζάθμνα ηιήιαηα ημο πμηαιμφ (μνεζκυ, πεδζκυ ηαζ εηαμθέξ). φιθςκα ιε ημοξ Baattrup-Pedersen et al. (2006), μζ ηζιέξ ηςκ ζοβηεκηνχζεςκ ημο θςζθυνμο (TP) ζημοξ «κηθξνύ κεγέζνπο πεδηλνύο αζβεζηνιηζηθνύο πνηακνύο» είκαζ πενίπμο 18 ιg/l απμηέθεζια πμο ζοιθςκεί ιε ηζξ ιεηνήζεζξ ημο θςζθυνμο (TP) ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ. Ζ αλζμθυβδζδ ηδξ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ δεκ απμηεθμφζε ααζζηυ ζηυπμ ημο ηεθαθαίμο, αθμφ δ δζενεφκδζδ ααζίζηδηε ζε πενζμπέξ ακαθμνάξ, άνα μ εοηνμθζζιυξ ελ μνζζιμφ απμηθείζηδηε απυ ηδκ ακάθοζδ. Ο έθεβπμξ ηςκ δζαπνμκζηχκ ηαζ ηςκ επμπζηχκ δζαηοιάκζεςκ ζηδ ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ έδεζλε υηζ ημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ επδνεάγεηαζ πζμ εφημθα απυ ηζξ θοζζηέξ δζαηοιάκζεζξ ημο ηαζνμφ ηαζ ημο ηθίιαημξ. ε ανμπενά έηδ, υπςξ είκαζ ημ 2005, ηαηαβνάθδηακ θζβυηενα είδδ ακαθμνάξ (23) ζε ακηίεεζδ ιε ηα έηδ πμο μ ανζειυξ ηςκ εζδχκ ζπεδυκ δζπθαζζάζηδηε (42) ηαζ δ αφλδζδ αοηή πνμήθεε ηονίςξ απυ ηδκ αφλδζδ ηςκ ανομθοηζηχκ taxa. Δπίζδξ, παναηδνήεδηακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ επμπζηέξ δζαθμνέξ ακάιεζα ζηζξ δεζβιαημθδρίεξ ημο Καθμηαζνζμφ ηαζ ηδξ Άκμζλδξ υπμο ζηζξ δεζβιαημθδρίεξ ηδξ Άκμζλδξ ηαηαβνάθδηακ πενζζζυηενα είδδ ανομθφηςκ. Ο ιεβαθφηενμξ ανζειυξ ανουθοηςκ ηδκ Άκμζλδ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ ιεβάθμ ακηαβςκζζιυ ηςκ ανομθφηςκ ιε είδδ αββεζμζπένιςκ ηα μπμία πανμοζζάγμοκ ηδ ιέβζζηδ ακάπηολή ημοξ ανβά ηδκ Άκμζλδ, εηημπίγμκηαξ ηα ανουθοηα (Σζαηίνδ, 2009). Δπίζδξ, ηάπμζα είδδ ανουθοηςκ, ηα μπμία ελαθακίγμκηαζ ηαηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ, ακαπηφζζμκηαζ ζε ζηζενέξ ηαζ οβνέξ εέζεζξ ζηα ηνάζπεδα ημο πμηαιμφ (Σζαηίνδ, 2009). Καηά ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ θαίκεηαζ πςξ δ αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ δεκ εοκμεί ηδκ ακάπηολδ αοηχκ ηςκ εζδχκ ηαζ ίζςξ είκαζ ηαζ μ ααζζηυξ θυβμξ βζα ημκ μπμίμ απμοζζάγμοκ απυ ηδκ ημζκυηδηα ακαθμνάξ ημο ηαθμηαζνζμφ. Οζ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ ηδξ Γεςιμνθμθμβζηήξ Δκυηδηαξ ΗΗ θαίκεηαζ κα παναιέκμοκ ζηαεενέξ ζηζξ θοζζηέξ δζαηοιάκζεζξ, αθμφ δεκ ηαηαβνάθδηε ηαιία δζαπνμκζηή μφηε ηαζ επμπζηή ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή δζαθμνά ακάιεζα ζηζξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ. Αοηυ ίζςξ κα μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ δ Άκμζλδ, ζημ πεδζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ, πνμδβείηαζ επμπζηά ημο μνεζκμφ ηιήιαημξ ηαζ έηζζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ 296

308 δεζβιαημθδρζχκ (Καθμηαζνζμφ & Άκμζλδξ), ηαηαβνάθδηακ υθα ηα είδδ αββεζμζπένιςκ. Απυ ηδκ άθθδ, μζ ορδθέξ εενιμηναζίεξ, μζ μπμίεξ επζηναημφκ ημ Καθμηαίνζ ζηζξ εηαμθέξ ημο πμηαιμφ ίζςξ κα εοεφκμκηαζ βζα ηζξ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ μζ μπμίεξ παναηδνήεδηακ ακάιεζα ζηζξ ημζκυηδηεξ ηςκ ιαηνμθφηςκ ιεηαλφ Καθμηαζνζμφ ηαζ Φεζκυπςνμο. Ζ ααζζηή δζαθμνά εκημπίγεηαζ ζηδκ απμοζία πηενζδυθοηςκ, υπςξ ημ Equisetum telmateia, απυ ηδ ζφκεεζδ ηδξ ημζκυηδηαξ ημο Φεζκμπχνμο. Ο ηαηάθμβμξ ιε ηα είδδ-ακαθμνάξ βζα ηδκ Δθθάδα πενζθαιαάκεζ 46 taxa βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, 23 βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ ηαζ 17 βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ. Οζ ανζειμί αοημί είκαζ ιεβαθφηενμζ απυ παθαζυηενεξ ενβαζίεξ υπςξ αοηήκ ηςκ Schaumburg et al. (2004), δ μπμία αθμνά ηδ Γενιακία, αθθά ζοβηνίζζιμξ ιε πζμ πνυζθαηεξ ενβαζίεξ (Szoszkiewicz et al., 2010). Πενίπμο ημ 20% ημο ζοκμθζημφ ανζειμφ ηςκ εζδχκ ακαθμνάξ ζε ιζηνμφξ αιιχδεζξ πμηαιμφξ ηδξ Πμθςκίαξ αθμνά ανομθοηζηά είδδ, εκχ ημ 60% ηαηαθαιαάκεηαζ απυ ηα εθυθοηα. ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ, ιε ελαίνεζδ ηδκ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ, ημ πμζμζηυ ηςκ ανομθφηςκ ηοιαίκεηαζ απυ 25-30%, ανζειυξ ανηεηά ιεβάθμξ ηαζ πμθφ ημκηά ζε αοηυκ ηςκ Szoszkiewicz et al. (2010). φιθςκα ιε ημοξ Baattrup-Pedersen et al. (2006), δ επζηναημφζα μιάδα ζημοξ «κηθξνύ κεγέζνπο πεδηλνύο αζβεζηνιηζηθνύο πνηακνύο» είκαζ ηα ανουθοηα ηαζ δ ηονίανπδ ιμνθή είκαζ ηα αιθίαζα ηαζ ηα αοεζζιέκα είδδ. Σμ ορδθυ πμζμζηυ εθμθφηςκ ηαζ οδνυαζςκ ανουθοηςκ ηδξ πανμφζαξ ιεθέηδξ επζαεααζχκεζ ημ πνυηοπμ αοηυ. οιπεναζιαηζηά, βζα ηδ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ βζα ηα RM-2 πμηάιζα ηδξ Δθθάδαξ, απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ είκαζ δ βκχζδ ηςκ ακαιεκυιεκςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. Σα απμηεθέζιαηα ημο ηεθαθαίμο αοημφ εα ιπμνμφζακ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ανπζηά βζα ημκ μνζζιυ ηδξ επμπήξ, ζηδκ μπμία ιπμνεί κα πναβιαημπμζδεεί δ αλζμθυβδζδ ηαζ πμζα απμηεθέζιαηα εα πνέπεζ μ αλζμθμβδηήξ κα ακαιέκεζ. Οζ δζαθμνέξ ζηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα Η, μθείθμκηαζ ηονίςξ ζημ βεβμκυξ υηζ μ πεζιχκαξ έπεζ ιεβαθφηενδ δζάνηεζα ζημ μνεζκυ ηιήια ηςκ πμηαιχκ ηαζ έηζζ μζ θοημημζκυηδηεξ ακαθμνάξ ηδξ άκμζλδξ πανμοζζάγμκηαζ ιε ιεζςιέκμ ανζειυ ανουθοηςκ. Απυ ηδκ άθθδ, ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗ, δ επμπή δεζβιαημθδρίαξ εα ιπμνμφζε κα μνζζηεί ημ πνμκζηυ δζάζηδια απυ ηα ηέιε Απξηιίνπ ιέπνζ ημ ηέινο επηεκβξίνπ. ε αοηυ ημ πνμκζηυ δζάζηδια, μπμζαδήπμηε επίζηερδ ζημ πεδίμ ακαιέκεηαζ κα δχζεζ ηδκ 297

309 ίδζα ζφκεεζδ ηςκ ημζκμηήηςκ ακαθμνάξ. Ακηίεεηα, βζα ηδ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ, οπάνπμοκ δφμ πζεακέξ ημζκυηδηεξ ακαθμνάξ (Καθμηαίνζ ηαζ Φεζκυπςνμ) ιε ιζηνέξ αθθαβέξ ηονίςξ ζηδκ έθθεζρδ πηενζδυθοηςκ ημ Φεζκυπςνμ. Σα απμηεθέζιαηα αοηά πανέπμοκ πμθφ ζδιακηζηέξ πθδνμθμνίεξ, μζ μπμίεξ απμηεθμφκ οπυααενμ ηαζ εα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδ δδιζμονβία ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ αλζμθυβδζδξ ζηδ ζοκέπεζα. Σέθμξ, ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ πανμφζα ενβαζία έπμοκ ήδδ πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδκ μθμηθήνςζδ ηδξ δζαδζηαζίαξ Γζαααειμκυιδζδξ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ βζα ηα ιεζαίμο ιεβέεμοξ πεδζκά πμηάιζα (RM-2). Ζ ζοκεζζθμνά ιένμοξ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ Γζαααειμκυιδζδξ ήηακ ζδιακηζηή, αθμφ απυ ηζξ 44 εθθδκζηέξ εέζεζξ αλζμθυβδζδξ ηςκ ιαηνμθφηςκ, μζ 31 πνμένπμκηαζ απυ ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. οκμθζηά, δ Δθθδκζηή αάζδ δεδμιέκςκ πενζθαιαάκεζ 44 πενζμπέξ ζοθθμβήξ ιαηνμθοηζηχκ δεδμιέκςκ (35 εέζεζξ RM-2; 7 RM-3 ηαζ 1 RM-4), μζ μπμίεξ ακήημοκ ζε 3 θεηάκεξ απμννμήξ Απένμκηα, Λμφνμο ηαζ Νέζημο (Papastergiadou & Manolaki, 2011). Δπίζδξ, ζδιακηζηυξ ήηακ ηαζ μ ειπθμοηζζιυξ ηδξ εθθδκζηήξ αάζδξ δεδμιέκςκ ιε 12 πενζμπέξ ακαθμνάξ απυ ηδκ πενζμπή ιεθέηδξ. ε ζφκμθμ 16 πενζμπχκ ακαθμνάξ ζε εεκζηυ επίπεδμ, μζ 12 πνμένπμκηαζ απυ ηζξ θεηάκεξ απμννμήξ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο (Papastergiadou & Manolaki, 2011). Οζ 8 απυ ηζξ 12 πενζμπέξ ακαθμνάξ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί ηαζ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ ςξ πενζμπέξ ακαθμνάξ (Aguiar, 6 th Mediterranean General Meeting, 2011). Γεδμιέκδξ ηδξ δοζημθίαξ εφνεζδξ εέζεςκ ιε πενζμνζζιέκεξ ακενςπμβεκείξ επζδνάζεζξ, ηονίςξ ζε Μεζμβεζαηυ επίπεδμ, δ ζοκεζζθμνά ηδξ Δθθάδαξ ζηδκ αφλδζδ ηςκ εέζεςκ ακαθμνάξ είκαζ πμθφ ζδιακηζηή. Βηβιηνγξαθία Ξελόγισζζε Βηβιηνγξαθία Aguiar, F.C., Feio, M.J. & Ferreira, M.T., Choosing the best method for stream bioassessment using macrophyte communities: Indices and predictive models. Ecological Indicators, 11: Aguiar, F.C., IC Mediterranean GIG Macrophytes, 6 th Mediterranean GIG General Meeting, Rome, Italy, March

310 Baattrup-Pedersen, A., Szoszkiewicz, K., Nijboer, R., O Hare, M. & Ferreira, T., Macrophyte communities in unimpacted European streams: variability in assemblage patterns, abundance and diversity. Hydrobiologia, 566: Baattrup-Pedersen, A., Springe, G., Riis, T., Larsen, S.E., Sand-Jensen, L.B& Kjellerup M., The research for reference conditions for stream vegetation in northern Europe. Freshwater Biology, 53: Baattrup-Pedersen, A. & Riis, T., Macrophyte diversity and composition in relation to substratum characteristics in regulated and unregulated Danish streams. Freshwater Biology, 42: Bald, J., Borja, A., Muxika, I., Franco, J. & Valencia, V., Assessing reference conditions and physico-chemical status according to the European Water Framework Directive: a case study from the Basque Country (Northern Spain). Marine Pollution Bulletin, 50: Biggs, B.J.F., Hydraulic habitat of plants in streams. Regulated Rivers: Research and Management, 12: Boon, P.J., Essential elements in the case for river conservation. In; Boon, P.J., P. Calow & Petts (eds), River Conservation and Management. Wiley Sons, Chichester, UK: Bornette, G. & Puijalon S., Response of aquatic plants to abiotic factors: a review. Aquatic Sciences, 73:1-14. Camargo, A.F.M., Pezzato, M.M., Henry-Silva, G.G. & Assumpacao, A.M., Primary production of Urticularia foliosa L., Egeria densa Planchon and Cabomba furcata Schult & Schult from rivers of the coastal plain of the state os Sao Paulo, Brazil. Hydrobiologia, 570: Dawson, F.H., The seasonal effects of aquatic plant growth on the flow of water in a stream. Proceedings of the EWRS 5 th Symposium on Aquatic Weeds, pp Denny, M., Biology and mechanics of the wave-swept environment. Princeton University Press, Princeton. European Commission, Water Framework Directive (WFD) Common Implementation Strategy Working Group 2.3 Reference conditions for inland surface waters (REFCOND).Guidance on establishing reference conditions and Ecological Status class boundaries for inland surface waters. Final version, 30 April European Commission, 86 pp. Field, A., Discovering statistics using SPSS. Third edition Sage Publications Ltd pp.780. Fox, A.M., Macrophytes. The Rivers Handbook: Hydrobiological and Ecological Principles (eds P. Calow and G.E. Petts), Blackwell Scientific Publications, Oxford. Furse, M., Hering, D., Moog, O., Verdonschot P., Johnson, R.K., Brabec, K., Gritzalis, K., Buffagni, A., Pinto, P., Friberg, N., Murray-Bligh, J., Kokes, J., Alber, R., Usseglio-Polatera, P., Haase, P., Sweeting, R., Bis, B., Szoszkiewich, K., Soszka, H., Springe, G., Sporka, F. & Krno, I., The STAR project: context, objectives and approaches. Hydrobiologia, 566:3-29. Haslam, S.M., River Plants. The macrophytic vegetation of watercourses. Cambridge University Press, 396pp. Hawkins, P.C., Olson, J.R. & Hill, R.A., The reference condition: predicting benchmarks for ecological and water-quality assessment. Journal of the North American Benthological Society, 29: Hidding, B., Brederveld, J.R. & Nolet, B.A., How a bottom-dweller beats the canopy: inhibition of an aquatic weed (Potamogeton pectinatus) by macroalgae (Chara spp.). Freshwater Biology, 55: Hildrew, AG., Whole river ecology: spatial scale and heterogeneity in the ecology of running waters. Arch. Hydrobioly., 113:

311 Huges, J.M.R., The current status of European wetland inventories and classification. Vegetatio 118: Hutchinson, G.E., A treatise on limnology, v. 3. Limnological Botany. Wiley. 660p. Kristensen, P. & Hansen, H.O., European rivers and lakes. Assessment of their environmental state. European Environment Agency, EEA. Environm. Monogr. 1, Copenhagen, 122pp. Maddock. I., The importance of physical habitat assessment for evaluating river health. Freshwater Biology, 41: Maltchik, L., Rolon, A.S. & Schott, P., Effects of hydrological variation on the aquatic plant community in a floodplain palustrine wetland of southern Brazil. Limnology, 8: Meilinger, P, Schneider, S. & Melzer, A., The reference index method for the macrophyte-based assessment of rivers- a contribution to the implementation of the European Water Framework Directive in Germany. International Review of Hydrobiologia, 90: Meilinger, P., 2003: Makrophyten als Bioindikatoren zur leitbildbezogenen Bewertung von Fließgewässern. Ein Beitrag zur Umsetzung der EG-Wasserrahmenrichtlinie. Dissertation am Department für Ökologie, Wissenschaftszentrum Weihenstephan der TU München.128 pp. Munné, A., Prat, N., Sola, C., Bonada, N. & Rieradevall, M., A simple field method for assessing the ecological quality of riparian habitat in rivers and streams: QBR index. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 13: NF T90-395:2003, Water quality - Determination of the Macrophytes biological index for rivers (IBMR). Association Française de Normalisation (AFNOR), Saint Denis La Plaine. Nijboer, R.C., Johnson, R.K., Verdonschot, P.F.M, Sommerhauser, M. & Buffagni, A Establishing reference conditions for European streams. Hydrobiologia, 516: Norris, R.H., Rapid biological assessment, natural variability, and selecting reference sites. In: Uys, M.C. (ed.) Classification of Rivers, and Environmental Health Indicators. Proceedings of a joint South African/Australian workshop, Cape Town, South Africa. Water Research Commission Report No. TT 63/94. pp Pardo, I., Poikane, S., Bonne, W., Uszko, W., van de Bund, W., Owen, R., Kelly, M., Pont, D., Birk, S., Bennett, C. & Gómez-Rodríguez, C. Revision of the consistency in Reference Criteria application in the phase one of the European Intercalibration Exercise Version: Final version. Pertii, E. & Kwandrans, J., Indicator value of freshwater red algae in running waters for water quality assessment. Oceanological and Hydrobiological Studies XXXIII: Petts, G.E., Water, engineering and landscape: development protection and restoration. In Cosgrove, D. & G. E. Petts (eds), Water Engineering and Lndscape. Water Control and Landscape Transformation in the Modern Period. Belhaven Press, London: Principe, R.E., Taxonomic and Size Structures of Aquatic Macroinvertebrate Assemblages in Different Habitats of Tropical Streams, Costa Rica. Zoological Studies, 47(5): Raven, R., Holmes, N.T., Naura M., Dawson, F.H. & Everard, M., Quality assessment using River Habitat Survey data. Aquatic Conservation, Marine and Freshwater Ecosystems, 8: Reynoldson, T.B, Bailey, R.C., Day, K.E., & Norris, R.H., Biological guidelines for freshwater sediment based on BEnthing Assessment of SedimenT (the BEAST) using a multivariate approach for predicting biological state. Austalian Journal of Ecology, 20: Reynoldson, T.B., Day, K.E. & Pascoe, T., The development of the BEAST: a predictive approach for assessing sediment quality in the North American Great Lakes. In: Wroght, J.F., Sutcliffe, D.W., Furse, M.T. (editors). Assessing the biological quality of fresh waters: RIVPACS and other techniques. Freshwater Biological Association, Amleside Cumbria, UK. The RIVPACS International Workshop, September 1997, Oxford, UK, pp

312 Rosenberg, D.M., Reynoldson, T.B. & Resh, V.H., Design of a Regional Benthic Biomonitoring Programme: I. Development of Protocols for Establishing Reference Conditions in the Fraser River Catchment, British Columbia. Schaumburg, J., Schranz, C., Foerster, J., Gutowski, A., Hofmann, G., Meilinger, P., Schneider, S. & Schmedtje, U., Ecological classification of macrophytes and phytobenthos for rivers in Germany according to the Water Framework Directive. Limnologica, 34: Schaumburg, J., Schranz, C., Stelzer, D., Hofmann, G., Gutowski, A. & Foerster, J., Instruction Protocol for the ecological Assessment of Running Waters for Implementation of the EC Water Framework Directive: Macrophytes and Phytobenthos. Bavarian Water Management Agency, Munich. Staniszewski, R.K., Szoszkiewicz, K., Zbierska, J., Lesny, J., Jusik, S & Clark, R., Assessing of sources of uncertainty in macrophyte surveys and the cosequences for river classification. Hydrobiologia, 566: Szoszkiewicz, K., Zbierska, J., Jusik, Sz. & Zgoła, T., Opracowanie podstaw metodycznych dla monitoringu biologicznego wód w zakresie makrofitów i pilotowe ich zastosowanie dla części wód reprezentujących wybrane kategorie i typy. Etap II, tom II - rzeki. Instytut Ochrony Środowiska Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Warszawa-Poznań-Olsztyn. Szoszkiewicz, K., Jusik, S., Lawniczal, E.A. & Zgola, T., Macrophyte development in unimpacted lowland rivers in Poland. Hydrobiologia, 656: Ter Braak, C.J.F. & Smilauer, P., CANOCO. Reference manual and user s guide to Canoco for windows: software for Canonical Community Ordination (version 4.5). Ithaca, NY: 500pp. Verdonschot, P.F.M., Integrated ecological assessment methods are a basis for sustainable catchment management. Hydrobiologia, 422/423: Vogel, S., Life in moving fluids: the physical biology of flow. Princeton University Press, Princeton. Wetzel, R.G., Limnology: lake and river ecosystems. San Diego: Academic Press. 1006p. Wright, J.F., An introduction to RIVPACS. Pages 1-24 in J.F. Wright, D.W. Sutcliffe and M.T. Furse (editors). Assessing the biological quality of fresh waters: RIVPACS and other techniques. Freshwater Biological Association, Amleside Cumbria, UK. Διιεληθή Βηβιηνγξαθία πέδζμ Πνμβνάιιαημξ Γζαπείνζζδξ ηςκ οδάηζκςκ πυνςκ ηδξ Υχναξ, Κεθάθαζμ ΗΗΗ Τπμονβείμ Ακάπηολδξ, Γζεφεοκζδ Τδαηζημφ Γοκαιζημφ ηαζ Φοζζηχκ Πυνςκ. Αεήκα ζεθ. Σζαηίνδ, Δ., Φοημβεςβναθζηή ηαζ μζημθμβζηή ένεοκα ηςκ ανουθοηςκ ζημ οδάηζκμ ζφζηδια ημο πμηαιμφ Άκς Αθζάηιμκα (Γοηζηή Μαηεδμκία). Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Σιήια Βζμθμβίαξ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Δθθάξ, ζεθ Γεκζηή Γναιιαηεία Πενζθένεζαξ Ζπείνμο, Οζημζοζηήιαηα ηςκ εζςηενζηχκ κενχκ ημο κμιμφ Πνέαεγαξ. Κεθάθαζμ ηδξ Ένεοκαξ: Ακενχπζκμ δοκαιζηυ ζημκ πνςημβεκή ημιέα, εηπαίδεοζδ ηαζ επαββεθιαηζηή ηαηάνηζζδ, Ηκζηζημφημ Δνβαζίαξ /ΓΔΔ Πενζθένεζαξ Ζπείνμο. 290 ζεθ. Δζδζηή Πενζααθθμκηζηή Μεθέηδ (Δ.Π.Μ.) Πενζμπήξ Γέθηα ηαζ ηεκχκ Απένμκηα Σεφπμξ Α. ΤΠΔΥΧΓΔ, Ένβμ: Πνμζηαζία ηαζ Ακάδεζλδ Απένμκηα. Ημφθζμξ εθ

313 4. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ-ΤΕΖΣΖΖ Μέξνο Γ ρεδηαζκόο θαη αλάπηπμε ηνπ κνληέινπ αμηνιόγεζεο ηεο νηθνινγηθήο πνηόηεηαο ησλ κεζαίσλ-πεδηλώλ πνηακώλ ηεο Γ. Διιάδαο Γ.1. Δηζαγσγή θνπόο Ζ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ (WFD), ηαεμνίγεζ ιζα μθμηθδνςιέκδ αάζδ βζα ηδ δζαπείνζζδ ηςκ οδάηζκςκ πυνςκ ζηδκ Δονςπασηή Έκςζδ, βζα ηδκ πνμχεδζδ ηδξ αεζθυνμο πνήζδξ ημο κενμφ ηαζ ηδκ επίηεολδ ηδξ ηαθήξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ ιέπνζ ημ έημξ Σα ηνάηδ ιέθδ (ΚΜ) είκαζ οπμπνεςιέκα κα ακαπηφλμοκ Δεκζηέξ Μεευδμοξ αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ οδάηζκςκ ζςιάηςκ, ιε αάζδ ηονίςξ ηα αζμθμβζηά πμζμηζηά ζημζπεία ηδξ Οδδβίαξ 2000/60/ΔΔ, έηζζ χζηε κα ηαηαζηεί δοκαηή δ ηαηδβμνζμπμίδζή ημοξ ζηζξ πέκηε ηθάζεζξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ (WFD, Άνενμ 8). Ζ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα Ύδαηα 2000/60/ΔΔ (WFD), απαζηεί επίζδξ ηαζ ηδκ οδνμιμνθμθμβζηή αλζμθυβδζδ ηςκ οδαηζηχκ ζοζηδιάηςκ, ακαβκςνίγμκηαξ έηζζ ηδ ζδιαζία πμο έπμοκ ηα παναηηδνζζηζηά αοηά ζηδ ζηήνζλδ ηςκ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ ηαζ πανέπμκηαξ ιζα πζμ μθμηθδνςιέκδ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ ημο οδάηζκμο εκδζαζηήιαημξ. Ζ θέλδ «ελδηαίηεκα», ιε ηδκ εονεία έκκμζα ημο υνμο, ζδιαίκεζ ημ πχνμ ζημκ μπμίμ γεζ έκαξ μνβακζζιυξ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ θοζζηχκ, πδιζηχκ ηαζ αζμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο (Karr & Chu, 1999). Δπίζδξ, ακαθένεηαζ, ιε ηδκ πζμ ζηεκή έκκμζα ηδξ θέλδξ, ζηδ θοζζηή δμιή ημο πενζαάθθμκημξ. ηα πμηάιζα μζημζοζηήιαηα, δ θοζζηή δμιή βεκζηά ακαθένεηαζ ζηα θοζζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ημίηδξ ηαζ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, ηα μπμία είκαζ ηνίζζιδξ ζδιαζίαξ βζα ηδκ ηαηάζηαζδ ημο μζημζοζηήιαημξ. Σα ααζζηυηενα θοζζηά παναηηδνζζηζηά εκυξ πμηαιμφ είκαζ: ημ πθάημξ ηαζ δ ζηαεενυηδηα ηδξ ημίηδξ, ημ αάεμξ ημο κενμφ, ημ οπυζηνςια ηδξ ημίηδξ ηαζ ημ ιέβεεμξ ηςκ 302

314 ζςιαηζδίςκ πμο ηδκ ζοβηνμημφκ, δ ηαπφηδηα ημο κενμφ ηαζ μ υβημξ πανμπήξ. Οζ πανάβμκηεξ αοημί αθθδθεπζδνμφκ ηαζ δδιζμονβμφκ ιζηνμεκδζαζηήιαηα ιέζα ζημ πμηάιζ, υπςξ ηζξ ιζηνέξ θίικεξ (pools) ηαζ ημοξ νδπμφξ φθαθμοξ (riffles), ημοξ ιαζακδνζημφξ ή ημοξ εθζημεζδείξ ζπδιαηζζιμφξ. διακηζηά θοζζηά παναηηδνζζηζηά απμηεθμφκ επίζδξ δ έηηαζδ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ, δ ηάθορδ ηδξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ, υπςξ ηαζ δ μζημθμβζηή ηαηάζηαζδ ηδξ υπεδξ (Ferreira et al., 2002; Demars and Harper, 1998). Ζ ηαηάζηαζδ ηςκ θοζζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο πμηαιμφ έπεζ άιεζδ επίδναζδ ηαζ ζημοξ μνβακζζιμφξ (πθςνίδα, πακίδα), μζ μπμίμζ γμοκ ζημ μζημζφζηδια (Lacoul & Freedman, 2006; Janauer, 2001; Amoros et al., 2000). Αλζμθμβχκηαξ υιςξ, ιυκμ ηδκ ηαηάζηαζδ ηδξ θοζζηήξ δμιήξ ημο μζημζοζηήιαημξ δεκ ηαεμνίγμκηαζ υθεξ μζ επζπηχζεζξ ζημοξ μνβακζζιμφξ πμο γμοκ ζηα ζοβηεηνζιέκα εκδζαζηήιαηα. Έηζζ, απαζηείηαζ δ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ, υπμο εα θαιαάκμκηαζ οπυρδ μζ επζπηχζεζξ ζηζξ ημζκυηδηεξ ηςκ μνβακζζιχκ απυ ζοβηεηνζιέκεξ πζέζεζξ, μζ μπμίεξ αζημφκηαζ ζημ μζημζφζηδια. Όθα ζπεδυκ ηα αζμθμβζηά παναηηδνζζηζηά εκυξ εκδζαζηήιαημξ ιπμνμφκ κα ιεηνδεμφκ, αθθά ιυκμ μνζζιέκα απυ αοηά ιπμνμφκ κα δχζμοκ ηα ζςζηά ζήκαηα βζα ηδ αζμθμβζηή ηαηάζηαζδ ημο μζημζοζηήιαημξ (Hering et al., 2006a). Γζ αοηυ ημ θυβμ, ηνίζζιμ ζδιείμ ζηδ δδιζμονβία ημο ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ απμηεθεί δ ζςζηή επζθμβή ηςκ ιεηνήζζιςκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ αζμθμβζηήξ ημζκυηδηαξ (κεηξηθέο) ηαεχξ επίζδξ ηαζ μ ηαεμνζζιυξ ηδξ μζημθμβζηήξ δυζδξ-απυηνζζδξ (θιίκαθα πηέζεσλ) ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ (Hering et al., 2006a). Ζ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ηζιχκ απυ δζάθμνεξ ιεηνζηέξ ζε έκα δείηηδ ηαθείηαζ «Πνιπκεηξηθή» πνμζέββζζδ ζηδ δδιζμονβία εκυξ ζοζηήιαημξ αλζμθυβδζδξ. Ζ πνμζέββζζδ αοηή έπεζ ζακ ζηυπμ ηδκ μθμηθδνςιέκδ ακάθοζδ ηδξ αζμημζκυηδηαξ ιζαξ πενζμπήξ, δ μπμία ααζίγεηαζ ζε αζμθμβζηά ιεηνήζζια παναηηδνζζηζηά (κεηξηθέο) ηςκ αζμθμβζηχκ πμζμηζηχκ ζημζπείςκ ιζαξ πενζμπήξ. Χξ «κεηξηθή» μνίγεηαζ έκα ιεηνήζζιμ ιένμξ ή ιζα δζαδζηαζία εκυξ αζμθμβζημφ ζοζηήιαημξ, δ μπμία ειπεζνζηά δείπκεζ κα ιεηααάθθεζ ηδκ ανζειδηζηή ημο ηζιή ηαηά ιήημξ ηδξ ηθίιαηαξ ηςκ ακενςπμβεκχκ πζέζεςκ (Hering et al., 2006a; Karr & Chu, 1999). Ακηακαηθά ζοβηεηνζιέκεξ ηαζ πνμαθέρζιεξ απμηνίζεζξ (responses) ηδξ αζμημζκυηδηαξ ζηζξ ακενςπμβεκείξ 303

315 δναζηδνζυηδηεξ, είηε βζα έκακ πανάβμκηα οπμαάειζζδξ (impact factor) είηε βζα ημ ζοκμθζηυ απμηεθέζιαηα πμθθαπθχκ ακενςπμβεκχκ οπμααειίζεςκ (Blanco et al., 2007; Hering et al., 2006a). Μέζα ζε έκα Πμθοιεηνζηυ δείηηδ, ηάεε ιειμκςιέκδ κεηξηθή είκαζ πνμαθέρζιδ ηαζ εφθμβα ζπεηζγυιεκδ ιε ζπγθεθξηκέλεο επηπηώζεηο (specific impacts) πμο πνμηαθμφκηαζ απυ ηζξ πενζααθθμκηζηέξ αθθαβέξ (Blanco et al., 2007). Έηζζ, μ Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ ελεηάγεζ πμθθαπθέξ επζπηχζεζξ (impacts) ηαζ ζοκδοάγεζ λεπςνζζηέξ ιεηνζηέξ (π.π. Γείηηεξ ζφκεεζδξ ηαζ πμζηζθυηδηαξ, δμιζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ημζκυηδηαξ η.α.) ζε ιία ιμκαδζηή ηζιή, δ μπμία ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ ζοκμθζηή αλζμθυβδζδ ιζαξ πενζμπήξ. οκδοάγμκηαξ ιεηνζηέξ απυ δζαθμνεηζηέξ ηαηδβμνίεξ (π.π. αθεμκία taxa, δείηηεξ πμζηζθυηδηαξ, πμζμζηυ εοαίζεδηςκ ηαζ ακεεηηζηχκ εζδχκ, ηνμθζημφξ δείηηεξ) ακηακαηθχκηαζ δζαθμνεηζηέξ υρεζξ ηδξ αζμημζκυηδηαξ ηαζ μζ δζαθμνεηζηέξ πενζααθθμκηζηέξ ζοκεήηεξ πμο επζηναημφκ ζε ιία πενζμπή (Hering et al., 2006a). Ζ Πμθοιεηνζηή πνμζέββζζδ ζηδκ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ, εεςνείηαζ πζμ αλζυπζζημ ενβαθείμ απυ ηζξ ιεευδμοξ αλζμθυβδζδξ, μζ μπμίεξ ααζίγμκηαζ ιυκμ ζε απθέξ ιεηνζηέξ (Klemm et al., 2003; Barbour et al., 1999, 1995). Ζ πνμζέββζζδ αοηή ακαπηφπεδηε ηαζ εθανιυζηδηε εονέςξ ζηζξ ΖΠΑ ηαζ ζε άθθεξ πχνεξ, ηαζ ααζίζηδηε ζηζξ ημζκυηδηεξ ηςκ ρανζχκ (Harris & Silveira, 1999), ηςκ ιαηνμαζπμκδφθςκ (π.π. Korte et al., 2010; Artemiadou & Lazaridou, 2005; Karr et al., 1986) ηαζ ηςκ ιζηνμθοηχκ (Kutka & Richards, 1996) ηαζ πμθφ πενζμνζζιέκα πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηα ιαηνυθοηα (Aquiar et al., 2010; Ferreira et al., 2005; DeKeyner et al., 2003; Nichols et al., 2000). ημ πανυκ Κεθάθαζμ ηδξ Γζδαηημνζηήξ Γζαηνζαήξ ακαπηφζζεηαζ, αήια πνμξ αήια, δ δζαδζηαζία ηδξ δδιζμονβίαξ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ, απυ ηδκ επζθμβή ηςκ ηαηάθθδθςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηαζ ηςκ ηαηάθθδθςκ ιεηνζηχκ, ιέπνζ ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πενζμπχκ αλζμθυβδζδξ. Γζα ηδκ ακάπηολδ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ πνδζζιμπμζήεδηακ απμηεθέζιαηα απυ πνμδβμφιεκα ηεθάθαζα, (π.π. Κεθάθαζμ 4.Α: οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ πμο επδνεάγμοκ ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα, Κεθάθαζμ 4.Β: πανυπεζα αθάζηδζδ ηαζ πζέζεζξ ζηδ πανυπεζα γχκδ, Κεθάθαζμ 4.Γ: βεςιμνθμθμβζηέξ εκυηδηεξ, πενζμπέξ ηαζ είδδ ακαθμνάξ η.α.). 304

316 οβηεηνζιέκα, ζε αοηυ ημ ηεθάθαζμ ελεηάγεηαζ λεπςνζζηά δ επίδναζδ ηςκ πδξνκνξθνινγηθώλ ιεηααθδηχκ ζε επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ (micro-scaled) ηαζ ιαηνμηθίιαηαξ (macro-scaled) ζηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ αθεμκία ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Ζ αλζμθυβδζδ αοηή πναβιαημπμζείηαζ ιε ημκ ηαεμνζζιυ λεπςνζζηήξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ βζα ηάεε έκα πςνζηυ επίπεδμ. Δπίζδξ, ααζζηυ ζηάδζμ ζηδκ ακάπηολδ ημο δείηηδ απμηεθεί μ έθεβπμξ ηαηαθθδθυηδηαξ εκυξ ιεβάθμο ανζειμφ ιεηνζηχκ μζ μπμίεξ αθμνμφκ ηα οδνυαζα ιαηνυθοηα. Σέθμξ, ηφνζμξ ζηυπμξ είκαζ μ ζοκδοαζιυξ ηςκ ηαηάθθδθςκ ιεηνζηχκ, ζε έκα Πμθοιεηνζηυ δείηηδ ηαζ δ μζημθμβζηή αλζμθυβδζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ηςκ πμηαιχκ. Γ.2. Μεζνδνινγία Γ.2.1. Πεξηνρή κειέηεο Ζ δζαδζηαζία, πμο πενζβνάθεηαζ ζηδ ζοκέπεζα, ααζίγεηαζ ζε δεδμιέκα ηα μπμία αθμνμφκ ηιήιαηα ηςκ πμηαιχκ, ηα μπμία εκηάζζμκηαζ ζφιθςκα ιε ημ Μεζμβεζαηυ φζηδια Γζαααειμκυιδζδξ. ζημκ ηφπμ «Μεζαία Πεδηλά πνηάκηα (R-M2)». φιθςκα ιε ηδκ ηοπμθμβία δ μπμία πνμηείκεηαζ, μζ 3 Γεςιμνθμθμβζηέξ Δκυηδηεξ μζ μπμίεξ δζαηνίεδηακ ζηδκ πενζμπή ιεθέηδξ (Κεθάθαζμ 4.Γ) ηαηαηάζζμκηαζ ζημκ R-M2 ηφπμ Μεζμβεζαηήξ Γζαααειμκυιδζδξ (Πίκαηαξ 4.Γ.1). Γεδμιέκμο υηζ δ Γεςιμνθμθμβζηή Δκυηδηα ΗΗΗ (Πίκαηαξ 4.Γ.3) αθμνά ιεηαααηζηά οδάηζκα ζχιαηα έπεζ απμηθεζζηεί απυ αοηή ηδ δζαδζηαζία. Ζ πνμ-επζθμβή ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ είπε ζακ ζηυπμ: i) ηδκ ηάθορδ εονείαξ πενζααθθμκηζηήξ ηαζ οδνμιμνθμθμβζηήξ ηθίζδξ (βζα θεπημιένεζεξ αθ. Κεθάθαζμ 3, ζεθ ) ηαζ ii) ηδκ απμθοβή νοπαζιέκςκ πενζμπχκ, πνμηεζιέκμο κα ιεζςεμφκ μζ επζηαθφρεζξ απυ δζαθμνεηζημφξ πανάβμκηεξ πίεζδξ ζε ηάεε πενζμπή. 305

317 Πίλαθαο 4.Γ.1: Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, μ παναηηδνζζιυξ ημοξ ακάθμβα ιε ημκ ηφπμ Μεζμβεζαηήξ Γζαααειμκυιδζδξ ηαζ μ δζαπςνζζιυξ ημοξ ζε εζςηενζηά ηαζ ιεηαααηζηά Ύδαηα. Table 4.D.1: Typology and description of each sampling site according to the Mediterranean Intercalibration Group (MEDGIG). Σύπνο Γηαβαζκνλόκεζεο Θέζεηο Γεηγκαηνιεςίαο Πεξηγξαθή R-M2 S 1, S 2, S 3, S 4, S 5, S 6, S 7, S 9, S 10, A 1, S 8, S 11, S 12, S 13, S 14, Δπζθακεζαηά - S 15a, S 15b, A 3, A 4, A 5, A 6, A 7, A 8, A 9, A 10, A 14 & A 15 Ρέμκηα Ύδαηα A 11, A 12, A 13, S 16 & S 17 Μεηαααηζηά Ύδαηα-Δηαμθέξ Γ.2.2. πιινγή δεδνκέλσλ ζην πεδίν-δηαδηθαζία δεηγκαηνιεςίαο Ζ θεπημιενήξ πενζβναθή ημο ζπεδζαζιμφ ηςκ δεζβιαημθδρζχκ ηαζ ηδξ ζοθθμβήξ ηςκ θοηζηχκ δεζβιάηςκ δίδεηαζ ζημ Κεθάθαζμ 3 (ζεθ. 49), υπςξ επίζδξ ηαζ δ ζοθθμβή ηςκ θοζζημπδιζηχκ παναιέηνςκ ημο κενμφ (ζεθ. 52) ηαζ ηςκ δεδμιέκςκ ημπίμο (ζεθ. 57). Ο ηαηάθμβμξ ιε ηζξ αναποβναθίεξ, μζ μπμίεξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζημ Κεθάθαζμ αοηυ δίδεηαζ ζημ Πανάνηδια VI. Σέθμξ, δ ακαθοηζηή πενζβναθή ηςκ ζηαηζζηζηχκ ιεευδςκ, μζ μπμίεξ πνδζζιμπμζήεδηακ, πενζβνάθμκηαζ ζημ Τπμηεθάθαζμ 3.3 (ζεθ ). Γ.2.3. Δπηινγή ππνςήθησλ κεηξηθώλ ηδκ αλζμθυβδζδ ημο πμηαιμφ, «ππνςήθηα» ιεηνζηή (candidate metric) μνίγεηαζ ςξ δ ιεηνζηή, δ μπμία ιε αάζδ ηζξ οπάνπμοζεξ βκχζεζξ, εεςνείηαζ ηαηάθθδθδ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηςκ επζπηχζεςκ (impact) ιίαξ πίεζδξ (stressor) ζηδ αζμθμβζηή ημζκυηδηα απυ ηδκ μπμία πνμένπεηαζ (Hering et al., 2006a). Γζα ηδκ επζθμβή ημο ηεθζημφ ηαηαθυβμο ιε ηζξ ππνςήθηεο ιεηνζηέξ, ανπζηά πναβιαημπμζήεδηε δ ηαλζκμιζηή πνμζανιμβή ημο ηαηαθυβμο ιε ηα θοηζηά είδδ, ηα μπμία ηαηαβνάθδηακ ζηδκ πενζμπή, έηζζ χζηε κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδκ ελαβςβή ηςκ ιεηνζηχκ. Σα taxa, ηα μπμία ειθακίζηδηακ ζε θζβυηενμ απυ ηνία δείβιαηα, ελαζνέεδηακ απυ ημκ ηαηάθμβμ. Σα οδνυαζα ιαηνυθοηα, ζπεηζηά πνυζθαηα άνπζζακ κα πνδζζιμπμζμφκηαζ ζε ζοζηήιαηα αλζμθυβδζδξ ηδξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ηςκ πμηαιχκ. 306

318 Χξ απμηέθεζια, ηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ηα ιαηνμαζπυκδοθα (AQEM Software 12 ), δεκ οπάνπεζ εζδζηά δζαιμνθςιέκδ αάζδ οπμθμβζζιμφ οπμρήθζςκ ιεηνζηχκ-δεζηηχκ. Έηζζ, δ επζθμβή ηςκ ιεηνζηχκ ααζίζηδηε ζηδκ ακαζηυπδζδ ηδξ αζαθζμβναθίαξ (Aguiar et al., 2010; Hargiss et al., 2008; Birk et al., 2006; Furse et al., 2006; Hering et al., 2006b; Johnson et al., 2006, Miller et al., 2006; Staniszewski et al., 2006; Ferreira et al., 2005) ηαζ ζηδκ ακάθοζδ ηςκ θοηζηχκ ημζκμηήηςκ ζηζξ πενζμπέξ ιεθέηδξ. Οζ ιεηνζηέξ μιαδμπμζήεδηακ ζε 5 ηαηδβμνίεξ, έηζζ χζηε, δ ηάεε ιία κα ακηζπνμζςπεφεζ δζαθμνεηζηή μζημθμβζηή υρδ (ecological aspect) ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ οδνυαζςκ ιαηνμθφηςκ. Οζ ηαηδβμνίεξ ηςκ ιεηνζηχκ είκαζ: 1. Αθεμκίαξ/Πμζηζθυηδηαξ 2. Γείηηεξ ηνμθζηήξ ηαηάζηαζδξ 3. φκεεζδξ θοηζηχκ ημζκμηήηςκ 4. Πμζυηδηαξ Γμιήξ ηδξ πανυπεζαξ γχκδξ ηαζ 5. Δοαζζεδζίαξ/Ακμπήξ Ο ανπζηυξ ηαηάθμβμξ ιε ηζξ οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ πενζεθάιαακε ζοκμθζηά 86 ιεηνζηέξ (Πανάνηδια VI), απυ ηζξ μπμίεξ υθεξ μζ πμζμζηζαίεξ ιεηααθδηέξ (ππ Nitrop [%] η.θ.π.) ιεηαζπδιαηίζηδηακ ζφιθςκα ιε Podani (2000), ιε arc sin (x/100) 0.5 ιεηαζπδιαηζζιυ, εκχ υθεξ μζ άθθεξ ιεηααθδηέξ, πθδκ ηςκ δοαδζηχκ (binary), ιεηαζπδιαηίζηδηακ θμβανζειζηά (Feld, 2004). Γ.2.4. Δπηινγή «θεληξηθώλ» κεηξηθώλ (core metrics) «Κεληξηθή» ιεηνζηή (core metric) ηαθείηαζ δ οπμρήθζα ιεηνζηή, δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ ζημ ηεθζηυ Πμθοιεηνζηυ ζφζηδια αλζμθυβδζδξ (Hering et al., 2006a). Ζ επζθμβή ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ααζίζηδηε ζημοξ αηυθμοεμοξ ηακυκεξ: i) μζ «θεληξηθέο» ιεηνζηέξ πνέπεζ κα πνμένπμκηαζ ηαζ απυ ηζξ 5 ηαηδβμνίεξ ηςκ ιεηνζηχκ (Τπμηεθάθαζμ Γ.2.3),

319 ii) πνέπεζ κα ζηακμπμζμφκ ηα ηνζηήνζα απυ ηδκ εθανιμβή ηςκ εδημβναιιάηςκ ιε απμθήλεζξ, δδθαδή ελαζνμφκηαζ μζ ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ έπμοκ ζηεκυ εφνμξ ηζιχκ, πμθθέξ αηναίεξ ηζιέξ (extremes) ηαζ πμθθέξ απυιαηνεξ παναηδνήζεζξ (outliers) (Hering et al., 2006a), iii) δεκ πνέπεζ κα δίκμοκ αθθδθεπζηαθοπηυιεκεξ πθδνμθμνίεξ (redundant information). Ζ ακάθοζδ ηςκ ιεηνζηχκ βζα ημκ έθεβπμ πθεμκαζιμφ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ πνήζδ ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman (SPSS 15.0). Μεηνζηέξ ιε ηζιέξ ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ ǀrǀ>0,800 εεςνήεδηε υηζ ειθακίγμοκ ορδθυ ζοκμθζηυ ιέζμ ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ ζημ ζφκμθμ ημο ηνζβςκζημφ πίκαηα ζοζπέηζζδξ ηαζ απμηθείζηδηακ απυ πεναζηένς ακάθοζδ, ηέθμξ, iv) δ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή ζοζπέηζζδ ημο εφνμοξ ηζιχκ ηδξ ηάεε ηεκηνζηήξ ιεηνζηήξ ιε ηζξ ηζιέξ ηςκ επζπηχζεςκ ηδξ πίεζδξ, δ μπμία ελεηάγεηαζ (θιίκαθα πηέζεσλ). Ζ πνμζέββζζδ αοηή απαζηεί ηδκ απθμφζηεοζδ ηςκ πθδνμθμνζχκ απυ δζάθμνεξ οδνμβεςιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ ζε ιζα ηζιή, δ μπμία εα απμηεθεί ιέηνμ ηδξ οδνμβεςιμνθμθμβζηήξ ηνμπμπμίδζδξ ιζαξ πενζμπήξ. Ζ ηζιή ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ ιεηαλφ ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ιε ηζξ ηζιέξ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ εα πνέπεζ κα έπεζ ηζιέξ ǀrǀ>0,500. Γ.2.5. Καζνξηζκόο ηεο θιίκαθαο πηέζεσλ Όπςξ ακαθένεδηε πζμ πάκς, ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ηεθζηή επζθμβή ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ παίγεζ δ ζοζπέηζζδ ηδξ ηάεε οπμρήθζαξ ιεηνζηήξ ιε ηδκ ηθίιαηα πζέζεςκ (stress gradient). Ζ Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ, PCA (Principal Component Analysis) πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηδ ιείςζδ ημο ανζειμφ ηςκ ιεηααθδηχκ ηαζ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ οπμεεηζηήξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ. Ανπζηά, επζθέπεδηακ 36 οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ μζ μπμίεξ ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ οδνυαζαξ ηαζ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ. Οζ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ επζθέπεδηακ, έηζζ χζηε κα αθμνμφκ 2 πςνζηά επίπεδα (spatial scales): 308

320 i) Σμ επίπεδμ Μζηνμηθίιαηαξ (microscale) αθμνά ηζξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ή οπμθμβίζηδηακ ζε επίπεδμ δεζβιαημθδπηζηήξ εέζδξ, δδθαδή ιήημξ ηακαθζμφ 100 ιέηνςκ ηαζ πθάημξ ιέπνζ ημ ορδθυηενμ ζδιείμ ηδξ υπεδξ (bank top). ii) Σμ επίπεδμ Μαηνμηθίιαηαξ (macroscale) αθμνά ηζξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ή οπμθμβίζηδηακ ζε ιήημξ πμηαιμφ απυ 500 ιέπνζ 1000 ιέηνα ηαζ πθάημξ ηακαθζμφ 50 ιέηνα πίζς απυ ημ ορδθυηενμ ζδιείμ ηδξ υπεδξ (bank top). Γζα ηδκ απμθοβή αθθδθεπζηαθοπηυιεκςκ πθδνμθμνζχκ (redundant information) ζημ ζφκμθμ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ, εθανιυζηδηε δ ίδζα δζαδζηαζία ιε ηζξ ιεηνζηέξ, δδθαδή μ ζοκηεθεζηήξ ζοζπέηζζδξ Spearman, ιε ηδ δζαθμνά υηζ ημ υνζμ βζα ημκ απμηθεζζιυ ηςκ παναιέηνςκ είκαζ ημ ǀrǀ>0,700 (Feld, 2004). Δθανιυζηδηακ δζαδμπζηέξ Ακαθφζεζξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCAs) βζα ηάεε πςνζηυ επίπεδμ λεπςνζζηά, πνδζζιμπμζχκηαξ ηζξ ακηίζημζπεξ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ ηαζ οπμθμβίζηδηε δ ηθίιαηα πζέζεςκ βζα ηάεε πςνζηυ επίπεδμ. Δπζπθέμκ, μζ πενζμπέξ ιεθέηδξ δζαπςνίζηδηακ ζε δζαηαναβιέκεξ (stressed) ηαζ ζε ιδ-δζαηαναβιέκεξ (unstressed) ζε ζπέζδ ιε ηζξ δφμ ηθίιαηεξ πζέζεςκ (microscale ηαζ macroscale). Σα υνζα βζα ημκ μνζζιυ ηςκ δζαηαναβιέκςκ/ιδ-δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ είκαζ ημ 30 μ ηαζ 70 μ εηαημζηδιυνζμ ακηίζημζπα. Γδθαδή, υζεξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ είπακ ηζιέξ ζημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ PCA (ΑΥ1) ιεβαθφηενεξ απυ ηδκ ηζιή ημο 70 μ εηαημζηδιμνίμο εεςνήεδηακ δζαηαναβιέκεξ ηαζ υζεξ είπακ ηζιή ηάης απυ ηδκ ηζιή ημο 30 μ εηαημζηδιμνίμο εεςνήεδηακ ιδ δζαηαναβιέκεξ. Οζ ηζιέξ αοηέξ εα έπνεπε ακ ζοιθςκμφκ ιε ηα απμηεθέζιαηα ηαζ απυ ηα δφμ πςνζηά επίπεδα. Σέθμξ, εα πνέπεζ ηα 25 o ηαζ 75 o εηαημζηδιυνζα ηδξ «θεληξηθήο» ιεηνζηήξ ηςκ δζαηαναβιέκςκ ηαζ ιδ-δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ δε εα πνέπεζ κα αθθδθεπζηαθφπημκηαζ. Γ.2.6. Καλνληθνπνίεζε ησλ «θεληξηθώλ» κεηξηθώλ Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ, ανπζηά πνέπεζ κα ιεηαηναπμφκ μζ ηζιέξ ηςκ ιεηνζηχκ ζε ιζα ημζκή αάζδ ααειμθυβδζδξ. Οζ ιεηνζηέξ δεκ ιπμνμφκ κα 309

321 πνδζζιμπμζδεμφκ άιεζα ζημκ οπμθμβζζιυ ημο πμθοιεηνζημφ δείηηδ, αθμφ ιπμνεί κα δζαθένμοκ ςξ πνμξ ημ εφνμξ ηςκ δοκαηχκ ηζιχκ πμο ιπμνεί κα πάνμοκ, υπςξ επίζδξ ηαζ ζηδκ ενιδκεία ημοξ ζε ζπέζδ ιε ηζξ ακενχπζκεξ επζδνάζεζξ. Ζ ηάεε ιεηνζηή ζπεηίγεηαζ ιε έκα ζοβηεηνζιέκμ εφνμξ ηζιχκ, ακάθμβα ιε ημ ζφζηδια αλζμθυβδζδξ πμο αοηή ακηζπνμζςπεφεζ. Όιςξ δ Κμζκμηζηή Οδδβία 2000/60/ΔΔ (WFD) μνίγεζ ηζξ ιεηνζηέξ κα παίνκμοκ ηζιέξ απυ «0» ιέπνζ «1». Ζ πνμζανιμβή ημο εφνμοξ ηζιχκ ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ ζημ εκδεζηηζηυ υνζμ απυ [0, 1] ηαθείηαζ θαλνληθνπνίεζε (normalization) ηδξ ιεηνζηήξ ηαζ ζδιακηζηυ ζδιείμ είκαζ μ ηαεμνζζιυξ ημο ακχηενμο (upper anchor) ηαζ ηαηχηενμο μνίμο (lower anchor) ηδξ ηάεε «θεληξηθήο» ιεηνζηήξ. Σμ ακχηενμ ηαζ ημ ηαηχηενμ υνζμ δείπκμοκ ημ εκδεζηηζηυ εφνμξ ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ, π.π. μζ ηζιέξ μζ μπμίεξ ειπεζνζηά ηαεμνίγμκηαζ κα έπμοκ ηδκ ηζιή «1», μνίγμοκ ημ ακχηενμ υνζμ ηαζ «0» ημ ηαηχηενμ υνζμ ακηίζημζπα ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ. Σμ ακχηενμ υνζμ (anchor) ακηζζημζπεί ζηδκ ηζιή ηδξ ιεηνζηήξ ηάης απυ ηζξ ζοκεήηεξ ακαθμνάξ. Δάκ είκαζ δζαεέζζια δεδμιέκα απυ πενζμπέξ ακαθμνάξ (κε-δηαηαξαγκέλεο-unstressed), ηυηε ημ ακχηενμ υνζμ ιπμνεί κα εεςνδεεί ημ 95 μ ή ημ 75 μ εηαημζηδιυνζμ ή δ δζάιεζμξ, ελανηάηαζ απυ ηδκ πμζυηδηα ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ, υθςκ ηςκ ηζιχκ ηςκ ιεηνζηχκ ηςκ ιδ δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ (Hering et al., 2006a). Σμ ηαηχηενμ υνζμ, εάκ οπάνπμοκ δεδμιέκα απυ θαθήο μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ πενζμπέξ (δηαηαξαγκέλεο-stressed), ιπμνεί κα εεςνδεεί ημ 5 μ ή 10 μ εηαημζηδιυνζμ υθςκ ηςκ ηζιχκ ηςκ ιεηνζηχκ ηςκ πενζμπχκ ηαηήξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ή δ ηαηχηενδ ηζιή, δ μπμία έπεζ παναηδνδεεί. ηδκ πανμφζα ενβαζία βζα ημ ακχηενμ υνζμ ηάεε ιεηνζηήξ επζθέπεδηε ημ 75 μ εηαημζηδιυνζμ (percentile) ηςκ κε δηαηαξαγκέλσλ πενζμπχκ ηαζ βζα ημ ηαηχηενμ υνζμ ημ 5 μ εηαημζηδιυνζμ (percentile) ηςκ δηαηαξαγκέλσλ πενζμπχκ. οκμπηζηά, ηάεε ιεηνζηή έπεζ ιεηαθναζηεί ζε ηζιέξ απυ 0-1 (Ecological Quality Ration) ιε ηδ πνήζδ ημο πζμ ηάης ιαεδιαηζημφ ηφπμο (Bohmer et al., 2004): Κανονικοποιημένη Μετρική = Τιμή μετρικήσ ςτην περιοχή Τιμή Διαταραγμένησ περιοχήσ Σζιή Μη Γζαηαναβιέκδξ πενζμπήξ Σζιή Γζαηαναβιέκδξ πενζμπήξ Οζ ηζιέξ >1 εεςνήεδηακ ίζεξ ιε «1» ηαζ μζ ανκδηζηέξ ηζιέξ ακηζηαηαζηάεδηακ ιε ημ «0». 310

322 Γ.2.7. Γεκηνπξγία Πνιπκεηξηθνύ Γείθηε Ο Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ οπμθμβίζηδηε ςξ δ ιέζδ ανζειδηζηή ηζιή ηςκ ηακμκζημπμζδιέκςκ ιεηνζηχκ (Bohmer et al., 2004). Ζ δζαδζηαζία ααζίγεηαζ ζηδκ οπυεεζδ υηζ, εάκ μ ίδζμξ ανζειυξ ιεηνζηχκ έπεζ επζθεπεεί βζα ηάεε ιεηνζηυ ηφπμ, μ Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ ιπμνεί κα οπμθμβζζηεί ςξ δ ιέζδ ηζιή ηςκ 0-1 ρδθίςκ ηςκ ηζιχκ ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ. Αοηή δ οπυεεζδ πνμτπμεέηεζ υηζ υθεξ μζ ιεηνζηέξ ηάεε ηφπμο έπμοκ ημ ίδζμ εζδζηυ αάνμξ (weight) (Bohmer et al., 2004). Γ.2.8. Καζνξίδνληαο ηα όξηα ηνπ δείθηε Ο ηεθζηυξ Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ δίκεζ ιζα ηζιή δ μπμία ιπμνεί κα πνμαθέρεζ ηδ ζοκμθζηή ζπέζδ ιεηαλφ ηςκ ηζιχκ μζ μπμίεξ πνμένπμκηαζ απυ ημ ζοκδοαζιυ ηςκ αζμθμβζηχκ παναιέηνςκ ηαζ μζ μπμίεξ ηαηαβνάθδηακ ζε ιία πενζμπή ηαζ ζηδκ ακαιεκυιεκδ ηζιή ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ. Ζ ηζιή αοηή, υπςξ ηαζ ιε ηζξ «θεληξηθέο» ιεηνζηέξ, ιπμνεί ηοιακεεί ανζειδηζηά ιεηαλφ 0 ηαζ 1. Αοηυ ημ εφνμξ ηζιχκ ιπμνεί κα οπμδζαζνεεεί ζε έκακ ανζειυ ηαηδβμνζχκ μζ μπμίεξ ακηαπμηνίκμκηαζ ζηα δζαθμνεηζηά επίπεδα ηνμπμπμίδζδξ (Hering et al., 2006a). Όζεξ πενζζζυηενεξ ιεηνζηέξ πνμζηίεεκηαζ ζημκ Πμθοιεηνζηυ δείηηδ ηυζμ δ ηζιή ημο εα δζαθμνμπμζείηαζ απυ ηδ ιμκάδα, επεζδή αηυια ηαζ ζηζξ πζμ πανεέκεξ ηαηαζηάζεζξ (pristine), δεκ ιπμνμφκ υθεξ μζ ιεηνζηέξ κα θηάζμοκ ζημ ιέβζζημ επίπεδμ αλζμθυβδζδξ ζε ιζα ζοβηεηνζιέκδ πενζμπή (Hering et al., 2006a). Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ μνίςκ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ ηδξ πανμφζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ, πνδζζιμπμζήεδηε δ πνμζέββζζδ, δ μπμία πνμηάεδηε απυ ημοξ Hering et al. (2006a) ηαζ αθμνά ζηδ πνδζζιμπμίδζδ ημο 25 μ εηαημζηδιμνίμο ηςκ πενζμπχκ ακαθμνάξ ςξ υνζμ βζα ηδκ ηθάζδ ιε ηδκ ορδθυηενδ μζημθμβζηή πμζυηδηα. φιθςκα ιε ηδ αζαθζμβναθία (Pollard & van de Bund, 2005), μζ οπυθμζπεξ ηθάζεζξ πμζυηδηαξ πνμηείκεηαζ κα έπμοκ ημ ίδζμ εφνμξ ηζιχκ, έηζζ χζηε ηεθζηά δζαζνχκηαξ ηδκ ηζιή ημο 25 μ εηαημζηδιμνίμο δζά 4, κα πνμηφρμοκ μζ 5 ηαηδβμνίεξ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ, υπςξ απαζηεί δ Κμζκμηζηή Οδδβία 2000/60/ΔΔ (WFD). 311

323 Γ.3. Απνηειέζκαηα Γ.3.1. Γηαδηθαζία επηινγήο ησλ «θεληξηθώλ» κεηξηθώλ α. Απνθιεηζκόο ησλ αξηζκεηηθά αθαηάιιεια κεηξηθώλ Δλεηάζηδηακ ζοκμθζηά 86 ιεηνζηέξ (Πανάνηδια VI), εη ηςκ μπμίςκ μζ 7 ακήημοκ ζηδκ ηαηδβμνία «Αθζνλία/Πνηθηιόηεηα», μζ 4 ζηδκ ηαηδβμνία «Γείθηεο ηξνθηθήο θαηάζηαζεο», μζ 46 ακαθένμκηαζ ζηδ «ύλζεζε ηςκ θοηζηχκ θνηλνηήησλ», μζ 11 ζηδκ «Πνηόηεηα ηεο Γνκήο ηεο παξόρζηαο δώλεο» ηαζ ηέθμξ μζ 18 ζηδκ ηαηδβμνία «Δπαηζζεζία/Αλνρή». Απυ ηζξ 86 ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ εεςνήεδηακ ανπζηά ςξ δοκδηζηά ζηακέξ κα ζοιπενζθδθεμφκ ζημκ Πμθοιεηνζηυ δείηηδ, μζ 54 εεςνήεδηακ ανζειδηζηά ηαηάθθδθεξ αάζδ ημο ηνζηδνίμο εδημβναιιάηςκ ιε απμθήλεζξ ηαζ ζοιπενζθήθεδηακ ζημκ ηαηάθμβμ ιε ηζξ οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ. Οζ Δζηυκεξ 4.Γ.1α ηαζ 4.Γ.1α πανμοζζάγμοκ ηα εδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ βζα υθμ ημ ζφκμθμ ηςκ ανπζηχκ ιεηνζηχκ (86) ηαζ βζα ηζξ ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ είκαζ ανζειδηζηά ηαηάθθδθεξ ακηίζημζπα. 312

324 Δηθόλα 4.Γ.1α: Θδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ βζα ημ ζφκμθμ ηςκ ανπζηχκ ιεηνζηχκ (86). ημκ άλμκα ρ πανμοζζάγμκηαζ μζ ιεηνζηέξ απυ υθεξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ εκχ ζημκ άλμκα y πανμοζζάγεηαζ ημ εφνμξ ηδξ θμβανζειζζιέκδξ ημοξ ηζιήξ. Figure 4.D.a: Box-whisker plots for the total primary selected metrics (86). X axis shows the metrics from all sampling sites, while the y axis shows the range of the log-value of each metric. 313

325 Δηθόλα 4.Γ.1β: Θδημβνάιιαηα ιε απμθήλεζξ βζα ηζξ ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ είκαζ ανζειδηζηά ηαηάθθδθεξ βζα κα εεςνδεμφκ ςξ οπμρήθζεξ ιεηνζηέξ (54). ημκ άλμκα ρ πανμοζζάγμκηαζ μζ ιεηνζηέξ απυ υθεξ ηζξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ εκχ ζημκ άλμκα y πανμοζζάγεηαζ ημ εφνμξ ηδξ θμβανζειζζιέκδξ ημοξ ηζιήξ. Figure 4.D.1b: Box-whisker plots for the numerically suited candidate metrics (54) X axis shows the metrics from all sampling sites, while the y axis shows the range of the log-value of each metric. 314

326 β. Έιεγρνο πιενλαζκνύ αλάκεζα ζηηο πδξνκνξθνινγηθέο κεηαβιεηέο Ο έθεβπμξ πθεμκαζιμφ (redundant information) ακάιεζα ζηζξ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδκ εθανιμβή ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman. Όζεξ ιεηααθδηέξ είπακ ηζιέξ δείηηδ ǀrǀ>0,700 απμηθείζηδηακ απυ ηδ δζαδζηαζία οπμθμβζζιμφ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ θυβς πθεμκαζιμφ. Έδζκακ δδθαδή, πανυιμζεξ πθδνμθμνίεξ, αολάκμκηαξ έηζζ ημ εζδζηυ αάνμξ ηδξ εηάζημηε πίεζδξ. Απυ ηζξ 37 οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, απμηθείζηδηακ, θυβς πθεμκαζιμφ, ζοκμθζηά 23 ιεηααθδηέξ. οβηεηνζιέκα απυ ηζξ 22 ιεηααθδηέξ ιαηνμηθίιαηαξ πανέιεζκακ μζ 18 ηαζ απυ ηζξ 14 ιεηααθδηέξ ιζηνμηθίιαηαξ πανέιεζκακ μζ 13 (Πίκαηαξ 4.Γ.2). Ζ απυηνζζδ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζε ηάεε ιία οδνμιμνθμθμβζηή ιεηααθδηή λεπςνζζηά, πανμοζζάγεηαζ ζημ Πανάνηδια VIII. Πίλαθαο 4.Γ.2: Οζ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ πνδζζιμπμζδεήηακ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ζε ιάηνμ- ηαζ ιζηνμηθίιαηα ηαηά ιήημξ ηδξ θεηάκδξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο. Table 4.D.2: Non redundancy information hydromorphological variables in macro- and microscaled level along Achron and Louros river basin. Μαθξνθιίκαθα Μηθξνθιίκαθα Δθζημεζδείξ ζπδιαηζζιμί ηακαθζμφ (Chan_Form) Πνμθίθ ηακαθζμφ/ηαηά πθάημξ ηνμπμπμίδζδ (Chan_Alter) Μμνθή ημζθάδαξ (Vall_Form) Καηά ιήημξ ηνμπμπμίδζδ (Chan_Mod) % Σεπκδηυ ακάπςια (EM) Σμπζηή ηνμπμπμίδζδ εκδζαζηήιαημξ (Local habitat alteration) % Γζεοεέηδζδ (RS) Τδνμθμβία ηακαθζμφ (Str_Hydr) % Δκίζποζδ (RI) Άκηθδζδ κενμφ (Water_Abstra) % Φοζζηή πνήζδ βδξ (NLU) Δπίδναζδ απυ ηδ βεςνβία ζηδκ πενζμπή δίπθα αηνζαχξ απυ ημ πμηάιζ (Aggr_Effect) % Αβνμηζηή πνήζδ βδξ (ALU) ηαεενυηδηα ημίηδξ (Bed_Stab) Πανμοζία ζπεομηαθθζενβεζχκ (Fish_man) Έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ Γελζάξ (R_Rip_Wid) Αιιμθδρίεξ (Grav_Ext) Έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ Ανζζηενήξ (L_Rip_Wid) Κμπή ηαθαιχκςκ (Weed_Cut) Πθάημξ ηακαθζμφ (Chan_Wid) Πανμοζία θοζζηχκ οβνμηυπςκ (Stand_W_B) ηίαζδ ηακαθζμφ (Shading) οκέπεζα πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ιε πενζαίμ Έθθεζρδ θοζζηήξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ (No_Wood_Veg) μζημζφζηδια (Rip_zone_Cont) Πανμοζία ηεπκδηχκ ζηάζζιςκ κενχκ (Art_w_b) Πανμοζία κδζίδςκ (Chan_Bars) % Γάζδ ηαζ διζ-θοζζηέξ πενζμπέξ (Native_For) % Σεπκδηέξ επζθάκεζεξ (Urban) % Τβνυημπμζ/Τδάηζκεξ επζθάκεζεξ (Wetlands) % Γεςνβζηέξ πενζμπέξ (Agricul) Μεβάθμ οπυζηνςια υπεδξ (LAS) 315

327 γ. Καζνξηζκόο ηεο θιίκαθαο πηέζεσλ Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ, εθανιυζηδηακ ανπζηά δζαδμπζηέξ Ακαθφζεζξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCAs) ακά πςνζηυ επίπεδμ ηαζ αημθμφεςξ, οπμθμβίζηδηε δ ηθίιαηα πζέζεςκ ιε αάζδ ημοξ ααειμφξ ηςκ δεζβιάηςκ ηςκ εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ ζημοξ άλμκεξ ηδξ PCA. οβηεηνζιέκα ηα ζηάδζα οπμθμβζζιμφ ηδξ ηθίιαηα πζέζεςκ είκαζ: i) Αλάιπζε Κύξησλ πληζησζώλ Δθανιυζηδηακ δζαδμπζηέξ Ακαθφζεζξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCAs) βζα ηζξ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ, μζ μπμίεξ λεπχνζζακ ζημ ζηάδζμ ημο εθέβπμο πθεμκαζιμφ (Πίκαηαξ 4.Γ.2) βζα ηάεε πςνζηυ επίπεδμ λεπςνζζηά. Απυ ηζξ οδνμιμνθμθμβζηέξ ιεηααθδηέξ πανέιεζκακ, βζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ηάεε πςνζημφ επζπέδμο, ιυκμ αοηέξ, μζ μπμίεξ είπακ ορδθή ζοζπέηζζδ ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (AX1) (ǀrǀ>0,500) (Πίκαηαξ 4.Γ.3). Ζ βναθζηή απεζηυκζζδ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ δίκεηαζ ζηα βναθήιαηα ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.2α βζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ηςκ ιεηααθδηχκ ιαηνμηθίιαηαξ, ηαζ ηδξ Δζηυκαξ 4.Γ.2α βζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ηςκ ιεηααθδηχκ ιζηνμηθίιαηαξ. Γζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ μ πνχημξ ηαζ μ δεφηενμξ άλμκαξ ελδβμφκ ημ 69,6% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ βζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ, μζ ακηίζημζπμζ άλμκεξ ελδβμφκ ημ 70,3% ηδξ ζοκμθζηήξ δζαηφιακζδξ. Οζ ιεηααθδηέξ: Γηεπζέηεζε (RS), Φπζηθή ρξήζε γεο (NLU), Αγξνηηθή ρξήζε γεο (ALU) ηαζ Παξνπζία ηρζπνθαιιηεξγεηώλ (Fish_man) ακηζπνμζςπεφμοκ ηζξ ζδιακηζηυηενεξ πζέζεζξ ζε πςνζηυ επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ. Ακηίζημζπα, μζ ιεηααθδηέξ: Έθηαζε δεμηάο παξόρζηαο δώλεο (R_Rip_Wi), Έιιεηςε θπζηθήο παξόρζηαο βιάζηεζεο (No_Wood) ηαζ Καηά πιάηνο ηξνπνπνίεζε (Chan_Alt) ακηζπνμζςπεφμοκ ηζξ ζδιακηζηυηενεξ πζέζεζξ ζε πςνζηυ επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ. 316

328 Πίλαθαο 4.Γ.3: οζπέηζζδ ηςκ ιδ αθθδθεπζηαθοπηυιεκςκ, οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ, ηαηά ιήημξ ηςκ θεηακχκ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ιε ημοξ δφμ πνχημοξ άλμκεξ ηςκ PCAs, ζε πςνζηά επίπεδα ιαηνμηθίιαηαξ ηαζ ιζηνμηθίιαηαξ. Table 4.D.3: Correlation of non redundant hydromorphological variables, with main axes of PCAs for macro and micro scaled separately. Μαθξνθιίκαθα Μηθξνθιίκαθα ΑΥ1 ΑΥ2 ΑΥ1 ΑΥ2 % Φοζζηή πνήζδ βδξ (NLU) -0,864 0,325 Πνμθίθ ηακαθζμφ/ηαηά πθάημξ ηνμπμπμίδζδ (Chan_Alter) -0,506 0,061 Πανμοζία ζπεομηαθθζενβεζχκ (Fish_man) 0,598 0,600 Μμνθμθμβία ηακαθζμφ/ ηαηά ιήημξ ηνμπμπμίδζδ (Chan_Mod) -0,617 0,240 Μεβάθμ οπυζηνςια υπεδξ (LAS) 0,598 0,600 Σμπζηή ηνμπμπμίδζδ εκδζαζηήιαημξ (Loc_Hab_Alt) -0,533-0,560 % Αβνμηζηή πνήζδ βδξ (ALU) Ο,706-0,558 Τδνμθμβία ηακαθζμφ (Str_Hydr) -0,701 0,105 % Γζεοεέηδζδ (RS) 0,774 0,210 Άκηθδζδ κενμφ (Water_Abstra) -0,724-0,418 οκέπεζα πανυπεζαξ αθάζηδζδξ ιε πενζαίμ μζημζφζηδια (Rip_zone_Cont) 0,722 0,123 ηαεενυηδηα ημίηδξ (Bed_Stab) -0,515-0,541 Κμπή ηαθαιχκςκ (Weed_Cut) -0,622-0,184 Έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ Γελζάξ (R_Rip_Wid) 0,551-0,801 % Γάζδ ηαζ διζ-θοζζηέξ πενζμπέξ (Native_For) -0,772 0,318 Έηηαζδ πανυπεζαξ γχκδξ Ανζζηενήξ (L_Rip_Wid) 0,739-0,141 ηίαζδ ηακαθζμφ (Shading) 0,598-0,083 Έθθεζρδ θοζζηήξ πανυπεζαξ αθάζηδζδξ (No_Wood_Veg) 0,936 0,

329 Δηθόλα 4.Γ.2α&β: Ακάθοζδ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιεηαλφ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ ζηδ θεηάκδ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ζε δζαθμνεηζηά πςνζηά επίπεδα α) καθξνθιίκαθα θαζ α) κηθξνθιίκαθα, ζηδκ ακάθοζδ πζέζεςκ βζα ηα πμηάιζα R-M2 ηφπμο ζηδκ Δθθάδα (βζα ζοκημιμβναθίεξ αθέπε Πανάνηδια VI). Figure 4.D.2a&b.: Principal Component Analysis (PCA) between hydromorphological variables for different scales of pressure gradient a) macroscale and b) microscale, in the analysis of pressures on R-M2 river type in Greece (for abbreviations see Appendix VI). 318

330 ii) Τπνινγηζκόο ηεο θιίκαθαο πηέζεσλ Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ζε ηάεε πςνζηυ επίπεδμ, πνδζζιμπμζήεδηακ μζ ααειμί ηςκ δεζβιάηςκ (sample scores) ηςκ δεζβιαημθδπηζηχκ επζθακεζχκ (εέζεςκ δεζβιαημθδρίαξ) βζα ηάεε πςνζηυ επίπεδμ ηαζ ηα απμηεθέζιαηα πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Γ.3α ηαζ 4.Γ.3α. Δηθόλα 4.Γ.3α: Κθίιαηα πζέζεςκ βζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ ηαζ δ εέζδ ηάεε δεζβιαημθδπηζηήξ επζθάκεζαξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ιε αάζδ ηδ ζοβηεηνζιέκδ ηθίιαηα. Figure 4.D.3a.: Pressure gradient of the macroscaled hydromorphological variables along Acheron and Louros river basin. Δηθόλα 4.Γ.3β: Κθίιαηα πζέζεςκ βζα ημ πςνζηυ επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ ηαζ δ εέζδ ηάεε δεζβιαημθδπηζηήξ επζθάκεζαξ ηςκ πμηαιχκ Απένμκηα ηαζ Λμφνμο, ιε αάζδ ηδ ζοβηεηνζιέκδ ηθίιαηα. Figure 4.D.3b.: Pressure gradient of the microscaled hydromorphological variables along Acheron and Louros river basin. 319

331 Ζ βναιιζηή παθζκδνυιδζδ ιεηαλφ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ηςκ δφμ πςνζηχκ επζπέδςκ έδεζλε υηζ οπάνπεζ ζζπονή βναιιζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ημοξ (Δζηυκα 4.Γ.4). Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Γ.3α & 4.Γ.3α, δεκ οπάνπμοκ ιεβάθεξ αθθαβέξ ζηδκ απυηνζζδ ηςκ πενζμπχκ ακάιεζα ζηα δφμ πςνζηά επίπεδα, βεβμκυξ πμο επζαεααζχκεηαζ απυ ημ ορδθυ r 2 = 0,754 ζηδ ζπέζδ ηςκ δφμ πςνζηχκ πζέζεςκ 13. Δηθόλα 4.Γ.4: Γναιιζηή παθζκδνυιδζδ ιεηαλφ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ηςκ δφμ πςνζηχκ επζπέδςκ ακάθοζδξ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ (r 2 =0,754). Figure 4.D.4: Linear regression of the pressure gradient between macro- and microscaled variables (r 2 =0.754). δ. Έιεγρνο πιενλαζκνύ αλάκεζα ζηηο ππνςήθηεο κεηξηθέο Μεηά ηδκ εθανιμβή ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman, απυ ηα γεφβδ ιε ορδθυ ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ (ǀrǀ>0,800) έπνεπε κα επζθεπεεί ιυκμ δ ιία ιεηνζηή βζα παναηηδνζζιυ ςξ «θεληξηθή» ιεηνζηή, βζα κα απμθεοπεεί δ πθεμκάγμοζα πθδνμθμνία, ηδκ μπμία δίκεζ ημ γεφβμξ (Hering et al., 2006b). Απυ ημ ζφκμθμ ηςκ 54 ιεηνζηχκ, μζ μπμίεξ ελεηάζηδηακ ζε αοηυ ημ ζηάδζμ, μζ 34 ειθάκζζακ ορδθυ ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ ηαζ έηζζ απμηθείζηδηακ απυ ηδ δζαδζηαζία. 13 r 2 : είκαζ ημ πμζμζηυ ηδξ δζαηφιακζδξ ηςκ δεδμιέκςκ πμο ελδβείηαζ απυ έκα ζηαηζζηζηυ ιμκηέθμ (Field, 2009). 320

332 Κνζηήνζμ ζηδκ επζθμβή ηδξ ιεηνζηήξ (απυ ημ γεφβμξ ημ μπμίμ ειθάκζζε ορδθυ πθεμκαζιυ) οπήνλε δ ζοζπέηζζδ ηςκ ιεηνζηχκ ιε ημοξ άλμκεξ ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA), δδθαδή δ απυηνζζδ ζηδ δεδμιέκδ πίεζδ. Δπίζδξ, πναβιαημπμζήεδηε βναιιζηή ζοζπέηζζδ ηςκ 10 ιεηνζηχκ ιε ηδκ ηθίιαηα πζέζεςκ ηαζ εθέβπεδηακ μζ βναιιζηέξ ζοζπεηίζεζξ (r 2 >0,3) ηαεχξ ηαζ μζ αζοκέπεζεξ ζηδκ απυηνζζδ ηςκ ιεηνζηχκ ζηδκ πίεζδ (Pollard & van de Bund 2005). ε) Σειηθή επηινγή θεληξηθώλ κεηξηθώλ («core metrics») Ζ ηεθζηή επζθμβή ηςκ «ηεκηνζηχκ» ιεηνζηχκ ααζίζηδηε ζηδ ζοζπέηζζή ημοξ ιε ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ Ακάθοζδξ Κφνζςκ οκζζηςζχκ (PCA) ιεηαλφ ηςκ οδνμιμνθμθμβζηχκ ιεηααθδηχκ, μ μπμίμξ ηαζ ηαεμνίγεζ ηδ ααζζηή ηθίιαηα πίεζδξ βζα ηάεε πςνζηυ επίπεδμ. Ζ ηζιή ημο ζοκηεθεζηή ζοζπέηζζδξ Spearman (r) ιεηαλφ ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ηαζ ηςκ ηζιχκ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ εα πνέπεζ κα δδθχκεζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (ǀrǀ<0,500) (Hering et al., 2006a). ημκ Πίκαηα 4.Γ.4 δίκμκηαζ μζ «θεληξηθέο» ιεηνζηέξ ηαζ μζ ζοζπεηίζεζξ, πμο ειθακίγμοκ ιε ημκ ηφνζμ άλμκα (ΑΥ1) ηαζ βζα ηα δφμ πςνζηά επίπεδα ηαεχξ επίζδξ ηαζ δ ηαηδβμνία ζηδκ μπμία ακήηεζ δ ηάεε ιεηνζηή. Απυ ηζξ ηέζζενζξ (4) ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ ελεηάζηδηακ βζα ηδκ ηαηδβμνία «Σξνθηθνί δείθηεο», δ ιεηνζηή IBMR ηαζ δ % Δκθάληζε ησλ Νηηξόθηισλ εηδώλ (Nitroph_per) επζθέπεδηακ βζα ημκ ηεθζηυ ηαηάθμβμ ιε ηζξ «θεληξηθέο» ιεηνζηέξ. Γζα ηδκ ηαηδβμνία «Πνηόηεηαο Γνκήο ηεο παξόρζηαο δώλεο» απυ ηζξ έκηεηα (11) ζοκμθζηά ιεηνζηέξ, μζ μπμίεξ ελεηάζηδηακ, ιυκμ δ ιεηνζηή QBR ακηαπμηνίεδηε ζηα ηνζηήνζα, πμο ηέεδηακ ζηδκ Πανάβναθμ Γ.2.4 βζα ηαηαθθδθυηδηα χζηε κα ζοιπενζθδθεεί ζημκ Πμθοιεηνζηυ δείηηδ. Δπίζδξ, απυ ημ ζφκμθμ ηςκ ζανάκηα έλζ (46) ιεηνζηχκ, μζ μπμίεξ αθμνμφζακ ηδ «ύλζεζε ησλ θπηηθώλ θνηλνηήησλ», επζθέπεδηακ ηεθζηά δ % Δκθάληζε ησλ Δινθύησλ (PHeherb_per) ηαζ μ ανζειυξ ηςκ Βξπνθπηηθώλ taxa (Bryop_No). Σέθμξ, βζα ηδκ ηαηδβμνία «Δπαηζζεζίαο/Αλνρήο» απυ ηζξ δεηαμηηχ (18) ζοκμθζηά ιεηνζηέξ, ιυκμ ιία πθδνμφζε υθα ηα ηνζηήνζα ηαζ εεςνήεδηε ςξ «θεληξηθή» ιεηνζηή ηαζ αοηή ήηακ δ % Δκθάληζε ησλ Δηδώλ Αλαθνξάο (Refersp_per). 321

333 Πίλαθαο 4.Γ.4: οζπεηίζεζξ ιεηαλφ ηςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ηαζ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ (ΑΥ1) βζα ηα δφμ πςνζηά επίπεδα (T=Σνμθζηυξ δείηηδξ, R= Πνηόηεηα Γνκήο ηεο παξόρζηαο δώλεο, C=ύλζεζε θπηηθώλ θνηλνηήησλ ηαζ S/T: Δπαηζζεζίαο/Αλνρήο). Table 4.D.4: Spearman Correlation between "core metrics and pressure gradient (ΑΥ1 of PCAs) for the two spatial levels (T = trophic state index, R = Quality Structure of the riparian zone, C = composition of plant communities and S/T: Sensitivity / Tolerance). Spearman Metric Group ΑΥ1 MACRO ΑΥ1 MICRO 1. IBMR T -.678(**) -.751(**) 2. Nitroph_per T.537(**).724(**) 3. QBR R -.900(**) -.856(**) 4. PHeherb_per C.550(*).507(*) 5. Bryop_No C -.645(**) -.714(**) 6. Refersp_per S/T -.603(**) -.560(**) Οζ βναιιζηέξ παθζκδνμιήζεζξ ηαζ μζ βναιιζηέξ ζοζπεηίζεζξ, βζα ημ ζφκμθμ ηςκ θεληξηθώλ ιεηνζηχκ ιε ηδκ ηθίιαηα πζέζεςκ ηαζ βζα ηα δφμ πςνζηά επίπεδα, πανμοζζάγμκηαζ ζηα βναθήιαηα ημο Πανανηήιαημξ ΗΥ. Γ.3.2. Γηάθξηζε Γηαηαξαγκέλσλ (Stressed) / Με-δηαηαξαγκέλσλ (Unstressed) πεξηνρώλ Οζ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ δζαηνίεδηακ ζε αοηέξ πμο είκαζ Γηαηαξαγκέλεο (stressed) ηαζ ζε εηείκεξ πμο είκαζ Με-δηαηαξαγκέλεο (unstressed) ιε ηνζηήνζμ ηδκ απυηνζζδ ηςκ πενζμπχκ ζηδκ ηθίιαηα πίεζδξ βζα ηα δφμ πςνζηά επίπεδα λεπςνζζηά. ακ υνζα βζα ημκ μνζζιυ ηςκ δζαηαναβιέκςκ/ιδ-δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ μνίζηδηακ ημ 30 μ /70 μ εηαημζηδιυνζμ. Γδθαδή, υζεξ εέζεζξ δεζβιαημθδρίαξ είπακ ηζιέξ ζημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ PCA (ΑΥ1) ιεβαθφηενεξ απυ ηδκ ηζιή ημο 70 μ εηαημζηδιμνίμο εεςνήεδηακ δζαηαναβιέκεξ ηαζ υζεξ είπακ ηζιή ηάης απυ ηδκ ηζιή ημο 30 μ εηαημζηδιμνίμο εεςνήεδηακ ιδ δζαηαναβιέκεξ. Σμ εφνμξ ηζιχκ ηςκ 6 «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ζηζξ δζαηαναβιέκεξ/ιδ δζαηαναβιέκεξ πενζμπέξ δεκ πανμοζίαζε αθθδθμεπζηάθορδ ιεηαλφ ημο 25 μ /75 μ εηαημζηδιμνίμο. Όπςξ θαίκεηαζ ηαζ ζηζξ Δζηυκεξ 4.Γ.5α-ζη, ηα εδημβνάιιαηα ηςκ δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ δεκ αθθδθεπζηαθφπημκηαζ ιε αοηά ηςκ ιδ δζαηαναβιέκςκ. 322

334 Δηθόλα 4.Γ.5α-ζη: Σμ εφνμξ ηζιχκ ηςκ 6 «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ζηζξ Γηαηαξαγκέλεο (stressed)/με δηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ (non-stressed) (α=ibmr, α=% of Nitrophilous species, β=qbr, δ=% PHelherb, ε=no of Bryophyte species ηαζ ζη=% of Reference species). Figure 4.D.5a-st.: Range of the 6 "core" metrics on Disturbed / undisturbed sites (a = IBMR, b =% of Nitrophilous species, c = QBR, d =% PHelherb, e = No of Bryophyte species and f =% of Reference species. 323

335 Γ.3.3. Τπνινγηζκόο ηνπ αλώηεξνπ θαη θαηώηεξνπ νξίνπ θάζε «θεληξηθήο» κεηξηθήο Όπςξ ακαθένεδηε ζηδκ Τπμηεθάθαζμ Γ.2.8, μζ ιεηνζηέξ, βζα κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζημκ οπμθμβζζιυ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ, εα πνέπεζ κα πενάζμοκ απυ ηδ δζαδζηαζία ηδξ ηακμκζημπμίδζδξ, δδθαδή ηδκ πνμζανιμβή ημο εφνμοξ ηζιχκ ηδξ ηάεε ιεηνζηήξ ζημ υνζμ [0-1]. Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ημο ακχηενμο ηαζ ηαηχηενμο μνίμο ηάεε «θεληξηθήο» ιεηνζηήξ, πνδζζιμπμζήεδηακ ςξ υνζα (thresholds) μζ ηζιέξ ηςκ Γηαηαξαγκέλσλ/Με-δηαηαξαγκέλσλ πενζμπχκ. Δθανιυζηδηε μ ιαεδιαηζηυξ ηφπμξ, μ μπμίμξ πενζβνάθεηαζ ζημ Τπμηεθάθαζμ Γ.2.8 ηαζ ημ εφνμξ ηςκ ηακμκζημπμζδιέκςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ζηζξ Γηαηαξαγκέλεο/Με-δηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ δίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.6. Δηθόλα 4.Γ.6: Σμ εφνμξ ηζιχκ ηςκ ηακμκζημπμζδιέκςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ ζηζξ Γηαηαξαγκέλεο ηαζ Με-δηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ. Figure 4.D.6: Box plots showing the range of the normalized core metrics in stressed and unstressed sites. 324

336 Γ.3.4. Αλάπηπμε Πνιπκεηξηθνύ δείθηε θαη Οηθνινγηθή ηαμηλόκεζε ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο Ο Πμθοιεηνζηυξ δείηηδξ είκαζ μ ανζειδηζηυξ ιέζμξ ηςκ έλζ επζθεβιέκςκ ηακμκζημπμζδιέκςκ «θεληξηθώλ» ιεηνζηχκ. Ο ιαεδιαηζηυξ ηφπμξ οπμθμβζζιμφ ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ είκαζ: M. M. I = (IBMR + %Nitr + QBR + %PHherb + NoBry + %RefSp) 6 Γζα ημκ ηαεμνζζιυ ηςκ ηζιχκ, μζ μπμίεξ εα απμηεθέζμοκ ηα υνζα ιεηαλφ ηςκ πμζμηζηχκ ηθάζεςκ, ανπζηά πνδζζιμπμζήεδηε ημ 25 μ εηαημζηδιυνζμ ηςκ ιδ δζαηαναβιέκςκ πενζμπχκ (0,623) ςξ ημ ανζειδηζηυ υνζμ ιεηαλφ «Τςειήο»/«Καιήο» μζημθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ. ηδ ζοκέπεζα, ημ οπυθμζπμ εφνμξ ηζιχκ πςνίζηδηε ζε ηέζζενζξ ίζεξ ηθάζεζξ. Οζ θυβμζ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ (EQRs) βζα ηζξ 5 ηθάζεζξ πμζυηδηαξ δίκμκηαζ ζημκ Πίκαηα 4.Γ.5 ηαζ δ βναθζηή απεζηυκζζδ ημοξ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.7. Πίλαθαο 4.Γ.5: Σα ανζειδηζηά υνζα ιεηαλφ ηςκ 5 ηθάζεςκ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ (ΜΜΗ). Table 4.D.5: The numerical boundaries between the 5 ecological quality classes of the Macrophyte Multimetric Index (ΜΜΗ). Πνηνηηθή θιάζε Πνιπκεηξηθόο Γείθηεο (ΜΜΗ) Τςειή ΜΜΗ >0.623 Καιή 0.623> ΜΜΗ >0.467 Μέηξηα 0.467> ΜΜΗ >0.311 Φησρή Καθή 0.311> ΜΜΗ>0.155 ΜΜΗ<0.155 Ζ ηζιή ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ ζηζξ Με-δηαηαξαγκέλεο, Μέηξηα δηαηαγκέλεο ηαζ Γηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ ζφιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα ηδξ Ακάθοζδξ Γζαζπμνάξ (One-Way ANOVA) δζαθένμοκ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηά (p=0,00) (Πίκαηαξ 4.Γ.6). Ζ ιέζδ ηζιή ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ ζηζξ Με-δηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ είκαζ 0,713 ηαζ ζηζξ Γηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ 0,177, εκχ ζηζξ Μέηξηα δζαηαναβιέκεξ πενζμπέξ είκαζ 325

337 0,345 (Πίκαηαξ 4.Γ.6). Σμ εφνμξ ηζιχκ ημο δείηηδ δζαηνίκεηαζ εοηνζκχξ ακάιεζα ζηζξ 3 ηαηδβμνίεξ δζαηαναπήξ, ηαεχξ επίζδξ παναηδνείηαζ πμθφ ιζηνή αθθδθμεπζηάθορδ (Δζηυκα 4.Γ.8). Δηθόλα 4.Γ.7: Γναθζηή απεζηυκζζδ ηςκ μνίςκ ιεηαλφ ηςκ 5 ηθάζεςκ μζημθμβζηήξ πμζυηδηαξ ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ (ΜΜΗ). Figure 4.D.7: Box plot shows the boundaries between the 5 ecological quality classes of the Macrophyte Multimetric Index (ΜΜΗ). Πίλαθαο 4.Γ.6: Μέζεξ ηζιέξ ηαζ ηοπζηή απυηθζζδ (x±ζ) ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ ζηζξ Με-δηαηαξαγκέλεο ηαζ Γηαηαξαγκέλεο πενζμπέξ, ιαγί ιε ηα απμηεθέζιαηα απυ ηδκ Ακάθοζδ Γζπθχκ οζηάδςκ (One-Way ANOVA). Table 4.D.6: Mean values and standard deviation (x±ζ) of Macrophyte Multimetric Index (ΜMI).of unstressed; moderate stressed and stressed sites along with results from the One-Way ANOVA. Μεδηαηαξαγκέλεο πεξηνρέο Μέηξηα Γηαηαξαγκέλεο πεξηνρέο Γηαηαξαγκέλεο πεξηνρέο F P* Πμθοιεηνζηυξ Γείηηδξ Μαηνμθφηςκ (ΜΜΗ) 0,713±0,118 0,345±0,144 0,177±0,041 39,7,

338 Ζ ζπέζδ ηςκ ηζιχκ ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ ιε ηδκ ηθίιαηα πζέζεςκ δίκεηαζ ζηδκ Δζηυκα 4.Γ.9. Ζ βναιιζηή παθζκδνυιδζδ έδεζλε ζζπονή βναιιζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ημο Πμθοιεηνζημφ Γείηηδ Μαηνμθφηςκ ηαζ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ζε επίπεδμ ιαηνμηθίιαηαξ (r 2 =0,691) ηαζ ζζπονυηενδ ζε επίπεδμ ιζηνμηθίιαηαξ (r 2 =0,761). Δηθόλα 4.Γ.8: Δφνμξ ηζιχκ ημο Πμθοιεηνζημφ δείηηδ Μαηνμθφηςκ (ΜΜΗ) ζηζξ ηνεζξ ηαηδβμνίεξ δζαηαναπήξ (Τρδθή, Μέηνζα ηαζ Υαιδθή). Figure 4.D.8: Box plots showing the numerical class boundary between the five ecological quality classes of ecological according to Macrophyte Multimetric Index (ΜMI). Δηθόλα 4.Γ.9α&β: Γναιιζηή παθζκδνυιδζδ ιεηαλφ ημο ΜΜΗ ηαζ ηδξ ηθίιαηαξ πζέζεςκ ζε επίπεδμ α) ιαηνμηθίιαηα ηαζ α) ιζηνμηθίιαηα. Figure 4.D.9a&b: Linear regression between ΜMI and the pressure gradient, a) macroscaled and b) microscaled spatial level. 327