ΑΜΦΙΠΟΔΑ ΚΑΙ SYLLIDAE ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΒΡΑΧΩΔΕΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΟΥ ΟΡΜΟΥ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ

Transcript

1 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι ΑΜΦΙΠΟΔΑ ΚΑΙ SYLLIDAE ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΒΡΑΧΩΔΕΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΟΥ ΟΡΜΟΥ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ Βουτσινά Ε. 1, Νικολαΐδου Α. 2, Pancucci-Παπαδοπούλου Μ.Α. 1 1 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, evoutsinas@yahoo.com, apan@ath.hcmr.gr 2 Τομέας Ζωολογίας Θαλάσσιας Βιολογίας Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, anikol@biol.uoa.gr Περίληψη Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκαν οι βενθικές βιοκοινωνίες βραχώδους υποστρώματος της ανώτερης υποαιγιαλίτιδας ζώνης σε τρεις περιοχές των ανατολικών ακτών του Όρμου Αντίκυρας. Επιλέχθηκαν ως προτεινόμενες ομάδες-δείκτες της κινητής πανίδας τα Αμφίποδα και η οικογένεια Πολυχαίτων Syllidae. Για κάθε θέση δειγματοληψίας αναλύθηκαν η δομή των ταξο-κοινωνιών τους και υπολογίσθηκαν οικολογικοί και μαθηματικοί δείκτες. Οι τιμές των οικολογικών δεικτών καθώς και η κατανομή των ειδών-δεικτών ανέδειξαν μία κατάταξη των θέσεων δειγματοληψίας ως προς την οικολογική τους κατάσταση, το βαθμό φυτικής κάλυψης και το βάθος. Λέξεις κλειδιά: Βραχώδης ακτές, Καρκινοειδή, Πολύχαιτοι, βιο-δείκτες amphipods and syllidae AS HARD SUBSTRATE BenthIC ecological quality indicators in THE bay OF aνtikyra Voutsinas E. 1, Nicolaidou A. 2, Pancucci-Papadopoulou M.A. 1 1 Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research, evoutsinas@yahoo.com, apan@ath.hcmr.gr 2 Dptm.of Zoology and Marine Biology, National & Kapodistrian University of Athens, anikol@biol.uoa.gr Abstract This study focuses on rocky substrate zoobenthic communities of the upper infralittoral zone in three areas along the Eastern coasts of the Bay of Antikyra (Northern Corinthiakos). Amphipods and Syllidae (the most abundant Polychaete family) were chosen as indicator groups. For each of the sampling sites the structure of each taxocoenosis was analysed and a number of ecological and mathematical indices were calculated. Indices values and indicator species distribution varied according to ecological quality, depth, density and quality of algal cover of each sampling site. Keywords: hard bottom, crustaceans, polychaetes, bio-indicators. 1. Εισαγωγή Η μελέτη του βένθους σκληρού υποστρώματος στις Ελληνικές θάλασσες έχει μέχρι τώρα περιοριστεί κυρίως στις φυτοβενθικές βιοκοινωνίες, και λιγότερο στις ζωοβενθικές (Chintiroglou et al., 2005). Λίγες μελέτες αναφέρονται στις βιοκοινωνίες σκληρού υποστρώματος στο σύνολό τους (Chintiroglou & Koukouras, 1992, Antoniadou & Chintiroglou, 2005, Antoniadou & Chintiroglou, 2007, Πλαΐτη κ.α., 2006), ή επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες ταξοκοινωνίες (Damianidis & Chintiroglou, 2000, Antoniadou & Chintiroglou, 2006, Antoniadou, et al., 2004, Chintiroglou et al., 2004, Voultsiadou et al., 2007). Αυτό αποδίδεται τόσο στη δυσκολία προσέγγισης (δειγματοληψίες με κατάδυση) όσο και στις χρονοβόρες εργαστηριακές αναλύσεις, που απαιτούν μεγάλη ταξινομική ειδίκευση. Για τις βενθικές βιοκοινωνίες σκληρού υποστρώματος δεν έχουν ακόμα καθιερωθεί αξιόπιστοι δείκτες οικολογικής ποιότητας σύμφωνα με την Οδηγία για τα Νερά (WFD), αλλά χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες ζωοβενθικές ομάδες ως «ομάδες δείκτες», Στην παρούσα εργασία για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας του Ορμου της Αντίκυρας επιλέχθηκαν ως ομάδες-δείκτες της κινητής βενθικής πανίδας τα Αμφίποδα και οι Πολύχαιτοι της οικογένειας Syllidae, που έχουν είδη προταθεί ως «δείκτες» (Αμφίποδα: Bellan-Santini, 1980; Conradi et al., 1997; Gomez Gesteira -613-

2 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι & Dauvin, 2000; Guerra-Garcia & Garcia-Gomez, 2001; Syllidae: Giangrande et al., 2005, Musco et al., 2004). 2. Υλικά και Μέθοδοι Η μελέτη εστιάστηκε στις ανατολικές ακτές του Όρμου Αντίκυρας (Bόρειος Κορινθιακός, εικ.1) όπου βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις της ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Πραγματοποιήθηκε αρχικά μια οπτική επισκόπηση για την καταγραφή των συνευρέσεων του φυτοβένθους και της μεγαβενθικής πανίδας στην ανώτερη υποπαράλια ζώνη. Ακολούθησαν δύο επαναληπτικές συμβατικές δειγματοληψίες (Οκτώβριος 2006 και Φεβρουάριος 2007), στο σταθμό S1 (Αγωγός) στα 1 και 5 μέτρα (θέσεις S1.1 και S1.5 αντίστοιχα), στο σταθμό S2 (Ρέμα) στα 5 μέτρα και στο σταθμό S3 (Άγιος Νικόλαος) στα 2,5 μέτρα (εικ.1). Οι δειγματοληψίες έγιναν με απογύμνωση επιφανειών 400 cm 2 (20cm x 20cm). Τα δείγματα συλλέχθηκαν σε δίχτυ με μάτι ανοίγματος 400 μm και συντηρήθηκαν σε διάλυμα φορμόλης 4% σε θαλασσινό νερό. Η διαλογή πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια στερεομικροσκοπίου. Για τα είδη των ταξοκοινωνιών των Αμφιπόδων και των Syllidae, υπολογίστηκαν σε κάθε θέση και εποχή ο δείκτης σταθερότητας Ci (Constancy index: συχνότητα εύρεσης, με τιμές 0-1) και ο δείκτης επικράτησης Di [Dominance index: ποσοστιαία (%) αφθονία]. Με το γινόμενο τους Ci Di: επιτεύχθηκε η ιεραρχική κατάταξη κατά σημαντικότητα των ειδών (López De La Rosa et al., 2002). Ορίστηκαν ως αντιπροσωπευτικά είδη (good descriptors) των ταξοκοινωνιών εκείνα με τιμές Ci Di >5, και ως δευτερεύουσας σημασίας είδη εκείνα με 5> Ci Di >3. Για τις δύο ταξοκοινωνίες υπολογίσθηκαν επίσης σε κάθε θέση οι δείκτες S: αριθμός ειδών, Ν: μέση αφθονία πληθυσμών ανά 0,04 m 2, H : ποικιλότητας (log2) και J : ομοιομορφίας. Ενδεικτικά εφαρμόστηκε επίσης ως δείκτης οικολογικής ποιότητας ο λόγος Πολυχαίτων Αμφιπόδων Pol /Amph. =log10 [N Polychaeta/(N Amphipoda +1)]. Εικ. 1: Όρμος Αντίκυρας και σταθμοί δειγματοληψίας ζωοβένθους σκληρού υποστρώματος. 2. Αποτελέσματα - Συζήτηση Στην ευρύτερη περιοχή κατά τη διάρκεια της οπτικής επισκόπησης παρατηρήθηκε η επικράτηση σκιόφιλων ειδών στην επιφάνεια, και φωτόφιλων μετά τo πρώτo μέτρο βάθους. Η αντιστροφή αυτή οφείλεται στην ιδιομορφία της ακτογραμμής: τα ασβεστολιθικά βράχια έχουν διαβρωθεί στη ζώνη θραύσης των κυμάτων, σχηματίζοντας σκέπαστρα που ευνοούν τους σκιόφιλους οργανισμούς. Επικρατέστερα είδη φαιοφυκών ήταν τα Dictyota linearis και Padina pavonica ενώ σπάνια ήταν φαιοφύκη του γένους Cystoseira. Σημειωτέα η παρουσία του εξωτικού Χλωροφύκους Caulerpa racemosa, -614-

3 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι ιδίως στα πιο εξωτερικά τμήματα του όρμου. Άφθονα ήταν το Δίθυρο Lithophaga lithophaga και η εχινοδερμική πανίδα (Paracentrotus lividus, Arbacia lixula, Sphaerechinus granularis, Echinaster sepositus, και Holothuria tubulosa), που έχει περιγραφεί σε περιοχές πλούσιες σε οργανική ύλη, χωρίς ωστόσο να θεωρείται ενδεικτική βιομηχανικής ρύπανσης (Harmelin et al., 1981). Στην περιοχή Αγωγός (S1), που είναι η πιο εξωτερική του όρμου, παρατηρήθηκε αφθονία του αχινού Sphaerechinus granularis και του αστερία Marthasterias glacialis, εξειδικευμένου θηρευτή του Lithophaga lithophaga. Εμφανή σε αυτή την περιοχή είναι τα ίχνη θήρευσής του από τον άνθρωπο. Στα σημεία ομαλότερης κλίσης και σε βάθος > ενός μέτρου παρατηρήθηκε συνεύρεση φωτόφιλων φυκών με χαμηλή θαμνώδη κάλυψη. Κοντά στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ΑΤΕ εκβάλλει ένα Ρέμα (S2). Στην περιοχή το μαλακό υπόστρωμα καλύπτεται από διάσπαρτους γωνιώδεις ογκόλιθους, με μικρή επιβενθική βιοποικιλότητα, και από το σπόγγο Aplysina aerophoba. Σε σκιερά τμήματα των βράχων παρατηρήθηκε το σκιόφιλο Βρυόζωο Myriapora truncata ανθεκτικό σε συνθήκες αστικής ρύπανσης (Harmelin & Capo, 2002). Αραιή φυτοβενθική κάλυψη εμφανίζεται στα 5 m βάθους, ενώ βαθύτερα κυριαρχούν τα λεπτόκοκκα ιζήματα, πιθανότατα εναποθέσεις του ρέματος. Πιο εσωτερικά στον όρμο, κοντά σε ένα λιμανάκι και σε μικρή απόσταση από την κατοικημένη περιοχή, βρίσκεται η περιοχή Άγιος Νικόλαος (S3). Στο πρώτο μέτρο βάθους ο βυθός χαρακτηρίζεται από ελάχιστη επιβενθική κάλυψη. Συναντήθηκαν Ανθόζωα (Cerianthus membranaceus, Anemonia sulcata), Σπόγγοι (Petrosia ficiformis), Εχινόδερμα (π.χ. Antedon mediterranea). Από τα 2 μέχρι τα 5 m αναπτύσσεται χαμηλή, πυκνή και ομοιόμορφη βλάστηση φωτόφιλων φυκών, που συνορεύει με ένα λιβάδι Posidonia oceanica με σημαντική επιφυτική κάλυψη, που αποτελεί ένδειξη κάποιου βαθμού διατάραξης της περιοχής. Στη συμβατική δειγματοληψία από ένα σύνολο των 16 δειγμάτων συλλέχθηκαν άτομα. Τα Αμφίποδα, με 54 είδη και 1902 άτομα, αποτέλεσαν το 31% των Καρκινοειδών (6107 ατομα) και τα Syllidae με 61 είδη και 1559 άτομα το 35% του συνολικού αριθμού Πολυχαίτων (4521). Ο λόγος Πολυχαίτων/Αμφιπόδων κυμάνθηκε μεταξύ 0,31 και 0,89 (Εικ. 2). Οι δύο θέσεις δειγματοληψίας του σταθμού S1 (Αγωγός) χαρακτηρίζονται από τις χαμηλότερες τιμές, που δείχνουν αύξηση με το βάθος. Στο σταθμό S2 (Ρέμα) που είναι ο πλησιέστερος στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ΑΤΕ, αντιστοιχεί η υψηλότερη τιμή του λόγου. Στο σταθμό S3 (Άγιος Νικόλαος) ο πιο εσωτερικός και πλησιέστερος στην αστική περιοχή, φαίνεται μία ενδιάμεση κατάσταση. Όπως φαίνεται, με βάση τις τιμές του δείκτη, η κατάταξη των σταθμών ακολουθεί τη γειτνίαση με τις πηγές όχλησης και στο σταθμό S2 αντιστοιχεί η χειρότερη οικολογική ποιότητα. Ο δείκτης αυτός έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε περιπτώσεις ρύπανσης βένθους μαλακού υποστρώματος από πετρελαιοειδή (Gomez Gesteira & Dauvin, 2000) και έχει δοκιμαστεί σε βενθικές βιοκοινωνίες σκληρού υποστρώματος (Πλαΐτη κ.α.2006). Tα αποτελέσματα της εφαρμογής των δεικτών H και J στις επιλεγμένες ομάδες - δείκτες δεν έδειξαν ικανοποιητική συσχέτηση με το βάθος, το βαθμό και την ποιότητα της φυκοκάλυψης, ούτε με την απόσταση των σταθμών από τις πηγές όχλησης. Tα αποτελέσματα της εφαρμογής των δεικτών Ν και S, δίνονται στις Εικόνες 3 και 4. Οι τιμές των Ν και S για τα Αμφίποδα κατατάσσουν τις θέσεις δειγματοληψίας σύμφωνα με την απόσταση από τις πηγές όχλησης και το βάθος (Εικ. 3). Έτσι ο σταθμός S2 (5 m), χαρακτηρίζεται από την ελάχιστη μέση αφθονία ατόμων και αριθμό ειδών, ο S3 (2,5 m), από ενδιάμεσες τιμές και ο S1 (1 και 5 m) από τις υψηλότερες. Επισημαίνεται ότι στο σταθμό αυτό οι τιμές αυτές στα 5 m (θέση S1.5) είναι σαφώς υψηλότερες σε σχέση με το ίδιο βάθος του σταθμού S2. Στα Syllidae οι τιμές των δεικτών Ν και S (Εικ. 4) δεν ακολουθούν το ίδιο πρότυπο με τα Αμφίποδα, δείχνοντας μεγαλύτερη αφθονία ατόμων και ειδών στο σταθμό S3 (2,5 m) και ενδιάμεσες τιμές στις δύο θέσεις του σταθμού S1 (1 και 5 m). Η διαφορά αυτή αποδίδεται στην αδυναμία διαβίωσης πολλών Syllidae στη ζώνη θραύσης των κυμάτων, με αποτέλεσμα μέγιστες τιμές Ν, S και H -615-

4 9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι σε βάθη 2-3 m και ελάχιστες κοντά στην επιφάνεια (Giangrande, 1988). Παρόλα αυτά, ο σταθμός S2 (5 m), παραμένει φτωχότερος και από το αντίστοιχο βάθος του S1. Εικ. 2: Εφαρμογή του τύπου log 10 (pol/amp.+1) στις 4 θέσεις δειγματοληψίας. Η εξέταση της δομής και σύνθεσης των ταξοκοινωνιών έδειξε ότι, εν γένει, κυρίαρχα ανάμεσα στα Αμφίποδα (Πίν. 1) ήταν τα θηλυκά του γένους Microdeutopus, και τα είδη Ampithoe riedli, A ramondi και Caprella acanthifera. Κυρίαρχα Syllidae (Πίν. 2) ήταν τα είδη Syllis gerlachi, S. prolifera, Paraehlersia ferrugina, Salvatoria clavata και S. limbata. Ο σταθμός S2 ξεχωρίζει για τη μικρή σημαντικότητα ειδών που είναι κυρίαρχα στους άλλους σταθμούς. Εικ. 3: N Μέση αφθονία/ 0,04 m 2, S αριθμός ειδών. Εικ. 4: Ν Μέση αφθονία/0,04 m 2, S Αριθμός ειδών. Στο S1 σημειώθηκε μεγάλη αφθονία των Αμφιπόδων A. riedli και A. ramondi, και τη σχεδόν αποκλειστική παρουσία των Hyale camptonyx, Hyale sp., Pereionotus testudo και Stenothoe monoculoides. Το γένος Hyale και, σε μικρότερο βαθμό, το είδος P. testudo αποτελούν δείκτες καλής οικολογικής κατάστασης (Bellan-Santini 1980; Desrosiers et al., 1986; Chintiroglou et al. 2004). Η αφθονία του A. ramondi στο σταθμό είναι σε αντίφαση με αναφορές του ως δείκτη βιομηχανικής ρύπανσης (Desrosiers et al., 1986), εφόσον η συμμετοχή του φαίνεται να επηρεάζεται από βιογεωγραφικούς παράγοντες (Chintiroglou et al., 2004). Τα σημαντικότερα είδη Syllidae του σταθμού (S. gerlachi, S. prolifera, S. clavata, S. limbata και P.ferrugina) δεν συνδέονται με συνθήκες διαταράξης. Στο σταθμό S2 σημειώνεται η ουσιαστική απουσία A. ramondi, S. monoculoides, Hyale spp. Η απουσία του γένους Hyale είναι ενδεικτική της διατάραξης του σταθμού. Αξιοσημείωτη και η απουσία του Caprella acanthifera, που απαντάται όπου είναι αυξημένη η αιωρούμενη σωματιδιακή ύλη, αλλά απουσιάζει σε επιβαρημένες περιοχές (Guerra-Garcia & Garcia-Gómez, 2001). Στα Syllidae σημειώνεται η αυξημένη συμμετοχή των Exogone rostrata και E. naidina, που συνδέεται με συνθήκες ήπιας ρύπανσης (Simboura & Nicolaidou, 2001), καθώς και η αμελητέα παρουσία του S

5 9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Πρακτικά, Τόμος Ι prolifera, που φαίνεται να εξαφανίζεται σε συνθήκες βιομηχανικής ρύπανσης (Musco et al. 2004; Giangrande et al., 2005). Στο σταθμό S3 σημειώνεται η παρουσία των Αμφιπόδων Hyale spp. και P. testudo, ενδεικτικά μιας καλύτερης οικολογικής κατάστασης σε σχέση με το σταθμό S2. Άφθονο ήταν και το Phtisica marina, που αναφέρεται σε περιοχές με χαμηλό υδροδυναμισμό και αυξημένο οργανικό φορτίο (Guerra-Garcia & Garcia-Gómez, 2001). Τα επικρατέστερα Syllidae είναι τα S. gerlachi, S. prolifera S. clavata, P. ferrugina, S. limbata καθώς και τα S. krohnii, που συνδέεται με αυξημένα οργανικά φορτία (Musco et al., 2004) και S. hystrix, του οποίου η μεγάλη αφθονία συνδέεται με ρύπανση από πετρελαϊκά παράγωγα (Simboura & Nicolaidou, 2001). Πίνακας 1: Δομή της ταξοκοινωνίας των Αμφιπόδων βάσει της ιεραρχικής κατάταξης των κυρίων ταξινομικών μονάδων (taxa) που αποδίδεται στο γινόμενο Ci Di. Crustacea S.1.1. S1.5. S2. S3. Microdeutopus spp. ( ) 15,32 14,97 9,11 15,41 Ampithoe riedli Schickel, ,51 18,45 0,23 15,14 Ampithoe ramondi (Audouin, 1826) 8,18 7,22 11,08 Dexamine spinosa (Montagu, 1813) 4,85 5,61 8,41 8,92 Caprella acanthifera Leach, 1814 (2 var.) 5,52 6,95 0,47 11,62 Synchelidium longidigitatum Ruffo, ,38 7,22 14,02 5,68 Stenothoe monoculoides (Montagu, 1815) 6,09 8,82 1,62 Microdeutopus algicola Della Valle, ,52 1,87 3,74 2,03 Pereionotus testudo (Montagu, 1808) 6,37 2,81 0,07 Aoridae juv. 3,21 0,80 2,34 0,68 Phtisica marina Slabber, ,52 1,00 2,34 3,78 Hyale sp. 3,24 1,20 0,54 Hyale camptonyx (Heller, 1866) 0,71 0,80 Lembos websteri Bate, ,93 1,34 Lysianassa costae (Milne-Edwards, 1830) 0,14 1,40 2,80 Dexaminidae juv. 0 1,82 Microdeutopus chelifer (Bate, 1862) 0,10 0,70 Jassa spp. ( ) 0,05 Jassa sp. 0,02 Aora sp. 1,17 Πίνακας 2: Δομή της ταξοκοινωνίας των Syllidae βάσει της ιεραρχικής κατάταξης των κυρίων ταξινομικών μονάδων (taxa) που αποδίδεται στο γινόμενο Ci Di. Syllidae S.1.1. S1.5. S2. S3. Syllis gerlachi (Hartman-Schröder, 1960) 23,69 24,13 28,93 14,80 Syllis prolifera Krohn, ,29 19,03 0,83 12,39 Salvatoria clavata (Claparède, 1863) 14,60 12,06 6,61 7,92 Paraehlersia ferrugina (Langerhans, 1881) 7,16 5,36 1,65 8,43 Salvatoria limbata (Claparède, 1868) 9,92 3,22 1,65 5,85 Sphaerosyllis hystrix (Claparède, 1863) 0,83 3,62 3,51 5,42 Haplosyllis spongicola (Grube, 1855) 2,89 0,07 4,03 0,60 Exogone rostrata Naville, ,07 1,61 6,20 0,22 Erinaceusyllis sp. 2,07 1,07 1,45 2,07 Exogone naidina (Örsted, 1845) 1,24 0,13 2,89 1,03 Syllis krohnii Ehlers, ,41 1,01 0,21 2,75 Syllides fulvus (Marion & Bobretzky, 1895) 2,27 0,07 0,62 1,68 Eusyllis lamelligera Marion &Bobretzky ,07 0,13 3,72 0,09 Sphaerosyllis sp. 0,41 3,27 Syllis garciai (Campoy, 1982) 0,07 1,41 0,41 1,29 Sphaerosyllis pirifera (Claparède, 1868) 0,80 1,24 0,43 Brania pusilla (Dujardin, 1851) 0,41 0,80 0,41 0,52 Odontosyllis gibba Claparède, ,61 0,10 0,43 Exogone dispar (Webster, 1879) 0,13 1,03 0,90 Pionosyllis lamelligera Saint-Joseph, ,83 0,54 0,21 0,

6 th Symposium on Oceanography & Fisheries, Proceedings, Volume Ι 3. Συμπεράσματα Ο υπολογισμός του λόγου Πολυχαίτων/Αμφιπόδων, καθώς και η ιεραχική κατάταξη των ειδών έδειξαν ότι τα Αμφίποδα και τα Syllidae μπορούν να περιγράψουν ικανοποιητικά την οικολογική κατάσταση μιας περιοχής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα Αμφίποδα, των οποίων οι τιμές των οικολογικών δεικτών διακυμάνθηκαν σύμφωνα με τη γειτνίαση με τις πηγές όχλησης. Για τα Syllidae η εφαρμογή των δεικτών προσφέρει χρήσιμη αλλά όχι επαρκή πληροφορία, εφόσον η αφθονία ατόμων και ειδών τους επηρεάζεται σημαντικά από τον υδροδυναμισμό στα πρώτα 2 μέτρα βάθους και φαίνεται να έχει μεγαλύτερη εξάρτηση από την ποιότητα της φυκοκάλυψης σε σχέση με τα Αμφίποδα. Έτσι, για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας είναι αναγκαία η συμπληρωματική διερεύνηση των ειδών δεικτών της οικογένειας. 4. Βιβλιογραφικές Αναφορές Antoniadou, C. & Chintiroglou, C., Zoobenthos associated with the invasive red alga Womersleyella setacea (Rhodomelacea) in the northern Aegean Sea. J. Mar. Biol. Ass. U.K. 87: Antoniadou, C. & Chintiroglou, C., Biodiversity of zoobenthic hard-substrate sublittoral communities in the Eastern Mediterranean (North Aegean Sea). Estuarine, Coastal and Shelf Science 62: Antoniadou, C.& Chintiroglou C., Trophic relationships of polychaetes associated with different algal Growth forms. Helgol. Mar.Res. 60: Antoniadou, C., Nicolaidou, A.& Chintiroglou, C., Polychaetes associated with the sciaphilic alga community in the northern Aegean Sea: spatial and temporal variability. Helgol Mar. Res. 58: Bellan-Santini, D., Relationship between populations of Amphipods and pollution. Mar. Poll. Bull., 11 : Chintiroglou C. & Kourouras A., A population of the sea anemone Anemonia viridis (Forskal, 1775) and its associated flora and fauna, in the north Aegean Sea. Int. Rev. ges. Hydrobiol., 77: Chintiroglou, C.-C., Antoniadou C., Baxevanis A., Damianidis P., Karalis P. & Vafidis D., Peracarida populations of hard substrate assemblages in ports of the NW Aegean Sea (eastern Mediterranean). Helgol. Mar. Res., 58: Chintiroglou, C.-C., Antoniadou, C., Vafidis, D. & Koutsoubas, D., A review on the biodiversity of hard substrate invertebrate communities in the Aegean Sea. Medit. Marine Science, 6/2: Conradi, M., Lopez-Gonzales, P.J. & Garcia-Gomez, C., The Amphipod community as a bioindicator in Algeciras Bay (Southern Iberian Peninsula) based on a spatio-temporal distribution. P.S.Z.N. Marine Ecology, 19(2): Damianidis, P. & Chintiroglou C.C., Structure and function of polychetofauna living in Mytilus galloprovincialis assemblages in Thermaikos Gulf (north Aegean Sea). Oceanologica Acta,.23 (3): Desrosiers, G., Bellan-Santini, D. & Brethes, J.-C., Organisation trophoque de quatre peuplements de substrats rocheux selon un gradient de pollution industrielle (Golfe de Fos, France). Marine Biology, 91: Giangrande, A., Polychaete zonation and its relation to algal distribution down a vertical cliff in the Western Mediterranean (Italy): a structural analysis. J. Exp. Mar. Biol. Ecol., Vol. 120: Giangrande, A., Licciano, M. & Musco, L., Polychaetes as environmental indicators revisited. Mar. Poll. Bull. 50: Gómez Gesteira, J.L. & Dauvin, J.-C., Amphipods are good bioindicators of the impact of oil spills on soft-bottom macrobenthic communities. Mar. Poll. Bull., 40: Guerra-Garcia, J.M. & Garcia-Gomez, J.C., The spatial distribution of Caprellidea (Crustacea: Amphipoda): a stress bioindicator in Ceuta (North Africa, Gibraltar area). P.S.Z.N. Marine Ecology, 22(4): Harmelin, J-G. & Capo, S., Effects of sewage on bryozoan diversity in Mediterranean rocky bottoms. In: P. Wyse- Jackson, C. Buttler & M. Spencer-Jones (eds). Bryozoan Studies Swets & Zeitlinger Publ.Sassenheim, NL Harmelin, J-G., Bouchon., C. & Hong, J-S., Impact de la pollution sur la distribution des échinodermes des substrats durs en Provence (Méditerranée Nord-Occidentale). Tethys, 10(1): López de la Rosa, I., García Raso, J.E. & Rodriguez, A., Evolution of a decapod community (Crustacea) of shallow soft bottoms with seaweeds from southern Europe. Journal Marine Biological Association UK, 82: Musco, L., Cavallo, A. & Giangrande, A. (2004) I sillidi (Annelida: Polychaeta) del litorale brindisino: possibilità di un loro impiego come indicatori della qualità dell ambiente. Thalassia Salentina 27: Simboura, N. & Nicolaidou, A., The Polychaetes (Αnnelida, Polychaeta) of Greece: checklist, distribution and ecological characteristics. Monographs on Marine Sciences, Series no 4. NCMR, 115pp. Voultsiadou, E., Pyrounaki, M.M. & Chintiroglou, C., The habitat engineering tunicate Microcosmus sabatieri Roule, 1855 and its associated peracarid epifauna. Estuarine, Coastal and Shelf Science 74: Πλαΐτη, W., Σύμπουρα, Ν., Ναλετάκη, Μ., Σαλωμίδη, Μ., Di Liberto, S. & Pancucci, M.A., Μελέτη βενθικών βιοκοινωνιών σκληρού υποστρώματος στις ακτές της Ρόδου. 8 ο Παν.Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Θεσσαλονίκη 4-8 Ιουνίου 2006 Περιλήψεις : 154.