Η ιςτορία και η εξζλιξη του παιχνιδιοφ ςτουσ αιώνεσ

Transcript

1 Πεντόβολα και δράκοι 1 Η ιςτορία και η εξζλιξη του παιχνιδιοφ ςτουσ αιώνεσ Μπιλανάκθ Ελευκερία

2 2 αρχαιότθτα Το πρϊτο παιχνίδι που ζπιαναν ςτα χζρια τουσ τα βρζφθ ςτθν αρχαιότθτα ιταν θ πλαταγή (πλαταγϊ = δθμιουργϊ ιχο κροφοντασ), θ κουδουνίςτρα, που φζρεται να επινόθςε ο «πατζρασ» τθσ μακθματικισ μθχανικισ Αρχφτασ από τον Τάραντα τον 4ο αι. π.χ. και δείγμα τθσ εκτίκεται ςτο Μουςείο Κυκλαδικισ Τζχνθσ. Καμωμζνθ από πθλό ι μζταλλο και γεμιςμζνθ με πετραδάκια ι ςπόρουσ, όχι μόνο διαςκζδαηε τα νιπια, αλλά, ςφμφωνα με τισ δοξαςίεσ τθσ εποχισ, απομάκρυνε και τα κακά πνεφματα.

3 3 Τθν επικυμία των πιτςιρικάδων να δείξουν πωσ ζχουν μεγαλϊςει και μιμοφνται τουσ μεγάλουσ ικανοποιοφςε ζνα μικρό αμαξάκι με ρόδεσ (αντίγραφα εκείνων που χρθςιμοποιοφςαν οι νζοι ςτουσ αγϊνεσ), που ζςερναν άλλοτε ςκφλοι και μικροκαμωμζνα άλογα και άλλοτε τα ίδια τα παιδιά, όπωσ φαίνεται από παραςτάςεισ αγγείων του Εκνικοφ Αρχαιολογικοφ Μουςείου. Και όταν δεν υπιρχε αμαξάκι, ζνα καλάμι μεταμορφωνόταν μζςα από τα παιδικά μάτια ςε άλογο, παιχνίδι γνωςτό ωσ «κάλαμον περιβιναι», που ζωσ και ο Σπαρτιάτθσ βαςιλιάσ Αγθςίλαοσ ζπαιηε με τα εγγόνια του.

4 4 Τα κορίτςια αντίςτοιχα ζπρεπε να εκπαιδευτοφν ςτον ρόλο τθσ μθτζρασ από μικρι θλικία και γι' αυτό δεν αποχωρίηονταν τισ κοφκλεσ τουσ, τισ πλαγγόνεσ, που εμφανίςτθκαν κατ' άλλουσ ερευνθτζσ τον 10ο και ςφμφωνα με άλλουσ τον 6ο αι. π.χ. και αρχικά ιταν ακίνθτεσ. Ζφεραν δε, διαφορετικά ονόματα, ανάλογα με το υλικό καταςκευισ τουσ. Ονομάηονταν «νφμφεσ και κόρεσ όταν ιταν φτιαγμζνεσ από κερί ι πθλό και είχαν ςυμβολικό χαρακτιρα. καμωμζνεσ από κερί, πθλό ι γφψο και φιλοτεχνθμζνεσ ςε ελεφαντόδοντο ι ξφλο. Εκείνεσ, ωςτόςο, που είχαν τθ δυνατότθτα να κινοφνται με τθ βοικεια ςυρμάτων - ςαν τισ ςθμερινζσ μαριονζτεσ - τισ ονόμαηαν «νευρόςπαςτα».

5 5

6 6 Στουσ πάγκουσ των κοροπλαςτϊν, όπωσ λζγονταν οι τεχνίτεσ που καταςκεφαηαν κοφκλεσ, ξζρουμε ςιμερα πωσ μποροφςε κανείσ να βρει, εκτόσ από πλαγγόνεσ, αθφρματα (ακφρω = παίηω), ομοιϊματα ηϊων πάνω ςε ρόδεσ, όπωσ το πιλινο αλογάκι από το Λευκαντί Ευβοίασ.

7 7

8 8 Ο ςτρόβιλοσ ή βζμβιξ ή ςτρόμβοσ (θ γνωςτι μασ ξφλινθ ι μεταλλικι ςβοφρα). Η παλαιότερθ αναφορά ςτθν γνωςτι μασ ςβοφρα υπάρχει ςτθν Ιλιάδα (Ξ 413) όπου ο Πμθροσ ςυγκρίνει τθν περιςτροφι μιασ πζτρασ που εκςφενδονίηει ο Αίασ ο Τελαμϊνιοσ με τθν χαρακτθριςτικι κίνθςθ τθσ ςβοφρασ πριν ςταματιςει να περιςτρζφεται. Οι ςτρόμβοι ιταν φτιαγμζνοι από ξφλο, ορείχαλκο ι πθλό. Κεραμεικοί ςτρόμβοι βρζκθκαν ςτισ αναςκαφζσ τθσ Τροίασ.

9 Oμαδικά παιχνίδια 9 «ςφαίρα», θ μπάλα δθλαδι, από δζρμα ι φφαςμα και γεμιςμζνθ με αλογότριχεσ, άμμο, άχυρο ι μαλλί, προοριηόταν για παιχνίδι με τα χζρια κυρίωσ, ενϊ ςυχνά χρθςιμοποιοφνταν και μπαςτοφνια για να παίξουν ζνα είδοσ χόκεϊ, όπωσ μαρτυροφν ανάγλυφα του Εκνικοφ Αρχαιολογικοφ Μουςείου. Το «αςτραγαλίηειν», το παιχνίδι με τα κότςια ηϊων ιταν εξαιρετικά δθμοφιλζσ τόςο ςτα παιδιά όςο και τουσ ενιλικεσ, ενϊ γνωςτά ιταν και θ «χαλκι μυία» (τυφλόμυγα), θ «ακινθτίδα» (αγαλματάκια), το «κολλαβίηειν» («μπιη»), θ «αποδιδραςκίνδα» (κρυφτό), ο «αςκωλιαςμόσ» (κουτςό). Άλλο παιχνίδι ιταν «θ απόρραξισ». Ραιηόταν από κορίτςια με τθ «ςφαίρα», μπάλα από δζρμα ι κομμάτια φφαςμα, ραμμζνα και παραγεμιςμζνα με αλογότριχεσ, άχυρο ι μαλλί.

10 10 Νεαρζσ κοπζλεσ ςτο παιχνίδι του εφεδριςμοφ. Αρχαιολογικό Μουςείο Θεςςαλονίκθσ

11 11

12 ερωτιματα 12 Ποιεσ είναι οι κατθγορίεσ των παιχνιδιϊν; Ποια είναι θ αξία των παιχνιδιϊν ανάλογα με τθν θλικία των παιδιϊν; Ποιεσ είναι οι απαιτοφμενεσ δεξιότθτεσ για τθν καταςκευι/ διεξαγωγι των παιχνιδιϊν; Το παιχνίδι ζχει ςχζςθ με τθ δθμιουργικότθτα; Έχουν όλοι οι λαοί παιχνίδια; Τι παιχνίδια ζπαιηαν ςτο παρελκόν; Εφθβεία και ψθφιακά παιχνίδια Λόγοσ και παιχνίδι

13 ερωτιματα 13 Ροια είδθ παιχνιδιϊν γνωρίηετε; Ροια είναι θ αξία τουσ; Ροιοι αςχολοφνται με αυτά; Σε ποια θλικία; Ρόςεσ ϊρεσ παίηουν κατά μζςο όρο; Ροιεσ είναι οι επιπτϊςεισ; Υπάρχουν παιχνίδια που χρθςιμοποιοφνται για εκπαιδευτικοφσ ςκοποφσ;

14 ερωτιματα 14 Μποροφν τα μακιματα π.χ. λογοτεχνία, αρχαία, χθμεία κλπ να γίνουν με παιγνιϊδθ τρόπο;

15 βιβλιογραφία 15 Αφιζρωμα ςτθν εφθμερίδα Κακθμερινι 21/12/1997 με τίτλο: «Ελλθνεσ αεί παίδεσ εςτζ» Ρεριοδικό «Κεραμεφσ», τ.1.οκτ-δεκ Μουςείο Κυκλαδικισ τζχνθσ, εκπαιδευτικά παιχνίδια: «Λζων και Μελίτθ, θ κακθμερινι ηωι ςτθν αρχαία Ελλάδα» Χατηθκαμάρθ Ρ, Κοκκίδου Μ. (2004). Το παιχνίδι ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία, University Studio Press