Γενική (Bασική) Παθολογική Ανατομική

Transcript

1 Γενική (Bασική) Παθολογική Ανατομική μια εισαγωγή στους μηχανισμούς της νόσου Αγγελική Χέβα Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής

2 Αναστρέψιμες κυτταρικές βλάβες

3 Υποθανατηφόρα κυτταρική βλάβη Θολερή εξοίδηση Υδρωπική ή κενοτοπιώδης εκφύλιση Λιπώδης μετατροπή κυτταρική διόγκωση

4 Θολερή εξοίδηση (κυτταρική εξοίδηση) Η πρώτη μορφολογική εκδήλωση σε όλες τις μορφές επανορθώσιμου κυτταρικού τραυματισμού

5 κύτταρα με υψηλή εξειδίκευση κύτταρα εσπειραμένων νεφρικών σωληναρίων ηπατοκύτταρα λευκοκύτταρα μυοκαρδιακές ίνες

6 Θολερή εξοίδηση Προσβολή μηχανισμών ανταλλαγής ιόντων κυτταρικής μεμβράνης αυξημένο ενδοκυττάριο Na και νερό οξύ κυτταρικό οίδημα («θολερή εξοίδηση») Μπορεί να προκληθεί από μεγάλη ποικιλία βλαπτικών παραγόντων δεν είναι ειδικό ισχαιμίας δντ από τοξίνες, λοιμώξεις, ακτινοβολία

7 Θολερή εξοίδηση ή κυτταρική εξοίδηση κυτταρόπλασμα διογκωμένο θολερό κυτταρικά όρια ασαφή συμπίεση μικροαγγείωσης απώλεια στιλπνότητας ιστών και οργάνων ωχροί αύξηση όγκου και βάρους ομοιότητα με βρασμένο κρέας

8 Οπτικό μικροσκόπιο διόγκωση κυττάρου ωχρή κοκκώδης εμφάνιση κυτταροπλάσματος κυστίδια από διάταση ενδοπλασματικού δικτύου (υδρωπική ή κενοτοπιώδης εκφύλιση)

9

10

11

12 Υδρωπική ή κενοτοπιώδης εκφύλιση Αποτέλεσμα έντονης προσέλκυσης ύδατος στο κυτταρόπλασμα βαρειές μικροβιακές λοιμώξεις με υψηλό πυρετό ορισμένες δηλητηριάσεις υποκαλιαιμία νεφρικό επιθήλιο ηπατικά κύτταρα μυοκαρδιακά κύτταρα

13 Υδρωπική ή κενοτοπιώδης εκφύλιση Εγγύς εσπειραμένα νεφρικά σωληνάρια επιθηλιακά κύτταρα φυσσαλιδώδη απώθηση πυρήνα τους έκκεντρα Η.Μ. κενοτόπια: συλλογή ύδατος σε ενδοπλασματικό δίκτυο, μιτοχόνδρια, φαγολυσοσωμάτια

14 Λιπώδης μετατροπή (Λιπώδης μεταμόρφωση λιπώδης μεταβολή, λίπωση, στεάτωση, αθροιστική και εκφυλιστική λίπωση) Περίσσεια ενδοκυτταρίων λιπιδίων με μορφή κενοτοπίων κατεξοχήν αναστρέψιμη-μη ειδική Σε οποιοδήποτε όργανο αλλά συχνότερη στο ήπαρ (κύριο όργανο μεταβολισμού λιπιδίων) νεφρούς καρδιά

15 Κύρια αίτια και αποτελέσματα λιπώδους μετατροπής ήπατος

16 οινόπνευμα ηπατοτοξικό με μεγάλο εύρος επιδράσεων σε μεταβολισμό λιπαρών οξέων αύξηση απελευθέρωσης λιπαρών οξέων από περιφερικούς ιστούς μεταφορά τους στο ήπαρ εμπλέκεται στην αύξηση σύνθεσης λιπαρών οξέων και ελάττωσης της χρήσης τριγλυκεριδίων ελάττωση οξείδωσης λιπαρών οξέων παρεμπόδιση απέκκρισης λιποπρωτεϊνών

17 Αρχικά αναστρέψιμη Χρόνιος εθισμός σε οινόπνευμα επηρεάζει φυσιολογική λειτουργία ηπατοκυττάρων υπερβολική κατανάλωση κυτταρικός θάνατος ανάπτυξη συνδετικού ιστού κίρρωση

18 Κακή διατροφή Επηρεάζει δύο στάδια αυξάνει απελευθέρωση λιπαρών οξέων από περιφερικούς ιστούς έλλειψη πρωτεϊνών προκαλεί μείωση ικανότητας κυττάρων να συνδέουν τα τριγλυκερίδια με την αποπρωτεΐνη

19 Μη ρυθμιζόμενος διαβήτης διαταραγμένος μεταβολισμός υδατανθράκων υπερβολική απελευθέρωση λιπαρών οξέων από περιφέρεια

20 Τετραχλωράνθρακας Μειώνει διαθεσιμότητα σε αποπρωτεΐνη

21 Λιπώδης μετατροπή ήπατος Μηχανισμοί Α. αυξημένη σύνθεση τριγλυκεριδίων Β. ελαττωμένη οξείδωση λιπαρών οξέων Γ. διαταραχή εξόδου λιποπρωτεϊνών από τα κύτταρα

22 Λιπώδης μετατροπή ήπατος Μηχανισμοί Υποξία μείωση ικανότητας οξείδωσης λιπαρών κυττάρων από μιτοχόνδρια Πρωτεϊνικός υποσιτισμός κινητοποίηση λιπαρών οξέων από τις λιπαποθήκες προς το ήπαρ παρεμποδίζει σύνθεση φωσφολιπιδίων και λιποπρωτεϊνών λόγω ανεπάρκειας λιποτρόπων ουσιών (χολίνη-μεθειονίνη) Αλκοολισμός άμεση ηπατοτοξική δράση

23 Μακροσκοπική εικόνα Λιπώδης μετατροπή ήπατος Σημαντική διόγκωση 5000gr Επιφάνεια διατομής κιτρινωπή λιπώδης (χήνειο ήπαρ) Λειτουργικές συνέπειες: ελαφρές βαριά ηπατική ανεπάρκεια Μόνο ή συνοδό εύρημα άλλων αλλοιώσεων ήπατος

24

25

26 Μικροσκοπικά Κενοτόπια σε κυτταρόπλασμα αρχικά μικρά συνένωση σε μεγαλύτερα (λιπώδεις κύστεις)

27

28

29 Λιπώδης εκφύλιση νεφρού Προσβολή κυττάρων εγγύς εσπειραμένων σωλ. λιποσταγονίδια Νεφροί ωχροί, υποκίτρινοι, διογκωμένοι Αιτιολογικοί παράγοντες υποξία τοξικές επιδράσεις επαναρρόφηση λιποπρωτεϊνών σε νεφρικές νόσους

30 Λιπώδης εκφύλιση καρδιάς Αίτια υποξία χημικές ουσίες μικροβιακές τοξίνες

31 Μακροσκοπική εικόνα ανάλογη του αιτίου Υποξία εναλλασσόμενη προσβολή περιοχών (τιγροειδής εικόνα) θηλοειδείς μυς-ενδοκάρδιο Τοξίνες ολο το μυοκάρδιο ωχρό και υποκίτρινο ηλεκτροκαρδιογραφικές διαταραχές

32 Μη αναστρέψιμες κυτταρικές βλάβες

33 Κυτταρικός θάνατος Νέκρωση και Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος (Απόπτωση-Αυτοφαγία) Τελικό αποτέλεσμα μιας ανεπανόρθωτης κυτταρικής βλάβης νέκρωση : μόνο σε παθολογικές καταστάσεις απόπτωση : παθολογικό και φυσιολογικό φαινόμενο

34 Νέκρωση Θάνατος κυττάρων ή ιστών ενός ζωντανού οργανισμού ανεξάρτητα από την αιτία που τον προκαλεί παθολογική διεργασία ακολουθεί κυτταρική βλάβη

35 Κυτταρική νέκρωση Μορφολογικές μεταβολές κυττάρου από προοδευτική αποσυνθετική δράση ενζύμων στο θανατηφόρα τραυματισμένο κύτταρο Αυτόλυση ενεργοποίηση ενδοκυτταρίων ενζύμων (κυρίως από λυσοσωμάτια) διάσπαση ή μετουσίωση των πρωτεϊνών από αυξανόμενη ενδοκυττάρια οξύτητα Ετερόλυση συμβολή λυσοσωμικών ενζύμων λευκοκυττάρων

36 Κυτταρική νέκρωση Αποτέλεσμα σειράς βιοχημικών αντιδράσεων σε κύτταρα ζωντανού οργανισμού Κατά το θάνατο του οργανισμού όχι νέκρωση αλλά αυτόλυση κυττάρων χρόνος κυτταρικού θανάτου δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί σε μορφολογικό ή και βιοχημικό επίπεδο υπεύθυνο είναι ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας που μπορεί να ξεκινήσει από διαφορετικά μεταβολικά συστήματα

37 Χαρακτηριστικά νεκρωτικών κυττάρων Τα κύρια χαρακτηριστικά της κυτταρικής νέκρωσης βρίσκονται στον πυρήνα Τρεις κατηγορίες Καρυορρηξία Καρυοπύκνωση Καρυόλυση

38 Καρυορρηξία Πολλαπλή κατάτμηση του μερικά ή ολικά πυκνωτικού πυρήνα

39 Καρυοπύκνωση Βαθμιαία συρρίκνωση πυρήνα αύξηση βασεοφιλίας απο συμπύκνωση DNA

40 Καρυόλυση εξασθένιση βασεοφιλίας χρωματίνης εξαφάνιση πυρήνα Αιτιολογία ενεργοποίηση ριβοζο και δεσοξυριβονουκλεασών (περισσότερο όξινο ph κυττάρου) διάσπαση πυρηνοπρωτεϊνών

41 Οξυφιλία ή ηωσινοφιλία κυτταροπλάσματος Μετατροπή νεκρωτικού κυττάρου σε οξύφιλο, απύρηνο πτώμα Μηχανισμός μετουσίωση πρωτεϊνών, περισσότερο βασικές-οξύφιλες ομάδες ενεργοποίηση ριβοζονουκλεάσης καταστροφή κυτταροπλασματικού (βασεόφιλου) RNA

42 Νέκρωση Κυτταρικός θάνατος αποτέλεσμα θανατηφόρας βλάβης δεν απαιτεί ενέργεια επακόλουθο αιφνίδιων μεταβολών στο κυτταρικό μικροπεριβάλλον με κατάργηση κυτταρικής λειτουργίας αλλοιώσεις ιστών επακόλουθο μετουσίωσης πρωτεϊνών και απελευθέρωσης πεπτικών ενζύμων

43 Τύποι νέκρωσης Πηκτική Ρευστοποιός ή υγροποιητική Τυροειδής

44 Πηκτική νέκρωση (coagulative necrosis) συνηθέστερη μορφή νέκρωσης σε όλα σχεδόν τα όργανα, συχνά σε Καρδιά Νεφρούς Σπλήνα κ.α.

45 πήξη πρωτεϊνών παύση μεταβολικών δραστηριοτήτων θάνατος κυττάρου παραμονή κυτταρικών περιγραμμάτων

46 Πηκτική νέκρωση ενδοκυττάρια οξέωση μετουσίωση δομικών πρωτεϊνών και πρωτεϊνών ενζύμων αδρανοποίησή τους μη πρωτεόλυση

47 Πηκτική νέκρωση Σε περιπτώσεις ισχαιμικού υποξικού θανάτου κυττάρων αναιμικό έμφρακτο νεφρού και μυοκαρδίου Διατήρηση οξύφιλων, πηγμένων, απύρηνων κυττάρων επι εβδομάδες Απομάκρυνσή τους με διάσπαση και φαγοκυττάρωση από μακροφάγα πρωτεολυτική δράση λυσοσωμικών ενζύμων πολυμορφοπυρήνων

48 Μακροσκοπική εικόνα εξαρτάται από αιτία που προκάλεσε τη νέκρωση και την κάθε είδους αγγειακή διαταραχή σύσταση δντ αρχικά φυσιολογική ή σκληρή αργότερα μαλακή (δράση μακροφάγων)

49

50

51 Ιστολογική εικόνα ανάλογα με το χρόνο που μεσολάβησε αρχικά χωρίς ιστολογικές αλλοιώσεις αργότερα προϊούσα εξασθένηση χρώσης πυρήνα>πλήρης αδυναμία χρώσης απώλεια κυτταροπλασματικών χαρακτηριστικών ασαφής μικροσκοπική εικόνα βασικής αρχιτεκτονικής

52 Ιστολογικά σκιώδες περίγραμμα φυσιολογικού ιστού διατήρηση αρχιτεκτονικής και κυτταρικών περιγραμμάτων απώλεια πυρήνων κυτταρόπλασμα ελαφρά σκοτεινότερο ερυθρό χρώμα

53

54

55

56

57

58

59 Γιατί;;;; καταστροφή από βλαπτικό παράγοντα στα λυσοσωμάτια που θα αποδομούσαν τα νεκρωμένα κυτταρικά και εξωκυτταρικά στοιχεία

60 Τι ακολουθεί;;; μετακίνηση πολυμορφοπυρήνων λευκοκυττάρων στην θέση της βλάβης τις επόμενες 24 ώρες απελευθέρωση ενζύμων που πέπτουν κυτταρικά συστατικά κυτταρικά υπολείμματα απομακρύνονται από μακροφάγα μεταβολή εικόνας πηκτικής νέκρωσης

61 στον εγκέφαλο Ρευστοποιός νέκρωση (colliquative necrosis) ελάχιστο στρώμα ρευστοποίησή του μετατροπή σε κυστικό χώρο νευρογλοιακή αντίδραση

62 Ρευστοποιός ή υγροποιός νέκρωση Απελευθέρωση ισχυρών υδρολυτικών ενζύμων που αποδομούν τα κυτταρικά συστατικά και την εξωκυττάρια ουσία πρωτεϊνούχος «σούπα». Χαρακτηριστικά στον εγκέφαλο κυστική κοιλότητα που περιέχει υγρό και νεκρωτικά υπολείμματα Σε ιστούς που επιπροστίθεται μικροβιακή λοίμωξη απελευθέρωση ενζύμων από μικρόβια και φλεγμονώδη κύτταρα

63 Ρευστοποιός νέκρωση Νέκρωση κυττάρων με διατήρηση δραστηριότητας λυτικών ενζύμων αυτόλυση και ρευστοποίηση νεκρωμένων κυττάρων

64 Συνηθισμένη σε εστίες λοίμωξης βακτηρίδια προσελκύουν λευκοκύτταρα έντονη ρευστοποίηση νέκρωσης-σχηματισμός αποστήματος Ισχαιμική νέκρωση περιοχών εγκεφάλου

65

66 Τυροειδής νέκρωση Τυπικά στην φυματίωση νεκρωτική περιοχή δεν είναι υδαρής δεν διατηρείται περίγραμμα σε ιστολογικές τομές νεκρωτική περιοχή ομοιογενώς ρόδινη (ηωσινοφιλική) περιβάλλεται από φλεγμονώδη αντίδραση πολυπύρηνα γιγαντοκύτταρα μακροφάγα λεμφοκύτταρα Υπεύθυνες οι λιποπολυσακχαρίδες της κάψας των μικροβίων ασαφής μηχανισμός

67 Τυροειδής νέκρωση ιδιαίτερη μορφή νέκρωσης (ομοιότητα με μαλακό λειωμένο τυρί) σνθ σε εστίες φυματιώδους λοίμωξης άμορφα, χωρίς δομή, κοκκώδη υπολείμματα, δακτύλιος κοκκιωματώδους φλεγμονής πολυπύρηνα γιγαντοκύτταρα, μακροφάγα, λεμφοκύτταρα)

68

69 Αλλοι τύποι νέκρωσης Νέκρωση λίπους Γάγγραινα Εναπόθεση ασβεστίου σε νεκρωμένους ιστούς

70 Νέκρωση λίπους Συχνά σε μαστό μετά τραυματισμό ρήξη λιποκυττάρων-απελευθέρωση λιπαρών οξέων φλεγμονώδης αντίδραση στην περιοχή σκληρή λόγω ουλοποίησης-ψηλαφητή μάζα Σε περιτοναϊκό λίπος από παγκρεατίτιδα καταστρφοή παγκρεατικών αδενοκυψελών απελευθέρωση πρωτεολυτικών-λιπολυτικών ενζυμων διάλυση λιποκυττάρων σε περιτόναιο-φλεγμονώδη αντίδραση εναπόθεση ασβεστίου+λιπαρά οξέα σάπωνες ασβεστίου

71 Νέκρωση λίπους δεν αφορά ειδική μορφή νέκρωσης εστιακές καταστροφές λίπους μετά παγκρεατική βλάβη παθολογική απελευθέρωση ενεργοποιημένων παγκρεατικών ενζύμων εναποθέσεις ασβεστίου (σάπωνες ασβεστίου) μαστός μετά από τραύμα (δ.δ. από Ca)

72 Γάγγραινα Δεν είναι ξεχωριστή μορφή νέκρωση Όρος για περιγραφή μαύρου, νεκρωμένου ιστού συχνότερα σε κάτω άκρα σε ασθενείς με βαριά αθηροσκλήρωση

73 Ξηρά γάγγραινα νέκρωση κυρίως πηκτικού τύπου Υγρή γάγγραινα μορφή ρευστοποιού νέκρωσης από παρουσία Gram-αρνητικών μικροβίων Αεριογόνος γάγγραινα καταστροφική επιπλοκή, επακόλουθο λοίμωξης ιστών από Gram+ Clostridium Welchii απελευθέρωση τοξίνης που παράγει αέριο αίσθηση κριγμού

74

75

76