ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ

Transcript

1 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ Νικόλαος Π. Ραχανιώτης Επίκουρος Καθηγητής Διαχείρισης Εφοδιαστικής Αλυσίδας Τμήμα Βιομηχανικής Διοίκησης και Τεχνολογίας 1

2 Ορισμός και μέτρηση της δυναμικότητας Δυναμικότητα ή παραγωγική ικανότητα: η οριακή ικανότητα ενός παραγωγικού συστήματος να παράγει προϊόντα ή υπηρεσίες σε μια χρονική περίοδο. Όταν δεν είναι δυνατό να γίνει χρήση μιας κοινής φυσικής μονάδας για τη μέτρηση της ποσότητας των τελικών προϊόντων του συστήματος, η δυναμικότητα μπορεί να οριστεί ως η μέγιστη ποσότητα του κρίσιμου πόρου που διαθέτει το σύστημα στη μονάδα του χρόνου. 2

3 Μονάδες μέτρησης δυναμικότητας Παραγωγική μονάδα Μονάδα μέτρησης Μετρούμενο μέγεθος Χαλυβουργία τόνοι/μέρα τελικό προϊόν Υποδηματοποιία ζεύγη/βάρδια τελικό προϊόν Εργοστάσιο μαρμάρου m 2 /βάρδια τελικό προϊόν Ενεργειακός σταθμός Megawatts τελικό προϊόν Ζυθοποιία κιβώτια/βάρδια τελικό προϊόν Χαρτοποιία τόνοι/μέρα τελικό προϊόν Ξενοδοχείο αριθμός κρεβατιών κρίσιμος πόρος Μηχανουργείο μηχανώρες/βάρδια κρίσιμος πόρος Στάδιο αριθμός θέσεων κρίσιμος πόρος 3

4 Οικονομική ανάλυση σχεδίων Μέθοδος της Καθαρής Παρούσας Αξίας, ΚΠΑ (Net Present Value, NPV) Η καθαρή παρούσα αξία ενός σχεδίου είναι μέτρο της αξίας του και ορίζεται ως η διαφορά των εσόδων που θα προκύψουν από το επενδυτικό σχέδιο από τα αντίστοιχα έξοδα, στα οποία περιλαμβάνεται και η δαπάνη για την επένδυση, όταν όλα τα έσοδα και τα έξοδα αναχθούν στον παρόντα χρόνο. 4

5 Καθαρή Παρούσα Αξία Η καθαρή παρούσα αξία ΚΠΑ ενός σχεδίου υπολογίζεται από τη σχέση ΚΠΑ = Κ Α όπου Κ η παρούσα αξία καθαρών αποτελεσμάτων (έσοδα μείον έξοδα) που θα προκύψουν στο Α μέλλον εξαιτίας του σχεδίου η δαπάνη για την υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου, που υποτίθεται ότι πραγματοποιείται κατά την έναρξη της υλοποίησης του σχεδίου. Το Κ δίνεται από τη σχέση: Κ = k 1 / (1 + r) + k 2 / (1 + r) (k ν + μ ν ) / (1 + r) ν όπου k i, i = 1,...,ν r μ ν η καθαρή εισροή κατά την περίοδο i το κόστος κεφαλαίου (ίσο με το επιτόκιο δανεισμού). Αν το επιτόκιο δανεισμού θεωρηθεί σταθερό για ένα διάστημα ν περιόδων (ετών), τότε είναι: η απομένουσα αξία στο τέλος της περιόδου ν (ίση με την τρέχουσα αξία των παγίων και λοιπών στοιχείων της επένδυσης κατά το τέλος του χρόνου σχεδιασμού). Στην περίπτωση που το επιτόκιο δανεισμού παρουσιάζει μεταβολή, η παρούσα αξία καθαρών αποτελεσμάτων Κ προκύπτει από τη σχέση: Κ = k 1 / (1 + r 1 ) + k 2 / (1 + r 1 ) (1 + r 2 ) + + (k ν + μ ν ) /(1 + r 1 ) (1 + r 2 )... (1 + r ν ) Αν υποτεθεί ότι οι εισροές πραγματοποιούνται στο τέλος του έτους προκύπτει μείωση των ποσών. Αν υποτεθεί ότι οι εισροές πραγματοποιούνται στην αρχή του έτους προκύπτει αύξηση των ποσών. Ρεαλιστική υπόθεση θα ήταν αν θεωρούσαμε ότι οι εισροές πραγματοποιούνται στο μέσο του έτους. 5

6 Δένδρα αποφάσεων Η αβεβαιότητα που συνήθως χαρακτηρίζει τις προβλέψεις για τις εισροές και τις εκροές από την υλοποίηση ενός επενδυτικού σχεδίου μπορεί να εισαχθεί στο μοντέλο ενός προβλήματος σχεδιασμού δυναμικότητας. Η χρήση των δένδρων αποφάσεων (decision trees) βοηθάει τη σχετική ανάλυση. Κάθε «κλάδος» ενός δένδρου αποφάσεων αντιστοιχεί σε ένα διαφορετικό σχέδιο εγκατάστασης δυναμικότητας (σενάριο) ή/και σε μια διαφορετική πρόβλεψη για τις εισροές ή τις εκροές. 6

7 Παράδειγμα δένδρου αποφάσεων: Διεξαγωγή γαμήλιας δεξίωσης κατά τη θερινή περίοδο Δυνατές Δράσεις Θα βρέξει Δεν θα βρέξει Κήπος Αποτυχία Επιτυχία Εσωτερικό Συνωστισμός, Ικανοποίηση Συνωστισμός, Λύπη 7

8 Αναμενόμενη ΚΠΑ Έστω: Κ i : η προσδοκώμενη ή αναμενόμενη ή μέση καθαρή παρούσα αξία του σχεδίου i. p j : η πιθανότητα η ζήτηση να εξελιχθεί σύμφωνα με την εκτίμηση j. k ij : η καθαρή παρούσα αξία του σχεδίου i αν η ζήτηση εξελιχθεί σύμφωνα με την εκτίμηση j. Τότε: K i j p j k ij 8

9 Προσδιορισμός αναγκαίου εξοπλισμού Έστω: Ε : Πλήθος απαιτούμενων παραγωγικών μονάδων. Π : Η συνολική παραγωγή στη διάρκεια μιας εργάσιμης μέρας. Τ π : Ο χρόνος παραγωγής μιας μονάδας προϊόντος (λεπτά της ώρας). Δ : Η διάρκεια της εργάσιμης μέρας (ώρες). Τ μ : Ο χρόνος μηχανής, δηλαδή ο απαιτούμενος από τη μηχανή μέσος χρόνος για να παραχθεί μια μονάδα προϊόντος. ρ: ο συντελεστής αξιοποίησης των μηχανών (ποσοστό του χρόνου κατά το οποίο αξιοποιούνται παραγωγικά). σ: ποσοστό σκάρτων-ελαττωματικών προϊόντων (%) Ν: η απαιτούμενη παραγωγή «καλών», δηλαδή όχι σκάρτων, προϊόντων στη διάρκεια μιας εργάσιμης ημέρας 9

10 Προσδιορισμός αναγκαίου εξοπλισμού Τότε: E Tπ Π 60 Δ ή Ε Τμ Π 60Δ ρ Π Ν 1 σ ΠΡΟΣΟΧΗ: Το Ε είναι φυσικός αριθμός. Αν κατά τους υπολογισμούς προκύψει δεκαδικός, τον στρογγυλοποιούμε στον αμέσως επόμενο φυσικό αριθμό. 10

11 Παραγωγική διαδικασία πολλών φάσεων Στη φάση i εισέρχονται Ν i-1 κομμάτια προς επεξεργασία και στο τέλος της φάσης εξέρχονται N i Ν i-1. Η διαφορά Ν i-1 - Ν i ισούται με το πλήθος Ψ i των απορριπτόμενων προϊόντων. Συνεπώς: Π i = Π i 1 Ψ i 1, i = 1,...,ν ν ν ν Π Π Ψ i i 1 i 1 i 1 i 1 i 1 ν ν ν Π Π Π Π Ψ i ν 0 i i 1 i 1 i 1 i 1 ν Π Π Ψ ν 0 i 1 i 1 11

12 ΣΕΙΡΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΙV Άσκηση 1. α) Να βρεθεί η καθαρή παρούσα αξία την 1/1 του έτους Χ ενός επενδυτικού σχεδίου που αφορά στην ανάπτυξη και εισαγωγή στην αγορά ενός νέου προϊόντος, αν η δαπάνη υλοποίησής του είναι 100 εκατ. ευρώ που θα καταβληθούν την 1/1 του έτους Χ. Οι καθαρές εισροές για τα επόμενα έτη εκτιμώνται στον παρακάτω πίνακα. Η απομένουσα αξία την 1/1 του έτους Χ+7 θα είναι 50 εκατ. ευρώ. Να ληφθεί επιτόκιο δανεισμού ίσο με 12%. β) Να υπολογιστεί η παραπάνω παρούσα αξία αν υποτεθεί ότι το επιτόκιο δανεισμού παρουσιάζει μετά το έτος Χ (δηλ. από το έτος Χ+1) ετήσια μείωση κατά μια ποσοστιαία μονάδα. γ) Να υποτεθεί ότι οι εισροές πραγματοποιούνται στο τέλος του αντιστοίχου έτους. Είναι ρεαλιστική αυτή η υπόθεση; Τι συνέπειες έχει στα αποτελέσματα; Έτος Καθαρές εισροές (εκατ. ευρώ) Χ 0 Χ+1 10 Χ+2 15 Χ+3 20 Χ+4 20 Χ+5 15 Χ

13 ΣΕΙΡΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΙV Άσκηση 2. Η επιχείρηση Χ εξετάζοντας διάφορα εναλλακτικά σχέδια ανάπτυξής της για τα επόμενα 5 χρόνια, κατέληξε στα εξής επικρατέστερα: 1) Να εκτελέσει το επενδυτικό σχέδιο Α κόστους 400,000 ευρώ, που εκτιμάται ότι θα της απέφερε καθαρά κέρδη ετησίως 120,000 ευρώ αν η ζήτηση είναι μεγάλη ή 80,000 ευρώ αν η ζήτηση είναι μικρή. 2) Να εκτελέσει το επενδυτικό σχέδιο Β κόστους 300,000 ευρώ, που εκτιμάται ότι θα της απέφερε κατά τα 3 πρώτα έτη καθαρά κέρδη ετησίως 100,000 ευρώ αν η ζήτηση είναι μεγάλη ή 70,000 ευρώ αν η ζήτηση είναι μικρή. Κατά τα υπόλοιπα 2 έτη εκτιμάται ότι τα ετήσια καθαρά κέρδη θα είναι της τάξης των 80,000 ευρώ. Η πιθανότητα για μεγάλη ή μικρή ζήτηση εκτιμάται, αντίστοιχα, σε 70% και 30%. Ζητείται να καθοριστεί η βέλτιστη στρατηγική της επιχείρησης αν τα μεγέθη για τα προσδοκώμενα κέρδη που αναφέρονται παραπάνω έχουν εκφραστεί σε: α) τρέχουσες τιμές (αξίες), δηλαδή τιμές που δεν έχουν αναχθεί σε παρούσα αξία (να ληφθεί επιτόκιο προεξόφλησης 10%). β) παρούσες αξίες. 13

14 ΣΕΙΡΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΙV Άσκηση 3. Η σχεδιαζόμενη παραγωγική ικανότητα ενός εργοστασίου συσκευασίας τροφίμων είναι 60,800 τόνοι τελικού προϊόντος ανά έτος. Από την ποσότητα αυτή το 1/3 προβλέπεται να συσκευάζεται σε συσκευασίες του ενός κιλού (συσκευασία Α) και η υπόλοιπη σε συσκευασίες των δυο κιλών (συσκευασία Β). Η παραγωγική διαδικασία περιλαμβάνει δυο φάσεις: Στην πρώτη φάση θα χρησιμοποιηθούν δύο μεγέθη μηχανημάτων για τα δύο αντίστοιχα είδη συσκευασίας. Στη φάση αυτή, ο χρόνος παραγωγής είναι 10 δευτερόλεπτα ανά κομμάτι για την συσκευασία Α και 12 δευτερόλεπτα ανά κομμάτι για την συσκευασία Β. Ο συντελεστής αξιοποίησης των μηχανημάτων προβλέπεται να είναι 95%, ενώ αναμένεται παραγωγή σκάρτων της τάξης του 1.5% και για τα δύο μεγέθη συσκευασιών. Στην δεύτερη φάση θα χρησιμοποιηθεί ένας ενιαίος τύπος μηχανημάτων, με χρόνο παραγωγής 6 δευτερόλεπτα ανά κομμάτι, συντελεστή αξιοποίησης μηχανημάτων 92% και παραγωγή σκάρτων 2.5%. Με βάση τα παραπάνω να προσδιοριστεί ο απαιτούμενος αριθμός μηχανημάτων για τα δύο μεγέθη της πρώτης φάσης καθώς και των μηχανημάτων της δεύτερης φάσης. Οι υπολογισμοί να βασιστούν σε απασχόληση του εργοστασίου 250 ημερών ετησίως σε διπλή βάρδια (8 ώρες/βάρδια). 14