ειδικά για την κοινοτική παραγωγή

Transcript

1 ΚΟΛΥΒΑ ΤΖΕΝΝΥ Ε. K.- Επιτροπή Γεωργιας 02/02/2005 Ακρόαση για την Απλοποίηση της ΚΟΑ οπωροκηπευτικών. Αξιότιµοι Κυρίες και Κύριοι Ευρωβουλευτές, Σας ευχαριστώ πολύ για την τιµή που µου κάνατε να µου διαθέσετε µέρος από τον πολύτιµο χρόνο σας. Θα προσπαθήσω να συµβάλλω στη σηµερινή ακρόαση, τονίζοντας από την αρχή ότι η βασική µου εµπειρία προέρχεται από τη Χώρα µου, την Ελλάδα, όπου κατά κάποιο τρόπο δοκιµάστηκαν σχεδόν στο σύνολό τους τα αρνητικά στοιχεία της µεταρρύθµισης του Παρά το ότι πρόκειται για γνωστές διαπιστώσεις και ιδιαίτερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα διακινδυνεύσω την επανάληψη, θυµίζοντας ότι o τοµέας των οπωροκηπευτικών είναι ένας από τους πιό πολυσύνθετους αγροτικούς τοµείς µε πολυποίκιλα χαρακτηριστικά, αγρονοµικά, οικονοµικά,κοινωνικά, εµπορικά και πολιτικά : Υψηλή ευαισθησία στις κλιµατολογικές συνθήκες και µεγάλη φθαρτότητα. Ποικίλες και διαφορετικές συνθήκες και δοµές παραγωγής. Σηµαντική τοπική κοινωνική σηµασία λόγω του υψηλού ποσοστού απασχόλησης στο σύνολο της αλυσσίδας. Στα πιό πάνω χαρακτηριστικά προστίθενται, ειδικά για την κοινοτική παραγωγή, οι αυξανόµενες απαιτήσεις των καταναλωτών και οι κοινοτικοί περιβαλλοντικοί περιορισµοί, που αντανακλούν την κοινωνική ευεσθησία των πολιτών της Ένωσης. Στο εµπορικό πεδίο οι εξελίξεις στην ΕΕ επιβαρύνουν τον τοµέα, αφού πληθαίνουν οι κοινοτικές συναλλαγές µε τις τρίτες χώρες στη βάση προτιµησιακών συµφωνιών µε αντικείµενο τον κλάδο και διευκολύνουν ένα διαρκώς αυξανόµενο εισαγωγικό εµπόριο. Το µέλλον του κλάδου επηρεάζεται καθοριστικά από τη συγκέντρωση των µεγάλων αλυσσίδων της διανοµής και του εµπορίου. Ο τοµέας επηρεάζεται τέλος από τις πολιτικές εξελίξεις στην Ένωση οπως τη ιέυρυνση και την εφαρµογή της Μεταρρύθµισης της ΚΑΠ. Με τη µεταρρύθµιση του 1996, έχουµε ουσιαστικά ένα σύνολο όρων άσκησης του εµπορίου των οπωροκηπευτικών και υπό όρους στήριξης του εισοδήµατος των παραγωγών. Ο βασικός στόχος της µεταρρύθµισης του 1996, ήταν και παραµένει η ενθάρρυνση της συγκέντρωσης της προσφοράς της παραγωγής δια µέσου ισχυρών Οργανώσεων Παραγωγών, µε στόχο τον ορθολογικότερο εφοδιασµό της αγοράς και την προσδοκία ενός δίκαιου αγροτικού εισοδήµατος. Η βάση υπολογισµού της οικονοµικής στήριξης των Ε.Ταµείων των Ο.Π. είναι οι εµπορικές αξίες της παραγωγής και οι κοινοτικές ενισχύσεις στα προς µεταποιήση προϊόντα. Οι περιβαλλοντικές δεσµεύσεις, η παρέµβαση των Ο.Π. στη διαχείριση των αποσύρσεων, η συµβολαιακή διαχείριση των ενισχύσεων στη µεταποίηση, αποτελούν τους βασικούς όρους για την κοινοτική οικονοµική υποστήριξη του τοµέα. 1

2 Η µεγάλη καινοτοµία της σηµαντικής αυτής µεταρρύθµισης, ήταν η εισαγωγή της αρχής της συγχρηµατοδότησης της στήριξης των Επιχειρησιακών Ταµείων των Ο.Π, προκειµένου να διαµορφωθούν οι συνθήκες στήριξης του τοµέα. Η δική µας συµβολή σε αυτή τη συζήτηση, έχει στόχο να καταγράψει τα θετικά στοιχεία της ΚΟΑ και να εντοπίσει τα προς διόρθωση αρνητικά της. Μετά από 8 χρόνια εφαρµογής ενός ιδιαίτερα πρωτότυπου καθεστώτος στήριξης αγροτικού κλάδου, υπάρχει η εµπειρία και οι εξελίξεις στην ΚΑΠ και στην ΕΕ γενικοτερα, που επιβάλλουν την επανεξέτασή του. Πρέπει να διατηρηθούν οι βασικές αρχές του καθεστώτος, που ορισµένες από αυτές, αποτελούν και θεµελιώδεις αρχές της ΚΑΠ, όπως : Ο θεσµός των Οργανώσεων Παραγωγών και η κοινοτική χρηµατοδότηση των δράσεων των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων. Ένα αποτελεσµατικό καθεστώς επιτήρησης των εισαγωγών Πολιτική διείσδυσης στις διεθνείς αγορές µε τη στήριξη των κοινοτικών εξαγωγών. Η διατήρηση της πολιτικής της διαχείρισης των κρίσεων Η στήριξη των προς µεταποίηση οπωροκηπευτικών. ιαφάνεια και έλεγχοι στη λειτουργία του καθεστωτος στο σύνολο της ΕΕ Η ισότιµη µεταχείρισή του σε σχέση µε τους υπόλοιπους αγροτικούς τοµείς, σχετικά µε την διασφάλιση της κοινοτικής χρηµατοδότησης Α. Οργανώσεις Παραγωγών Επιχειρησιακά Ταµεία Ο θεσµός των Οργανώσεων Παραγωγών, είναι θετικό στοιχείο της ΚΟΑ γιατί: Η οργάνωση της προσφοράς µέσω των Οργανώσεων Παραγωγών, βοήθησε στην προσαρµογή της παραγωγής σε υψηλά ποιοτικά πρότυπα και στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις Η κοινοτική οικονοµική στήριξη των δράσεων που πραγµατοποιούνται µέσω των Επιχειρησιακών Προγραµάτων των Ο.Π. µπορεί να ενισχύσει την επιχειρηµατικότητατων Ο.Π. και την παρέµβασή τους στην αγορά Η αρχή του δηµοκρατικού ελέγχου των Οργανώσεων Παραγωγών από τους παραγωγούς, αποτέλεσε τη βάση της φιλοσοφίας του Συµβουλίου για το θεσµό, αφού έτσι διασφαλίζεται και το εισόδηµα των µελών τους. Η διαχείριση των συµβολαίων και των κοινοτικών ενισχύσεων στον κλάδο των προς µεταποίηση προϊόντων µέσω των Ο.Π. ενισχύει τη διαπραγµατευτική θέση των παραγωγών και διασφαλίζει στη βιοµηχανία σωστούς όρους προµήθειας της πρώτης ύλης. Η διαχείριση των κρίσεων πρέπει να παραµείνει βασικό στοιχείο στον τοµέα ο οποίος φέρει τα πιό πάνω ειδικά χαρακτηριστικά Τα αρνητικά στοιχεία από τη λειτουργία του θεσµού των Ο.Π. στα πλαίσια της µεταρρύθµισης του 1996, προκλήθηκαν κυρίως από τον τρόπο χρηµατοδότησης και λειτουργίας του και πρέπει να αποτελέσουν αντικείµενο διόρθωσης. 2

3 Η λειτουργία των Ο.Π. βασίζεται στην οικονοµική ευρωστία των µελών τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να παραγάγονται στρεβλώσεις µεταξύ των Ο.Π. διαφόρων κλάδων και περιοχών, αφού οι παραγωγοί µε χαµηλή οικονοµική δυνατότητα δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες µε τους ισχυρότερους συναδέλφους τους. Πρέπει κατά συνέπεια να προβλεφθεί ειδική µεταχείριση των Ο.Π. των περιοχών που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του θεσµού, καθώς και στην διευκόλυνση νέων Ο.Π. στις ίδιες περιοχές, µε σηµαντικά αυξηµένο ποσοστό κοινοτικής χρηµατοδότησης, 70-75%, για τη σύσταση των Επιχειρησιακών Ταµείων. Μέσω των Επιχειρησιακών Ταµείων και Προγραµµάτων διευκολύνονται κυρίως οι δράσεις των Ο.Π. που γειτνιάζουν µε τα µεγάλα καταναλωτικά κέντρα. Αντίθετα, δεν δίνεται το περιθώριο µεγαλύτερης ευελιξίας επιλογής ορισµένων δράσεων στις Ο.Π που αντιµετωπίζουν δυσχέρειες παραγωγής και προώθησης των προϊόντων τους, είτε από τον οξύ εξωτερικό ανταγωνισµό από οµοειδή εισαγόµενα προϊόντα,είτε λόγω των αποµακρυσµένων περιοχών στις οποίες ενεργοποιούνται. Πρέπει συνεπώς να δοθεί η δυνατότητα µιας ευελιξίας στην επιλογή και χρηµατοδότηση των επιλέξιµων δράσεων των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων των Ο.Π. που βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσµενείς συνθήκες παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων τους. Η σύνθεση των Ο.Π πρέπει να διαφυλαχθεί, να αφορά µόνο τους παραγωγούς και να µην επιτρέπει τη διείσδυση άλλων εξωγεωργικών οικονοµικών κυρίως παραγόντων. Η ενθάρρυνση της οικονοµικής κυρίως συµµετοχής εξωγεωργικών παραγόντων στις Ο.Π. νοθεύει τους όρους ανταγωνιστικής λειτουργίας και χρηµατοδότησης των Ο.Π. µεταξύ των περιοχών και κλάδων στην Ένωση Οι Ο.Π. πρέπει να είναι ισχυρές, αλλά πάνω απ όλα πρέπει να υπάρχουν, να δηµιουργούνται. Συνεπώς, αυτό που προέχει είναι να αντιµετωπίζονται όλες οι πιθανότητες σύστασης Ο.Π. και να αντανακλούν τις ιδιαιτερότητες των περιοχών, όπου εκδηλώνεται ενδιαφέρον για συµµετοχή των παραγωγών σε αυτές. Οι όροι αναγνώρισης και σύστασης των Ο.Π. πρέπει να διευκολύνουν τη συµµετοχή των παραγωγών όλων των περιοχών της Ένωσης και να µην παράγουν τεχνιτές συνθήκες µεγέθους και ευρωστίας των Ο.Π. Η ενίσχυση µε αυξηµένο ποσοστό κοινοτικής χρηµατοδότησης και µε αύξησης του ορίου κοινοτικής χρηµατοδότησης των διεθνικών και διασυνοριακών Ο.Π. είναι θετικό στοιχείο, στο βαθµό που δεν προκαλεί στρέβλωση στην αγορά, δεν προκαλεί υπέρµετρη 3

4 συγκέντρωση και δεν εµποδίζει την παρουσία των ασθενέστερων Ο.Π. ή των Ο.Π. που δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στο µέτρο. Για να αποδώσει ισότιµα το µέτρο της ενθάρρυνσης των διεθνικών και διασυνοριακών Ο.Π. θα πρέπει τα ίδια µέτρα πολιτικής να επεκταθούν και για τις συνεργασίες και κοινές δράσεις µεταξύ Ο.Π. µιας δεδοµένης περιοχής ή µέσα σε ένα δεδοµένο Κράτος - Μέλος. Ο βαθµός της θεσµικής ή οικονοµικής συγκέντρωσης, πρέπει να ελέγχεται για τη λειτουργία του υγειούς ανταγωνισµού. Η υποχρέωση διαχείρισης των συµβολαίων και των κοινοτικών ενισχύσεων των προς µεταποίηση προϊόντων µέσα από τις Ο.Π. είναι θετικό µέτρο, και πρέπει να διασφαλίζεται για όλους τους κλάδους. Ο αποκλεισµός των κοινοτικών ενισχύσεων ορισµένων τοµέων, όπως αυτού των σταφίδων, από τον συνυπολογισµό τους στην εµπορική αξία για τη χρηµατοδότηση των Επιχειρησιακών Ταµείων, αποτελεί διακριτική µεταχείριση σε βάρος τους. Τέτοιες αδικίες στο καθεστώς, πρέπει να απαλειφθούν Η εξυπηρέτηση των µεµονωµένων παραγωγών από τις Ο.Π. πρέπει να γίνεται µε βάση τους στόχους της µεταρρύθµισης του 1996, για ισχυρές Ο.Π.. Κάθε υπερβολή στις υποχρεώσεις των Ο.Π. έναντι τρίτων, αδυνατίζει το ρόλο των Ο.Π. Β. Η επιτήρηση των εισαγωγών από Τρίτες Χώρες Οι µηχανισµοί επίβλεψης των εισαγωγών των προϊόντων από Τρίτες Χώρες, είναι µέρος της ΚΑΠ, αποτελούν µηχανισµούς της ΚΟΑ και πρέπει να λειτουργούν άµεσα και αποτελεσµατικά. Η κατάσταση που εµφανίζεται πρόσφατα µε τις εισαγωγές από την Κίνα και από την Τουρκία σε ορισµένους τοµείς και ειδικά σε µερικά µεταποιηµένα προϊόντα που αφορούν παραγωγές του Νότου της Ένωσης - προϊόντα µεταποίησης τοµάτας, φρούτα σε κονσέρβες, χυµοί εσπεριδοειδών, σύκα, σταφίδες, κλπ - αλλά και νωπά, πρέπει να προβληµατίσει για την αποτελεσµατικότητα της εφαρµογής των µηχανισµών επίβλεψης. Είναι απολύτως απαραίτητο και επιβεβληµένο να βρεθούν αποτελεσµατικοί µηχανισµοί επίβλεψης των εισαγωγών και να εξεταστούν όλες οι δυνατότηες για την αντιµετώπιση των κρίσεων στην αγορά που προέρχονται από αυτού του τύπου τις εµπορικές πρακτικές. Πρέπει επίσης να αναζητηθούν µέτρα για την αποκατάσταση της απώλειας της ανταγωνιστηκότητας των θιγόµενων κοινοτικών προϊόντων, όπως προβλέπεται από τον κανονισµό. Γ. Η πολιτική υπερ των εξαγωγών των κοινοτικών οπωροκηπευτικών Η ανάγκη παρακολούθησης του διεθνούς εµπορίου και η πολιτική διείσδυσης των κοινοτικών προϊόντων σε εξωκοινοτικές αγορές, µε άµεσα οικονοµικά µέτρα εξαγωγικές επιστροφές - καθώς και µε προγράµµατα προώθησης, αποτελούν θεµελιώδη πολιτική στα πλαίσια της ΚΑΠ 4

5 Η πολιτική προώθησης των εξαγωγών στον τοµέα των οπωροκηπευτικών, πρέπει να αναλυθεί περισσότερο, δεδοµένου ότι η ιεύρυνση θα προκαλέσει µια σηµαντική αλλαγή στον τρόπο της διάθεσης ορισµένων προϊόντων, όπως π.χ. των κοινοτικών εσπεριδοειδών, που είχαν παραδοσιακούς εµπορικούς προορισµούς τις αγορές των νέων Κρατών -Μελών. Η Επιτροπή θα πρέπει να αποτιµήσει αυτή την εξέλιξη και να προταθούν είτε µέτρα αναζήτησης νέων αγορών για τους θιγόµενους από την αλλαγή κλάδους, ή µέτρα στήριξής τους για καλύτερο προσανατολισµού της παραγωγής, όπου αυτό είναι δυνατόν, π.χ. αύξηση της µεταποίησης, προγράµµατα αναδιάρθρωσης κλπ Οι αλλαγές που προκαλούνται από ανεξάρτητες από τις δοµές του κλάδου αιτίες στην πολιτική των εξαγωγών του, πρέπει να αποτιµώνται. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας των θιγόµενων κλάδων να διορθώνετα και τυχόν οικονοµίες που προκύπτουν σε βάρος τους, να αποδίδονται σε αυτούς.. Η διαχείριση των κρίσεων Η διαχείριση των κρίσεων στον τοµέα, µε δεδοµένα τα πιο πάνω χαρακτηριστικά του, θα έπρεπε να είναι αδιαπραγµάτευτη αρχή. Τις κρίσεις θα µπορούσαµε να τις κατατάξουµε σε δύο κατηγορίες : Τις κρίσεις από τις φυσικές καταστροφές. Σε αυτή την κατηγορία, θίγονται άµεσα και µακροχρόνια τα εισοδήµατα των παραγωγών. Θίγονται επίσης οι Ο.Π. και η λειτουργία τους, αφού µειώνεται η εµπορική αξία της προς διαχείριση παραγωγής, µειώνεται η οικονοµική δυνατότητα των παραγωγών και υπάρχουν και επιπτώσεις στις εµπορικές συναλλαγές της Ο.Π. Τέτοια περίπτωση αντιµετώπισαν φέτος δύο στρατηγικά ελληνικά προϊόντα, όπως τα ροδάκινα και τα εσπεριδοειδή Τις κρίσεις από τη λειτουργία της αγοράς όπως π.χ. κατάρρευση των τιµών από µειωµένη ζήτηση σε επίπεδο καταναλωτών, δυσµενείς συγκυρίες στη διάθεση της παραγωγής, εµπορικές πρακτικές, αθρόες εισαγωγές. Και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα, ενώ θα πρέπει να υπάρξει και φυσική διαχείριση µέρους της παραγωγής. Οποιαδήποτε και αν είναι η φύση των κρίσεων, πρέπει να αναγνωρισθεί ότι όταν είναι σηµαντική και απαιτείται η διαχείρισή τους µε έκτακτα και στοχευµένα µέτρα. Προτείνεται ενδεικτικά, για τη διαχείριση των κρίσεων της αγοράς, ένας έκτακτος µηχανισµός για περιπτώσεις µεγάλων κρίσεων απορρόφησης της παραγωγής, µε ειδικό κοινοτικό ταµείο και ειδικούς όρους, παράλληλα µε τη διατήρηση του κλασσικού µηχανισµού της απόσυρσης από την αγορά µε ενθάρρυνση δωρεάν διανοµής αποσυρόµενων προϊόντων εντός και εκτός Ένωσης, νωπών και µεταποιηµένων, καθώς και ένας µηχανισµός διοχέτευσης πλεονάσµατος παραγωγής προς τη µεταποίηση, όπου αυτό δεν διαταράσσει τον τοµέα. 5

6 Προκειµένου για τις φυσικές καταστροφές, πρέπει να πούµε ότι ο τοµέας είναι υψηλού κινδύνου και δεν θα µπορέσει να αντιµετωπίσει τις κρίσεις µόνο µέσα από ένα εθελοντικό ασφαλιστικό σύστηµα από τα Επιχειρησιακά Ταµεία, το οποίο - είναι θετικό το µέτρο - γιατί δεν µπορούν να καλύψουν όλες οι Ο.Π. εκτεταµένες καταστροφές, µε την ίδια δυνατότητα. Ε. Η στήριξη των προς µεταποίηση οπωροκηπευτικών Το καθεστώς στήριξης των προς µεταποίηση οπωροκηπευτικών, έχει αποδώσει σε γενικές γραµµές θετικά αποτελέσµατα µέσα από τη συµβολαιακή πολιτική, παρά την ανεπάρκεια του επιπέδου στήριξης ορισµένων από αυτά. Θα πρέπει να διορθωθούν τα επίπεδα στήριξης σε ορισµένους κλάδους, π.χ. στα εσπεριδοειδή, στα ροδάκινα και στα αχλάδια, µε βάση τις εξελίξεις της κοινοτικής αγοράς. Η πολιτική στήριξης ωστόσο των προς µεταποίηση οπωροκηπευτικών της Ένωσης, κινδυνεύει να ακυρωθεί από τις αθρόες, φθηνές και ανταγωνιστικές εισαγωγές προϊόντων τρίτων χωρών. Πρέπει να αποτιµηθούν οι κίνδυνοι για αυτά τα προϊόντα και το µέλλον των αγροτικών εκµεταλλεύσεων που εξαρτώνται από αυτά. Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για ιδιαίτερα µικρές αγροτικές εκµεταλλεύσεις σε µειονεκτικές περιοχές της Ένωσης. Τέτοιες περιπτώσεις είναι π.χ. τα σύκα και οι σταφίδες που αντιµετωπίζουν οξύτατο ανταγωνισµό από τα τούρκικα προϊόντα. Απαιτείται επανεξέταση ορισµένων κατωφλίων, µε στόχο τη διατήρηση των κοινοτικών µεριδίων στις αγορές. Η στήριξη των προς µεταποίηση οπωροκηπευτικών πρέπει να συµπληρωθεί ενδεχοµένως και µε άλλα µέτρα και να διασφαλιστεί µακροχρόνια, γιατί η σηµασία του κλάδου είναι µεγάλη για την αγροτική οικονοµία, αλλά και για την κοινοτική µεταποίηση και την απασχόληση. Ζ. ιαφάνεια και έλεγχοι Είναι απαραίτητο να υπάρξει η µεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια στο σύστηµα της λειτουργίας των Ο.Π. γιατί η επέµβασή τους στην αγορά µπορεί να προκαλέσει σηµαντικούς τριγµούς. Θα βλέπαµε και τη δηµιουργία ενός Παρατηρητηρίου Ο.Π. µε πολλαπλό ρόλο ενηµέρωσης και ανταλλαγής πληροφοριών. Η. Η χρηµατοδότηση του τοµέα Με τη ιεύρυνση, αναµένεται σαφώς αύξηση της κοινοτικής παραγωγής και επέκταση των Ο.Π.. Η ισότιµη µεταχείριση των παραγωγών των νέων κρατών µελών, είναι θεµελιώδης αρχή της Ένωσης και σαν τέτοια πρέπει να οδηγήσει στην απαραίτητη αύξηση των διατιθέµενων πόρων για τη στήριξη του τοµέα. Το κόστος στήριξης του τοµέα στην ΕΕ-25, δεν µπορεί να γίνει στη βάση του οικονοµικού πλαισίου του τοµέα των οπωροκηπευτικών των 15 Κρατών - Μελών. 6

7 Οι αποκαλούµενες < οικονοµίες > στον τοµέα, είναι απόρροια της παραγωγικής και οικονοµικής συρρίκνωσης επιµέρους προϊόντων και περιοχών, λόγω κυρίως του εξωτερικού ανταγωνισµού. Είναι επίσης αποτέλεσµα µιας ιδιαίτερα αυστηρής διαχείρισης των δεσµεύσεων της Ένωσης στα πλαίσια του ΠΟΕ σχετικά µε τις εξαγωγικές επιστροφές και ασφαλώς είναι και αποτέλεσµα των στρεβλώσεων που προκάλεσε ο τρόπος χρηµατοδότησης των Ο.Π. όπως αναφέρθηκε πιό πάνω. Είναι δίκαιο να αποδοθεί σωστά η στήριξη στον τοµέα, µε τη διασφάλιση των επιπλέον απαιτούµενων πόρων για τις ανάγκες των νέων Κ/Μ. Άλλωστε η ίδια αρχή εφαρµόσθηκε και στη Μεταρρύθµιση της ΚΑΠ και δεν υπάρχει λόγος διακριτικής µεταχείρισης του κλάδου. 7