ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ IΕ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. Θέκα : Δπηβιέπνπζα: Κ. Άλλα Αλαγλσζηνπνύινπ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ IΕ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα : Ζ πνιηηηζηηθή απνθέληξσζε ζηελ Διιάδα. Γξάζεηο ησλ θεληξηθώλ θνξέσλ ηεο Διιεληθήο Γεκόζηαο Γηνίθεζεο γηα ηελ απνθέληξσζε ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνύ Δπηβιέπνπζα: Κ. Άλλα Αλαγλσζηνπνύινπ πνπδάζηξηα: Διέλε Βαζηαξδή ΑΘΖΝΑ

2 Πεξίιεςε Ζ παξνχζα εξγαζία αζρνιείηαη κε ηελ απνθέληξσζε ησλ πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ Διιεληθή Πεξηθέξεηα θαη κε ηελ απνθέληξσζε ηεο ειιεληθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ εμεηάδεη ηελ γεληθφηεξε ζεκαζία ηεο απνθέληξσζεο ζηελ αλαπηπμηαθή πνξεία ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ, ηνλ θνηλσληθφ, παηδεπηηθφ θαη παξαγσγηθφ ξφιν ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ηελ απνθεληξσηηθή ηάζε πνπ θπξηαξρεί ζηελ ζχγρξνλε επξσπατθή πνιηηηθή σο απάληεζε ζηελ πνιππινθφηεηα ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο ππέξβαζεο πιένλ ησλ νξίσλ ηνπ παξαδνζηαθνχ εζληθνχ-θξάηνπο. Πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί ν βαζκφο πνιηηηζηηθήο απνθέληξσζεο απηή ηε ζηηγκή ζηελ Διιάδα, ε κειέηε επηθεληξψζεθε ζηνλ ηνκέα ηνπ χγρξνλνπ Πνιηηηζκνχ, σο δείθηε ηεο θαιιηηερληθήο θίλεζεο ζηελ Πεξηθέξεηα θαη ηηο δξάζεηο ησλ θνξέσλ ηεο Διιεληθήο θεληξηθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο γηα ηελ ελίζρπζε ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηελ πνιηηηζηηθή παξαγσγή θαη δηαρείξηζε. Δθφζνλ θάλνληαο ιφγν γηα απνθέληξσζε, ελλννχκε ηαπηφρξνλα απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ, πφξσλ, αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, δνκψλ θαη θαιιηηερληθνχ δπλακηθνχ, εμεηάζηεθαλ δηαδνρηθά νη αξκνδηφηεηεο πνπ ρνξεγνχληαη ζηνπο Ο.Σ.Α. γηα ζέκαηα πνιηηηζκνχ απφ ην Νέν Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, νη πφξνη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, νη δνκέο πνπ δηαρεηξίδνληαη ηνλ πνιηηηζκφ ζηελ Πεξηθέξεηα θαη ε επηκφξθσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ ηηο ζηειερψλεη, κέζα απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δπηκφξθσζεο θαη ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Ζ έξεπλα ζηεξίρζεθε ζε νηθνλνκηθά θαη άιια ζηνηρεία πνπ ρνξεγήζεθαλ απφ ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ ζρεηηθά κε ηνπο θνξείο ηεο Σ.Α. πνπ επηρνξεγνχληαη απφ ην Τπνπξγείν κέζσ Πξνγξακκαηηθψλ πκβάζεσλ. ζε ζπλεληεχμεηο κε ζηειέρε ηνπ ΤΠ.ΠΟ. γηα ηηο εθηηκήζεηο ηνπο φζνλ αθνξά ηελ πνξεία ηεο απνθέληξσζεο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. ζε ζηνηρεία ηνπ ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α. θαη ηεο Διιεληθήο Δηαηξείαο Σνπηθήο Αλάπηπμεο θαη Απηνδηνίθεζεο (ΔΔΣΑΑ) γηα ηελ θαηαγξαθή ησλ ΝΠΓΓ ησλ Ο.Σ.Α. πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ πνιηηηζκφ ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο. ζε απνινγηζηηθά ζηνηρεία ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δπηκφξθσζεο ζρεηηθά κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζεκηλαξίσλ γηα ηνλ πνιηηηζκφ ζηηο Πεξηθέξεηεο. ζε κειέηε επξσπατθψλ θεηκέλσλ ηφζν ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, φζν θαη ησλ θεληξηθψλ επξσπατθψλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ γηα ηελ ελίζρπζε ησλ επξσπατθψλ πεξηθεξεηψλ ζε δξάζεηο γηα ηνλ πνιηηηζκφ. 2

3 Με βάζε ηα παξαπάλσ, παξνπζηάζηεθαλ ηα επξσπατθά πξνγξάκκαηα πνπ εληζρχνπλ ηελ πνιηηηζηηθή δξαζηεξηνπνίεζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, δηαπηζηψζεθε δηεχξπλζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ Ο.Σ.Α. ζε ζέκαηα πνιηηηζκνχ απφ ην Νέν Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, εμεηάζηεθαλ αλαιπηηθά νη πφξνη ηεο Σ.Α. γηα ηνλ πνιηηηζκφ, θαηαγξάθεθαλ νη θνξείο πνπ έρνπλ Πξνγξακκαηηθή χκβαζε κε ην ΤΠ.ΠΟ., νη δνκέο πνπ δηαρεηξίδνληαη ηνλ πνιηηηζκφ ζηελ Πεξηθέξεηα, δηαπηζηψζεθε ε αλάγθε επηκφξθσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ Ο.Σ.Α. ζε ζέκαηα πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ην ρακειφ επίπεδν απνθέληξσζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ. Σέινο, δφζεθε έκθαζε ζηελ αλάγθε αλάπηπμεο ηεο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο θαη δηαηππψζεθαλ θάπνηεο πξνηάζεηο. Λέμεηο θιεηδηά: απνθέληξσζε, πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Πεξηθέξεηεο, νηθνλνκηθή αλάπηπμε, θνηλσληθή ζπλνρή, θαιιηηερληθέο δξάζεηο, πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο, πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ζύγρξνλνο πνιηηηζκόο, ππνδνκέο, πνιηηηζηηθό απόζεκα, αξκνδηόηεηεο, Νένο Γεκνηηθόο θαη Κνηλνηηθόο Κώδηθαο, πόξνη, ΘΖΔΑ, Πξνγξακκαηηθέο πκβάζεηο, δηαδεκνηηθή ζπλεξγαζία, αδειθνπνηήζεηο, Τπνπξγείν Πνιηηηζκνύ, εηθαζηηθά, ζέαηξν, κνπζηθή, γξάκκαηα, θηλεκαηνγξάθνο, πνιηηηζηηθέο δξάζεηο, Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα, ΝΠΓΓ, πλεπκαηηθά θέληξα, δνκέο, επξσπατθά πξνγξάκκαηα, Δπηηξνπή Πεξηθεξεηώλ, Ηλζηηηνύην Δπηκόξθσζεο, επηκόξθσζε, αλζξώπηλν δπλακηθό, Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ζεκηλάξηα. 3

4 Resumé L étude présente traite le sujet de la décentralisation culturelle en insistant sur les mesures prises par les agents centraux de l administration publique grecque, afin de promouvoir la décentralisation dans le domaine de la culture et de renforcer la création artistique dans les societés locales. La culture constitue un outil important pour soutenir le développement régional et renforcer la cohérence sociale. Vu alors le rôle éducatif, social et économique de la culture, l étude se focalise surtout sur la politique européenne pour la décentralisation culturelle, ainsi que sur les différentes expressions de cette décentralisation : décentralisation au niveau des compétences transférées vers les Collectivités locales, au niveau des ressources économiques ainsi que des ressources humaines, au niveau des structures et de la création artistique. Dans ce but, on réalise une présentation des dispositions du nouveau Code des Collectivités Locales relatives à la culture, on présente les agents de l Administration locale qui recoivent des subventions par le Ministère de la Culture par le biais des Conventions de Développement Local et on examine finalement les actions entreprises par l Institut de formation pour les fonctionnaires, ainsi que le fonctionnement récent de l Ecole Nationale d Administration Locale dans le cadre de la formation du personnel des Collectivités Locales, afin que celui puisse gérer effectivement les questions culturelles. Le but de l étude c est de constater le niveau de décentralisation culturelle que la Grèce présente en ce moment à travers la politique culturelle nationale et de suggérer certaines réflexions pour une présence plus dynamique des agents locaux dans le domaine de la culture. 4

5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ΜΔΡΟ 1 Ο : ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Απνθέληξσζε Σνπηθή Απηνλνκία θαη Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή Κέληξν Πεξηθέξεηα: κηα δηαιεθηηθή ζρέζε Ζ ζεκαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν Πνιηηηζκφο θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε Πνιηηηζκφο θαη θνηλσληθή ζπλνρή.15 ΜΔΡΟ 2 Ο : Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ Δ ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΤΡΩΠΑΪΚΖ ΔΝΩΖ Ζ επηξξνή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηελ πνιηηηθή απνθέληξσζεο Ζ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ Ζ επξσπατθή πνιηηηθή ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ Δπξσπατθά Πξνγξάκκαηα γηα ηνλ πνιηηηζκφ κε ζηφρν ηελ απνθέληξσζε...25 ΜΔΡΟ 3 Ο : ΓΡΑΔΗ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΑ ΜΗΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ Δμέηαζε πξφζθαηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ (Ο Νένο Κψδηθαο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Νφκνο 3463/2006) Άξζξν 75 ηνπ ΝΓΚΚ πεξί αξκνδηνηήησλ ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ Αξκνδηφηεηεο ησλ Ο.Σ.Α. ζε ζέκαηα δηεζλψλ ζπλεξγαζηψλ θαη ζπλεξγαζηψλ ζε εζληθφ επίπεδν Οη πφξνη ησλ Ο.Σ.Α Οη Κεληξηθνί Απηνηειείο Πφξνη Οη πφξνη απφ ην Πξφγξακκα ΘΖΔΑ Άξζξν 202 ηνπ ΝΓΚΚ πεξί επηρνξεγήζεσλ θαη βνεζεκάησλ Οη πφξνη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο απφ ηε ζχλαςε Πξνγξακκαηηθψλ πκβάζεσλ Άξζξν 225 γηα ηηο πξνγξακκαηηθέο ζπκβάζεηο Οη Πξνγξακκαηηθέο πκβάζεηο πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ ηεο Σ.Α. κε ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Πνιηηηζκφο (Γ ΚΠ ) Σα Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα Οη νξγαλσηηθέο δνκέο ησλ Ο.Σ.Α. γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ πνιηηηζκνχ.69 5

6 3.4. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ησλ Ο.Σ.Α. πνπ δηαρεηξίδεηαη ηνλ πνιηηηζκφ: επηκφξθσζε απνθέληξσζε ηεο γλψζεο Ηλζηηηνχην Δπηκφξθσζεο: Θεζκηθφ πιαίζην Γξάζεηο Νέα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο ζε ζέκαηα πνιηηηζκνχ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Δ..Σ.Α.) 82 ΣΔΛΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΗ...85 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ..91 ΠΑΡΑΣΖΜΑ..93 6

7 7

8 ΜΔΡΟ 1 Ο ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ 8

9 1.1. Απνθέληξσζε - Σνπηθή Απηνλνκία θαη Πνιηηηζηηθή Πνιηηηθή χκθσλα κε ηηο δηαθεξχμεηο ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε Σνπηθήο Απηνλνκίαο, ηνλ νπνίν θχξσζε ε Διιάδα κε επηθπιάμεηο κε ην λφκν 1850/89, ζην πξψην ηνπ άξζξν νξίδνληαη ηα εμήο: θνπφο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο είλαη ε πξαγκαηνπνίεζε κηαο πην ζηελήο έλσζεο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ γηα ηε δηαζθάιηζε θαη ηελ πξνψζεζε ησλ ηδεσδψλ θαη ησλ αξρψλ πνπ είλαη θνηλή ηνπο θιεξνλνκηά. Έλα απφ ηα κέζα κε ηα νπνία ν ζθνπφο απηφο ζα πξαγκαηνπνηεζεί είλαη ε ζχλαςε ζπκθσληψλ ζην δηνηθεηηθφ ηνκέα. Οη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο είλαη έλα απφ ηα θχξηα ζεκέιηα θάζε δεκνθξαηηθνχ θαζεζηψηνο. Σν δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαρείξηζε ησλ δεκφζησλ ππνζέζεσλ απνηειεί κέξνο ησλ θνηλψλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ φισλ ησλ Κξαηψλ-κειψλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Απηφ ην δηθαίσκα κπνξεί λα αζθεζεί πεξηζζφηεξν άκεζα ζε ηνπηθφ επίπεδν. Ζ χπαξμε Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο κε πξαγκαηηθέο αξκνδηφηεηεο επηηξέπεη κηα δηνίθεζε ηαπηφρξνλα απνηειεζκαηηθή θαη πιεζηέζηεξε ζηνλ πνιίηε. πλεηδεηνπνηείηαη ε αλάγθε πξνζηαζίαο θαη ελίζρπζεο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο κε δεκνθξαηηθά ζπλεζηεκέλα φξγαλα ιήςεο απνθάζεσλ, ηα νπνία ζα απνιακβάλνπλ επξείαο απηνλνκίαο σο πξνο ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο, ηνπο ηξφπνπο άζθεζεο απηψλ ησλ αξκνδηνηήησλ θαη σο πξνο ηα αλαγθαία κέζα γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηνπο. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ, νξίδεηαη ε έλλνηα ηεο Σνπηθήο Απηνλνκίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία «λνείηαη ην δηθαίσκα θαη ε πξαγκαηηθή ηθαλφηεηα ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο λα ξπζκίδνπλ θαη λα δηεπζχλνπλ, ζην πιαίζην ηνπ λφκνπ θαη κε δηθή ηνπο επζχλε θαη πξνο φθεινο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο, έλα ζεκαληηθφ κέξνο ησλ δεκφζησλ ππνζέζεσλ» 1. Απφ ηε δεθαεηία ήδε ηνπ 80 εκθαλίδνληαη, ινηπφλ, έλλνηεο φπσο ε επηθνπξηθφηεηα, ε εγγχηεηα ζηνλ πνιίηε, ε απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ απφ ην θέληξν πξνο ηελ πεξηθέξεηα, ζε έλα επξσπατθφ πεξηβάιινλ πνπ αξρίδεη λα 1 Άξζξν 3, παξάγξαθνο 1 ηνπ Νφκνπ 1850/89 γηα ηελ Κχξσζε ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. 9

10 δηακνξθψλεη κηα πνιηηηθή θαη πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα, έλα θνηλφ νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ νηθνδφκεκα. ηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, κηα δεθαεηία λσξίηεξα, απφ ηηο αξρέο δειαδή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ε ιεγφκελε πνιηηηζηηθή πνιηηηθή απνθηά, θπξίσο ζηε Γπηηθή Δπξψπε, ηδηαίηεξε πνιηηηθή ζεκαζία παξάιιεια κε ηελ άλζεζε θνηλσληθψλ θηλεκάησλ θαη απνηειεί πιένλ πεδίν άζθεζεο ηνπηθήο πνιηηηθήο απφ ηνπο νξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Παξάιιεια, κε ηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε ηεο UNESCO ζην Διζίλθη ην 1972, ζπλεηδεηνπνηείηαη ε αλάγθε γηα πνιηηηζηηθή απηνλνκία, απνθέληξσζε θαη επξεία ζπκκεηνρή φρη κφλν ζηελ πνιηηηζηηθή δσή, αιιά θαη ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηε δηαρείξηζε θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ πνιηηηζηηθή δξάζε. Έηζη, ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηζηηθή δσή εκθαλίδεηαη θαη αλαγλσξίδεηαη σο ζπληζηψζα ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ ειεπζεξία έθθξαζεο θαη επηινγήο ηεο ηδηαίηεξεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο πνπ θέξεη ν θάζε πνιίηεο Κέληξν Πεξηθέξεηα: κηα δηαιεθηηθή ζρέζε Σελ ίδηα πεξίνδν ζηελ Διιάδα, ε έληνλε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε θαηά ηηο δεθαεηίεο 60 θαη 70, κε ηελ εγθαηάιεηςε ηεο ππαίζξνπ θαη ηελ πιεζπζκηαθή ζπζζψξεπζε ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα, νδεγεί ζηε δεκηνπξγία ελφο πδξνθέθαινπ, αζελνθεληξηθνχ θξάηνπο. Καη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ γίλεηαη αηζζεηή «ε παξνπζία ηνπ ππεξηξνθηθνχ πνιηηηζηηθνχ πφινπ ηεο Αζήλαο, ζε ζρέζε κε ηελ αηξνθηθή δηαζπνξά ηνπ πνιηηηζηηθνχ δπλακηθνχ, πιηθνχ θαη αλζξψπηλνπ, ζηελ πεξηθέξεηα» 2, έηζη ψζηε ε δεθαεηία ηνπ 80 θέξλεη αληηκέησπεο ηηο ειιεληθέο ηνπηθέο θνηλσλίεο κε ηελ αλάγθε θαη ηελ έλλνηα ηεο απνθέληξσζεο θαη εηδηθφηεξα ηεο πνιηηηζηηθήο απνθέληξσζεο. Παξφια απηά, παξαηεξείηαη ζηελ Πεξηθέξεηα κηα έθξεμε πνιηηηζηηθψλ γεγνλφησλ, ησλ νπνίσλ ην θνηλφ γλψξηζκα είλαη ε δεκηνπξγία ελφο γξήγνξνπ, απινχ θαη θαηαλνεηνχ απφ ην ηνπηθφ θνηλφ πνιηηηζηηθνχ γεγνλφηνο, πξνεξρφκελν ζπρλά απφ ην θέληξν. Γηα λα είκαζηε φκσο ζε ζέζε λα θάλνπκε ιφγν γηα κηα νπζηαζηηθή απνθέληξσζε, νθείινπκε λα ελλννχκε ηελ απνθέληξσζε ζε επίπεδν πφξσλ, αξκνδηνηήησλ, αλάπηπμεο δνκψλ, αιιά θαη αλάπηπμε ηνπηθνχ αλζξψπηλνπ θαη 2 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Πνιηηηζηηθή Γξαζηεξηόηεηα θαη Κξαηηθή Πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, ε Πεξηθεξεηαθή Γηάζηαζε, Δθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 1990, ζει.8. 10

11 θαιιηηερληθνχ δπλακηθνχ. Έηζη κπνξνχκε λα γεθπξψζνπκε ην ράζκα αλάκεζα ζην θέληξν θαη ηελ πεξηθέξεηα, θαζηζηψληαο ηα πνιηηηζηηθά αγαζά θαη ηελ απφιαπζε ηνπ πνιηηηζκνχ πξνζπειάζηκα ζε φινπο. ηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, ινηπφλ, κπνξνχκε λα δνχκε πην δηεπξπκέλεο ηηο έλλνηεο ηνπ θέληξνπ θαη ηεο πεξηθέξεηαο κε φξνπο νηθνλνκηθνθνηλσληθνχο θαη φρη κφλν απζηεξά γεσγξαθηθνχο, ζεσξψληαο σο θέληξν «ην ζεκείν αλαθνξάο ιήςεο απνθάζεσλ, άξα θαη ηνλ ρψξν - απιή πνπ αλέθαζελ είρε θαη ηελ πιένλ δνκεκέλε αγνξά γχξσ ηνπ, θαη πνπ ζπλήζσο, είλαη κέζα ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Καη σο πεξηθέξεηα, εθηφο ησλ γεσγξαθηθά πεξηζσξηνπνηεκέλσλ πεξηνρψλ, [κπνξνχκε] λα εθιάβνπκε θαη ηνπο ηφπνπο θνηλσληθήο θαη ηαμηθήο πεξηζσξηνπνίεζεο θαη απαμίαο. Ωο πεξηθέξεηα πξνο ππνζηήξημε δειαδή, πξέπεη λα εηδσζεί ε δπηηθή Αζήλα ή νη δήκνη ηεο βηνκεραληθήο Θεζζαινλίθεο. Γηαηί Πεξηθέξεηα είλαη ε Δθηφο ησλ Σεηρψλ Υψξα» 3. χκθσλα κε απηήλ ηε ζεψξεζε παξνπζηάδνληαη δίπνια, φπσο ε αλάπηπμεππνβάζκηζε, ε ζπκκεηνρή θαη ν απνθιεηζκφο, ηα νπνία επηδεηνχλ πνιηηηθέο ζχγθιηζεο, άκβιπλζεο ησλ δηαθνξψλ θαη ησλ αληζνηήησλ θαη δηάρπζεο ηεο πνιηηηζηηθήο δξάζεο, κε παξάιιειν ζεβαζκφ ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θάζε ηνπηθήο θνηλσλίαο, αιιά θαη ηνπ κεηξνπνιηηηθνχ θέληξνπ. Ζ πεξηθεξεηαθή ηαπηφηεηα, ινηπφλ, πξνυπνζέηεη απηνγλσζία θαη δξάζε θαη ε θαιιηέξγεηά ηεο απνηειεί πξάμε πνιηηηζκηθήο πνιιαπιφηεηαο, δηφηη ε εζληθή ηαπηφηεηα δελ είλαη επζχγξακκε, αιιά απνηειεί ηελ ζπληζηακέλε πνιιψλ επηκέξνπο παξαγφλησλ, γεγνλφο πνπ ζπληζηά θαη ηελ ίδηα ηελ πνιπκνξθία ηεο. Κάζε πεξηθεξεηαθή ηαπηφηεηα κπνξεί έηζη λα απνηειέζεη ζηνηρείν ζπγθιίζεσλ θαη ελφηεηαο, αιιά θαη πξνυπφζεζε πνιηηηζκηθήο δεκηνπξγίαο. Γηα λα πξνζδηνξίζνπκε επνκέλσο ηελ έλλνηα ηεο απνθέληξσζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, ηεο δηάρπζεο θαη ελζάξξπλζεο ηεο πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ελ γέλεη, νθείινπκε λα ζπιιάβνπκε ηηο δχν έλλνηεο θέληξν θαη πεξηθέξεηα - ζε κηα ζρέζε δηαιεθηηθή, ζπκπιεξσκαηηθή θαη φρη αληηζεηηθή. Σα εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζην πιαίζην απηνχ ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ, γχξσ απφ ηηο αληηζέζεηο, ηε ζπλάθεηα θαη ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ θέληξνπ θαη πεξηθέξεηαο, 3 Γεσξγία Ζιηνπνχινπ, Δθηφο ησλ Σεηρψλ Πεξηθέξεηα-ε απνηχπσζε ηνπ ειιεληθνχ ηνπίνπ: ε γεσγξαθία θαη νη αληηζέζεηο, ε ζπλάθεηα θαη ε ηζνξξνπία, απφ Γηάιεμε ζηελ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Αζήλα

12 ζπκππθλψλνληαη πνιχ εχζηνρα ζηα παξαθάησ, ζέηνληαο δεηήκαηα πξνο επίιπζε γηα απνηειεζκαηηθφ ζρεδηαζκφ θαη πινπνίεζε κηαο απνθεληξσκέλεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο: «Ακηγείο δηνξγαλψζεηο απφ ηελ απηνδηνίθεζε ή δηεξεχλεζε ηνπ πεδίνπ ζπλεξγαζίαο θαη κε άιιεο δπλάκεηο;» σο πξνο ην εχξνο ησλ θνξέσλ δηνξγάλσζεο ησλ θεζηηβάι, «Δπαλάιεςε θαη αληηγξαθή ή επηλνεηηθφηεηα θαη θαηλνηνκία;» σο πξνο ην είδνο ησλ πνιηηηζηηθψλ ζεζκψλ πνπ αλαπηχζζνπλ. «πνξαδηθφ θνηλφ ππεξηνπηθήο θιίκαθαο ή ηαθηηθφ θνηλφ πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ πφιε;» σο πξνο ηε ζπζηεκαηηθφηεηα ζπκκεηνρήο αιιά θαη σο πξνο ηνλ ηφπν αλαθνξάο ηνπ θνηλνχ. «Φήκε θαη γφεηξν ή ηθαλνπνίεζε ησλ ηνπηθψλ πνιηηηζηηθψλ αλαγθψλ;» σο πξνο ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. 4 Ζ απάληεζε ζηα εξσηήκαηα απηά ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα είλαη κνλνκεξήο, αιιά ζπλζεηηθή, πξνθεηκέλνπ λα ζπκθηιηψζεη θαη λα παληξέςεη ην ηνπηθφ κε ην κεηξνπνιηηηθφ, ην εχπεπην θαη εθήκεξν κε ηνλ ζηφρν δεκηνπξγίαο καθξνπξφζεζκνπ πνιηηηζηηθνχ απνζέκαηνο, ππνδνκψλ θαη ζεζκψλ, ηηο ηνπηθέο αλάγθεο κε ηελ παξάιιειε ελίζρπζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηνπξηζκνχ. Πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο ζηα δηιήκκαηα απηά, ζα επηρεηξήζνπκε λα δψζνπκε αξγφηεξα θαη κέζα απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ δξάζεσλ ησλ θξαηηθψλ θπξίσο θνξέσλ. Οθείινπκε, φκσο, λα ηνλίζνπκε φηη ν πδξνθεθαιηζκφο ηεο Διιάδαο απνηειεί αδηακθηζβήηεην πξφβιεκα, ην νπνίν ζπρλά αληηκεησπίδεηαη κε παξάινγεο θαη ζπαζκσδηθέο ππεξβνιέο. Ζ θαιιηηερληθή απνθέληξσζε πξέπεη ζαθψο λα ηνλσζεί θαη λα δνζεί απφιπηε πξνηεξαηφηεηα ζηηο θαιιηηερληθέο παξνπζίεο πνπ μεπεδνχλ ζηελ επαξρία. Απνθέληξσζε φκσο ζεκαίλεη θαη εθπαίδεπζε ηεο επαξρίαο, ελίζρπζε θαη ηεο παξακηθξήο θαιιηηερληθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ εκθαλίδεηαη ζηελ πεξηθέξεηα, ηφλσζε ηνπ θαιιηηερληθνχ ηεο δπλακηθνχ θαη φρη απιή κεηαθνξά εθδειψζεσλ, ησλ νπνίσλ ν θπζηθφο ρψξνο παξνπζίαο είλαη ε πξσηεχνπζα. 4 Κ. Γαζπαξηλάηνο, Γ. Ησαλλίδεο, Δθδνρέο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα: θξαηηθνί θνξείο θαη ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηδησηηθφο θαη ηξίηνο ηνκέαο ζην Ρόιν ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζε Θέκαηα ύγρξνλεο Κνηλωλίαο, Μέξνο Β :Πνιηηηζκόο θαη Αλάπηπμε, εκεηψζεηο γηα ηελ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Αζήλα 2006, ζει

13 1.3. Ζ ζεκαζία ησλ πνιηηηζηηθώλ δξάζεσλ ζε ηνπηθό επίπεδν Ζ ζεψξεζε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο σο αλεμάξηεησλ πνιηηηθψλ, ρσξίο ζχλδεζή ηνπο κε άιιεο ζηξαηεγηθέο ζηνλ ηνκέα γηα παξάδεηγκα ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, ζα απνηεινχζε κνλνκεξή ζεψξεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζα ζηεξνχζε απφ ηελ ίδηα ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηνπ πνιηηηζηηθνχ αγαζνχ ηνλ θνηλσληθφ θαη δεκφζην ραξαθηήξα ηνπο, αιιά θαη ηελ παξαγσγηθή δπλακηθή ηνπο. Πξνθεηκέλνπ, ινηπφλ, λα ζπιιάβνπκε ζθαηξηθά θάζε ηνπηθή πνιηηηζηηθή πνιηηηθή, νθείινπκε λα ηελ εληάμνπκε ζε έλα γεληθφηεξν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πιαίζην θαη λα ηελ ζεσξήζνπκε ηελ ίδηα σο κνριφ ελδνγελνχο αλάπηπμεο θαη πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη αιιειεγγχεο. ην πιαίζην πάληνηε ηνπ ίδηνπ πξνβιεκαηηζκνχ, ε δεχηεξε έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή αλαγλσξίδεη ην ξφιν θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ πφιεσλ θαη ραξαθηεξίδεη ηελ αζηηθή πνιηηηθή σο κηα απφ ηηο πηζαλέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο κειινληηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο πνπ ζα αζθήζεη ε Δπξσπατθή Έλσζε. Καζίζηαηαη αλαγθαίν πιένλ λα ζπλδεζνχλ κεηαμχ ηνπο δηαθνξεηηθέο ηνκεαθέο πνιηηηθέο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε πνιηηηθή απαζρφιεζεο πξέπεη λα δηαζπλδεζεί ζηελά κε ηελ πνιηηηθή γηα ηελ θαηλνηνκία, ηελ νινθιήξσζε, ηηο επηρεηξήζεηο, ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη ηνπο λένπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο, φπσο ηε βηνκεραλία ηνπ πνιηηηζκνχ. «Απηφ ην λέν κείγκα ζπλαθψλ πνιηηηθψλ ηνκέσλ πξνυπνζέηεη ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ησλ ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ. Ζ απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε απηνχ ηνπ κείγκαηνο πξνυπνζέηεη επίζεο έλαλ θαιφ ζπληνληζκφ κε ηνπο ελδηαθεξφκελνπο εηαίξνπο ηεο πφιεο, φπσο κε ηηο επηρεηξήζεηο, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, ηδησηηθέο θαη δεκφζηεο ππεξεζίεο, νη νπνίεο αζρνινχληαη κε ηελ απαζρφιεζε, δηάθνξνπο κε θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο, θαζψο θαη πνιίηεο» 5. Έηζη, «ε πνιηηηθή ζηνλ ρψξν ηνπ πνιηηηζκνχ απνθηά πιένλ φιν θαη κεγαιχηεξε ζπνπδαηφηεηα σο ζπζηαηηθφ ησλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ αλαδσνγφλεζε ησλ πφιεσλ αμηνπνηψληαο ηνλ πνιηηηζκφ σο εξγαιείν κάξθεηηλγθ γηα ηελ αλαλέσζε θαη αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπο εηθφλαο θαη θαη επέθηαζε ηεο ηνπξηζηηθήο θαη 5 ρέδην γλσκνδφηεζεο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ κε ζέκα Ζ εηαηξηθή ζρέζε ησλ ηνπηθψλ θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο: ζπκβνιή ζηελ απαζρφιεζε, ηελ θνηλσληθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, Δηζεγεηήο: Bas Verkerk, Βξπμέιιεο, 14 Φεβξνπαξίνπ 2002, ζει.5. 13

14 νηθνλνκηθήο ηνπο ελδπλάκσζεο [ ]. Δπνκέλσο, νη Σνπηθέο Πνιηηηζηηθέο Πνιηηηθέο αιιεινζρεηηδφκελεο κε ηα άιια πεδία ράξαμεο πνιηηηθήο γίλνληαη απνδνηηθέο κφλνλ φηαλ εληάζζνληαη ζε νινθιεξσκέλεο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο πνπ αλάγνπλ ηνλ πνιηηηζκφ ζε θεληξηθφ άμνλα ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηελ πφιε» Πνιηηηζκόο θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε Δίλαη αδηακθηζβήηεην φηη ν πνιηηηζκφο κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθφ παξάγνληα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, πξνσζψληαο παξάιιεια ηφζν ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνπξηζκφ, φζν θαη δεκηνπξγψληαο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, κέζα απφ έξγα ππνδνκψλ, αιιά θαη κέζσ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο 7 θαη ησλ δηαθφξσλ δηθηχσλ πνπ απηή επλνεί. Αμηνπνηψληαο θαηαξράο ηνπο ίδηνπο ηνπο ηνπηθνχο πνιηηηζηηθνχο αιιά θαη θπζηθνχο ηεο πφξνπο, φπσο ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ηνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ηελ γαζηξνλνκία, ηνλ ιατθφ πνιηηηζκφ, θάζε ηνπηθή θνηλσλία κπνξεί λα αλαπηχμεη θαη λα αλαδείμεη ηελ πνιηηηζηηθή ηεο ηαπηφηεηα, κεηαηξέπνληαο ηελ πεξηνρή ζε ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, κε αμηφινγεο πνιηηηζηηθέο ππεξεζίεο. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ, ν ιατθφο πνιηηηζκφο, νη παξαδφζεηο, νη αξραηνινγηθνί ρψξνη, ηα κλεκεία απνθηνχλ νηθνπκεληθφηεηα θαη παξφλ, κεηαηξέπνληαη ζε δψζα πξαγκαηηθφηεηα, κε ιεηηνπξγηθφ θαη παξαγσγηθφ ραξαθηήξα. 6. π., ζ. 5, ζει Ζ θνηλσληθή νηθνλνκία δηεπξχλεηαη θαη απνθηά έλαλ απμαλφκελα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ Δπξψπε. Ζ λνκηθή ππφζηαζε ησλ θνξέσλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηα θξάηε-κέιε δηαθέξεη, φκσο, ζε γεληθέο γξακκέο, ν θιάδνο πεξηιακβάλεη νξγαλψζεηο φπσο ζπλεηαηξηζκνχο, αιιεινβνεζεηηθέο εηαηξίεο, ζπλδέζκνπο θαη ηδξχκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ ηνπηθνχ ραξαθηήξα θαη κηθξνελέξγεηεο πεξηνρηθνχ ραξαθηήξα (θνηλσθειείο ππεξεζίεο). Πεξηζζφηεξνη απφ 8,3 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη απαζρνινχληαη ζηηο νξγαλψζεηο απηέο θαη έλαο ζηνπο πέληε επξσπαίνπο είλαη κέινο ηνπο. Οη νξγαλψζεηο απηέο δξνπλ ζε φινπο ηνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο ηνκείο. Οη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο δηαθέξνπλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο επεηδή δελ έρνπλ θεξδνζθνπηθφ ραξαθηήξα, ζηεξίδνληαη ζηελ πξνζσπηθή δέζκεπζε, ελψ εθαξκφδνπλ έλα αλνηθηφ, δηαθαλέο, δεκνθξαηηθφ θαη ζπκκεηνρηθφ ζχζηεκα δηαρείξηζεο. Ωο ελψζεηο ησλ πνιηηψλ πνπ αληαπνθξίλνληαη ζε ηνπηθέο αλάγθεο, νη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έρνπλ ηνπηθέο ξίδεο θαη ζηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν ζηε ζπλεξγαζία θαη ηε δηθηχσζε παξά ζηνλ αληαγσληζκφ. ήκεξα, ε θνηλσληθή νηθνλνκία είλαη έλαο επεθηεηλφκελνο θιάδνο, κε κέζν ξπζκφ αλάπηπμεο ηεο ηάμεο ηνπ 10%, ηε ζηηγκή πνπ νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο κεηψλνπλ ην πξνζσπηθφ πνπ απαζρνινχλ θαη νη κηθξνκεζαίεο θαηαδεηθλχνπλ αχμεζε κφιηο 0,1%, θπξίσο ζηηο πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο. 14

15 Ο δεχηεξνο άμνλαο αλάπηπμεο απνηειείηαη απφ φινπο ηνπο επηκέξνπο ηνκείο πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ ηνκέα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ. Κάζε ηνπηθή θνηλσλία, ινηπφλ, κπνξεί λα αλαπηχμεη κηα πιεζψξα δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, φπσο εθζέζεηο εηθαζηηθψλ ηερλψλ, ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, κνπζηθέο εθδειψζεηο, θεζηηβάι, αμηνπνηψληαο ήδε ππάξρνπζεο ππνδνκέο κέζσ ηεο αλάδεημεο κλεκείσλ θαη άιισλ ζηνηρείσλ ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, δεκηνπξγψληαο ελαιιαθηηθνχο ρψξνπο πνιηηηζκνχ, θ.ι.π. Ζ χπαξμε έηζη δσληαλήο πνιηηηζηηθήο δσήο κε επξχ θάζκα πνιηηηζηηθψλ δπλαηνηήησλ είλαη δπλαηφλ λα επηηείλεη ηελ ειθπζηηθφηεηα κηαο νιφθιεξεο πεξηθέξεηαο, λα πξνσζήζεη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, δεκηνπξγψληαο αθφκα θαη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ, «ν πνιηηηζκφο ζπλδέεηαη κε ηηο ηνπηθέο πξνηεξαηφηεηεο, ζπλδέεηαη κε ηηο ηνπηθέο αλαπηπμηαθέο αλάγθεο, κε ηα ηνπηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ, γηαηί ε αλάπηπμε απηψλ ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ είλαη πξνυπφζεζε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο επηβίσζεο» Πνιηηηζκόο θαη θνηλσληθή ζπλνρή Μηα άιιε δηάζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ πνιηηηζκνχ θαη θάζε πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο, είλαη ε θνηλσληθή θαη δεκφζηα ζπλεηζθνξά ηνπ. Μέζα απφ ηελ εμαζθάιηζε ίζεο πξφζβαζεο ζε φινπο ζηελ πνιηηηζηηθή δσή, πξνσζεί ηε δεκνθξαηία θαη ηελ θνηλσληθή ζπκκεηνρή, αλαγλσξίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ην δηθαίσκα φισλ ζηελ έθθξαζε θαη ηε δεκηνπξγία θαη δεκηνπξγψληαο ίζεο επθαηξίεο πξφζβαζεο φισλ ζηα πνιηηηζηηθά αγαζά. Μέζσ ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο ζπκκεηνρήο θαη δεκνθξαηίαο, είλαη δπλαηφλ λα θαηαπνιεκεζεί ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο ζε νπνηαδήπνηε κνξθή θη αλ εθδειψλεηαη. Έλα δσληαλφ παξάδεηγκα απνηεινχλ ηα εξαζηηερληθά θαιιηηερληθά ζρήκαηα πνπ αλαπηχζζνπλ δξάζε ζε ηνπηθφ επίπεδν ζπκκεηέρνληαο ζε θεζηηβάι εληφο, αθφκα θαη εθηφο ηεο πεξηνρήο ηνπο. Μέζα απφ ηελ ζπκκεηνρή ζε ηέηνηνπ είδνπο θνηλέο δξαζηεξηφηεηεο κπνξεί λα εληζρπζεί ε θνηλσληθή ζπλνρή θαη ε θνηλσληθή αιιειεγγχε, λα ελζσκαησζνχλ θνηλσληθέο νκάδεο πνπ θηλδπλεχνπλ απφ πεξηζσξηνπνίεζε, φπσο απηέο ησλ λέσλ ζε ππνβαζκηζκέλεο πεξηνρέο. Δίλαη δπλαηφλ 8 Δ. Βεληδέινο, Γηαρξνλία θαη πλέξγεηα, Μηα Πνιηηηθή Πνιηηηζκνύ, Δθδ. Καζηαληψηε, Αζήλα 1999, ζει

16 αθφκα, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηέηνησλ δξάζεσλ θαη ζρεκάησλ λα θξαηεζνχλ δσληαλά ν πινχηνο θαη ε παξάδνζε ελφο ηφπνπ. Έλα αθφκε παξάδεηγκα απνηειεί ε θνηλσληθή νηθνλνκία γηα ηελ νπνία θάλακε ιφγν παξαπάλσ θαη ε νπνία πξνζζέηεη αμία ζηε δηεξγαζία ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο θνηλσληθήο πξνφδνπ, δεκηνπξγψληαο ηνπηθφ θαη θνηλσληθφ θεθάιαην, κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο, ηελ εκπηζηνζχλε ζηελ θνηλφηεηα, ηελ θνηλσληθή δέζκεπζε θαη ηε ζπκκεηνρή ζηηο ίδηεο ηηο θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο, θαζψο θαη κε ηελ πξναγσγή ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο κε ηελ επαλέληαμε απνθιεηζκέλσλ θαη πεξηζσξηνπνηεκέλσλ αηφκσλ. Σέινο, ε ηνπηθή θαιιηηερληθή ελεξγνπνίεζε κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ παηδεία ησλ λέσλ θαη ηνπ ηνπηθνχ θνηλνχ γεληθφηεξα, θέξλνληάο ην ζε επαθή κε ηελ ηζηνξία ηνπ, ηηο παξαδφζεηο ηνπ, ηνλ απηφρζνλα πνιηηηζηηθφ ηνπ πινχην, αιιά θαη κέζσ ησλ δηθηχσλ θαη ησλ αληαιιαγψλ, εμνηθεηψλνληάο ην κε ηα πνιηηηζηηθά πξντφληα άιισλ πεξηνρψλ, ηηο μέλεο επηξξνέο θαη δηαθνξεηηθέο εθθξάζεηο ηεο θαιιηηερληθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σα παξαπάλσ αθνξνχλ ηφζν ηηο αγξνηηθέο φζν θαη ηηο αζηηθέο πεξηνρέο. ηηο αζηηθέο πεξηνρέο, ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί είλαη ε θαηαπνιέκεζε ηνπ απνθιεηζκνχ θαη ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ε πξναγσγή ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο, ε ελίζρπζε ηεο ζέζεο ησλ πνιηηψλ θαη ηνπ ηνπηθνχ δπλακηθνχ. ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο πξέπεη λα ιεθζνχλ κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο παξαθκήο, ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζηε δεκηνπξγία δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ θαη πνηνηηθψλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη ηελ πξναγσγή ηεο δεκηνπξγίαο δηθηχσλ. Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα απηά πξέπεη λα ζπλεθηηκεζνχλ νη απφςεηο φρη κφλν ηνπ παξαδνζηαθνχ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, αιιά ζε νινέλα θαη πεξηζζφηεξν βαζκφ ηνπ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ν νπνίνο κπνξεί λα ζπκβάιεη ηα κέγηζηα κέζσ ησλ ηθαλνηήησλ πνπ δηαζέηεη λα πξνσζεί ηελ νξγάλσζε ησλ πνιηηψλ, ηελ πξναγσγή δεμηνηήησλ θαη ηεο δεκνθξαηίαο θαζψο θαη ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο, θαη ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο. 16

17 ΜΔΡΟ 2 Ο Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ Δ ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΤΡΩΠΑΪΚΖ ΔΝΩΖ 17

18 2.1. Ζ επηξξνή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηελ πνιηηηθή απνθέληξσζεο Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη νη πεξηθέξεηεο απνηεινχλ έλα απφ ηα ζεκέιηα ηνπ Δπξσπατθνχ δεκνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ ε λνκηκφηεηά ηνπο απνξξέεη απφ ην φηη απνηεινχλ ηα πιεζηέζηεξα ζηνλ πνιίηε επίπεδα εμνπζίαο. Ζ δεκνθξαηία, ινηπφλ, ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ζπγθαηαιέγεηαη κεηαμχ ησλ θνηλψλ αξρψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ ζχγρξνλε επξσπατθή εκπεηξία ζην επίπεδν φισλ ησλ ηνκεαθψλ πνιηηηθψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απνδεηθλχεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηελ ηάζε απνθέληξσζεο θαη ελίζρπζεο ησλ πεξηθεξεηψλ κέζσ ηεο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ, ηεο δεκηνπξγίαο απνθεληξσκέλσλ δνκψλ, ηεο ελζάξξπλζεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηα ηνπηθά θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ, θαζψο θαη κέζσ ηεο πξνψζεζεο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Δλψ ην επξσπατθφ νηθνδφκεκα ζηεξίδεηαη, ινηπφλ, ζηελ ελαξκφληζε εζληθψλ θαη επξσπατθψλ πνιηηηθψλ, παξάιιεια ε εγγχηεηα ζηνλ πνιίηε θαη ε δπλαηφηεηα αληαπφθξηζεο ζηηο αλάγθεο ηνπ, παξνπζηάδνληαη σο θχξηεο ζπληζηψζεο ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο θαη θαζηζηνχλ ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θχξην άμνλα φισλ ησλ επξσπατθψλ δξάζεσλ. Ζ απνθέληξσζε, ινηπφλ, αλαγλσξίδεηαη σο «κηα κέζνδνο επξσπατθήο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο, πνπ βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη [ ] απνηειεί ζηνηρείν αληαπφθξηζεο ησλ πνιηηψλ ζε ζρέζε κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε θαη ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο κεηαβνιέο ζηνλ θφζκν. Ζ απνηειεζκαηηθή δε θαη δίθαηε άζθεζε ηεο δεκνθξαηίαο ζε ηνπηθή θιίκαθα ζπλεπάγεηαη ηελ ηζφξξνπε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ ζε απνθεληξσκέλεο πεξηνρέο» 9. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ, δηακνξθψλεηαη κηα δνκή ηεζζάξσλ επηπέδσλ δηνίθεζεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ : ε Δπξσπατθή Έλσζε, ην Κξάηνο, ε Πεξηθέξεηα θαη ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, θάηη ην νπνίν απνηειεί απάληεζε ζηελ πνιππινθφηεηα ηεο νηθνλνκηθήο, πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο ζηελ Δπξψπε. Οη ζέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο φζνλ αθνξά ην λέν αλαβαζκηζκέλν θαη δπλακηθφ ξφιν πνπ θαινχληαη πιένλ λα παίμνπλ νη απνθεληξσκέλνη ζεζκνί, είλαη ήδε εκθαλείο ζηνλ Δπξσπατθφ Υάξηε Σνπηθήο Απηνλνκίαο, ην κφλν δηεζλέο κέζν αλαθνξάο ζήκεξα ζηνλ ηνκέα ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο, αιιά θαη ζε πιεζψξα άιισλ επξσπατθψλ θεηκέλσλ. Ζ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαηά ηνλ ηξφπν απηφ 9 Ο. νχιηε, Ζ απνθέληξσζε πξνυπφζεζε γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο ζπλνρήο ζηελ Δπξψπε, Δπηζεώξεζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Ηνχιηνο 2005, ζει

19 ζεκαηνδνηεί ην πέξαζκα απφ ην θεληξηθφ θξάηνο, ζε έλα θξάηνο ην νπνίν εθρσξεί αξκνδηφηεηεο θαη πφξνπο ζηελ πεξηθέξεηα, ζηνπο ηνπηθνχο ζεζκνχο, νη νπνίνη είλαη ηθαλνί λα αθνπγθξαζηνχλ ηηο αλάγθεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο θαη βξίζθνληαη εγγχηεξα ζηνλ πνιίηε. Ζ απνθέληξσζε θαη ε Απηνδηνίθεζε εληζρχνληαη, ινηπφλ, θαη ελδπλακψλνληαη ζπλερψο ζηελ Γπηηθή Δπξψπε αιιά θαη ζε φιν ηνλ αλεπηπγκέλν θφζκν θαη ε εμέιημε απηή είλαη απνηέιεζκα δχν παξάιιεισλ δηαδηθαζηψλ. Καηαξράο, ηα φξηα ηνπ εζληθνχ θξάηνπο πεξηνξίδνληαη, αθξηβψο γηαηί ηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ κεηαηνπίδνληαη απφ εζληθφ ζε ππεξεζληθφ επίπεδν θαη απηφ εθ ησλ πξαγκάησλ ελδπλακψλεη ηνπο ζεζκνχο ηεο απνθέληξσζεο θαη ηεο Απηνδηνίθεζεο. Έπεηηα, νη ίδηνη απηνί ζεζκνί εληζρχνληαη αθξηβψο γηα ηνλ ιφγν ηνπ φηη ν θφβνο θαη ε αλαζθάιεηα ησλ πνιηηψλ κπξνζηά ζην θαηλνχξην θαη ην άγλσζην, θαζηζηά ηηο απνθεληξσκέλεο δνκέο ην αζθαιέζηεξν φρεκα γηα ην ηαμίδη ζηε λέα επνρή. Παξάιιεια, νη απνθεληξσκέλνη ζεζκνί έρνπλ δηαρξνληθά απνδείμεη φρη κφλν ηελ αλζεθηηθφηεηά ηνπο αιιά θαη ηε δηαξθή απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο Ζ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηώλ Ζ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ απνηειεί αθξηβψο ηελ απάληεζε ζηελ αλάγθε θαη ηελ ηάζε απνθέληξσζεο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ νξίδεηαη πιένλ ξεηά φηη «ζπλίζηαηαη επηηξνπή απνηεινχκελε απφ αληηπξνζψπνπο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο, ε νπνία έρεη ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα». Απνηειεί, ινηπφλ, γεγνλφο φηη ε δηάηαμε απηή ζπληζηά κηα ζεζκηθή θαηλνηνκία, αθνχ γηα πξψηε θνξά ζεζκνζεηείηαη έλα κφληκν φξγαλν αληηπξνζψπεπζεο ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ωζηφζν, νη αξκνδηφηεηέο ηνπ παξακέλνπλ ζε ζπκβνπιεπηηθφ επίπεδν. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ, ε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ αλαγλσξίδεη ζηα ηνπηθά φξγαλα ηνλ ξφιν πξνλνκηνχρνπ ζπλνκηιεηή, παξέρνληάο ηνπο έηζη ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ γηα πξψηε θνξά ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο θνηλφηεηαο. Ζ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ αξρίδεη ηηο εξγαζίεο ηεο ζηηο 9 Μαξηίνπ 1992 θαη απνηειείηαη απφ 222 αληηπξνζψπνπο ησλ νξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, σο ηαθηηθά κέιε, ελψ απνηειείηαη θαη απφ ηζάξηζκνπο αλαπιεξσηέο. Σφζν ηα ηαθηηθά κέιε φζν θαη νη αλαπιεξσηέο επηιέγνληαη απφ ηα θξάηε κέιε θαη δηνξίδνληαη επίζεκα απφ ην πκβνχιην Τπνπξγψλ γηα ηεηξαεηή αλαλεψζηκε πεξίνδν. 19

20 Πξνθεηκέλνπ λα αληεπεμέιζεη ζηηο αλάγθεο ησλ εξγαζηψλ ηεο, ζπζηήλεη επηηξνπέο θαη ππν-επηηξνπέο εξγαζίαο, νη νπνίεο είλαη νη αθφινπζεο : Δπηηξνπή 1: Πεξηθεξεηαθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο Τπν-επηηξνπή 1: ηνπηθά θαη πεξηθεξεηαθά, νηθνλνκηθά Δπηηξνπή 2: ρσξνηαμία ηεο ππαίζξνπ, γεσξγία, δάζε, ζήξα, ζάιαζζα Τπν-επηηξνπή 2: ηνπξηζκφο, χπαηζξνο Δπηηξνπή 3: κεηαθνξέο θαη δίθηπα επηθνηλσληψλ Τπν-επηηξνπή 3: ηειεπηθνηλσλίεο Δπηηξνπή 4: αζηηθέο πνιηηηθέο Δπηηξνπή 5: ρσξνηαμία, πεξηβάιινλ, ελέξγεηα Δπηηξνπή 6: εθπαίδεπζε, θαηάξηηζε Δπηηξνπή 7: Δπξψπε ησλ πνιηηψλ, έξεπλα, πνιηηηζκόο, λενιαία Τπν-επηηξνπή 7: λενιαία θαη αζιεηηζκφο Δπηηξνπή 8: νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή θαη πνιηηηθή, δεκφζηα πγεία Σέινο, νθείινπκε λα αλαθέξνπκε φηη έλαο απφ ηνπο ηνκείο ζηνπο νπνίνπο δεηείηαη ππνρξεσηηθά ε γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ είλαη θαη απηφο ηνπ πνιηηηζκνύ, αλάκεζα ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ κεηαθνξψλ, ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ελέξγεηαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. Δηδηθφηεξα, ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, φπσο θαη ζε άιινπο ηνκείο, ην πκβνχιην αλαιακβάλεη ηελ πξσηνβνπιία, ζχκθσλα κε ηε δηαδηθαζία ηνπ άξζξνπ 189 Β θαη κεηά απφ δηαβνπιεχζεηο κε ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, λα πξνρσξήζεη ζηε ζέζπηζε δξάζεσλ ελζάξξπλζεο πξνθεηκέλνπ λα ζπκβάιεη ζηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ πνιηηηζκφ. Ωζηφζν, θαζίζηαηαη νινέλα θαη πην αληηιεπηή ε αλάγθε ελίζρπζεο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ κέζσ κηαο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο πνπ λα εληζρχζεη ηνλ ζεζκηθφ ηεο ξφιν κε ηελ πιήξε νξγαλσηηθή θαη δεκνζηνλνκηθή ηεο απηνλνκία, κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ ζπκβνπιεπηηθψλ ηεο αξκνδηνηήησλ θαη ηεο δηεχξπλζεο ησλ ηνκέσλ ππνβνιήο ππνρξεσηηθήο γλσκνδφηεζεο, θαζψο θαη κέζσ κηαο ζαθνχο νξηνζέηεζεο επζπλψλ θαη αξκνδηνηήησλ ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 20

21 2.3. Ζ επξσπατθή πνιηηηθή ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνύ Ζ πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε επηρεηξεί γηα πξψηε θνξά έλα ζεκαληηθφ βήκα ζηε δηακφξθσζε θαη πνιηηηζκηθήο πνιηηηθήο 10. Σν άξζξν 128, ζηνλ επαίζζεην ηνκέα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο θάζε θξάηνπο κέινπο, επαλαιακβάλεη ηε βαζηθή αξρή φηη ε Κνηλφηεηα ζέβεηαη ηελ εζληθή θαη πεξηθεξεηαθή πνιπκνξθία ησλ θξαηψλ-κειψλ. Με βάζε ηελ αξρή απηή. Ζ Κνηλφηεηα ππνζηεξίδεη θαη ζπκπιεξψλεη ηε δξάζε ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: Βειηίσζε ηεο γλψζεσο θαη ηεο δηαδφζεσο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηζηνξίαο ησλ επξσπατθψλ ιαψλ Γηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο επξσπατθήο ζεκαζίαο Με εκπνξηθέο πνιηηηζκηθέο αληαιιαγέο Καιιηηερληθή θαη ινγνηερληθή δεκηνπξγία, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ νπηηθναθνπζηηθνχ ηνκέα. Ο πξνβιεκαηηζκφο, ινηπφλ, πνπ αλαδχεηαη γχξσ απφ ηελ αλαδήηεζε θαη ηε δηακφξθσζε κηαο θνηλήο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο θηλείηαη αλάκεζα ζηνπο φξνπο νινθιήξσζε θαη ελνπνίεζε. Ο φξνο νινθιήξσζε ζεκαίλεη ην ζπλδπαζκφ δηαθνξεηηθψλ κεξψλ ζ έλα ζχλνιν. Ο φξνο ελνπνίεζε ζεκαίλεη ηε δηακφξθσζε κηαο ελφηεηαο. Απνηειεί επνκέλσο πξνπνκπφ κηαο αληηιήςεσο, πνπ ζέιεη νκνηνκνξθίεο, ζπκπαγή θαη νκνηνγελή ππεξεζληθά κνξθψκαηα. Ο φξνο νινθιήξσζε αληίζεηα, επηηξέπεη εξκελείεο θαη ζηάζεηο, πνπ νδεγνχλ ζην ζπλδπαζκφ δηαθνξεηηθψλ κεξψλ ζ έλα ζχλνιν θαη φρη ζπγρψλεπζε ησλ δηαθνξεηηθψλ κεξψλ ζε κηα ελφηεηα. Δπηηξέπεη δειαδή λα δηαηεξεζεί ε πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα θαη απηνλνκία κέζα ζηελ Κνηλφηεηα. Σν δεηνχκελν άξα είλαη ε δεκηνπξγία κηαο θνηλφηεηαο αμηψλ ή κηαο λέαο ηαπηφηεηαο γχξσ απφ ζεζκνχο πνπ ζα μεπεξλνχλ ην εζληθφ πεξηβάιινλ. Κη ελψ αλαδεηείηαη ε λέα ηαπηφηεηα ππεξεζληθψλ δηαζηάζεσλ ζηελ Δπξψπε, αξρίδεη λα εκθαλίδεηαη ε έλλνηα ηεο ηαπηφηεηαο κε ηνπο θιαζηθνχο θαη εζληθνχο φξνπο, σο απαξαίηεηνπ ζηνηρείνπ γηα ηελ απξφζθνπηε ζεζκηθή νινθιήξσζε. Ζ λέα απηή ηαπηφηεηα ζα πεξηιακβάλεη θαη έλα θνηλφ πνιηηηζηηθφ θεθάιαην, πνπ δελ είλαη άιιν απφ ηελ αλαγλψξηζε ελφο πνιπθσληθνχ αλζξσπηζκνχ ζεκειησκέλνπ πάλσ ζηε 10 πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, 1992, Άξζξν

22 δεκνθξαηία, ηε δηθαηνζχλε θαη ηελ ειεπζεξία πνπ εθθξάδεηαη ζηελ πνηθηινκνξθία ησλ ηνπηθψλ, ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ησλ εζληθψλ πνιηηηζκψλ. Οη δχν θχξηνη άμνλεο, ινηπφλ, ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο επηξξνήο πνπ αζθείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη αθελφο απηφο ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο απνθέληξσζεο θαη αθεηέξνπ απηφο ηεο πνιπκνξθίαο, ηεο πνιπθσλίαο, ηνπ πνιηηηζηηθνχ πινπξαιηζκνχ θαη ηνπ ζεβαζκνχ ησλ εζληθψλ θαη ηνπηθψλ ηαπηνηήησλ. Έηζη θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, ηα θξάηε-κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο νθείινπλ λα «εθαξκφδνπλ πιήξσο ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο παξαρσξψληαο ζηελ πφιε θαη ηελ πεξηθέξεηα ηηο αξκνδηφηεηεο θαζψο θαη ηα απαξαίηεηα κέζα πνπ ηνπο επηηξέπνπλ λα δηαζέηνπλ πεξηζψξην δξάζεο, αλαγθαίν γηα ηε δηαθχιαμε θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζκηθήο πνηθηινκνξθίαο» 11. Ο δεχηεξνο άμνλαο ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο είλαη, ινηπφλ, ν ζεβαζκφο ζηελ πνιηηηζηηθή πνηθηινκνξθία, ηηο επηκέξνπο ηνπηθέο ηαπηφηεηεο πνπ ζπλζέηνπλ ηελ θάζε εζληθή ηαπηφηεηα, ε δηαθχιαμή ηνπο θαη ε πξνψζεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ, κέζσ δηθηχσλ θαη δηαπεξηθεξεηαθψλ ζπλεξγαζηψλ, πξνθεηκέλνπ απηφο ν πινχηνο, ην θνηλφ απηφ πνιηηηζηηθφ θεθάιαην λα θαηαζηεί πξνζπειάζηκν απφ φινπο ηνπο επξσπαίνπο πνιίηεο, σο θνηλσληθφ αγαζφ θαη σο κέζν παηδείαο, έθθξαζεο θαη επαθήο κε ηελ εηεξφηεηα. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θηλνχληαη νη δηαζπλνξηαθέο ζπλεξγαζίεο γηα ηε δηαθχιαμε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ή αθφκα θαη νη αδειθνπνηήζεηο πφιεσλ θαη νη θάζε είδνπο πνιηηηζηηθέο αληαιιαγέο. Δπνκέλσο, ε γιψζζα, ε ινγνηερλία, νη ηέρλεο ηνπ ζεάκαηνο, νη εηθαζηηθέο ηέρλεο, ε αξρηηεθηνληθή, ν θηλεκαηνγξάθνο θαη φιεο νη κνξθέο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο απνηεινχλ κέξνο ηεο πνιηηηζκηθήο πνηθηιίαο ηεο Δπξψπεο. Αλ θαη αλήθνπλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρψξα ή πεξηθέξεηα, εθπξνζσπνχλ κέξνο ηεο θνηλήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Δπξψπεο. Ο ζηφρνο, ινηπφλ, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη δηηηφο : αθελφο ε δηαθχιαμε θαη ε ππνζηήξημε απηήο ηεο πνηθηιίαο, αθεηέξνπ ε παξνρή ζπλδξνκήο, έηζη ψζηε απηή λα θαηαζηεί πξνζπειάζηκε γηα ηνπο άιινπο. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ιακβάλεη ππφςε ηηο πνιηηηζηηθέο πηπρέο ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο, πξνσζψληαο ηηο ελέξγεηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ-κειψλ, ζπκπιεξψλνληαο ηηο πξσηνβνπιίεο ηνπο, 11 Conseil de l Europe/ Le Congrès des pouvoirs locaux et régionaux : Recommandation 92 (2001) sur les suites à donner à la Conférence «Villes et régions : la diversité culturelle essentielle à une Europe unie» (Insbruck, décembre 2000), 27/8/

23 ρσξίο λα επηβάιιεη σζηφζν ζηα κέιε ηεο λα ελαξκνλίζνπλ ηελ πνιηηηθή ηνπο γηα ηνλ πνιηηηζκφ. πγθεθξηκέλα, ε δξάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ πνιηηηζκφ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ ελεξγεηψλ, ηηο νπνίεο δηαρεηξίδεηαη ε αξκφδηα γηα ηνλ πνιηηηζκφ Γεληθή Γηεχζπλζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε Γεληθή Γηεχζπλζε Δθπαίδεπζεο θαη Πνιηηηζκνχ. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, ε Δπξσπατθή Έλσζε πεξηιακβάλεη κηα πνιηηηζηηθή δηάζηαζε ζε πνιινχο απφ ηνπο άιινπο ρψξνπο πνιηηηθήο ηεο, φπσο ε εθπαίδεπζε, ε επηζηεκνληθή έξεπλα, ε ππνζηήξημε πξνο ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ηελ θνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ, θαη ε θνηλσληθή θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, θαηαλνψληαο έηζη ηελ αλάγθε ζχλδεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο κε φιεο ηηο άιιεο επξσπατθέο πνιηηηθέο, δεδνκέλνπ θαη ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ξφινπ πνπ θαιείηαη λα παίμεη ν ίδηνο ν πνιηηηζκφο. Μαδί, ηα δχν επξσπατθά ηακεία, ην θνηλσληθφ θαη ην πεξηθεξεηαθφ, δαπαλνχλ πάλσ απφ 500 εθαηνκκχξηα επξψ εηεζίσο ζε ζρέδηα κε πνιηηηζηηθφ πεξηερφκελν. Πξνθεηκέλνπ έηζη λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε κε ηελ κεγαιχηεξε δπλαηή νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, ε Έλσζε ελεξγεί ρξεζηκνπνηψληαο ηα δηαξζξσηηθά ηακεία: Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηείαο Δπξσπατθφ Σακείν Γεσξγηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπήζεσλ Πξνηεξαηφηεηά ηεο ζην πιαίζην ησλ αξρψλ ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο ηζφξξνπεο αλάπηπμεο είλαη ε ρξεκαηνδφηεζε ζρεδίσλ κε ζθνπφ ηε κείσζε ηεο θαζπζηέξεζεο ζηελ αλάπηπμε νξηζκέλσλ πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Έηζη, ν πξνυπνινγηζκφο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε απνηειεί θαη ην ζεκαληηθφηεξν κέξνο ηνπ επξσπατθνχ πξνυπνινγηζκνχ πνπ δηαηίζεηαη γηα ηνλ πνιηηηζκφ. Δπίζεο, ζηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο γηα ην πεξηθεξεηαθφ ηακείν, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δεηά απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ κειψλ λα πξνσζήζνπλ ηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ζε θησρφηεξεο πεξηθέξεηεο πξνθεηκέλνπ λα ηηο βνεζήζνπλ λα επηβεβαηψζνπλ ηελ ηαπηφηεηά ηνπο θαη λα ζηεξίμνπλ ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. ην πιαίζην απηφ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην ηακείν παξέρεη ηα 2/3 απφ πξνυπνινγηζκφ 600 εθαηνκκπξίσλ επξψ γηα έλα ηξηεηέο πξφγξακκα δηαθχιαμεο θαη ελίζρπζεο ηεο αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Διιάδαο. 23

24 Σα επξσπατθά πξνγξάκκαηα, ινηπφλ, απνζθνπνχλ ζηελ ελίζρπζε ηεο αλάπηπμεο, ηεο απαζρφιεζεο, ηεο πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ζηελ αξκνληθή αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο θαη απεπζχλνληαη γεληθά ζε ηνπηθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο εηαίξνπο. Βαζίδνληαη ζε ηξεηο ζηφρνπο : Ο ζηφρνο 1 αθνξά ηηο πεξηθέξεηεο κε πζηέξεζε ζηελ αλάπηπμε. Ο ζηφρνο 2 ππνζηεξίδεη ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαπξνζαξκνγή ησλ πεξηθεξεηψλ κε δηαξζξσηηθέο δπζθνιίεο εθηφο ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπ ζηφρνπ 1. Ο ζηφρνο 3 ππνζηεξίδεη ηηο ελέξγεηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο εθηφο ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπ ζηφρνπ 1. Δηδηθφηεξα, ζηνπο πξνζαλαηνιηζκνχο ηεο γηα ηελ πεξίνδν , ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δεηά απφ ηα θξάηε κέιε λα εληζρχζνπλ ηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε σο δπλακηθφ δεκηνπξγίαο ζέζεσλ εξγαζίαο. Πξάγκαηη, ν πνιηηηζκφο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε κηα πεξηθέξεηα φρη κφλν λα επηβεβαηψζεη ηελ ηαπηφηεηά ηεο αιιά θαη λα αλαπηχμεη ην ηνπξηζηηθφ δπλακηθφ ηεο. Έηζη, νη ηέζζεξηο παξαθάησ θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο ελζαξξχλνπλ θαη ηελ πινπνίεζε πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ. Intereg III : γηα ηελ δηαζπλνξηαθή, δηαθξαηηθή θαη δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία Urban : κεηαηξνπή ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ πνπ βξίζθνληαη ζε θξίζε Leader : ηνπηθή αγξνηηθή αλάπηπμε θαη Equal : δηαθξαηηθή ζπλεξγαζία γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ησλ αληζνηήησλ φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, νη θαηλνηφκεο δξάζεηο ελζαξξχλνπλ ηνπο ηνπηθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο παξάγνληεο λα ζπλεξγάδνληαη ζρεηηθά κε δηάθνξα ζέκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο πνπ είλαη δπλαηφλ λα επηθεληξψλνληαη θαη ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε. 24

25 Δπξσπατθά Πξνγξάκκαηα γηα ηνλ Πνιηηηζκό κε ζηόρν ηελ απνθέληξσζε 12 ην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, δεδνκέλνπ ηνπ ζεκαηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ηεο έθηαζεο, δελ θξίλεηαη ζθφπηκν λα πεξηγξαθνχλ αλαιπηηθά φια ηα επξσπατθά πξνγξάκκαηα κε αληηθείκελν ηνλ πνιηηηζκφ, αιιά κφλν απηά πνπ έρνπλ ζηφρνπο θαη θαηεχζπλζε ακηγψο απνθεληξσηηθή ή επλννχλ ζηφρνπο κε απνθεληξσηηθφ πεξηερφκελν. Άιισζηε, έλαο απφ ηνπο θχξηνπο άμνλεο δξάζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη νχησο ή άιισο ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, θάηη πνπ ζεκαίλεη φηη ζηφρνο νπνηαζδήπνηε πνιηηηθήο είλαη ζαθψο θαη ε ελδπλάκσζε θαη αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ηζφξξνπε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ θαη κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή. Α. Πξόγξακκα Πνιηηηζκόο 2000 Σν πξφγξακκα Πνιηηηζκφο 2000 απνζθνπεί ζην λα ελζαξξχλεη ηε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ επξσπατθνχ πνιηηηζηηθνχ ρψξνπ κε ηελ ελίζρπζε ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ, ηεο πνιηηηζηηθήο πνιπθσλίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη κε ηελ πξνβνιή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Δπξψπεο. Ωο ζηφρνη ηνπ δηαηππψλνληαη νη εμήο : Δγθαζίδξπζε κηαο επξσπατθήο πνιηηηζηηθήο πεξηνρήο. Αλάπηπμε θαιιηηερληθήο θαη θηινινγηθήο δεκηνπξγίαο. Πξνψζεζε ηεο γλψζεο ηεο επξσπατθήο ηζηνξίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ αλά ηελ Δ.Δ θαη πέξα απφ απηή. Αλάπηπμε ρψξσλ θιεξνλνκηάο θαη πνιηηηζηηθψλ ζπιινγψλ επξσπατθήο ζεκαζίαο. Πξνψζεζε δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ θαη θνηλσληθή νινθιήξσζε. Ζ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ εηδηθψλ ελεξγεηψλ, θαηλνηφκσλ θαη πεηξακαηηθψλ δξάζεσλ, κέζσ ελεξγεηψλ πνπ εληάζζνληαη ζε δνκεκέλεο θαη πνιπεηείο ζπκθσλίεο πνιηηηζηηθήο ζπλεξγαζίαο θαη κέζσ εηδηθψλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ κε επξσπατθή ή δηεζλή δηάζηαζε. Ο ηξέρσλ πξνυπνινγηζκφο ηνπ πξνγξάκκαηνο αλέξρεηαη ζε 236 εθαηνκκχξηα επξψ, ελψ ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη πξνηείλεη ηελ αλαλέσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ πεξίνδν κε πξνυπνινγηζκφ 408 εθαηνκκχξηα επξψ. χκθσλα κε 12 Σα ζηνηρεία αληιήζεθαλ απφ ηνλ δηθηπαθφ ηφπν 25

26 δειηίν ηχπνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ 13, ν πξνυπνινγηζκφο ηνπ επφκελνπ πνιηηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο, πνπ ζα θαιχπηεη ηελ πεξίνδν , πξέπεη λα επαλεμεηαζζεί ζε αλαγλψξηζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ πνιηηηζκνχ γηα ην επξσπατθφ νηθνδφκεκα θαη ηνπ γεγνλφηνο φηη ν δηάινγνο ηεο θνηλσλίαο κε ηνλ εαπηφ ηεο δηεμάγεηαη κέζσ ηνπ πνιηηηζκνχ. Δπίζεο, ζηε γλσκνδφηεζε ζπλίζηαηαη λα επλνεζνχλ πξσηνβνπιίεο πνπ αλαιακβάλνληαη απφ νξγαλψζεηο ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, φπσο ζπκβαίλεη ζήκεξα αληί ηεο αλάιεςεο δξαζηεξηνηήησλ επξείαο θιίκαθαο. Έηζη ην λέν πξφγξακκα πξέπεη λα ελζαξξχλεη ηελ κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ πνπ δξνπλ ζε ζχκπξαμε κε ηνπο πνιηηηζηηθνχο θνξείο θαη είλαη νη θαηαιιειφηεξνη θνξείο γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ επξχηεξε δπλαηή πξφζβαζε ζηηο πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη αξρέο απηέο κπνξνχλ επίζεο λα εκπιέθνπλ ηηο κεηνλεθηνχζεο νκάδεο. χκθσλα κε ηελ εηζεγήηξηα ηεο γλσκνδφηεζεο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ, Rosmary Butler, Ο πνιηηηζκφο απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα εδαθηθήο ζπλνρήο ζηελ Δπξψπε, κε πνιιαπιαζηαζηηθφ απνηέιεζκα ζηα πεξηθεξεηαθά θαη αλαπηπμηαθά ζρέδηα 14. Έηζη, ην λέν πξφγξακκα πξέπεη λα ζπλερίζεη λα απνδίδεη ζεκαζία ζηα θνηλσληθννηθνλνκηθά νθέιε πνπ ζπλεπάγεηαη ν πνιηηηζκφο, εηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε. Β. Πνιηηηζηηθέο Πξσηεύνπζεο Οη πνιηηηζηηθέο πξσηνβνπιίεο ζε επξσπατθφ επίπεδν πξνεγνχληαη ρξνληθά ησλ ζηφρσλ πνπ δηαηππψζεθαλ ζηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ αλαγλσξίδνληαο γηα πξψηε θνξά ηελ πνιηηηζηηθή δηάζηαζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Σν επηηπρέο πξφγξακκα επηινγήο ηεο Πνιηηηζηηθήο Πξσηεχνπζαο ηεο Δπξψπεο θάζε ρξφλν ρξνλνινγείηαη απφ ην 1985 θαη απνζθνπεί ζηελ πξνβνιή ηεο κεγάιεο πνηθηινκνξθίαο ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ. Γηαηππψλεηαη ξεηά φηη: Ζ αλαθήξπμε ηεο «Πνιηηηζηηθήο πξσηεχνπζαο ηεο Δπξψπεο» ζπκβάιιεη ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ πινχηνπ, ηεο πνιπκνξθίαο θαη ησλ θνηλψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ επξσπατθψλ πνιηηηζκψλ, θαη 13 Δπξσπατθή Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ, Σχπνο-Αλαθνηλψζεηο Σχπνπ 2003, 09/10/2003- Πνιηηηζκφο 2000 : Απφδνζε κεγαιχηεξεο ζεκαζίαο ζηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά νθέιε ηνπ πνιηηηζκνχ, 14.π., ζ

27 θαζηζηά δπλαηή ηελ θαιχηεξε ακνηβαία γλψζε κεηαμχ ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 15. Κάζε ρξφλν κία ή δχν πφιεηο επηιέγνληαη πνιηηηζηηθέο πξσηεχνπζεο ηεο Δπξψπεο, θαζηζηάκελεο έηζη επηιέμηκεο γηα ρξεκαηνδνηηθή ππνζηήξημε βάζεη ηνπ πξνγξάκκαηνο Πνιηηηζκφο Σα πνζά απηά ρξεκαηνδνηνχλ εθζέζεηο θαη εθδειψζεηο πνπ πξνβάιινπλ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηεο πφιεο θαη ηεο πεξηθέξεηαο ηεο, θαζψο θαη κηα επξεία δέζκε παξαζηάζεσλ, ζπλαπιηψλ θαη άιισλ ζεκάησλ, ζηα νπνία ζπλαληψληαη ζπληειεζηέο θαη θαιιηηέρλεο απφ νιφθιεξε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Απηφ πνπ καο ελδηαθέξεη γηα ηνλ ηνκέα ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο είλαη ε παξαγσγή καθξνπξφζεζκσλ απνηειεζκάησλ κέζσ ηεο αλάδεημεο ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο θαη παξάδνζεο ησλ πφιεσλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, επ επθαηξία ηεο επηινγήο ηνπο σο Πνιηηηζηηθέο Πξσηεχνπζεο, θαζψο θαη ε δεκηνπξγία κφληκσλ πνιηηηζηηθψλ ζεζκψλ θαη ππνδνκψλ, πνπ ζα ιεηηνπξγνχλ θαη κεηά ην πέξαο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Με ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα αλαπηχζζεηαη ηφζν ν πνιηηηζκφο, φζν θαη ν ηνπξηζκφο ησλ επηιεγφκελσλ πφιεσλ, αθνχ αλαδεηθλχνληαη νη θπζηθνί θαη πνιηηηζηηθνί πφξνη θάζε πεξηνρήο, κέζσ ησλ δηαθξαηηθψλ αληαιιαγψλ. Ο θάθεινο ππνςεθηφηεηαο πνπ ππνβάιιεη ην θξάηνο κέινο ηέζζεξα ρξφληα πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ πνιηηηζηηθνχ γεγνλφηνο, πξέπεη λα πεξηιακβάλεη έλα επξσπατθφ πνιηηηζηηθφ ζρέδην, ην νπνίν λα δηαξζξψλεηαη γχξσ απφ ζέκαηα επξσπατθήο δηάζηαζεο θαη λα βαζίδεηαη θπξίσο ζηελ πνιηηηζηηθή ζπλεξγαζία. Θα πξέπεη λα πξνζδηνξίδεηαη εηδηθφηεξα πψο, κε βάζε ην επηιεγέλ ζέκα, ζθνπεχεη ε ππνςήθηα επξσπατθή πφιε Να πξνβάιεη ηα θνηλά πνιηηηζηηθά ξεχκαηα πνπ είηε ε ίδηα ελέπλεπζε, είηε ζηα νπνία ζπλέβαιε ζεκαληηθά Να πξνσζήζεη ηηο εθδειψζεηο θαη ηηο θαιιηηερληθέο δεκηνπξγίεο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ πνιηηηζηηθνί θνξείο άιισλ πφιεσλ ησλ θξαηψλκειψλ ηεο Έλσζεο, νδεγψληαο έηζη ζηελ θαζηέξσζε κηαο δηαξθνχο πνιηηηζηηθήο ζπλεξγαζίαο, θαη λα επλνήζεη ηελ θπθινθνξία ηνπο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Να εμαζθαιίζεη ηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηε ζπκκεηνρή κεγάισλ ζηξσκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ 15 Βι. 27/9/

28 Να πξνσζήζεη ηνλ δηάινγν κεηαμχ ησλ πνιηηηζκψλ ηεο Δπξψπεο θαη ησλ άιισλ πνιηηηζκψλ ηνπ θφζκνπ Να αμηνπνηήζεη ηελ ηζηνξηθή θιεξνλνκηά, ηελ αζηηθή αξρηηεθηνληθή θαη ηελ πνηφηεηα δσήο ζηελ πφιε Κάζε πφιε, ινηπφλ, θαηαξηίδεη πξφγξακκα πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, πξνβάιινληαο ηελ πνιηηηζηηθή ηδηνκνξθία θαη θιεξνλνκηά ηεο, θαζψο θαη ηε ζέζε ηεο ζηελ θνηλή πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, θαη εληάζζνληαο ζηηο εθδειψζεηο πνιηηηζηηθνχο θνξείο άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ, κε ζθνπφ ηελ θαζηέξσζε βηψζηκσλ ζπλεξγαζηψλ. Γ. Αδειθνπνηήζεηο πόιεσλ Δηδηθφηεξα, νη αδειθνπνηήζεηο δηαδξακαηίδνπλ έλαλ πξσηαξρηθφ ξφιν- θιεηδί, γηα ηνπο εμήο βαζηθνχο ιφγνπο: Απνηεινχλ ζαθή δήισζε ησλ ιαψλ θαη ησλ αηξεηψλ αληηπξνζψπσλ γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο Δπξψπεο. Δληζρχνπλ ηηο πνιηηηζηηθέο αληαιιαγέο κεηαμχ ησλ αδειθψλ πφιεσλ, ζε κηα Δπξψπε κε πινχην παξαδφζεσλ θαη πνιηηηζκψλ, θαη επνκέλσο ηελ επαθή θαη ηε γλσξηκία κε ηελ εηεξφηεηα. Αληηπξνζσπεχνπλ έλα δπλακηθφ ζηνηρείν ζηελ ππεξεζία ηνπ ηδεψδνπο ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο, πνπ απνηειεί άιισζηε θαη ηνλ πξσηαξρηθφ ζηφρν, αιιά θαη ηελ αηηία θαζηέξσζεο ηεο αδειθνπνίεζεο. Έηζη, ινηπφλ, απφ ην 1989 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή επηδνηεί θάζε ρξφλν αδειθνπνηήζεηο κεηαμχ πφιεσλ. Οη επηδνηνχκελεο επηιέμηκεο δαπάλεο γηα ηηο αδειθνπνηήζεηο είλαη ηξηψλ θαηεγνξηψλ: Αληαιιαγέο κεηαμχ πνιηηψλ αδειθνπνηεκέλσλ θαη ππφ αδειθνπνίεζε πφιεσλ. πλαληήζεηο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ ησλ αδειθνπνηεκέλσλ πφιεσλ. εκηλάξηα θαηάξηηζεο θαη πιεξνθφξεζεο ησλ ππεπζχλσλ γηα ηηο αδειθνπνηήζεηο. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ηνπ 1997, ε Διιάδα κε 5921 δήκνπο είρε πξαγκαηνπνηήζεη 266 αδειθνπνηήζεηο, εθ ησλ νπνίσλ νη 99 ήηαλ Κνηλνηηθέο. Δηδηθφηεξα, ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, παξνπζηάδνληαη νη αδειθνπνηήζεηο Διιεληθώλ Γήκσλ κε δήκνπο ρσξώλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 28

29 Πίλαθαο 1: Αδειθνπνηήζεηο Διιεληθώλ Γήκσλ κε δήκνπο ρσξώλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ΑΤΣΡΗΑ 1 ΒΔΛΓΗΟ 4 ΓΑΛΛΗΑ 38 ΓΔΡΜΑΝΗΑ 26 ΓΑΝΗΑ 3 ΖΝ. ΒΑΗΛΔΗΟ 3 ΗΠΑΝΗΑ 16 ΗΣΑΛΗΑ 53 ΠΟΡΣΟΓΑΛΗΑ 1 ΟΤΖΓΗΑ 5 ΤΝΟΛΟ 150 Πεγή: από αξκόδηα Τπεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ Δζωηεξηθώλ, Γεκόζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξωζεο. Σα ζηνηρεία απηά πνπ αθνξνύλ ηηο αδειθνπνηήζεηο κέρξη θαη ην 1997 απνηέιεζαλ αληηθείκελν επεμεξγαζίαο από ηνλ ηακάηε Υξ. Γεωξγνύιε, ζην «Σνπηθή θαη Πεξηθεξεηαθή Απηνδηνίθεζε ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε», Δθδ. άθθνπια, Αζήλα-Κνκκνηελή 1997, ζει

30 ΜΔΡΟ 3 Ο ΓΡΑΔΗ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΑ ΜΗΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΖ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ 30

31 Σν αλαζεσξεκέλν άξζξν 102 ηνπ πληάγκαηνο, αλαγλσξίδεη, φηη ππέξ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ, ζπληξέρεη ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο, θαηνρπξψλεη ξεηά ηελ νηθνλνκηθή απηνηέιεηα ησλ Ο. Σ. Α. κε ηελ πξφζζεηε πξφβιεςε φηη δελ κεηαβηβάδεηαη ζε απηνχο θακηά θξαηηθή αξκνδηφηεηα ρσξίο ηελ ηαπηφρξνλε κεηαθνξά θαη ησλ αληίζηνηρσλ πφξσλ, ελψ παξάιιεια πξνβιέπεη φηη ην εχξνο θαη νη θαηεγνξίεο απηψλ, θαζψο θαη ε θαηαλνκή ηνπο αλάκεζα ζηνπο δχν βαζκνχο ζα θαζνξηζζνχλ κε λφκν. Καηά ηνλ ηξφπν απηφλ, ζσξαθίδεηαη ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη πξνζδηνξίδεηαη ζαθέζηεξα ν ξφινο θαη ε ιεηηνπξγία πνπ νθείιεη λα εθπιεξψλεη ην θεληξηθφ θξάηνο. Δπίζεο, ν Δπξσπατθφο Υάξηεο ηεο Σνπηθήο Απηνλνκίαο, γηα ηνλ νπνίν θάλακε ιφγν παξαπάλσ, θαη ηνλ νπνίν ε ρψξα καο έρεη θπξψζεη κε λφκν, ζέηεη σο βαζηθή αξρή γηα ηελ αλάζεζε άζθεζεο κηαο ιεηηνπξγίαο, ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο εγγχηεηαο. χκθσλα κε ηηο αξρέο απηέο, φζεο ιεηηνπξγίεο κπνξνχλ λα αζθεζνχλ ζην πιεζηέζηεξν ζηνλ πνιίηε επίπεδν, πξέπεη λα αλαηίζεληαη ζηνπο αληίζηνηρνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. ηαλ ε άζθεζε απηή ππεξβαίλεη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο θαηψηεξεο θαη πιεζηέζηεξεο ζηνλ πνιίηε δηνηθεηηθήο κνλάδαο, ιφγσ ηεο επξχηεηαο ή ηνπ αληηθεηκέλνπ, ηφηε αλαηίζεηαη ζην ακέζσο επφκελν αλψηεξν επίπεδν. Απνηειεί, ινηπφλ, γεγνλφο ζε νιφθιεξε πιένλ ηε Γπηηθή Δπξψπε ε ελίζρπζε ηεο απνθέληξσζεο θαη ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη ε δεκηνπξγία απνθεληξσκέλσλ δνκψλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ θαη ηελ ελζάξξπλζε ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Έηζη, παξνπζηάδεηαη θαη ε αλάγθε λα αληαπνθξηζεί ε ίδηα ε Απηνδηνίθεζε ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηνπ λένπ ηεο ξφινπ, θάηη πνπ πξνυπνζέηεη ηε δηακφξθσζε ηζρπξφηεξσλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, κε αλαβάζκηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηνπο, πξνθεηκέλνπ απηφ λα θαηαζηεί ηθαλφ λα αληαπνθξίλεηαη ζηε δηαρείξηζε ζχγρξνλσλ δεηεκάησλ, εληφο ελφο πιαηζίνπ απμεκέλεο αληαγσληζηηθφηεηαο, δεδνκέλεο ηεο δπλαηφηεηαο ζχγθξηζεο κεηαμχ ησλ επξσπατθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ, αιιά θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. «Ζ ελίζρπζε απηή απαηηεί ηελ ζπλδξνκή δχν βαζηθψλ πξνυπνζέζεσλ: α) ηελ χπαξμε ζχγρξνλνπ θαη επέιηθηνπ ζεζκηθνχ 31

32 πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο θαη β) ηε δηαζθάιηζε επαξθψλ, γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηνπο, πφξσλ» 16. Έηζη, αλ επηζπκνχκε λα θάλνπκε ιφγν γηα νπζηαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθή απνθέληξσζε, ηφηε νθείινπκε λα ελλννχκε ηελ απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ, ησλ απαξαίηεησλ πφξσλ πνπ ζα κπνξνχλ λα ζηεξίμνπλ ηηο αξκνδηφηεηεο απηέο, ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ δνκψλ, ψζηε λα αζθήζνπλ θαη λα δηαρεηξηζηνχλ ηηο λέεο αξκνδηφηεηεο, αιιά θαη ηελ επάλδξσζε ησλ δνκψλ απηψλ, είηε πξφθεηηαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο νξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο είηε γηα Ννκηθά Πξφζσπα πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ πνιηηηζκφ, κε ην θαηάιιειν αλζξψπηλν δπλακηθφ. Βέβαηα, ζε κία ηέηνηνπ είδνπο δηαδηθαζία ελδπλάκσζεο ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο εκπιέθνληαη θαη άιινη παξάγνληεο, φπσο ε πνιηηηθή πξνζιήςεσλ, ζηελ νπνία δελ ζα επεθηαζνχκε ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε επηκφξθσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, θ.ι.π. ε απηφ ην κέξνο, ινηπφλ, ζα αζρνιεζνχκε κε ην λέν ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δεκηνπξγεί ν Νένο Γεκνηηθφο θαη Κνηλνηηθφο Κψδηθαο ζε επίπεδν αξκνδηνηήησλ γηα ηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηνπο πφξνπο πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο νη Ο.Σ.Α. ηφζν κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο ΘΖΔΑ φζν θαη κέζσ ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ, ηηο δνκέο πνπ κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ γηα ηε δηαρείξηζε ζεκάησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ησλ Ο.Σ.Α. κέζσ δξάζεσλ ηνπ ΗΝ.ΔΠ. θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. 16 Αηηηνινγηθή έθζεζε ζην ζρέδην λφκνπ «Κχξσζε ηνπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ», Ν. 3463/2006, ζει

33 3.1. Δμέηαζε πξόζθαηνπ ζεζκηθνύ πιαηζίνπ γηα ηελ απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνύ (Ο λένο Κώδηθαο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ-Νόκνο 3463/2006) Ωζηφζν, είλαη γεγνλφο φηη ε απνθέληξσζε ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο παξνπζίαδε ζην παξειζφλ δπζρέξεηεο κεγαιχηεξεο απφ εθείλεο ηνπ αξραηνινγηθνχ ηνκέα, γηαηί ελψ ν αξραηνινγηθφο ηνκέαο δηαζέηεη θαηά θάπνην ηξφπν εληαίν θαη ζπκπαγέο αληηθείκελν, ν ηνκέαο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο ζπλίζηαηαη απφ πνιιά, δηαθνξεηηθνχ πεξηερνκέλνπ αληηθείκελα, ρσξίο άκεζε ζρέζε κεηαμχ ηνπο, φπσο ην ζέαηξν, ηε κνπζηθή, ηα εηθαζηηθά, ηηο βηβιηνζήθεο. Έηζη, γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, νη αξκνδηφηεηεο πνπ θαινχληαλ λα αζθήζνπλ νη απνθεληξσκέλνη ζεζκνί, δεδνκέλεο ηεο ξαγδαίαο εμέιημεο ζηνλ ηνκέα δηνξγάλσζεο πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο αιιά θαη ησλ απμαλφκελσλ αλαγθψλ ηνπο ζηελ δήηεζε πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, δελ πξνβιέπνληαλ ξεηά αιιά αζθνχληαλ αλεπίζεκα ζε ηνπηθφ επίπεδν. Έλα πξψην βήκα απνθέληξσζεο θαη κεηαβίβαζεο ζπγθεθξηκέλσλ ηνπηθήο ζεκαζίαο αξκνδηνηήησλ ζην Ννκάξρε είρε πξαγκαηνπνηεζεί ην 1986 κε ην Νφκν 347/1986, ρσξίο φκσο λα έρεη νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο. Σέηνηνπ είδνπο αξκνδηφηεηεο ήηαλ νη επηρνξεγήζεηο πνιηηηζηηθψλ ζσκαηείσλ ηνπ λνκνχ, νη επηρνξεγήζεηο εξαζηηερληθψλ ζεαηξηθψλ ζσκαηείσλ, άδεηεο ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο εξαζηηερληθψλ ζρνιψλ κνπζηθήο θαη ρνξνχ, πξσηνβάζκηα δηνηθεηηθή επνπηεία ζηηο βηβιηνζήθεο, ηα ηζηνξηθά αξρεία θαη ηα κνπζεία. Οη αξκνδηφηεηεο απηέο αζθνχληαλ ρσξίο θακηά παξέκβαζε απφ ηελ Κεληξηθή Τπεξεζία. Νσξίηεξα ήδε, είρε ζεζπηζηεί ν λένο ζεζκφο ησλ πξνγξακκαηηθψλ ζπκβάζεσλ κε ην Ν. 1416/1984 (θαη ελ ζπλερεία ζην άξζξν 1, παξάγξαθνο 6 ηνπ Ν. 1832/1989 θαη άξζξν 28 ηνπ Π. Γ. 323/1989), ν νπνίνο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο Ο. Σ. Α. λα ζπλάπηνπλ πξνγξακκαηηθέο ζπκβάζεηο κε θνξείο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, κε ζθνπφ ηε κειέηε θαη ηελ εθηέιεζε νινθιεξσκέλσλ ηνπηθψλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ. Καηά ηνλ ηξφπν απηφλ, ηίζεληαη ζε εθαξκνγή καθξνρξφληα πξνγξάκκαηα ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο ςπραγσγίαο θαη ηεο θαιιηηερληθήο παξαγσγήο: «Οη ζπκβάζεηο απηέο ζεσξνχληαη σο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα κέζα γηα ηελ επηηάρπλζε ηνπ ξπζκνχ ηεο πνιηηηζηηθήο 33

34 αλάπηπμεο θαη, γεληθφηεξα, γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο αιιά θαη ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία» 17. Ωζηφζν, ζα ρξεηαζηνχλ είθνζη ρξφληα αθφκα πξνθεηκέλνπ λα θηάζνπκε ζηελ ςήθηζε ηνπ λένπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, ζηνλ νπνίν έρνπκε γηα πξψηε θνξά ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή αξκνδηνηήησλ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, θαη επνκέλσο ηελ αλαγλψξηζε κεγάινπ εχξνπο αξκνδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηνλ πνιηηηζκφ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ε παξνχζα κειέηε ζα επηθεληξσζεί ζην νπζηαζηηθφηεξν βήκα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηα ηειεπηαία ρξφληα, δειαδή ηελ ςήθηζε ηνπ Νένπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ θαη ηνλ ζρνιηαζκφ ησλ δηαηάμεσλ πνπ εκπίπηνπλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ. Δηθνζηπέληε ρξφληα κεηά ηνλ πξψην νπζηαζηηθά Γεκνηηθφ θαη Κνηλνηηθφ Κψδηθα (λ. 1065/1980) θαη χζηεξα απφ ηξεηο θσδηθνπνηήζεηο (π.δ. 75/1985, 323/1989, θαη 410/1995), θαζψο θαη κηα πιεζψξα λνκνζεηεκάησλ, ηα νπνία είραλ άιινηε ζπζηεκαηηθφ θαη άιινηε απνζπαζκαηηθφ ραξαθηήξα, δηακνξθψζεθε ζηαδηαθά ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ Γήκσλ θαη ησλ Κνηλνηήησλ θαη θαηαξηίζηεθε ηειηθά ν λένο Κψδηθαο, ηνλ νπνίν δηακφξθσζε ε εηδηθή γηα ηνλ ζθνπφ απηφ Δπηηξνπή, χζηεξα απφ έλα θαη πιένλ ρξφλν εξγαζηψλ ηεο. Ζ Δπηηξνπή απηή εξγάζζεθε κε ζθνπφ λα παξνπζηάζεη έλαλ Κψδηθα πνπ λα αληαπνθξίλεηαη φζν ην δπλαηφλ πιεξέζηεξα ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, πξάγκα, πνπ θαηά γεληθή νκνινγία ην πέηπρε, θάησ βέβαηα απφ ηηο ζεκεξηλέο πνιηηηθνθνηλσληθέο ζπλζήθεο, πνπ επηθξαηνχλ ζηελ ειιεληθή ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Οη δηαηάμεηο, ινηπφλ, ηνπ ζρεδίνπ ηνπ λένπ Γ.Κ.Κ, πνπ αλαθέξνληαη ζηηο αξκνδηφηεηεο ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ελαξκνλίδνληαη ζε κέγηζην βαζκφ κε ην πλεχκα ησλ επηηαγψλ ηνπ πληάγκαηνο θαη ησλ αξρψλ ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε Σνπηθήο Απηνλνκίαο. Έηζη, γηα πξψηε θνξά θαζνξίδεηαη θαηά ηνκείο ην εχξνο ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ, γηα ηε δηεχζπλζε θαη ηε ξχζκηζε ησλ νπνίσλ, είλαη αξκφδηνη νη δήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο. πγθεθξηκέλα, θαζνξίζζεθαλ δχν θαηεγνξίεο αξκνδηνηήησλ: I. Ζ θαηεγνξία αξκνδηνηήησλ πνπ απνηεινχλ θαζαξά ηνπηθέο ππνζέζεηο, φπσο νη ηνκείο ηεο αλάπηπμεο, ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη 17 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Πνιηηηζηηθή Γξαζηεξηόηεηα θαη Κξαηηθή Πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, ε Πεξηθεξεηαθή Γηάζηαζε, εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 1990, ζει

35 εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ησλ πφιεσλ θαη ησλ νηθηζκψλ, ηεο απαζρφιεζεο, ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη αιιειεγγχεο, ηεο παηδείαο, ηνπ πνιηηηζκνύ θαη αζιεηηζκνχ θαη ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. II. Ζ θαηεγνξία ησλ αξκνδηνηήησλ, νη νπνίεο έρνπλ θξαηηθφ ραξαθηήξα. Σν εχξνο ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο, δειαδή ησλ ηνπηθψλ, πξνζδηνξίδεηαη ζε επηά ηνκείο, ζηνπο νπνίνπο θαηά ηεθκήξην νη δήκνη θαη νη θνηλφηεηεο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο εγγχηεηαο, έρνπλ αξκνδηφηεηα λα αλαπηχμνπλ δξαζηεξηφηεηα θαη λα αληηκεησπίζνπλ ηηο αλάγθεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Ζ ζπζηεκαηνπνίεζε απηή ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ Γήκσλ θαη ησλ Κνηλνηήησλ αλαδεηθλχεη θαη ηνκείο πνπ κέρξη ηψξα ζην ηζρχνλ λνκηθφ πιαίζην ήηαλ ππνβαζκηζκέλνη, φπσο ην πεξηβάιινλ, ν πνιηηηζκφο, ε απαζρφιεζε, θ.ι.π. ε θαζέλαλ απφ ηνπο επηά ηνκείο πεξηιακβάλεηαη ελδεηθηηθή απαξίζκεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ, ηνπιάρηζηνλ φζνλ αθνξά απηέο πνπ άπηνληαη ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπ πνιίηε. Απηφ πνπ είλαη ζεκαληηθφ, θαη σο πξνο ηελ επηξξνή πνπ έρεη δερζεί ε πνξεία ηεο απνθέληξσζεο ζηελ ρψξα καο, είλαη φηη θαζηεξψλεηαη θαη αξρήλ ε ππνρξέσζε ελαξκφληζεο ηεο πνιηηηθήο ησλ δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ αξρψλ, «φρη κφλν κε ην ηζρχνλ θάζε θνξά ζεζκηθφ πιαίζην, αιιά θαη κε ηηο πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη ζε επξσπατθφ, εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο. Σνλίδεηαη δε ε αλάγθε ζπλεξγαζίαο θαη ζπληνληζκνχ κε άιιεο ηνπηθέο, δεκφζηεο αξρέο θαη νξγαληζκνχο, ε αλάγθε ηεο δηαζθάιηζεο ηεο πιένλ επσθεινχο θαη απνηειεζκαηηθήο ρξήζεο ησλ πφξσλ πνπ δηαζέηνπλ θαη ηεο ηζφξξνπεο θαηαλνκήο ηνπο, ε αλάγθε δηαζθάιηζεο πςειήο πνηφηεηαο θαη επάξθεηαο παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ε αλάγθε πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο, πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη πξνψζεζεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο» 18. Δπίζεο, ζηνλ ηνκέα ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ, κε ηηο ξπζκίζεηο ηνπ ζρεδίνπ ηνπ λένπ Γ.Κ.Κ αληηκεησπίδνληαη πιένλ ζε λέα βάζε νη ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνπλ νη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο κε αληίζηνηρνπο νξγαληζκνχο ζε δηεζλέο θαη επξσπατθφ επίπεδν. Οη ζρέζεηο απηέο δηεπξχλνληαη θαη απνζθνπνχλ ζηελ πξναγσγή ησλ νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζηηθψλ, κνξθσηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ γηα ζέκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηά ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζε δηεζλέο επίπεδν 18 Αηηηνινγηθή έθζεζε ζην ζρέδην λφκνπ «Κχξσζε ηνπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ», Ν. 3463/2006, ζει

36 ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ πξναγσγή ηεο δηαπεξηθεξεηαθήο θαη ζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο θαη ζπκκεηέρνπλ ζε δίθηπα πφιεσλ θαη ελψζεσλ, ελψ ζε επξσπατθφ επίπεδν ζπκκεηέρνπλ ζε δίθηπα, πξνγξάκκαηα θαη πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, ηθαλνπνηείηαη έλα πάγην αίηεκα ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο πνπ εθθξεκνχζε γηα αξθεηά ρξφληα, εμαλαγθάδνληαο ηνπ πξσηνβάζκηνπο Ο. Σ. Α. λα πξνβαίλνπλ ζε ζπλεξγαζίεο, νη νπνίεο ζηεξνχληαλ λνκηκνπνίεζεο. πγρξφλσο θαζνξίδεηαη θαη ην πιαίζην ηνπ ζεζκνχ ησλ αδειθνπνηήζεσλ, ν νπνίνο ιεηηνπξγεί σο επηζηέγαζκα θαη δηθαίσζε κηαο καθξάο ζπλεξγαζίαο ελφο εκεδαπνχ κε έλαλ αιινδαπφ Ο. Σ. Α. Έηζη, θαζίζηαηαη πιένλ δπλαηή ε αλάπηπμε θνηλήο δξάζεο ηνπο γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ θνηλνχ ελδηαθέξνληνο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο παηδείαο Άξζξν 75 ηνπ ΝΓΚΚ πεξί αξκνδηνηήησλ ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ Δηδηθφηεξα, ζην άξζξν 75 ηνπ ΝΓΚΚ, φπνπ θαηαγξάθνληαη ελδεηθηηθά νη ηνπηθέο ππνζέζεηο, νη νπνίεο εκπίπηνπλ ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο εγγχηεηαο ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ αξρψλ, ν ηνκέαο ηεο Παηδείαο, πνιηηηζκνχ θαη αζιεηηζκνχ πξνβιέπεηαη ξεηά σο ηνκέαο δξάζεο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ. ε απηφλ πεξηιακβάλνληαη κεηαμχ άιισλ ηα εμήο: «Ζ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία βηβιηνζεθψλ. Ζ εθαξκνγή πνιηηηθψλ γηα ηελ αλάδεημε θαη πξνζηαζία ηνπ ηνπηθνχ πνιηηηζκνχ, ε πξνβνιή ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ θαη ησλ ζχγρξνλσλ πνιηηηζηηθψλ έξγσλ πνπ παξάγνληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, κε ηε δεκηνπξγία πνιηηηζηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ θέληξσλ, κνπζείσλ, πηλαθνζεθψλ, θηλεκαηνγξάθσλ θαη ζεάηξσλ, θηιαξκνληθψλ θαη ζρνιψλ δηδαζθαιίαο κνπζηθήο, ζρνιψλ δσγξαθηθήο, γιππηηθήο, θ.ι.π., θαζψο θαη ε κειέηε θαη εθαξκνγή πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ. Ζ πξνζηαζία κνπζείσλ, κλεκείσλ, ζπειαίσλ, θαζψο θαη αξραηνινγηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ρψξσλ ηεο πεξηνρήο θαη ησλ εγθαηαζηάζεσλ απηψλ. Ζ επηζθεπή, ζπληήξεζε θαη αμηνπνίεζε παξαδνζηαθψλ θαη ηζηνξηθψλ ζρνιηθψλ θηηξίσλ θαη θηηξίσλ πνπ παξαρσξνχληαη απφ δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο θνξείο. 36

37 Ζ δηνξγάλσζε ζπλαπιηψλ, ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ θαη άιισλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ή ε ζπκκεηνρή ηνπο ζε απηά. Ζ πξνψζεζε πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ, ζε εζληθφ, επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, ζχκθσλα κε ηελ θείκελε λνκνζεζία. Ζ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηνπξηζκνχ.» Με ηελ παξαπάλσ δηάηαμε ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ηίζεηαη ην πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ θάζε ηνπηθή θνηλσλία ζα κπνξνχζε λα αλαπηχμεη κηα νινθιεξσκέλε πνιηηηζηηθή δξάζε. Ωο βαζηθνί άμνλεο θάζε νινθιεξσκέλεο ηνπηθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο αλαγλσξίδνληαη, ινηπφλ, νη εμήο: Ζ αμηνπνίεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη παξάδνζεο κέζσ ηεο αλάδεημεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο (π.ρ. ζπήιαηα, δάζε, θ.ι.π.), κλεκείσλ θαη άιισλ ηζηνξηθψλ θηηξίσλ. Ζ δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ δξάζεσλ ζηνλ ηνκέα πιένλ θαη ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, πνπ λα θαιχπηνπλ φιεο ηηο κνξθέο θαιιηηερληθήο έθθξαζεο. Ζ ίδξπζε εθπαηδεπηηθψλ δνκψλ, φπσο ηα σδεία, νη ζρνιέο ρνξνχ, θ.ι.π. θαη ε δεκηνπξγία κνπζείσλ. Ζ αλάπηπμε ηνπ Πνιηηηζηηθνχ Σνπξηζκνχ. Ζ ελίζρπζε ησλ δηεζλψλ θαη επξσπατθψλ ζρέζεσλ, αιιά θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζε εζληθφ επίπεδν κέζσ ησλ πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, θαζίζηαηαη δπλαηφλ λα αλαπηπρζνχλ πνιηηηζηηθέο πνιηηηθέο «πξνζαλαηνιηζκέλεο ζε έλαλ επξχηεξν πξνζδηνξηζκφ ηνπ πνιηηηζκνχ κε αλζξσπνινγηθνχο φξνπο θαη σο ηξφπνπ δσήο πνπ ελζσκαηψλεη ηελ ηέρλε ζε πνιιέο πηπρέο θαη ζπλήζεηεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο» 19, απνηππψλνληαο έηζη «ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσληθήο δσήο κηαο πφιεο, ηεο ηαπηφηεηαο θαη ηεο ηνπηθήο ηζηνξίαο ηεο» Γ. Ησαλλίδεο, Κ. Γαζπαξηλάηνο, Πνιηηηζηηθή Γηαρείξηζε, Πξνυπνζέζεηο γηα κηα επηηπρεκέλε πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζην Ρόιν ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζε Θέκαηα ύγρξνλεο Κνηλωλίαο, Μέξνο Β :Πνιηηηζκόο θαη Αλάπηπμε, εκεηψζεηο γηα ηελ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Αζήλα 2006, ζει π., ζ. 19, ζει

38 Α. Αλάδεημε ηεο Πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο πσο πξναλαθέξακε, ε δηαθχιαμε θαη ε αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θάζε ηφπνπ απνηειεί ζαθή επηδίσμε ησλ ζχγρξνλσλ επξσπατθψλ, αιιά θαη εζληθψλ πνιηηηζηηθψλ πνιηηηθψλ. Κάηη ηέηνην είλαη δπλαηφλ λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο πιηθψλ θαη άυισλ πνιηηηζηηθψλ πφξσλ: δηαθχιαμε θαη αμηνπνίεζε θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, αξραίσλ ζεάηξσλ θαη κλεκείσλ, δηάζσζε ιατθψλ παξαδφζεσλ θαη εζίκσλ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θηλείηαη ε δεκηνπξγία ιανγξαθηθψλ κνπζείσλ κε ηελ έθζεζε ζπρλά πνιχηηκσλ ζπιινγψλ, φπσο νη παξαδνζηαθέο ελδπκαζίεο, νη ιατθέο ρεηξνηερλίεο θαη ηα θνζκήκαηα, ε δηάζσζε θαη ζπληήξεζε ηεο ηδηαίηεξεο αξρηηεθηνληθήο θπζηνγλσκίαο νξηζκέλσλ νηθηζκψλ, ε αμηνπνίεζε αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη παξαδνζηαθψλ θηηξίσλ γηα ηελ νξγάλσζε άιισλ θαιιηηερληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, ε δηνξγάλσζε θεζηηβάι κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε αγξνηηθψλ ηνπηθψλ πξντφλησλ θαη ηελ γλσξηκία κε ηελ ηνπηθή γαζηξνλνκία. πλήζεο είλαη πιένλ θαη ε δηνξγάλσζε ζπλεδξίσλ, δηαιέμεσλ, ζεκηλαξίσλ γχξσ απφ έλα ζεκαηηθφ πεδίν, φπσο ην αξραίν ζέαηξν ή ηελ παξαδνζηαθή αξρηηεθηνληθή ζε πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Καηά ηνλ ηξφπν απηφλ, ε ηνπηθή παξάδνζε απνθηά δηαρξνληθφηεηα θαη νηθνπκεληθφηεηα, πξνζειθχνληαο φρη κφλν ην ηνπηθφ, αιιά έλα ζπλερψο δηεπξπλφκελν θνηλφ θαη ζπλδέεηαη κε ην παξφλ, ηελ ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα θαη ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. Γηαηί «ε ζχγρξνλε δεκηνπξγία δχλαηαη λα αληρλεχζεη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηεο δξφκν ζσξαθίδνληαο απφ ηελ κηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ην ιατθφ πνιηηηζκφ, ην θπζηθφ θαη αζηηθφ ηνπίν θαη δεκηνπξγψληαο απφ ηελ άιιε ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ αλάπηπμεο θαη αλάδεημήο ηεο κε ηελ ηαπηφρξνλε επηβνιή θαλφλσλ πγηνχο αληαγσληζκνχ» 21. Απηφ έξρεηαη λα επηβεβαηψζεη ην γεγνλφο φηη ν πνιηηηζκφο κπνξεί λα απνηειέζεη αιιά θαη απνηειεί έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο, ζπκβάιινληαο ζηελ άκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Ηδηαίηεξα ν ηνκέαο ηεο Πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, κε ηνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαη ηα κλεκεία, δηαζθνξπηζκέλα ζε νιφθιεξε ηελ ρψξα, αιιά θαη ε θαηάιιειε αμηνπνίεζή ηνπο, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ πφιν επξχηεξεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. 21 Γ. Ζιηνπνχινπ, Κξάηνο θαη Πνιηηηζηηθή Γηαρείξηζε. 38

39 Β. Γξαζηεξηόηεηεο ζηνλ ηνκέα ηνπ ζύγρξνλνπ πνιηηηζκνύ: θεζηηβάι, εθζέζεηο, θ.ι.π. Έλα απφ ηα θξίζηκα ζεκεία κηαο επηηπρεκέλεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο είλαη θαη ε ζχλδεζε ηνπ παξειζφληνο κε ην παξφλ θάζε έζλνπο θαη θάζε ηνπηθήο θνηλσλίαο, ε ζχλδεζε ησλ παξαδφζεσλ κε ηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο θαη εμειίμεηο, ε ελζσκάησζε θαη ε βίσζε ηεο ηζηνξίαο σο κέξνο ηεο δηαρξνληθήο πνξείαο θάζε θνηλσλίαο κε παξάιιειε θαη βαζηά γλψζε ηεο ζχγρξνλεο πιένλ ηαπηφηεηαο, θαζψο θαη ησλ πνιιαπιψλ δπλαηνηήησλ θαη κνξθψλ έθθξαζήο ηεο. Ο λένο Κψδηθαο, ινηπφλ, δίλεη ηε δπλαηφηεηα πιένλ ζηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο λα αλαιακβάλνπλ νη ίδηνη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ γηα ηε δηνξγάλσζε ζπλαπιηψλ, ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ θαη άιισλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Έηζη, δίλεηαη ην έλαπζκα, ψζηε νη ηνπηθέο θνηλσλίεο λα αλαπηχμνπλ ηε δηθή ηνπο ηνπηθή δξάζε ζηνπο θπξηφηεξνπο ηνκείο ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ: ην ζέαηξν, ηε κνπζηθή, ηνλ ρνξφ, ηα εηθαζηηθά, ηα γξάκκαηα, ηνλ θηλεκαηνγξάθν θαη ηε θσηνγξαθία, ζπκβάιινληαο ζηελ ηφλσζε ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο ηεο πεξηθέξεηαο αιιά θαη ζηνλ εκπινπηηζκφ ηεο θαιιηηερληθήο δσήο ηνπ θέληξνπ. Δηδηθφηεξα, ζηνλ ηνκέα ηνπ ζεάηξνπ, φπσο πιεξνθνξνχκαζηε απφ ζηε ζρεηηθή κειέηε ηεο Κ. Ν. Κφλζνια, «ε θαηάζηαζε ζηνλ ηνκέα ηεο ζεαηξηθήο απνθέληξσζεο ήηαλ κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 απνγνεηεπηηθή. Ζ ζεαηξηθή δξαζηεξηφηεηα πεξηνξηδφηαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ πξσηεχνπζα, ελψ ειάρηζηεο ήηαλ νη αμηφινγεο παξαζηάζεηο ζηελ επαξρία» 22. Ζ πξψηε πξνζπάζεηα ζεαηξηθήο απνθέληξσζεο θαηαγξάθεηαη κε ηε δεκηνπξγία ηνπ δηθηχνπ ησλ Γεκνηηθώλ Πεξηθεξεηαθώλ Θεάηξωλ (ΓΗΠΔΘΔ), πνπ ιεηηνπξγεί απφ ην Απηή ηε ζηηγκή ιεηηνπξγνχλ δεθαέμη ΓΖΠΔΘΔ σο Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ ζην Αγξίλην, ηε Βέξνηα, ηνλ Βφιν, ην Βφξεην Αηγαίν (Υίν), ηα Γηάλλελα, ηελ Καβάια, ηελ Καιακάηα, ηελ Κέξθπξα, ηελ Κνδάλε, ηελ Κνκνηελή, ηελ Κξήηε, ηε Λάξηζα, ηελ Πάηξα, ηε Ρφδν, ηε Ρνχκειε (Λακία) θαη ηηο έξξεο. «Σν ζεκαληηθφηεξν επίηεπγκα ησλ ζεάηξσλ απηψλ είλαη ε εμνηθείσζε ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ ηεο επαξρίαο κε ην πνηνηηθφ ζέαηξν κέζσ παξαζηάζεσλ, πνπ δελ έξρνληαη σο έηνηκα πξντφληα απφ ηελ πξσηεχνπζα, αιιά δεκηνπξγνχληαη ζηελ πεξηθέξεηα» Νηφξα Ν. Κφλζνια, Πνιηηηζηηθή Γξαζηεξηόηεηα θαη Κξαηηθή Πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, ε Πεξηθεξεηαθή Γηάζηαζε, εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 1990, ζει π., ζ. 22, ζει

40 ηνλ ηνκέα ηεο κνπζηθήο αληίζηνηρα, έρνπλ δεκηνπξγεζεί αμηφινγα θεζηηβάι, ηα νπνία πξνσζνχλ ηφζν ηελ θιαζηθή, φζν θαη άιια είδε κνπζηθήο. Υαξαθηεξηζηηθά είλαη ηα παξαδείγκαηα ηνπ Φεζηηβάι «Μαλψιεο Καινκνίξεο» ζηελ άκν γηα ηελ πξνβνιή ηεο ειιεληθήο έληερλεο θαη παξαδνζηαθήο κνπζηθήο, ην θεζηηβάι θιαζηθήο κνπζηθήο ζην Ναχπιην θαη ηνλ δήκν Καβάιαο, ην θεζηηβάι αλαγελλεζηαθήο κνπζηθήο ζηε Ρφδν, θαζψο θαη ην θεζηηβάι εθθιεζηαζηηθήο κνπζηθήο ζηελ Πάηκν. Έηζη, ινηπφλ, θάζε ηνπηθή θνηλσλία, αλάινγα κε ηελ πνιηηηζηηθή ηεο παξάδνζε, φπσο απηή έρεη δηακνξθσζεί, αιιά θαη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο έθθξαζεο θαη ηελ δξαζηεξηνπνίεζε ηνπ ηνπηθνχ θαιιηηερληθνχ ηεο δπλακηθνχ είλαη δπλαηφλ λα αλαπηχμεη δξαζηεξηφηεηα ζε θάπνηνλ απφ απηνχο ηνπο ηνκείο ή αθφκα θαη λα ηνπο ζπλδπάζεη. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε δηνξγάλσζε θεζηηβάι, φπσο είδακε παξαπάλσ, ηα νπνία κπνξεί λα εμειηρζνχλ ζε κφληκνπο θαη αμηφινγνπο ζεζκνχο: είλαη γλσζηά ηα παξαδείγκαηα ηνπ δηεζλνχο θεζηηβάι ρνξνχ ζηελ Καιακάηα, νη εθζέζεηο ζην Μνπζείν χγρξνλεο Σέρλεο ζηελ Άλδξν, ην θεζηηβάι Κηλεκαηνγξάθνπ ζηε Θεζζαινλίθε, ην δηεζλέο θεζηηβάι θσηνγξαθίαο ζηα Κχζεξα, κε ηελ παξάιιειε δεκηνπξγία θσηνγξαθηθνχ αξρείνπ, αιιά θαη πιεζψξα άιισλ παξαδεηγκάησλ. Απηφ πνπ θαζίζηαηαη ζεκαληηθφ κέζσ ηέηνηνπ είδνπο δηνξγαλψζεσλ είλαη: ε πξνβνιή ηεο εγρψξηαο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο ή θαη θαιιηηερληθνχ δπλακηθνχ κε ηφπν θαηαγσγήο ηελ δηνξγαλψηξηα-πεξηνρή, άξα θαη ε δπλαηφηεηα εμαγσγήο αμηφινγσλ θαιιηηερληθψλ πξνζπαζεηψλ ε επαθή κε ηελ ηέρλε θαη ε εθπαίδεπζε ηνπ ηνπηθνχ θνηλνχ κέζα απφ ηε δηνξγάλσζε ηέηνηνπ είδνπο πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ε επαθή κε ζχγρξνλεο κνξθέο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο, θαζψο θαη ε επαθή κε ηελ εηεξφηεηα θαη ηηο δηεζλείο ηάζεηο ζηνλ ρψξν ηεο ηέρλεο, ηδίσο φηαλ πξφθεηηαη γηα δηεζλή θεζηηβάι. 40

41 Γ. Γεκηνπξγία θαη ίδξπζε εθπαηδεπηηθώλ δνκώλ (σδεία, ρνξεπηηθά ζρήκαηα, ζεαηξηθά εξγαζηήξηα, θ.ι.π.) πσο πξναλαθέξακε, ζηηο αξκνδηφηεηεο ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο εκπίπηεη πιένλ θαη ε δεκηνπξγία πνιηηηζηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ θέληξσλ, κνπζείσλ, πηλαθνζεθψλ, θηλεκαηνγξάθσλ θαη ζεάηξσλ, θηιαξκνληθψλ θαη ζρνιψλ δηδαζθαιίαο κνπζηθήο, ζρνιψλ δσγξαθηθήο, γιππηηθήο, Ζ δεκηνπξγία ζε ηνπηθφ επίπεδν ζρνιψλ ρνξνχ, σδείσλ, ζεαηξηθψλ εξγαζηεξίσλ, κπνξεί λα αλαδεηρζεί πνιχηηκε ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ ηνπηθνχ θνηλνχ, ζηελ ζπζηεκαηνπνίεζε ηεο επαθήο ηνπ κε ηελ ηέρλε θαη ζηε δεκηνπξγία κφληκσλ πνιηηηζηηθψλ ζεζκψλ, πνιηηηζηηθήο ππνδνκήο θαη πνιηηηζηηθνχ απνζέκαηνο, πνπ μεπεξλά ην εθήκεξν θαη ην βξαρππξφζεζκν. Σα δηάθνξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, ινηπφλ, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κέζα έθθξαζεο θαη αλάπηπμεο ηεο εγρψξηαο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο, ιεηηνπξγψληαο παξάιιεια σο κέζα θνηλσληθνπνίεζεο θαη εζηίεο πξνζέιθπζεο λέσλ, σο κνρινί ελζάξξπλζεο ηεο εγρψξηαο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο θαη γλσξηκίαο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο κε ηελ παξάδνζε. Γελ είλαη ζπάλην ην θαηλφκελν πνπ δηάθνξα εξαζηηερληθά ζρήκαηα, είηε ζηνλ ηνκέα ηεο κνπζηθήο, είηε ζε απηφλ ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ ρνξνχ αλαπηχζζνπλ ηειηθά αμηφινγε θαιιηηερληθή δξάζε θαη εμειίζζνληαη φρη κφλν ζε ζεκαηνθχιαθεο ηεο ηνπηθήο παξάδνζεο, αιιά θαη ζε θνξείο αλαλέσζεο θαη εκπινπηηζκνχ ηεο θαιιηηερληθήο δσήο ηνπ θέληξνπ. χκθσλα κε πξφζθαηα ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ, ην ζχλνιν ησλ σδείσλ, ησλ κνπζηθψλ ζρνιψλ θαη ησλ ζρνιψλ βπδαληηλήο κνπζηθήο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη απηή ηε ζηηγκή ζηελ Αηηηθή θαη ηελ Πεξηθέξεηα αλέξρεηαη ζε 907, εθ ησλ νπνίσλ νη 367 βξίζθνληαη ζηελ Αηηηθή, ελψ νη ππφινηπεο 540 ιεηηνπξγνχλ ζηελ Πεξηθέξεηα. Γ. Πνιηηηζηηθόο Σνπξηζκόο Ζ δηνξγάλσζε πνιηηηζηηθψλ γεγνλφησλ, φπσο απηά πνπ πξναλαθέξζεθαλ, θαη ε δεκηνπξγία ηέηνηνπ είδνπο ζεζκψλ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κηα ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ, επηκεθχλνληαο έηζη ηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν, εληζρχνληαο ηελ εηθφλα ηεο ρψξαο καο θαη πξνβάιινληαο ζεκαληηθά πνιηηηζηηθά γεγνλφηα. Καηά ηνλ ηξφπν απηφλ, ν πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο, ε δεκηνπξγία θαη ελίζρπζε δηθηχσλ αληαιιαγψλ, ηα θαλάιηα πνιηηηζκηθήο επηθνηλσλίαο κέζα απφ ηα ηαμίδηα, ηε θηινμελία, ηελ πεξηήγεζε, εληζρχνπλ ηηο πεξηθεξεηαθέο ηαπηφηεηεο θαη εθθξάδνπλ ηα 41

42 ζπκθέξνληα ησλ ιαψλ θαζψο επίζεο θαη εκθαλίδνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηά ηνπο ζηνλ θφζκν. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απνηεινχλ ην απνηειεζκαηηθφηεξν κέζν γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ πξνβνιή ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο κηαο ρψξαο ή κηαο πεξηνρήο, ελψ παξάιιεια ζεκαληηθή είλαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε, ηδηαίηεξα ησλ ιηγφηεξν επλνεκέλσλ πεξηθεξεηψλ. Ο πινχηνο ησλ κλεκείσλ, ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη ησλ αξραηνινγηθψλ δηαδξνκψλ απνηειεί απηνηειέο έξεηζκα γηα ηελ αλάπηπμε πςειήο πνηφηεηαο θαη δσδεθάκελεο δηάξθεηαο πνιηηηζηηθνχ θαη ζπλεδξηαθνχ ηνπξηζκνχ, ηφζν ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα φζν θαη ζηελ πεξηθέξεηα. ην ζεκείν απηφ, ηίζεηαη αθφκα έλα δήηεκα πνιηηηζηηθήο ζηξαηεγηθήο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ν καδηθφο ηνπξηζκφο, ν νπνίνο κπνξεί λα επηδξάζεη αξλεηηθά ζην πεξηβάιινλ, αιιά θαη ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά Αξκνδηόηεηεο ησλ Ο.Σ.Α. ζε ζέκαηα δηεζλώλ ζπλεξγαζηώλ θαη ζπλεξγαζηώλ ζε εζληθό επίπεδν Α. Άξζξν 219 ηνπ ΝΓΚΚ γηα ηηο δηεζλείο θαη επξσπατθέο ζπλεξγαζίεο ηηο δχν πξψηεο παξαγξάθνπο ηεο δηάηαμεο πξνβιέπνληαη ηα εμήο, ζρεηηθά κε ηηο δηεζλείο θαη επξσπατθέο ζρέζεηο πνπ κπνξνχλ λα αλαπηχζζνπλ νη Ο. Σ. Α. θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ: «Οη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο ζπλεξγάδνληαη κε πξσηνβάζκηνπο Ο. Σ. Α. ηεο αιινδαπήο, ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο θαη ππφ ηελ επηθχιαμε ησλ δηεζλψλ ππνρξεψζεσλ ηεο ρψξαο: α. ε δηεζλέο επίπεδν, γηα ηελ πξναγσγή ηεο δηαπεξηθεξεηαθήο θαη ζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε δίθηπα πφιεσλ θαη ελψζεσλ. β. ε επξσπατθφ επίπεδν, γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε δίθηπα, πξνγξάκκαηα θαη πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο.» Δπίζεο, «Οη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο, ζην πιαίζην ησλ ξπζκίζεσλ ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ, κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηνχλ πνιηηηζηηθέο θαη θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο θαη αληαιιαγέο απνζηνιψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ζεκάησλ θνηλνχ ελδηαθέξνληνο, θαζψο θαη λα ζπλάπηνπλ ζπκθσλίεο». Με ηνλ ηξφπν απηφ, δηεπξχλνληαη νη δηεζλείο ζπλεξγαζίεο ησλ εκεδαπψλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ θαη ησλ πλδέζκσλ ηνπο, εθηφο ηνπ ηνκέα ησλ πνιηηηζηηθψλ θαη θαιιηηερληθψλ εθδειψζεσλ θαη αληαιιαγήο απνζηνιψλ, ζηνλ ηνκέα αληηκεηψπηζεο ζεκάησλ θνηλνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ πξναγσγή νηθνλνκηθψλ, 42

43 πνιηηηζηηθψλ, κνξθσηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ δεκηνπξγνχληαη δίθηπα πφιεσλ θαη ελψζεσλ πνπ δηαζθαιίδνπλ ηε δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία ζε δηεζλέο θαη επξσπατθφ επίπεδν, ελψ, παξάιιεια, ξπζκίδνληαη φια ηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νξγαλσκέλε ζπκκεηνρή ησλ Ο. Σ. Α. ζε πξνγξάκκαηα θαη πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Β. Άξζξν 220 γηα ηηο αδειθνπνηήζεηο ην ζπγθεθξηκέλν αλακνξθσκέλν άξζξν πεξί αδειθνπνηήζεσλ, ππάξρεη πιένλ ξεηή δηάηαμε πνπ θάλεη ιφγν γηα ηνλ πνιηηηζκφ. Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ηελ πξψηε παξάγξαθν, «Οη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο, ζην πιαίζην ηεο επξχηεξεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε αληίζηνηρνπο νξγαληζκνχο μέλσλ ρσξψλ, κπνξνχλ λα αλαπηχζζνπλ ηηο θαηά λφκν πξσηνβνπιίεο ηνπο γηα ζέκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο θαη λα πξνβαίλνπλ ζε πξάμεηο αδειθνπνίεζεο ησλ πφιεψλ ηνπο, κε ζηφρν ηε κεηαμχ ηνπο πξναγσγή ησλ νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζηηθώλ, κνξθσηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ». Δπίζεο, «Γήκνο ή Κνηλφηεηα κπνξεί λα πξνβαίλεη ζε πξάμεηο αδειθνπνηήζεσλ θαη δεκηνπξγίαο δηθηχσλ πφιεσλ κε άιινπο Γήκνπο ή Κνηλφηεηεο ηεο Υψξαο ζην πιαίζην εηδηθφηεξσλ ζπλεξγαζηψλ» ζηνπο ηνκείο πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Δηζάγεηαη, ινηπφλ, λέα δηαδηθαζία, λένη ηνκείο δξάζεσλ αιιά θαη λένη ηχπνη αδειθνπνηήζεσλ, αθνχ πιένλ απηέο κπνξεί λα δηελεξγνχληαη, φρη κφλν κε αιινδαπνχο νξγαληζκνχο αληίζηνηρνπ επηπέδνπ, αιιά θαη κεηαμχ εκεδαπψλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, γηα ηελ πξναγσγή νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζηηθψλ, κνξθσηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ψζηε λα θαζίζηαηαη εθηθηή ε αμηνπνίεζε ησλ επθαηξηψλ πνπ δίλνληαη ζηνπο Γήκνπο θαη ηηο Κνηλφηεηεο ηεο ρψξαο λα ζπκκεηέρνπλ ζε δηεζλή δίθηπα θαη πξνγξάκκαηα, αιιά θαη πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε δηαδεκνηηθή ζπλεξγαζία, παξάγνληαο θξίζηκνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο, θαη εηδηθφηεξα ηνπ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ. Γ. Άξζξν 222 γηα ηηο πκβάζεηο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο Γηα ηελ πιένλ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ θαη θπξίσο ησλ κηθξψλ θαη νηθνλνκηθά αδχλακσλ, επαλαθαζνξίδεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ηηο κνξθέο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο. Έηζη, ινηπφλ, «Γήκνη θαη Κνηλφηεηεο ηνπ ίδηνπ λνκνχ ή φκνξνη Γήκνη θαη Κνηλφηεηεο κπνξνχλ λα ζπλάπηνπλ κεηαμχ ηνπο ζπκβάζεηο, κε ηηο νπνίεο αλαιακβάλνπλ ηελ άζθεζε 43

44 αξκνδηφηεηαο γηα ινγαξηαζκφ ηνπο ή ηελ ππνζηήξημε ηεο άζθεζήο ηεο. ηηο ζπκβάζεηο απηέο κπνξεί λα ζπκκεηέρεη θαη λνκηθφ πξφζσπν δεκνζίνπ δηθαίνπ ηνπ αλαιακβάλνληνο ηελ αξκνδηφηεηα Γήκνπ ή Κνηλφηεηαο ή χλδεζκνο. Οη ζπκβάζεηο απηέο θαινχληαη ζπκβάζεηο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο». Οη ηζρχνπζεο δηαηάμεηο γηα δηαδεκνηηθή ζπλεξγαζία επεθηείλνληαη έηζη θαη ζηηο Κνηλφηεηεο, δίλνληαο ζηνπο Ο. Σ. Α. αθφκα έλα εξγαιείν, κε ην νπνίν κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ δξάζε θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, αμηνπνηψληαο παξάιιεια ηελ ηερλνγλσζία θαη ηελ εμεηδίθεπζε φρη κφλν θάπνηνπ άιινπ Γήκνπ ή Κνηλφηεηαο, αιιά θαη ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ απηψλ. 44

45 3.2. Οη πόξνη ησλ Οξγαληζκώλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο πσο πξναλαθέξζεθε, ε απνθέληξσζε ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ, ζπλεπάγεηαη απφ ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε πιήξε άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπηθνχ ραξαθηήξα, πνπ ζπλνδεχνληαη κε ηνπο αληίζηνηρνπο πφξνπο, ρσξίο παξέκβαζε απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. ην πιαίζην απηφ, πξνβιέπεηαη απφ ην άξζξν 102 ηνπ πληάγκαηνο, ζηηο παξαγξάθνπο 2 θαη 5, φηη: «Οη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο έρνπλ δηνηθεηηθή θαη νηθνλνκηθή απηνηέιεηα», θαζψο θαη φηη ην Κξάηνο νθείιεη λα ιακβάλεη ηα λνκνζεηηθά, θαλνληζηηθά θαη δεκνζηνλνκηθά κέηξα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο απηνηέιεηαο θαη ησλ πφξσλ πνπ είλαη αλαγθαίνη γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο θαη ηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, κε ηαπηφρξνλε δηαζθάιηζε ηεο δηαθάλεηαο θαηά ηε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ απηψλ. Δπίζεο, ζχκθσλα θαη κε ηνλ Δπξσπατθφ Υάξηε Σνπηθήο Απηνλνκίαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο (1985), νη Ο.Σ.Α. έρνπλ δηθαίσκα, ζηα πιαίζηα ηεο εζληθήο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, ζε επαξθείο ηδίνπο πφξνπο, ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα δηαζέηνπλ ειεχζεξα θαηά ηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο (άξζξν 9, 1). Δπνκέλσο, ε παξάιιειε απνθέληξσζε πφξσλ θαη αξκνδηνηήησλ θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαη νπζηαζηηθή απνθέληξσζε θάζε αξκνδηφηεηαο θαη πνιηηηθήο, άξα θαη ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο. ην ζεκείν απηφ, ζα ήηαλ ρξήζηκν λα δνχκε ελ ζπληνκία ηηο θπξηφηεξεο πεγέο πφξσλ ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ, πξνθεηκέλνπ απηνί λα κπνξέζνπλ λα αζθήζνπλ ηηο δηεπξπκέλεο πιένλ αξκνδηφηεηέο ηνπο θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ Οη Κεληξηθνί Απηνηειείο πόξνη χκθσλα κε ην άξζξν 157 ηνπ λένπ Γεκνηηθνύ θαη Κνηλνηηθνύ Κώδηθα, ηα έζνδα ησλ Ο. Σ. Α. δηαθξίλνληαη ζε ηαθηηθά θαη έθηαθηα. Σα ηαθηηθά έζνδα είλαη απηά πνπ πξνέξρνληαη: α) Απφ ζεζκνζεηεκέλνπο ππέξ απηψλ πφξνπο β) Απφ ηα εηζνδήκαηα ηεο θηλεηήο θαη αθίλεηεο πεξηνπζίαο γ) Απφ αληαπνδνηηθά ηέιε θαη δηθαηψκαηα δ) Απφ θφξνπο, ηέιε, δηθαηψκαηα θαη εηζθνξέο θαη ε) απφ ηνπηθά δπλεηηθά ηέιε, δηθαηψκαηα θαη εηζθνξέο. Σα έθηαθηα έζνδα είλαη απηά πνπ πξνέξρνληαη: 45

46 α) Απφ δάλεηα, δσξεέο, θιεξνδνηήκαηα θαη θιεξνλνκηέο β) Απφ δηάζεζε, εθπνίεζε θαη ελ γέλεη εθκεηάιιεπζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ γ) Απφ ζπκκεηνρή ζε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαηά ηηο εηδηθφηεξεο δηαηάμεηο ηνπ παξφληνο δ) Απφ ηα θάζε είδνπο πξφζηηκα ή άιιεο δηνηθεηηθέο θπξψζεηο θαη ε) Απφ θάζε άιιε πεγή πκπεξαζκαηηθά, νη πφξνη ησλ Ο. Σ. Α. Α βαζκνχ, ζα κπνξνχζαλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζηηο εμήο πέληε θαηεγνξίεο: Ίδηα έζνδα απφ θφξνπο, ηέιε, Γηθαηψκαηα θαη Δηζθνξέο Έζνδα απφ αμηνπνίεζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ Δπηρνξεγήζεηο απφ ηελ Κεληξηθή, Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε Γαλεηζκφο Άζθεζε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ην πιαίζην ηεο κειέηεο απηήο, καο ελδηαθέξνπλ θπξίσο νη πφξνη πνπ δηαηίζεληαη απφ ηελ Κεληξηθή θαη Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Οη πφξνη πνπ απνδίδνληαη θάζε ρξφλν απφ ην Κξάηνο ζηνπο Ο. Σ. Α. Α βαζκνχ είλαη ζεζκνζεηεκέλνη ζχκθσλα κε ην άξζξν 25 ηνπ Ν. 1828/89 θαη νλνκάδνληαη Κεληξηθνί Απηνηειείο Πφξνη, πξνεξρφκελνη απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο εζφδσλ. Απνηειεί γεγνλφο φηη κεηά ηε ζεζκνζέηεζε ηνπ Ν. 1828/89, ππήξμε νπζηαζηηθή αλαβάζκηζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, αθνχ πξνσζήζεθε ζεκαληηθά ε νηθνλνκηθή απηνηέιεηα ησλ Ο.Σ.Α., κε ηελ θαζηέξσζε δηαθαλψλ θαη ζηαζεξψλ πφξσλ, νη νπνίνη βνήζεζαλ νπζηαζηηθά ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ζηφρσλ θαη πξνγξακκάησλ, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ φιε αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία ηεο ρψξαο. Ζ θαζηέξσζε, ινηπφλ, ησλ Κεληξηθψλ Απηνηειψλ Πφξσλ ζηνρεχεη ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ Ο.Σ.Α. απφ δπλακηθνχο θφξνπο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ (ηα 2/3 ηνπ 20% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο θπζηθψλ θαη λνκηθψλ πξνζψπσλ, ην 28,5% ησλ ηειψλ θπθινθνξίαο ησλ απηνθηλήησλ, ην 3% ηνπ θφξνπ κεηαβίβαζεο αθηλήησλ θαη ην 20% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο απφ ηνπο ηφθνπο θαηαζέζεσλ), ην χςνο ησλ νπνίσλ νξίδεηαη ξεηά απφ ηελ θείκελε λνκνζεζία, ψζηε κέζα απφ ηελ δπλακηθή ηνπο λα δηεπθνιχλεηαη ν νηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο ησλ Ο.Σ.Α. Οη Κεληξηθνί 46

47 Απηνηειείο Πφξνη απφ ηελ θαζηέξσζή ηνπο κέρξη θαη ζήκεξα παξνπζηάδνπλ κέζε εηήζηα αχμεζε, ε νπνία αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 15%. Ζ θαηαλνκή θάζε ρξφλν ησλ ΚΑΠ κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο θαη Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, ε νπνία εθδίδεηαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο Κεληξηθήο Έλσζεο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Διιάδνο, απνζθνπεί ζηελ άκβιπλζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη γεσγξαθηθψλ αληζνηήησλ, θπξίσο κέζσ: Σεο εμαζθάιηζεο θάιπςεο ησλ εμφδσλ ιεηηνπξγίαο ησλ Ο.Σ.Α. Σεο ρξεκαηνδφηεζεο ηδίσο ησλ θνηλσληθώλ δξάζεώλ ηνπο Σεο ρξεκαηνδφηεζεο εμεηδηθεπκέλσλ πξνγξακκάησλ, πνπ ζπληείλνπλ ζηε βειηίσζε ηεο πνηόηεηαο παξνρήο ππεξεζηώλ πξνο ηνπο πνιίηεο Σν 1/3 ησλ εζφδσλ εγγξάθεηαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ δεκνζίσλ επελδχζεσλ θαη δηαηίζεηαη γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ δήκσλ, θνηλνηήησλ θαη αλαπηπμηαθψλ ζπλδέζκσλ κε ηελ νλνκαζία πιινγηθή Απφθαζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, κε βάζε ηελ θσδηθνπνίεζε απφ ηνλ Π.Γ.Δ., ελψ ηα ππφινηπα 2/3 δηαηίζεληαη γηα γεληθέο δαπάλεο. Ζ πιινγηθή Απφθαζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, γηα επελδπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο απνδίδεηαη ζηνπο Ο.Σ.Α. Α βαζκνχ θάζε ηεηξάκελν, ελψ νη ΚΑΠ απνδίδνληαη ζηνπο Ο.Σ.Α. θάζε κήλα Οη πόξνη από ην Πξόγξακκα ΘΖΔΑ Ζ δεχηεξε θαηεγνξία εζφδσλ πνπ καο ελδηαθέξεη, είλαη απηή πνπ πξνέξρεηαη απφ ην αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα «ΘΖΔΑ» (πξψελ Δ.Π.Σ.Α.- Δηδηθφ Πξφγξακκα Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο γηα ηελ πεξίνδν ), ην νπνίν ζεζπίζηεθε κε ην Ν. 3274/2004, γηα ηε ρξνληθή πεξίνδν , κε δπλαηφηεηα δηεηνχο παξάηαζεο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ «ΘΖΔΑ» γίλεηαη θαηά 35% κε πφξνπο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο θαη θαηά 65% απφ πφξνπο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. πγθεθξηκέλα, απνδίδνληαη ζην πξφγξακκα απηφ ην 25% ηεο.α.σ.α., ην 10% ησλ Κ.Α.Π. θαη ην 80% επί ηνπ 20% ηνπ θφξνπ ζηνπο ηφθνπο ησλ ηξαπεδηθψλ θαηαζέζεσλ (ην ππφινηπν εληάζζεηαη ζηνπο Κ.Α.Π.). Ο ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο ηνπ Πξνγξάκκαηνο γηα ηελ πεληαεηία αλέξρεηαη ζην πνζφ ησλ επξψ. θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο ΘΖΔΑ είλαη ε ππνζηήξημε ησλ Ο. Σ. Α. πξψηνπ βαζκνχ σο πξνο ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη ηελ 47

48 βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ κε γλψκνλα ηελ αξκνληθή, ηζφξξνπε θαη βηψζηκε αλάπηπμε. Ωο ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο δηαηππψλνληαη νη εμήο: Ο ζπληνληζκφο ηνπ ζπλφινπ ησλ επί κέξνπο πνιηηηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηνπο Ο. Σ. Α. πξψηνπ βαζκνχ, κε θαηεχζπλζε ηελ ελίζρπζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ηνπο ξφινπ θαη ησλ κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζηψλ Ζ νξζνινγηθή αμηνπνίεζε ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ πνπ θαηεπζχλνληαη ζηνπο Ο. Σ. Α. πξψηνπ βαζκνχ, έηζη ψζηε λα βειηηψλεηαη ε απνδνηηθφηεηά ηνπο Ζ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ Ο. Σ. Α. πξψηνπ βαζκνχ ινη νη παξαπάλσ ζηφρνη απνηππψλνπλ αηηήκαηα θαη πξνβιεκαηηζκνχο, νη νπνίνη ηίζεληαη ζην πιαίζην εμέηαζεο ησλ δπλαηνηήησλ θαη ζπλζεθψλ ηεο πνιηηηζηηθήο απνθέληξσζεο, φπσο ε κεηαβίβαζε πφξσλ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ε νηθνλνκηθή ππνζηήξημε πξνζπαζεηψλ θαη πξνγξακκάησλ, ε αλάγθε νξζνινγηθήο θαηαλνκήο θαη αμηνπνίεζεο ησλ πφξσλ απηψλ. Σν πξφγξακκα ΘΖΔΑ απνηειείηαη απφ ηα αθφινπζα Τπνπξνγξάκκαηα (κε αληίζηνηρα γηα ην θαζέλα κέηξα): Τπνπξφγξακκα 1: Οξγάλσζε θαη αλάπηπμε ησλ ππεξεζηψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Τπνπξφγξακκα 2: Σνπηθή αλάπηπμε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Τπνπξφγξακκα 3: Κνηλσληθέο θαη πνιηηηζηηθέο ππνδνκέο θαη δξαζηεξηόηεηεο. Τπνπξφγξακκα 4: Σερληθή ζηήξημε ηνπ Πξνγξάκκαηνο. Οη πφξνη ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη νη εμήο: Πνζνζηφ 10% ησλ Κεληξηθψλ Απηνηειψλ Πφξσλ ηνπ άξζξνπ 25 ηνπ Ν. 1828/1989, πνπ εγγξάθνληαη ζηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Πνζνζηφ 25% ησλ Κεληξηθψλ Απηνηειψλ Πφξσλ ηνπ άξζξνπ 25 ηνπ Ν. 1828/1989, πνπ εγγξάθνληαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ δεκνζίσλ επελδχζεσλ (ΑΣΑ: πιινγηθή Απφθαζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο γηα ρξεκαηνδφηεζε επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο). Πνζνζηφ 80% ηνπ θφξνπ ησλ ηφθσλ θαηαζέζεσλ ηνπ άξζξνπ 9 παξ. 5 ηνπ Ν. 2503/

49 Σν πνζφ ησλ ηφθσλ ησλ ρξεκαηηθψλ ππνινίπσλ ηνπ άξζξνπ 232 παξ. 1 ηνπ Π. Γ. 410/1995, πνπ δηαρεηξίδεηαη ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο. Δζληθνί πφξνη ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ, κε ηνπο νπνίνπο ρξεκαηνδνηνχληαη έξγα δήκσλ θαη θνηλνηήησλ θαη νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ηνπιάρηζηνλ ζην 35% ηνπ ζπλφινπ ησλ πφξσλ ησλ ηξηψλ πξψησλ πεξηπηψζεσλ. Οη πφξνη απηνί εγγξάθνληαη ζε εηδηθή πιινγηθή Απφθαζε Έξγσλ (. Α. Δ.) ηνπ ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α. θαη ην σο άλσ πνζνζηφ ζπληίζεηαη απφ ηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο αλά θνξέα ρξεκαηνδφηεζεο. Σν θάζε Τπνπξγείν δειαδή, ζπκκεηέρεη κε δηαθνξεηηθά πνζνζηά. Σν Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ ζπγθεθξηκέλα ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ 6%. Σν ζχλνιν ησλ πφξσλ ησλ πξνεγνχκελσλ παξαγξάθσλ θαηαηίζεηαη ζε εηδηθφ ινγαξηαζκφ, πνπ ηεξείηαη ζην Σακείν Παξαθαηαζεθψλ θαη Γαλείσλ, κε ηίηιν Πφξνη ηνπ Πξνγξάκκαηνο ΘΖΔΑ. Ζ πνζνζηηαία ζπκκεηνρή θάζε πεξηθέξεηαο ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ, κε ην νπνίν νη Πεξηθέξεηεο ζπκβάιινπλ ζην πξφγξακκα, ξπζκίδεηαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο θαη Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Ζ αξκνδηφηεηα παξαθνινχζεζεο ηεο πνξείαο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ αληίζηνηρσλ έξγσλ θαη νη νηθείεο πιεξσκέο γίλνληαη απφ ηα αληίζηνηρα Τπνπξγεία θαη Πεξηθέξεηεο, ζχκθσλα κε ηελ θείκελε λνκνζεζία. Δπίζεο, γηα ηελ θαηάξηηζε, παξαθνινχζεζε θαη ππνζηήξημε εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπγθξνηείηαη Κεληξηθή Δπηηξνπή Παξαθνινχζεζεο ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ θαη ησλ Τπνπξγψλ φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ Τπνπξγείσλ. Ζ Κεληξηθή απηή Δπηηξνπή απνηππψλεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ζπληνλίδεη ηηο δηάθνξεο δξάζεηο ησλ Τπνπξγείσλ γηα ηνπο Ο. Σ. Α. θαη απνθαζίδεη γηα ηελ έληαμε έξγσλ, δξάζεσλ θαη ελεξγεηψλ ζην πξφγξακκα. Ωζηφζν, ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδεη ην πξφγξακκα, ζχκθσλα κε έξεπλα ηεο Δπηζεώξεζεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, είλαη ε ρακειή απνξξφθεζε ησλ πφξσλ ηνπ ΘΖΔΑ θαη νη πνιχπινθεο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ νδεγνχλ ζε ζεκαληηθέο θαζπζηεξήζεηο ησλ έξγσλ θαη εθηακίεπζε ησλ ζρεηηθψλ θνλδπιίσλ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ελ ιφγσ έξεπλαο, «ε απνξξφθεζε πφξσλ ηνπ ΘΖΔΑ, κέρξη ζηηγκήο, [γηα ην έηνο 2005], κεηά βίαο μεπεξλά ην 2%, ελψ αθφκε θαη νη πην αηζηφδνμεο εθηηκήζεηο δελ αλεβάδνπλ ην πνζνζηφ απηφ πάλσ απφ 10%, κέρξη ην ηέινο 49

50 ηνπ ρξφλνπ» 24. Ζ απνξξνθεηηθφηεηα, ινηπφλ, κνηάδεη λα είλαη ην κεγάιν αγθάζη ζηελ πνξεία πινπνίεζεο ηνπ ΘΖΔΑ. ην παξαθάησ γξάθεκα, παξνπζηάδεηαη ε απνξξνθεηηθφηεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα θάζε ππνπξφγξακκα μερσξηζηά, ε νπνία βξίζθεηαη αθφκα ζε ρακειφ επίπεδν. Πίλαθαο 2: Ζ απνξξνθεηηθόηεηα ηνπ ΘΖΔΑ γηα θάζε Τπνπξόγξακκα Τπνπξφγξακκα 1 Τπνπξφγξακκα 2 Τπνπξφγξακκα 3 Πεγή: από Ρεπνξηάδ ηνπ Η. Μπελέθνπ, Πξόγξακκα «ΘΗΔΑ», Δπηζεώξεζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Οθηώβξηνο 2005, ζει. 14. Σν 2005, ζχκθσλα πάληα κε ηε ίδηα έξεπλα, ππήξμε θαηά 90% απψιεηα ησλ πφξσλ εθείλσλ απφ ηνπο ΚΑΠ θαη ΑΣΑ, νη νπνίνη δηαηέζεθαλ απφ ηνπο δήκνπο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Οη εθηηκήζεηο πξνβιέπνπλ φηη απφ ηα 500 εθαηνκκχξηα επξψ πνπ παξαθξαηήζεθαλ γηα ην πξφγξακκα, δελ αλακέλεηαη λα έρνπλ εθηακηεπζεί έσο ην ηέινο ηνπ έηνπο πάλσ απφ 50 εθαηνκκχξηα επξψ. ρεηηθά κε ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο πξνγξακκαηηθήο θαηαλνκήο 25 ησλ πφξσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ΘΖΔΑ, πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε φηη ζηηο πξνηάζεηο ηνπ 24 Ρεπνξηάδ ηνπ Ζ. Μπελέθνπ, Πξφγξακκα «ΘΖΔΑ", Δπηζεώξεζε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Οθηψβξηνο 2005, ζει Καηαλνκή κε πξνγξακκαηηθά θξηηήξηα: κε βάζε ηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο πξνηεξαηφηεηεο αλά Τπνπξφγξακκα θαη Μέηξν. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, θαηαλέκεηαη ην 35% ηνπ πξνγξάκκαηνο χςνπο επξψ γηα ηελ ηεηξαεηία Σππηθή θαηαλνκή αλά Ο.Σ.Α.: θαηαλνκή ζπγθεθξηκέλνπ πνζνχ αλά Ο.Σ.Α. θαη έηνο κε ηα θξηηήξηα ελδνπεξηθεξεηαθήο θαηαλνκήο 50