Περιεχόμενα ΔΙΑΓΩΓΗ... 3 ΩΚΡΑΣΗ... 3 ΠΛΑΣΩΝΑ... 5 ΑΡΙΣΟΣΔΛΗ... 7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ κλικ στη γνώση info@arnos.co.

Transcript

1 Περιεχόμενα ΔΙΑΓΩΓΗ... 3 ΩΚΡΑΣΗ... 3 ΠΛΑΣΩΝΑ... 5 ΑΡΙΣΟΣΔΛΗ... 7 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 10

2 ΘΔΜΑ 1 εο ΓΔ Γλσξίδσ ηη είλαη εζηθά θαιό, γλσξίδσ όηη πξέπεη λα ην πξάμσ, θαη όκσο επηιέγσ ην θαθό γηαηί; Η εμήγεζε ηνπ λα κε κπνξεί θαλείο λα πξάμεη ην εζηθά θαιό αλ θαη ην γλσξίδεη (ακραζία) δειαδή ηνπ νηη ε εζηθή γλώζε δελ δηαζεηεη απηή θαζ εαπηήλ ηζρύ επηβνιήο απαζρνιεί σο θεληξηθό πξόβιεκα ηελ θηινζνθία ήδε από ηελ αξραηόηεηα. Γηα ηνλ Σσθξάηε, εθόζνλ θαλείο απ ηνπο αλζξώπνπο δελ ακαξηάλεη ζειεκαηηθά, ην πξόβιεκα νθείιεηαη ζηελ απνπζία πξαγκαηηθήο γλώζεο (οσδείς εκών κακός). Ο Πιάησλ, δηαβιέπνληαο όηη ε Σσθξαηηθή ιύζε ήηαλ αδύλαηε σο ηέηνηα, θαηαζθεύαζε έλα κεηαθπζηθό νηθνδόκεκα ( ζεσξία ησλ ηδεώλ ) γηα λα εμεγήζεη ηελ αθξαζία, πεξηγξάθνληαο ηαπηόρξνλα θαη ηελ απαηηνύκελε εζηθή γλώζε ελόο ηδηαίηεξνπ ηύπνπ αλζξώπσλ (Πολιηεία). Ο Αξηζηνηέιεο ηέινο αθνινπζεί άιιε νδό εμήγεζεο απνδερόκελνο ηνλ θαζνξηζηηθό ξόιν ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ αλζξσπίλσλ παζώλ ζηελ ςπρνινγία ηεο αλζξώπηλεο πξάμεο. Παξνπζηάζηε θαη εμεηάζηε ζπγθξηηηθά ηηο ηξεηο απηέο θηινζνθηθέο πξνζεγγίζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αθξαζίαο, αλαιύνληαο ηηο νκνηόηεηεο θαη ηηο δηαθνξέο ηνπο.

3 ΕΙΑΓΩΓΗ Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 5 νπ αη. π.υ. παξαηεξείηαη έληνλε κεηαζηξνθή ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ θηινζόθσλ ζην ηη είλαη πξαγκαηηθή γλώζε θαη πσο κπνξεί θαλείο λα νδεγεζεί ζε απηή. Μέρξη ηόηε ην ελδηαθέξνλ ηνπο κνλνπσινύζε ην εξώηεκα ηη είλαη θόζκνο θαη από ηη απηόο δεκηνπξγήζεθε. Η ζηξνθή πξνο ηελ αλζξσπνθεληξηθή θηινζνθία ζπληειέζηεθε κε ηνπο νθηζηέο θαη έθηαζε ζην απνθνξύθσκά ηεο κε ην έξγν ηνπ σθξάηε, ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ Αξηζηνηέιε. Έλα από ηα ζέκαηα ηα νπνία πξαγκαηεύηεθαλ θαη νη ηξεηο είλαη απηό ηεο αθξαζίαο. Πξόθεηηαη γηα ην θαηλόκελν θαηά ην νπνίν ν άλζξσπνο γλσξίδεη ηη είλαη εζηθά θαιό, αδπλαηεί σζηόζν λα ην πξάμεη. θόπηκε, ινηπόλ, θξίλεηαη ε ζπγθξηηηθή ζεώξεζε ηνπ ηξόπνπ κε ηνλ νπνίν πξνζεγγίδεη θάζε θηιόζνθνο ην δήηεκα απηό πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηό ην δήηεκα ηεο αθξαζίαο ζπλνιηθά. ΩΚΡΑΣΗ ύκθσλα κε ηελ εζηθή ζεσξία ηνπ σθξάηε, ε γλώζε ηαπηίδεηαη κε ηελ αξεηή θαη κόλν απηέο νδεγνύλ ζηελ επδαηκνλία. Ωο αξεηή ζεσξεί ηελ έκπξαθηε γλώζε ηνπ αγαζνύ θαη επνκέλσο, αθνύ είλαη γλώζε, είλαη θαη δηδαθηή. Η πξάμε ηνπ θαθνύ είλαη απνηέιεζκα άγλνηαο. Γε δέρεηαη ηελ εζηθή αθξάηεηα, δειαδή ην λα γλσξίδεη θάπνηνο ην θαιό αιιά λα δηαπξάηηεη ην θαθό, παξά κόλν ηελ εζηθή εγθξάηεηα 1. Αλαιπηηθόηεξα, ην εξώηεκα ην νπνίν ηίζεηαη είλαη, γηαηί αθνύ έλαο άλζξσπνο γλσξίδεη πνην είλαη ην θαιό παξόια απηά απνθαζίδεη λα δηαπξάμεη ην αληίζεην, δειαδή ην εζηθά κεκπηό ή ιαλζαζκέλν; Απιά παξαδείγκαηα από ηελ θαζεκεξηλόηεηα ελόο αλζξώπνπ απνδεηθλύνπλ πσο θάηη ηέηνην ζπκβαίλεη αξθεηά ζπρλά, όπσο γηα παξάδεηγκα γλσξίδνπκε πσο δελ είλαη σθέιηκν γηα ηελ πγεία καο λα θαπλίδνπκε θαη όκσο ζα κπνύκε ζηνλ πεηξαζκό λα ην δνθηκάζνπκε θαη ζηε ζπλέρεηα 1 Γ. Μαληάηεο, Σύντομη εισαγωγή στην αρταία ελληνική υιλοσουία, ΔΑΠ. Πάηξα 2008, ζ. 28

4 λα δηαησλίζνπκε απηή ηε ζπλήζεηά καο. Παξά ην γεγνλόο ινηπόλ πσο γλσξίδνπκε όηη απηή ε θίλεζή καο δελ είλαη ζσζηά αιιά επηβιαβήο, ηε δηαπξάηηνπκε. ην δηάινγν «Πρωταγόρας» πξνβάιιεηαη ε άπνςε πσο ν άλζξσπνο δηαπξάηηεη ην θαθό, αλ θαη γλσξίδεη πσο δε έπξεπε, επεηδή ηνλ ληθά ε εδνλή. Ωζηόζν, θάηη ηέηνην θαηά ηνλ σθξάηε δελ ηζρύεη. Έλαο άλζξσπνο δειαδή, ηελ ώξα πνπ ελεξγεί δε ληώζεη δηραζκέλνο, αληηζέησο ζεσξεί πσο απηό πνπ θάλεη εθείλε ηε ζηηγκή είλαη ην θαιύηεξν θαη ην πην σθέιηκν γηα εθείλνλ. Απηό όκσο ην νπνίν κπνξεί λα καο ζπκβεί είλαη λα ππάξρνπλ κέζα καο δύν αληηθξνπόκελεο απόςεηο γηα ην ηη ζα πξέπεη λα θάλνπκε ρσξίο σζηόζν λα κπνξνύκε λα απνθαλζνύκε πνηα από ηηο δύν είλαη ε ζσζηή. ην παξάδεηγκα δειαδή, κε ην θάπληζκα, ελώ μέξνπκε πσο είλαη θαθό λα θαπλίδνπκε γεληθώο, εθείλε ηε ζηηγκή επεηδή ελδερνκέλσο είκαζηε θνπξαζκέλνη ζεσξνύκε πσο έλα ηζηγάξν ζα καο σθειήζεη αθνύ ζα καο θάλεη λα ληώζνπκε θαιύηεξα. Η πξναλαθεξζείζα άπνςε όκσο, δειαδή ε αθξάηεηα, θαηά ην σθξάηε δελ είλαη δπλαηόλ λα ππάξμεη 2. Ο ιόγνο γηα ηνλ νπνίν έλαο άλζξσπνο έρεη δύν αληηθξνπόκελεο απόςεηο κέζα ηνπ, νη νπνίεο θαηά ζπλέπεηα ηνλ νδεγνύλ ζηελ ακθηηαιάληεπζε θαη ζηελ ακθηβνιία είλαη ε αλεπάξθεηα γλώζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλ είρακε πξαγκαηηθή γλώζε γηα ην ηη είλαη θαιό, ηίπνηα από ηα παξαπάλσ δε ζα ζπλέβαηλε. Δμάιινπ, όπσο ν ίδηνο ηζρπξίδεηαη, ην ππνθείκελν ηεο πξαγκαηηθήο γλώζεο είλαη ε αιήζεηα. Καηά ζπλέπεηα, ε γλώζε ηεο πξαγκαηηθήο αιήζεηαο δελ αθήλεη πεξηζώξηα γηα ηε δεκηνπξγία κηαο αληηθξνπόκελεο άπνςεο θαη κηαο ππόζεζεο πσο ελδερνκέλσο θαη απηή είλαη ζσζηή 3. Καιή ινηπόλ, είλαη ε πξάμε ε νπνία είλαη θαιή επξύηεξα γηα εκάο θαη όρη κόλν γηα θάπνην κεκνλσκέλν γεγνλόο. Άξα ε κόλε πεγή πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη έλα γεγνλόο είλαη απηή ηεο ζθνπηκόηεηαο, δειαδή ν ιόγνο γηα ηνλ νπνίν θάλνπκε θάηη. Η ζθνπηκόηεηα βέβαηα, έρεη σο ζηόρν ην γεληθό θαιό θαη επνκέλσο αθνύ θάζε πξάμε ππνθηλείηαη από θάπνηα ζθνπηκόηεηα απηό ζπλεπάγεηαη πσο όιεο νη πξάμεηο έρνπλ σο απώηεξν ζηόρν ην θαιό καο 4. 2 Παξάιιεια Κείκελα γηα ηε ζεκαηηθή ελόηεηα ΔΠΟ 22, Πάηξα ζ νπ. π. ζ νπ. π. ζ. 134

5 ΠΛΑΣΩΝΑ Ο Πιάησλ από ηελ άιιε πιεπξά, ζην έξγν ηνπ «Πνιηηεία» εηζάγεη ηελ ηξηκεξή δηάθξηζε ηεο ςπρήο, κέζσ ηεο νπνίαο ζα δώζεη θαη ηελ εμήγεζή ηνπ πεξί αθξαζίαο. ηελ ηξηκεξή απηή δηάθξηζε θαηέιεμε αθνύ ζπλέζηεζε έλα ππεξθπζηθό νηθνδόκεκα, απηό ησλ Ιδεώλ 5. Έηζη ινηπόλ, δηαπηζηώλνπκε πσο αληηηίζεηαη ζηνλ ίδην ηνπ ην δάζθαιν, ηνλ σθξάηε, ζεσξώληαο πσο ε ζεσξία ηνπ πεξί αθξαζίαο δελ είλαη δπλαηή θαη πξνηάζζεη ηε δηθή ηνπ δηαθνξεηηθή θαζ όια άπνςε. Δηδηθόηεξα, ζύκθσλα κε ηνλ Πιάησλα, ν θόζκνο δηαηξείηαη ζε δύν επίπεδα, απηό ησλ αηζζεηώλ όλησλ θαη απηό ησλ Ιδεώλ. Οη Ιδέεο απνηεινύλ ηελ πςειή βαζκίδα ηεο πξαγκαηηθόηεηαο ελώ ηα αηζζεηά όληα ηελ θαηώηεξε. Η ρακειή βαζκίδα βέβαηα, δελ απνηειεί ςεπδαίζζεζε αιιά έρεη κηθξόηεξν βαζκό κεηνρήο ζηελ πξαγκαηηθόηεηα. Οη Ιδέεο είλαη ηα ηέιεηα πξόηππα ησλ πξαγκάησλ γη απηό θαη είλαη αηώληεο θαη ακεηάβιεηεο. Δλώ ηα αηζζεηά όληα απνηεινύλ κηκήκαηα ησλ Ιδεώλ. Σέινο, ε αλώηαηε Ιδέα είλαη απηή ηνπ αγαζνύ, ε πην γνεηεπηηθή απηή ηνπ θάιινπο ελώ γηα λα θηάζεη θαλείο ζηε γλώζε ησλ Ιδεώλ ην επηηπγράλεη κόλν κέζσ ηνπ ερωτεύεσθαι 6. Σν αλώηεξν κέξνο ηεο ςπρήο, θαηά ηνλ Πιάησλα, ινηπόλ, είλαη ην ινγηζηηθόλ. Δίλαη ην κέξνο ηεο ςπρήο ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη από ηε ινγηθή θαη θαηά ζπλέπεηα είλαη εθείλν ην νπνίν δηαθνξνπνηεί ηνλ άλζξσπν από ηα δώα. Σν ακέζσο επόκελν είλαη ην ζπκνεηδέο., απνηειεί ην ςπρσκέλν κέξνο ηεο ςπρήο θαη είλαη απηό ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ην ζπκό θαη ηα ζπλαηζζήκαηα. Σν θαηώηεξν κέξνο ηεο ςπρήο είλαη ην επηζπκεηηθόλ ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε ηηο βηνινγηθέο αλάγθεο ηνπ αλζξώπνπ θαη ηηο ζσκαηηθέο εδνλέο 7. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμεη, σζηόζν, ν Πιάησλ ζηελ παξαπάλσ ηξηκεξή δηάθξηζε πξνεγήζεθε κία ζεηξά ζθέςεσλ. Αλαιπηηθόηεξα, ζηελ «Πνιηηεία» δέρεηαη πσο ππάξρεη αθξάηεηα αθνύ παξαηεξεί πσο κπνξεί ηαπηόρξνλα λα ζέινπκε θαη λα κελ ζέινπκε θάηη. Απηό γίλεηαη εκθαλέο ζην παξάδεηγκα ηεο δίςαο. Δλώ δειαδή 5 Βιαζηόο Γξεγόξεο, Σωκράτης Ειρωνεστής και ηθικός υιλόσουος, κεη. Παύινο Καιιηγάο, εθδ. Δζηίαο Αζήλα 1993, ζ Γ. Μαληάηεο, νπ. π. ζ νπ. π. ζ. 34

6 θάπνηνο δηςάεη θαη ζέιεη λα πηεί ην πνηό πνπ βιέπεη κπξνζηά ηνπ, ηαπηόρξνλα δε ζέιεη λα ην πηεί επεηδή ην ζεσξεί επηβιαβέο γηα ηνλ ίδην. Παξαηεξεί επνκέλσο, όηη ε ςπρή εθείλε ηε ζηηγκή βξίζθεηαη ζε αληίθαζε, παξόιν πνπ θάηη ηέηνην δελ είλαη δπλαηό κηαο θαη απνηειεί κία θαη απηή νληόηεηα. Έηζη θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα πσο ε ςπρή ζα πξέπεη λα απνηειείηαη από δύν ηνπιάρηζηνλ κέξε. Σν δεύηεξν ινηπόλ, εθηόο από ην ινγηζηηθόλ είλαη ην επηζπκεηηθόλ, δειαδή ην κέξνο ηεο ςπρήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ επηζπκία ηνπ αλζξώπνπ λα πηεί ην λεξό ελώ ην ινγηζηηθόλ ζπλδέεηαη κε ηε ινγηθή ηνπ ζθέςε πσο ζα είλαη επηβιαβέο γηα εθείλνλ θαη επνκέλσο ζα ήηαλ πξνηηκόηεξν λα κελ ην πηεί 8. Παξάιιεια όκσο, κε ηηο παξαπάλσ πηζαλόηεηεο, δειαδή λα ζέινπκε θαη ηαπηόρξνλα λα κε ζέινπκε λα θάλνπκε θάηη, ππάξρεη θαη ε πηζαλόηεηα λα ζπκώζνπκε κε ηνλ εαπηό καο επεηδή δελ ην θάλακε. Έηζη ν Πιάησλ παξαηεξεί πσο ζα πξέπεη λα ππάξρεη θαη έλα ηξίην κέξνο ηεο ςπρήο πνπ λα ζρεηίδεηαη κε ην ζπκό καο απηό. Καηαιήγεη ινηπόλ, ζην ζπκπέξαζκα πσο πξόθεηηαη γηα ην ζπκνεηδέο. Δπνκέλσο γηα θάζε πξάμε ηνπ αλζξώπνπ ππάξρνπλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο πεγέο θηλήηξσλ θαη θαηά ζπλέπεηα κπνξεί λα θαηεπζπλζνύκε πξνο ηξία δηαθνξεηηθά ήδε επραξίζηεζεο. Δληνύηνηο, κόλν ην ινγηζηηθόλ κέξνο ηεο ςπρήο είλαη απηό ην νπνίν δηαβιέπεη θαη ην καθξνπξόζεζκν θαιό. Σα άιια δύν κέξε ηεο δελ έρνπλ ηε δηαλνεηηθή ηθαλόηεηα λα δηαρσξίζνπλ ην βξαρππξόζεζκν από ην καθξνπξόζεζκν. ε απηό ην ζεκείν ινηπόλ, έγθεηηαη θαη ε δηαθνξά ηνπ Πιάησλα κε ηνλ σθξάηε 9. Δπηρεηξώληαο ινηπόλ, κία ζπγθξηηηθή ζεώξεζε ησλ δύν παξαπάλσ θηινζόθσλ ζα παξαηεξνύζε θαλείο πσο δηαθνξνπνηνύληαη αξθεηά. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν σθξάηεο ζεσξεί ηε ινγηθή, δειαδή ην ινγηζηηθόλ, θαηά Πιάησλα, κέξνο ηεο ςπρήο, σο ην ζεκαληηθόηεξν κέξνο. Αληίζεηα, ν Πιάησλαο δίλεη ζε θαζέλα από ηα κέξε ηεο ςπρήο αλεμαξηεζία, απηνλνκία θαη δπλακηζκό ην νπνίν ζπλεπάγεηαη πσο θαζέλα από απηά κπνξεί λα ελαληησζεί ζηα άιια δύν Γ. Μαληάηεο, νπ. π. ζ νπ. π. ζ Βιαζηόο Γξεγόξεο, νπ. π. ζ. 145

7 ΑΡΙΣΟΣΕΛΗ Σέινο, ν Αξηζηνηέιεο ζην έξγν ηνπ «Ηθικά Νικομάτεια» αληηκεησπίδεη θαη νξίδεη ηελ αθξάηεηα κε έλαλ εληειώο δηαθνξεηηθό ηξόπν από απηόλ ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ σθξάηε. Πην ζπγθεθξηκέλα, θαηά ηνλ Αξηζηνηέιε ε αξεηή ζπλίζηαηαη ζηε κεζόηεηα πνπ εθαξκόδεηαη από ην πξαθηηθώο νξζό, ην νπνίν απνηειεί ηδαληθή θαηάζηαζε. Ωζηόζν απηή ε θαηάζηαζε είλαη αλέθηθην λα ηζρύεη πάληα γη απηό ε εθηέιεζε ηεο πξάμεο εμαξηάηαη όρη κόλν από ηε ινγηθή εθηίκεζε ησλ θαηαζηάζεσλ αιιά θαη από ηελ πξόζεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ αηόκνπ. Δμάιινπ, ν ίδηνο ν Αξηζηνηέιεο επηθεληξώζεθε ζηε ζεσξία ηεο αθξάηεηαο θαη ηεο εγθξάηεηαο. Δπνκέλσο, σο αθξαζία νξίδεη ηελ πξάμε ε νπνία ζε ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή δελ αθνινπζεί ην ινγηθό αιιά αθνινπζεί ηελ επηζπκία ην πάζνο παξά ην γεγνλόο πσο γλσξίδεη όηη ε επηζπκία απηή είλαη θαθή. ηνλ αληίπνδα, σο εγθξάηεηα ζεσξεί ην λα κελ ππνθύπηεη θαλείο ζηηο επηζπκίεο ηνπ εθ όζνλ γλσξίδεη πσο είλαη θαθέο αιιά λα πεηζαξρεί ζηνλ θαλόλα 11. Πξνζπαζώληαο ινηπόλ λα απαληήζεη ζην εξώηεκα εάλ απηόο ν νπνίνο θηάλεη ζηελ αθξάηεηα έρεη γλώζε ησλ πξάμεσλ ηνπ, απνξξίπηεη ηελ άπνςε ηνπ Πιάησλα πεξί γλώκεο θαη γλώζεο. Θεσξεί δειαδή πσο δελ είλαη δπλαηόλ λα ελεξγνύκε αληίζεηα από ηε γλώκε καο αιιά όρη αληίζεηα από ηε γλώζε καο. Αληίζεηα, δηαθξίλεη θαη εδώ ηε δύλακε θαη ηελ ελέξγεηα. Θεσξεί δειαδή, πσο θαλείο κπνξεί λα δηαπξάηηεη ην ιάζνο αλ έρεη κέζα ηνπ δπλάκεη ηε γλώζε ηνπ ζσζηνύ αιιά δε ζα κπνξνύζε λα ζπκβεί απηό αλ ε γλώζε απηή ηε δεδνκέλε ζηηγκή ήηαλ ελ ελεξγεία. Πεξαηηέξσ, πξνζπαζεί λα δηαρσξίζεη ηα είδε ηεο γλώζεο ηα νπνία εκπεξηέρνληαη ζηε γλώζε ηνπ δένληνο. Αλαιπηηθόηεξα, κπνξεί λα γλσξίδεη θαλείο ηε κείδνλα πξνθείκελε αιιά θαη ηελ ειάζζνλα πξνθείκελε πνπ έρεη πξνζσπηθή εθαξκνγή, όπσο επίζεο θαη πεξηζζόηεξεο ειάζζνλεο πξνθείκελεο. Αλ όκσο δε γλσξίδεη ελ ελεξγεία ηελ ηειηθή ειάζζνλα πξνθείκελε ελδερνκέλσο λα ελεξγήζεη κε αθξάηεηα. Η αθξαηήο ζπκπεξηθνξά επνκέλσο, είλαη απνηέιεζκα άγλνηαο. Με απηό 11 Ross W. D., Αριστοτέλης, κεη. Μαξηιίδα Μήηζνπ-Παππά, εθδ. ΜΙΔΣ, Αζήλα 1993, ζ. 314

8 ηνλ ηξόπν εληνύηνηο, ε πξάμε θαζίζηαηαη εθνύζηα ην νπνίν βέβαηα απνηειεί αδπλακία ηεο ζεσξίαο ηνπ απηήο. Πξνθεηκέλνπ ινηπόλ λα αληηκεησπίζεη ηελ αδπλακία ηεο πξνθείκελεο ζεσξίαο ηνπ, πηνζεηεί ηελ άπνςε πσο απηόο ν νπνίνο δξα είλαη θαηαθξηηένο όρη επεηδή ελεξγεί ελ αγλνία αιιά δη άγλνηαλ. Η θαηάζηαζε δειαδή, ηνπ αλζξώπνπ πνπ θηάλεη ζηελ αθξάηεηα κνηάδεη κε απηή ηνπ αλζξώπνπ πνπ βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε κέζεο ή ύπλνπ. Αλαιπηηθόηεξα, ην πάζνο κεηαβάιιεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ ζώκαηνο όπσο αθξηβώο θάλεη θαη ν ύπλνο ή ε κέζε. Αθόκε θαη αλ ζε θάπνηεο πεξηπηώζεηο ν αθξαηήο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αθξαηνύο πξάμεο, εθθσλήζεη θάπνηεο εζηθέο αξρέο απηό δελ απνδεηθλύεη απαξαίηεηα πσο ηηο γλσξίδεη 12. Έλαο άλζξσπνο επνκέλσο είλαη εγθξαηήο ππαθνύνληαο ζε έλα θαλόλα θάηη ην νπνίν ηνλ δηαρσξίδεη βέβαηα από ηα δώα δηθαηώλνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν ελ κέξεη ην σθξάηε ν νπνίνο ηζρπξίζηεθε πσο δε κπνξεί λα δξα θαλείο ελάληηα ζηε γλώζε ηνπ. Όηαλ θάπνηνο ινηπόλ, ελεξγεί κε ιάζνο ηξόπν απηό είλαη απνηέιεζκα άγλνηαο, αθνύ δε ζπλεηδεηνπνηεί ηε δεδνκέλε ζηηγκή πσο ε πξάμε ηνπ απηή είλαη ιαλζαζκέλε. ε άιια ζεκεία ηεο ζεσξίαο ηνπ, σζηόζν, θαίλεηαη λα ζπλεηδεηνπνηεί ηε δηάθξηζε ηεο ινγηθήο επηζπκίαο θαη ηεο ζέιεζεο θαη πσο ην ππνθείκελν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξάμεο ηνπ γλσξίδεη πσο απηό ην νπνίν δηαπξάηηεη είλαη ιάζνο. Δληνύηνηο, πνηέ δελ θαηαιήγεη επζέσο ζην ζπκπέξαζκα πσο ε αθξάηεηα νθείιεηαη ζε αδπλακία βνύιεζεο 13. Δπηρεηξώληαο ινηπόλ, κία ζπγθξηηηθή ζεώξεζε ηεο ζεσξίαο ηνπ Αξηζηνηέιε κε απηέο ηνπ σθξάηε θαη ηνπ Πιάησλα παξαηεξνύκε πσο ππάξρνπλ αξθεηέο δηαθνξέο αιιά θαη θάπνηεο νκνηόηεηεο. Ωο πξνο ηε ζεσξία ηνπ Πιάησλα ινηπόλ, ν Αξηζηνηέιεο είλαη εθ δηακέηξνπ αληίζεηνο, απνξξίπηεη ην δηαρσξηζκό ηνπ ζε γλώζε θαη γλώκε θαη δελ πηνζεηεί ηελ ηξηκεξή δηάθξηζε ηεο ςπρήο. Ωο πξνο ηε ζεσξία ηνπ σθξάηε, από ηελ άιιε πιεπξά, παξαηεξνύκε πσο ππάξρνπλ θάπνηεο νκνηόηεηεο. πγθεθξηκέλα θαη νη δύν ηειηθά δέρνληαη πσο ε αθξάηεηα είλαη απνηέιεζκα άγλνηαο θαη πσο έλαο άλζξσπνο πνπ γλσξίδεη ην θαιό δελ είλαη δπλαηόλ λα κελ ην δηαπξάμεη. 12 Ross W. D., νπ. π. ζ νπ. π. ζ

9 Ο Αξηζηνηέιεο σζηόζν επεθηάζεθε πεξαηηέξσ ζηε ζεσξία ηνπ πεξί ηεο γλώζεο θάλνληαο ηε δηάθξηζε ηεο δπλάκεη θαη ελεξγεία γλώζεο. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Αλαθεθαιαηώλνληαο, παξαηεξεί θαλείο πσο νη απόςεηο πνπ εθθξάζηεθαλ πεξί αθξαζίαο από θάζε θηιόζνθν μερσξηζηά, λαη κελ ππήξμαλ αξθεηά δηαθνξεηηθέο, σζηόζν ε κία ήηαλ ζπλάξηεζε θαη θαηά θάπνην ηξόπν ζπλέρεηα ηεο άιιεο. Έηζη, ινηπόλ, ν Πιάησλ ζηεξίρζεθε ζηε ζεσξία ηνπ δαζθάινπ ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηελ αλαηξέςεη εληειώο. Αιιά θαη ν Αξηζηνηέιεο κε ηε ζεηξά ηνπ ζηεξηδόκελνο ζηε ζεσξία ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ σθξάηε, απέξξηςε ηελ πξώηε ελώ θαηά θάπνην ηξόπν ζπκθώλεζε θαη επαύμεζε ηε δεύηεξε. ε θάζε πεξίπησζε όκσο, ε ζπκβνιή θαη ησλ ηξηώλ ππήξμε αλακθηζβήηεηε θαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο ηόζν γηα ηελ δηακόξθσζε ηεο θηινζνθίαο ηεο επνρήο, όζν θαη γηα ηελ επηξξνή πνπ άζθεζε ζηε κεηέπεηηα θηινζνθία.

10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Κύξηα ππνρξεσηηθή βηβιηνγξαθία ΔΑΠ: Παξάιιεια Κείκελα γηα ηε ζεκαηηθή ελόηεηα ΔΠΟ 22, Πάηξα Γ. Μαληάηεο, Σύντομη εισαγωγή στην αρταία ελληνική υιλοσουία, ΔΑΠ. Πάηξα 2008 Γεπηεξεύνπζα Βηβιηνγξαθία πεξί αθξαζίαο (πξναηξεηηθή) Βιαζηόο Γξεγόξεο, Σωκράτης Ειρωνεστής και ηθικός υιλόσουος, κεη. Παύινο Καιιηγάο, εθδ. Δζηίαο Αζήλα 1993 Ross W. D., Αριστοτέλης, κεη. Μαξηιίδα Μήηζνπ-Παππά, εθδ. ΜΙΔΣ, Αζήλα 1993