Ακοι. Αλεξάνδρα Οικονόμου

Transcript

1 Ακοι Αλεξάνδρα Οικονόμου

2 Ηχητικά κφματα Περιοδικζσ πυκνϊςεισ αζρα, νεροφ, ι άλλου μζςου Απαραίτθτθ προχπόκεςθ θ φπαρξθ ενόσ μζςου.

3 Διαςτάςεισ του ήχου Ζνταςθ (πλάτοσ, ντεςιμπζλ -db) Συχνότθτα (αρικμόσ κφκλων/δευτερ., Hertz -Hz) Χροιά Ο μζςοσ ενιλικασ ακοφει δονιςεισ μεταξφ Hz. Μείωςθ των υψθλϊν ςυχνοτιτων με τθν θλικία..

4

5 Ζνταςθ Μικοσ κφματοσ Συχνότθτα

6 + (ίδια φάςθ) - (εκτόσ φάςθσ) ςυνδυαςμόσ 2 απλϊν κυμάτων

7 Ήχοσ Το μάτι είναι ςυνκετικό όργανο: θ ςφνκεςθ δφο διαφορετικϊν μικων κφματοσ ζχει ςαν αποτζλεςμα τθν αντίλθψθ ενόσ χρϊματοσ. Κόκκινο φωσ + μπλεπράςινο φωσ = κίτρινο φωσ. Το αυτί είναι αναλυτικό όργανο: δφο διαφορετικζσ ςυχνότθτεσ δεν ακοφγονται ςαν ζνασ ενδιάμεςοσ τόνοσ. Ακοφμε τουσ ιχουσ διαφορετικϊν μουςικϊν οργάνων ςαν ξεχωριςτοφσ.

8 Το αυτί

9

10 Ζξω ουσ Πτερφγιο (1) Ακουςτικόσ πόροσ (2) Εςτίαςθ, φιλτράριςμα του ιχου Το τφμπανο δονείται με τθν ίδια ςυχνότθτα με τα θχθτικά κφματα.

11 Μζςο ουσ -1 Τυμπανικόσ υμζνασ (μεμβράνη, τφμπανο) (3) Σφφρα, άκμων, αναβολζασ (4) Ευςταχιανή ςάλπιγγα (7) Τα 3 οςτάρια είναι πολφ αποτελεςματικόσ τρόποσ ςυγκζντρωςθσ ενζργειασ από το τφμπανο ςτθν ωοειδι κυρίδα. Το τφμπανο εφάπτεται ςτθ ςφφρα και μετατοπίςεισ του τυμπάνου κινοφν τα 3 οςτάρια, που μεταδίδουν τισ δονιςεισ ςτθν ωοειδή θυρίδα του ζςω ωτόσ. Η ευςταχιανι ςάλπιγγα εξιςϊνει τθν πίεςθ του αζρα ςτισ δφο πλευρζσ του τυμπάνου

12 Μζςο ουσ -2 Η επιφάνεια του τυμπάνου είναι περίπου 20 φορζσ μεγαλφτερθ από τθ βάςθ του αναβολζα, που εφάπτεται ςτθν ωοειδι κυρίδα ςυγκζντρωςθ τθσ δφναμθσ για τθ διακίνθςθ του παχφρευςτου υγροφ του ζςω ωτόσ. Σφφρα Άκμων Ωοειδήσ θυρίδα Τφμπανο Αναβολζασ

13 Μζςο ουσ -3 Μυεσ τησ ςφφρασ, του αναβολζα: βελτίωςθ τθσ ακουςτικισ αντίλθψθσ (μείωςθ ιχων χαμθλϊν ςυχνοτιτων), αλλά και προςταςία του ζςω ωτόσ από δυνατοφσ ιχουσ Δυνατοί ιχοι: ςυςτολι μυόσ αναβολζα περ. 200 ms αργότερα, ςυνδζςεισ οςταρίων πιο άκαμπτεσ, μείωςθ ζνταςθσ ιχου (ακουςτικό ανακλαςτικό) Το ακουςτικό ανακλαςτικό δεν προςτατεφει από δυνατοφσ ιχουσ με αιφνίδια ζναρξθ Αυτοδθμιοφργθτοι ιχοι (π.χ., κατάποςθ, φϊνθςθ): ςυςτολι μυόσ αναβολζα πριν ακουςτεί ο ιχοσ, μείωςθ ζνταςθσ ιχου

14 Μζςο ουσ -4 Τρίδυμο νεφρο (V) μυσ ςφφρασ Προςωπικό νεφρο (VII) μυσ αναβολζα

15 Ζςω ουσ -1 Περιζχει παχφρευςτο υγρό, μετατρζπει τθν ενζργεια των δονιςεων ςε κφματα υγροφ Κοχλίασ (10): αιθουςαία κλίμακα, μζςη κλίμακα, τυμπανική κλίμακα (scala vestibuli, scala media, scala tympani). Όργανο του Κόρτι

16

17 Ζςω ουσ -2 Η ωοειδήσ θυρίδα (6) βρίςκεται ςτθν είςοδο προσ την αιθουςαία κλίμακα. Από εκεί οι δονιςεισ μεταδίδονται ςτον υπόλοιπο κοχλία. Σφφρα Άκμων Αναβολζασ Αικουςαίο-κοχλιακό νεφρο Ωοειδισ κυρίδα Τυμπανικι μεμβράνθ Στρογγυλι κυρίδα

18 Ζςω ουσ -3 Το δάπεδο τθσ μζςθσ κλίμακασ ςχθματίηει θ βαςική μεμβράνη. Κατά μικοσ τθσ βαςικισ μεμβράνθσ βρίςκονται τα τριχωτά κφτταρα. Κακϊσ θ μζςθ κλίμακα κινείται πάνω-κάτω λόγω των κυμάτων, κάμπτονται τα τριχωτά κφτταρα μεταξφ του καλυπτηρίου υμζνα (μεμβράνησ) (tectorial membrane), ο οποίοσ είναι ςχετικά άκαμπτόσ, και τθσ βαςικήσ μεμβράνησ (basilar membrane). Τα τριχωτά κφτταρα διεγείρουν τα κφτταρα που ςχθματίηουν το ακουςτικό νεφρο. Τα τριχωτά κφτταρα είναι τροποποιημζνοι υποδοχείσ αφήσ.

19

20 Ζςω ουσ -4 Η ςτρογγυλή θυρίδα (5) αποτελείται από μια μεμβράνθ θ οποία αφινει το υγρό να μετακινείται (τα υγρά δεν είναι ςυμπιζςιμα). Με αυτό τον τρόπο, οι δονιςεισ μεταδίδονται από τθν ωοειδι κυρίδα. Όταν θ βάςθ του αναβολζα πιζηει προσ τα μζςα, θ μεμβράνθ τθσ ςφαιρικισ κυρίδασ εξζχει προσ τα ζξω. Στρογγυλι κυρίδα

21 Βλ. βίντεο για τθ λειτουργία του αυτιοφ

22 Οι δφο μθχανιςμοί αντίλθψθσ τθσ οξφτθτασ (ςυχνότθτασ) των ιχων Συμπλθρωματικοί μθχανιςμοί

23 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -1 Η θεωρία τησ ριπήσ (ςυχνότητασ) (rate coding): Η βαςικι μεμβράνθ ςυντονίηεται ςε ζναν ιχο και προκαλεί τθν παραγωγι δυναμικϊν ενεργείασ τθσ ίδιασ ςυχνότητασ από τουσ νευράξονεσ του ακουςτικοφ νεφρου. Π.χ. 50 Hz = 50 δυναμικά ενεργείασ ανά δευτ. ςτο ακουςτικό νεφρο. Μεμονωμζνοι νευρϊνεσ καλφπτουν τισ χαμθλζσ ςυχνότθτεσ (μζχρι 100 Hz), διότι θ ανερζκιςτθ περίοδοσ των νευρϊνων παρεμποδίηει τθ διατιρθςθ δυναμικϊν ενεργείασ ςε υψθλζσ ςυχνότθτεσ.

24 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -2 Η θεωρία τησ θζςησ (place coding, von Helmholtz): Κάκε περιοχι τθσ βαςικισ μεμβράνθσ είναι ςυντονιςμζνθ ςε μια ςυγκεκριμζνθ ςυχνότθτα. Δονείται όταν θ ςυχνότθτα αυτι είναι παροφςα. Το νευρικό ςφςτθμα διακρίνει τισ διάφορεσ ςυχνότθτεσ βάςει τθσ κζςθσ των νευρϊνων που ενεργοποιοφνται. Όμωσ θ βαςικι μεμβράνθ είναι ςυνεχόμενθ, και δεν είναι δυνατό να διεγερκεί μια ςυγκεκριμζνθ περιοχι, μόνο.

25 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -3 Ο μθχανιςμόσ αντίλθψθσ τθσ ςυχνότθτασ είναι διαφορετικόσ για διαφορετικζσ ςυχνότθτεσ. Για ςυχνότθτεσ ωσ 4000 Hz ιςχφει η θεωρία τησ ριπήσ & τησ θζςησ. Για ςυχνότθτεσ >4000 Hz ιςχφει θ θεωρία τησ θζςησ.

26 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -4 Για ςυχνότητεσ >100 Hz, ζνασ νευρϊνασ δεν μπορεί να ανταπεξζλκει ςτθ ςυχνότθτα των θχθτικϊν κυμάτων. Οι νευρϊνεσ παράγουν δυναμικά ενεργείασ ςε ςυμφωνία φάςησ με τισ κορυφζσ των θχθτικϊν κυμάτων (phase locking). Επιπρόςκετοι νευρϊνεσ παράγουν δυναμικά ενεργείασ ςε ςυμφωνία φάςθσ με τισ κορυφζσ του θχθτικοφ κφματοσ αλλά όχι με τα δυναμικά ενεργείασ των πρϊτων νευρϊνων.

27

28 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -5 Η αρχή τησ ομοβροντίασ: κάκε κφμα υψθλϊν ςυχνοτιτων προκαλεί μια ομοβροντία ϊςεων ςε μια ςειρά νευρικϊν ινϊν. Το ακουςτικό νεφρο ςαν ςφνολο μπορεί να παράγει 1000 ϊςεισ ανά δευτερόλεπτο, παρ όλο που μεμονωμζνοι νευρϊνεσ δεν μποροφν. Η αρχι τθσ ομοβροντίασ δεν ιςχφει για ιχουσ > 4000 Hz, διότι ακόμα και εναλλαςςόμενεσ ομοβροντίεσ δεν μποροφν να ανταπεξζλκουν ςτισ υψθλζσ ςυχνότθτεσ. Για υψηλζσ ςυχνότητεσ > 4000 Hz ιςχφει η θεωρία τησ θζςησ.

29 Η αρχι τθσ ομοβροντίασ

30 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -6 Η βάςη τθσ βαςικισ μεμβράνθσ είναι ςτενι και δφςκαμπτθ. Ανάλυςθ υψθλϊν ςυχνοτιτων. Η κορυφή τθσ βαςικισ μεμβράνθσ είναι πλατφτερθ και εφκαμπτθ. Ανάλυςθ χαμθλϊν ςυχνοτιτων.

31

32 Η αντίληψη τησ οξφτητασ -7 Όταν ζνα κφμα ταξιδεφει κατά μικοσ τθσ μεμβράνθσ, προκαλεί μετατοπίςεισ ςε όλα τα ςθμεία τθσ, αλλά το μζγεκοσ των μετατοπίςεων ποικίλλει λόγω τθσ διαφοροποίθςθσ του πλάτουσ και τθσ δυςκαμψίασ τθσ μεμβράνθσ. Η μζγιςτθ μετατόπιςθ για κφματα υψθλισ ςυχνότθτασ είναι κοντά ςτθ βάςη. Για κφματα χαμθλισ ςυχνότθτασ είναι κοντά ςτθν κορυφή.

33 Η αντίληψη τησ ζνταςησ Για χαμηλζσ ςυχνότητεσ: οι αδφναμοι ιχοι διεγείρουν ζνα μικρό αρικμό νευρϊνων. Οι δυνατότεροι ιχοι διεγείρουν μεγαλφτερο αριθμό. Για υψηλζσ ςυχνότητεσ: οι άξονεσ του κοχλιακοφ νεφρου αυξάνουν το ρυθμό τησ πυροδότηςησ. Για τουσ νευρϊνεσ που ςυνειςφζρουν ςτθν αντίλθψθ τθσ ςυχνότθτασ βάςει τθσ θζςησ, θ ςυχνότθτα γίνεται αντιλθπτι βάςει του ποιοι νευρώνεσ πυροδοτοφν, και θ ζνταςθ βάςει του ρυθμοφ τθσ πυροδότθςθσ.

34 Η αντίληψη τησ χροιάσ -1 Πωσ αναγνωρίηουμε τουσ ςφνκετουσ ιχουσ; Μποροφμε να διακρίνουμε τον ιχο του πιάνου από τον ιχο του βιολιοφ. Το ςχιμα του κφματοσ επαναλαμβάνεται ςτθ βαςική ςυχνότητα. Η βαςικι ςυχνότθτα μασ δίνει τθν αίςκθςθ του τόνου (ςυχνότθτασ). Το ςφνκετο κφμα μπορεί να αναλυκεί ςτθ βαςικι ςυχνότθτα και ςε αρμονικζσ (πολλαπλάςια τθσ βαςικισ ςυχνότθτασ). Διαφορετικά όργανα παράγουν αρμονικζσ διαφορετικισ ζνταςθσ.

35 Βαςικι (κεμελιϊδθσ) ςυχνότθτα

36 Η αντίληψη τησ χροιάσ -2 Όταν ζνασ ιχοσ διεγείρει τθν βαςικι μεμβράνθ, διαφορετικζσ περιοχζσ τθσ μεμβράνθσ αντιςτοιχοφν ςτισ αρμονικζσ. Ο ακουςτικόσ φλοιόσ ερμθνεφει αυτζσ τισ διεγζρςεισ.

37 Ακουςτικζσ εκπομπζσ Προκλητζσ ωτοακουςτικζσ εκπομπζσ (evoked autoacoustic emissions, EOAEs ): Οι ιχοι που παράγει ο κοχλίασ ωσ αντίδραςθ ςε ζνα ακουςτικό ερζκιςμα. Αυτόματεσ ωτοακουςτικζσ εκπομπζσ (spontaneous autoacoustic emissions, SOAEs): ςυνεχείσ χαμθλοί ιχοι που παράγονται αυκόρμθτα, που το άτομο δεν αντιλαμβάνεται. Λειτουργίεσ του κοχλιακοφ ενιςχυτή, ενόσ μθχανιςμοφ βελτίωςθσ του ςυντονιςμοφ τθσ βαςικισ μεμβράνθσ. Τα OHC επιμθκφνονται με τθν υπερπόλωςθ, ενιςχφοντασ τισ κινιςεισ τθσ βαςικισ μεμβράνθσ ςε οριςμζνεσ περιοχζσ.

38 Ο εντοπιςμόσ του ήχου -1 Η διαφορά τησ ζνταςησ μεταξφ των δφο αυτιϊν: Η κεφαλι εμποδίηει τθ διζλευςθ των ακουςτικϊν κυμάτων, κυρίωσ κυμάτων υψθλϊν ςυχνοτιτων και δθμιουργεί μια θχθτικι ςκιά. Ο ιχοσ είναι πιο δυνατόσ ςτο πλθςιζςτερο αυτί. Για ςυχνότθτεσ >3.000 Hz. Οι διαφορζσ λανθάνοντοσ χρόνου (του χρόνου άφιξησ) μεταξφ των δφο αυτιϊν: Ο ιχοσ που δεν προζρχεται από πθγι ακριβϊσ μπροςτά φτάνει ςτο ζνα αυτί πιο γριγορα. Ο μθχανιςμόσ αυτόσ δεν λειτουργεί όταν θ ζναρξθ του ιχου δεν είναι ξαφνικι, αλλά ςταδιακι.

39 Διαφορά τησ ζνταςησ

40 Διαφορά του χρόνου άφιξησ

41 Διαφορά του χρόνου άφιξησ

42 Ο εντοπιςμόσ του ήχου -2 Στισ χαμηλζσ ςυχνότητεσ (μζχρι Hz) οι ιχοι ςταδιακισ ζναρξθσ εντοπίηονται βάςει διαφοράσ τησ φάςησ (των κορυφϊν των κυμάτων). Η διαφορά τθσ φάςθσ δθμιουργεί διαφορά ςτο χρόνο άφιξθσ. Όλοι οι ιχοι εντοπίηονται επίςθσ και βάςει τθσ διαφοράσ του χρόνου ζναρξησ (που επίςθσ δθμιουργεί διαφορά ςτο χρόνο άφιξθσ). Στισ υψηλζσ ςυχνότητεσ οι ιχοι εντοπίηονται βάςει διαφοράσ τησ ζνταςησ.

43 Ο εντοπιςμόσ του ήχου -3 Στα μικρά ηϊα με αυτιά το ζνα κοντά ςτο άλλο (ποντίκια), δεν μπορεί να γίνει διάκριςθ διαφοράσ φάςθσ ιχων χαμθλισ ςυχνότθτασ. Οι ιχοι υψθλισ ςυχνότθτασ εντοπίηονται διότι δθμιουργοφν θχθτικι ςκιά. Το μζγεκοσ του κεφαλιοφ του ηϊου κακορίηει τθν ικανότθτα εντόπιςθσ του τόνου ςε ςχζςθ με τθ ςυχνότθτα. Όςο μικρότερο είναι το κεφάλι του ηϊου, τόςο υψθλότερθ πρζπει να είναι θ ςυχνότθτα.

44

45 Η πορεία τησ ακουςτικήσ ϊςησ Κοχλίασ κοχλιακόσ πυρινασ κάτω διδφμια ζςω γονατϊδεσ ςϊμα ακουςτικόσ φλοιόσ Ο κοχλιακόσ πυρινασ δζχεται πλθροφορίεσ από το ομόπλευρο αυτί. Σε όλα τα υπόλοιπα ςτάδια οι πλθροφορίεσ προζρχονται και από τα δφο αυτιά. Η επιφάνεια του ακουςτικοφ φλοιοφ περιζχει ζναν τονοτοπικό χάρτη.

46

47 Διχωτική ακρόαςη Μζκοδοσ μελζτθσ τθσ εγκεφαλικισ αςυμμετρίασ για φωνθτικι επεξεργαςία (Kimura 1961, Bryden, 1963, κ.ά) Ταυτόχρονθ παρουςίαςθ δφο διαφορετικϊν ακουςτικϊν ερεκιςμάτων ςτα δφο αυτιά Πχ., παρουςίαςθ /ba/ ςτο Δ αυτί, /da/ ςτο Α αυτί: τι ακοφει καλφτερα το άτομο; Το πλεονζκτθμα του Δ αυτιοφ (Right Ear Advantage, REA): περιςςότερα ερεκίςματα από το Δ παρά από το Α αυτί

48 Διχωτική ακρόαςη

49 Διχωτική ακρόαςη: μηχανιςμόσ Ακουςτικό μινυμα προσ ςτο αντίκετο θμιςφαίριο: ιςχυρότερο Προσ το ομόπλευρο θμιςφαίριο: αναςτζλλεται από το αντίκετο θμιςφαίρο Α θμιςφαίριο και εξειδίκευςθ για τθ γλϊςςα Το ομόπλευρο μινυμα πρζπει να περάςει ςτο Α θμιςφαίριο μζςω του μεςολοβίου για να υποςτεί επεξεργαςία, κακυςτζρθςθ

50 Η κϊφωςη/ βαρηκοΐα

51 Νευροαιςθητήρια Προκαλείται από διαταραχζσ του κοχλία/ των τριχωτϊν κυττάρων/ του 8 ου κρανιακοφ νεφρου/ των κοχλιακϊν πυρινων. Συνικωσ μθ αναςτρζψιμθ. Εκ γενετήσ: κλθρονομικοφ τφπου, από ζκκεςθ τθσ μθτζρασ ςε τοξίνεσ, κτλ. Επίκτητη: από τοξόπλαςμα, ερυκρά, ζρπθτα, ανεπαρκι οξυγόνωςθ του εγκεφάλου, μόλυνςθ, μθνιγγίτιδα, ωτοτοξικζσ ουςίεσ (αντιβιοτικά κ.ά), κόρυβο, ςυςτθμικζσ πακιςεισ, τραυματιςμό, γιρανςθ, μθνιγγίτιδα, ςκλιρυνςθ κατά πλάκασ, ζκκεςθ ςε κόρυβο. Καταςτροφι τριχωτϊν κυττάρων του κοχλία Ιδιοπακισ = άγνωςτθ αιτιολογία.

52 Αγωγήσ Προκαλείται από διαταραχζσ του ζξω και μζςου ωτόσ. Παραδείγματα: ωτίτιδα, τυμπανοςκλιρυνςθ (από επανειλθμμζνεσ μολφνςεισ του μζςου αυτιοφ), κερί, ωτοςκλιρυνςθ, κτλ. Συνικωσ αναςτρζψιμθ.

53 Κεντρική Από βλάβθ ςτο ακουςτικό τμιμα του εγκεφαλικοφ ςτελζχουσ, τθσ ακουςτικισ οδοφ, ι του ακουςτικοφ φλοιοφ. Δυςκολίεσ ακουςτικισ αποκωδικοποίθςθσ μποροφν να παρατθρθκοφν ςτα πλαίςια φυςιολογικοφ ακουογράμματοσ. Δυςκολία ςτθν κατανόθςθ του λόγου. Επίκτθτθ (π.χ. τοξόπλαςμα, αςφυξία, ςκλιρυνςθ κατά πλάκασ, επιλθψία, αγγειακό εγκεφαλικό επειςόδιο) ι εκ γενετισ. Φλοιικι (φλοιϊδθσ) κϊφωςθ, λεκτικι κϊφωςθ Σφνδρομο Landau-Kleffner

54 db Κατηγοριοποίηςη βαθμοφ απϊλειασ < 26 Φυςιολογικι ακοι Ήπια ακουςτικι απϊλεια Μζςθ ακουςτικι απϊλεια Μζτρια ςοβαρι ακουςτικι απϊλεια Σοβαρι ακουςτικι απϊλεια > 90 Βακιά ακουςτικι απϊλεια Βάςει ακουομετρικισ εκτίμθςθσ με αζρινθ αγωγιμότθτα ςτα 500, 1000, & 2000 Hz. Υπολογίηεται μζςοσ όροσ βάςει των καλφτερων 2 από τισ 3 ςυχνότθτεσ. Η παραδοςιακι αυτι κατθγοριοποίθςθ δεν λαμβάνει υπ όψιν τισ υψθλζσ ςυχνότθτεσ, που δεν γίνονται αντιλθπτζσ ςε κορυβϊδεσ περιβάλλον.

55 Η αιθουςαία αίςθηςη Ημικφκλιοι ςωλήνεσ Ελλειπτικό κυςτίδιο («μικρή μήτρα») Σφαιρικό κυςτίδιο Λήκυθοι

56 Η αιθουςαία αίςθηςη -1 Οι αικουςαίοι υποδοχείσ είναι επίςθσ τροποποιθμζνοι απτικοί υποδοχείσ. Το αικουςαίο όργανο είναι υπεφκυνο για τθν αίςκθςθ τθσ ιςορροπίασ, τθσ επιτάχυνςθσ, τθν ανίχνευςθ τθσ κζςθσ και κίνθςθσ τθσ κεφαλισ. Είναι μθχανικι αίςκθςθ, όπωσ και θ ακοι. Ημικφκλιοι ςωλήνεσ Ελλειπτικό κυςτίδιο («μικρή μήτρα») Σφαιρικό κυςτίδιο

57 Η αιθουςαία αίςθηςη -2 Τα άκρα των 3 ημικφκλιων ςωλήνων ςυνδζονται με το ελλειπτικό κυςτίδιο. Κάτω από αυτό βρίςκεται το ςφαιρικό κυςτίδιο. Η λήκυθοσ βρίςκεται ςτθ ςφνδεςθ μεταξφ του κάκε ςωλινα και του ελλειπτικοφ κυςτιδίου.

58 Η αιθουςαία αίςθηςη -3 Οι υποδοχείσ ςτο ςφαιρικό και ελλειπτικό κυςτίδιο ανταποκρίνονται ςε κάκετεσ και οριηόντιεσ γραμμικζσ δυνάμεισ. Ελλειπτικό κυςτίδιο Σφαιρικό κυςτίδιο

59 Η αιθουςαία αίςθηςη -4 Οι 3 θμικφκλιοι ςωλινεσ είναι προςανατολιςμζνοι ςε διαφορετικά επίπεδα και καλφπτονται από τριχωτά κφτταρα. Ο κακζνασ ανιχνεφει τθν περιςτροφικι επιτάχυνςθ ςτθν εκάςτοτε διεφκυνςθ. Η επιτάχυνςθ τθσ κεφαλισ επιφζρει τθν απϊκθςθ των τριχωτϊν κυττάρων από τθν παχφρευςτθ ουςία. Λήκυθοσ Λήκυθοσ

60 Η αιθουςαία αίςθηςη -5 Οι ωτόλιθοι (ςωμάτια ανκρακικοφ αςβεςτίου) που βρίςκονται ςτουσ υποδοχείσ αυξάνουν τθν ευαιςκθςία τουσ ςτθν κίνθςθ. Όταν θ κεφαλι κλίνει προσ διαφορετικζσ κατευκφνςεισ οι ωτόλικοι απωκοφν διαφορετικζσ ομάδεσ τριχωτϊν κυττάρων και τισ διεγείρουν.

61 Ελλειπτικό κυςτίδιο Σφαιρικό κυςτίδιο Κυπζλιο Λήκυθοι