ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΟΜΗΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Σ..Ι.Τ.

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ «ΙΟΙΚΗΣΗ & ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΟΜΗΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Σ..Ι.Τ. Τριµελής Επιτροπή Αξιολόγησης Ιωάννης Ξενίδης, Λέκτορας (Επιβλέπων) Γλυκερία Καλφακάκου, Καθηγήτρια Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Καθηγητής ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΙΠΛ. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 7 ABSTRACT ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Εισαγωγή-Μεθοδολογία Έννοια Σ ΙΤ- Εµπλεκόµενοι φορείς ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σ ΙΤ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΑΦΟΡΩΝ ΠΑΡΑΛΛΑΓΩΝ ΤΟΥ - ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ Τι είναι οι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) Το σκεπτικό εφαρµογής των Σ ΙΤ Ιστορική Αναδροµή χρονολογίες σταθµοί Χαρακτηριστικά των Σ ΙΤ Χρηµατοδότηση του έργου και αποπληρωµή Ο ρόλος του ηµόσιου και του Ιδιωτικού Τοµέα Μορφές συµπράξεων Σχήµατα Σ ΙΤ Ανταποδοτικά Έργα Σ ΙΤ Μη Ανταποδοτικά Έργα Σ ΙΤ Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα Πλεονεκτήµατα για το ηµόσιο Πλεονεκτήµατα για τον ιδιωτικό τοµέα Μειονεκτήµατα εφαρµογής Σ ΙΤ Κρίσιµοι παράγοντες για την επιτυχία των Σ ΙΤ ΟΜΕΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΡΑΤΩΝ ΠΟΥ ΥΛΟΠΟΙΟΥΝ Σ ΙΤ Εισαγωγή... 42

3 4.2 Το παράδειγµα της Νότιας Αφρικής Ενίσχυση της οικονοµίας της «έγχρωµης» κοινότητας (Black economic empowerment) Η Μονάδα Σ ΙΤ O ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ Το παράδειγµα της Μ. Βρετανίας οµή Οργάνωση των PFI στη Μ. Βρετανία PPP και Τοπική Αυτοδιοίκηση στη Μ. Βρετανία Σχεδιάγραµµα διαδικασίας PPP/PFI Οφέλη από τη λειτουργία των Μονάδων Σ ΙΤ Ηµεροµηνίες ορόσηµο: (timeline) Το παράδειγµα της Πορτογαλίας Ίδρυση Μονάδας Σ ΙΤ στην Πορτογαλία Ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ Σχεδιάγραµµα διαδικασίας Σ ΙΤ έγκρισης Το παράδειγµα της Ινδίας Βασικές Αρχές Ελέγχου ενός Σ ΙΤ Βασικές Οδηγίες (Guidelines) Ο Ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ) Το παράδειγµα της Αυστραλίας Ο ρόλος της µονάδας Σ ΙΤ Εργαλεία µελέτης Το παράδειγµα της Βικτώρια Το παράδειγµα της Τζαµαϊκα Το παράδειγµα των Φιλιππίνων Ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ (ΒΟΤ Centre)... 83

4 4.9 Το παράδειγµα της Ελλάδας Νοµικό Πλαίσιο: Ο Νόµος 3389/ Αρµόδια ιοικητικά Όργανα Σ ΙΤ ιαδικασία Υλοποίησης Σ ΙΤ ιαδικασία Ανάθεσης Αξιολόγηση Ορθή υπαγωγή της Μονάδας Σ ΙΤ Συµπεράσµατα ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΟΜΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Σ ΙΤ - ΑΝΑ ΕΙΞΗ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ Σχέση µονάδας προγράµµατος Σ ΙΤ Μελέτη περιπτώσεων Συµπεράσµατα Σύνοψη επιτυχηµένων ή αποτυχηµένων µονάδων Σ ΙΤ ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΜΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Σ ΙΤ Εισαγωγή-σύνοψη Πρόταση οµής µηχανισµού του δηµόσιου τοµέα Προτάσεις Προτάσεις στη διαδικασία ένταξης ενός έργου Σ ΙΤ Προτάσεις ειδικότερα στη διαδικασία δηµοπράτησης (διαγωνισµός) Περιπτώσεις κακών εφαρµογών και η αντιµετώπισή τους µε τον προτεινόµενο µηχανισµό Το παράδειγµα του Μπανγκλαντές Το παράδειγµα της Κορέας Το παράδειγµα της Ελλάδας Μεµονωµένα παραδείγµατα έργων

5 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Περαιτέρω έρευνα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 3.1. Εναλλακτικές µορφές συµπράξεων µεταξύ ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (Πηγή:[1]) Πίνακας 3.2. Σύγκριση ανταποδοτικών και µη ανταποδοτικών έργων Σ ΙΤ Πίνακας 5.1: ράση και Αποτελέσµατα λειτουργίας Μονάδων ΡΡΡ, (Πηγή:[3]) ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 3.1: Λειτουργία Εταιρείας Ειδικού Σκοπού (Πηγή: [ 2]) Εικόνα 3.2: ιαδικασία ανταποδοτικών έργων. (Πηγή: [2]) Εικόνα 3.3: ιαδικασία µη ανταποδοτικών έργων. (Πηγή: [2]) Εικόνα 3.4. ιαφορές συµβάσεων ηµοσίων έργων µε συµβάσεις Σ ΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος (Πηγή: [1]) Εικόνα 4.1 : ιαδικασία διόρθωσης κυβερνητικών αστοχιών (Πηγή:[15]) Εικόνα 4.2: Παράγοντες για την επίτευξη Σ ΙΤ (Πηγή: [46]) Εικόνα 4.3: Παράγοντες για την επίτευξη Σ ΙΤ µε την συµµετοχή της έγχρωµης κοινότητας (Πηγή: [46]) Εικόνα 4.4: Κύκλος εργασιών υλοποίησης έργων Σ ΙΤ µε την συµµετοχή της έγχρωµης κοινότητας (Πηγή: [46]) Εικόνα 4.6: ιάγραµµα διαδικασίας Σ ΙΤ (ΡΡΡ/ PFI) (Πηγή : [1]) Εικόνα 4.7: Βασικό ιάγραµµα συνεργασίας Σ ΙΤ (PPP/PFI). (Πηγή [28]) Εικόνα 4.8: Βασικό διάγραµµα συνεργασίας Σ ΙΤ (µε την επίδραση της ΕΕΣ) (Πηγή: [29])... 61

6 Εικόνα 4.9: Σχηµατικό διάγραµµα βασικών συµµετεχόντων έργου µε δοµή Σ ΙΤ (ΡΡΡ / PFI), (Πηγή: [1]) Εικόνα 4.10: ιαδικασία υλοποίησης παραχώρησης έργου στην Πορτογαλία (Πηγή:[16]).. 70 Εικόνα 4.11: Αρχές έγκρισης έργων ανάλογα µε τον προϋπολογισµό του (Πηγή [36]) Εικόνα 4.12: Αρµόδια ιοικητικά Όργανα Σ ΙΤ (Πηγή:[2]) Εικόνα 4.13 : ιαδικασία Ανάθεσης Σ ΙΤ στην Ελλάδα (Πηγή:[2]) Εικόνα 5.1: Σχέση προγράµµατος έργων µε Σ ΙΤ µονάδας Σ ΙΤ (Πηγή: [3]) Εικόνα 6.1: Πρόταση δοµής δηµοσίου τοµέα στην υλοποίηση ενός έργου Σ ΙΤ

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα αποτελούν ένα χρήσιµο εργαλείο στον τοµέα της δηµιουργίας υποδοµών και της παροχής υπηρεσιών του ηµοσίου. Οι Συµπράξεις προσφέρουν στο ηµόσιο τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τα πλέον σύγχρονα µέσα για την παροχή δηµοσίων αγαθών προς τους πολίτες, εµπλουτίζοντας σηµαντικά το υφιστάµενο πλαίσιο δηµιουργίας υποδοµών και παροχής των υπηρεσιών του. Μέσα από τις Συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα θα µπορούν να δηµιουργούνται ταχύτερα, αποτελεσµατικότερα και µε χαµηλότερο δηµοσιονοµικό κόστος υποδοµές µε άµεσο θετικό αντίκτυπο στην αύξηση της παραγωγικότητας και θα βελτιώσουν αισθητά την καθηµερινή ζωή των πολιτών. Οι Σ ΙΤ εστιάζουν στην παροχή δηµόσιων υπηρεσιών µέσα από µία πιο εξειδικευµένη και αποτελεσµατική προσέγγιση που µπορεί να επιτύχει καλύτερα η ιδιωτική πρωτοβουλία, µέσα από µία καλά σχεδιασµένη σύµπραξη. Αποτελούν, λοιπόν, οι Σ ΙΤ έναν εναλλακτικό δρόµο για την επίτευξη του κατάλληλου µείγµατος κράτους και ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Για να επιτευχτεί αυτός ο στόχος πολλές κυβερνήσεις δηµιούργησαν µονάδες Σ ΙΤ. Έτσι οι µονάδες ιδρύθηκαν για να οριοθετήσουν το νοµικό πλαίσιο µεταξύ δηµόσιων και ιδιωτικών εταίρων παρέχοντας καλύτερη οικονοµική κάλυψη. Οι νέοι κανονισµοί που διέπουν ένα πρόγραµµα Σ ΙΤ απαιτούν την τριών θεµελιωδών κριτηρίων, όπως η προσφερόµενη αξία χρηµάτων, η βιωσιµότητα του έργου και η βέλτιστη διαχείριση του ρίσκου. Από τη µελέτη περιπτώσεων σε χώρες από όλο τον κόσµο διαπιστώθηκαν αποτυχίες στην εφαρµογή ενός προγράµµατος Σ ΙΤ εξαιτίας της έλλειψης ποιοτικής εφαρµογής αυτού, αδιαφάνειας αλλά και έλλειψης ανταγωνισµού στη ανάθεση ενός έργου, µη συνεργασίας των κρατικών µηχανισµών. Τέλος, κατατίθεται µία πρόταση για τη δοµή των µηχανισµών του δηµοσίου, τη σωστή λειτουργία καθώς και τη συνεργασία που πρέπει να υπάρχει µεταξύ τους για την υλοποίηση ενός προγράµµατος Σ ΙΤ.

8 ABSTRACT The Public-private-partnerships constitute a big reform in the sector of creation of infrastructures and provision of services of State, a reform the concretisation of which will contribute considerably to the development of Greek economy and society the next years. That is because the Public-private-partnerships offers to the State the possibility of exploiting the most modern means for the provision of public goods to the citizens, enriching considerably the existing frame of creation of infrastructures and provision of its services. Through the Public-private-partnerships infrastructures that will have direct positive impact on the increase of productivity and improve perceptibly daily life of citizens may be created more rapidly, more effectively and with lower budgetary cost. The Public-private-partnerships focus on the provision of public services through a more specialised and effective approach that can achieve better private initiative. For example, an infrastructure, through a well drawn cooperation, can be manufactured and functioned by a private individual. So the Public-private-partnerships are an alternative way for the best collaboration of state and private initiative. Many Governments creates PPP Units to achieve these targets. So, the PPP Unit was established to set clear rules for public and private partners, while providing better fiscal oversight. The new regulations on PPP Program now require that PPP Units meet three basic criteria which are feasibility, risk management and value for money. Moreover, the Units have to maximize the level of infrastructure spending through a responsible use of resources of both the public and private sectors. Trough the survey on case studies from all over the world, noticed some failures on the implementation of the PPP Program caused from reasons like the lack of high level commitment to quality PPP Program, lack of transparency and competition in procurement of capital works, lack of coordination in the machinery of Government. Finally, there is a proposal for the right structure in the machinery of Government and how all the agencies have to cooperate in the implementation of a PPP Program. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 8 από 137

9 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα(Σ ΙΤ) αποτελούν ένα χρήσιµο εργαλείο στον τοµέα της δηµιουργίας υποδοµών και της παροχής υπηρεσιών του ηµοσίου. Οι Συµπράξεις προσφέρουν στο ηµόσιο τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τα πλέον σύγχρονα µέσα για την παροχή δηµοσίων αγαθών προς τους πολίτες, εµπλουτίζοντας σηµαντικά το υφιστάµενο πλαίσιο δηµιουργίας υποδοµών και παροχής των υπηρεσιών του. Μέσα από τις Συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα µπορούν να δηµιουργούνται ταχύτερα, αποτελεσµατικότερα και µε χαµηλότερο δηµοσιονοµικό κόστος υποδοµές που έχουν άµεσο θετικό αντίκτυπο στην αύξηση της παραγωγικότητας και βελτιώνουν αισθητά την καθηµερινή ζωή των πολιτών [1]. Οι Σ ΙΤ εστιάζουν στην παροχή δηµόσιων υπηρεσιών µέσα από µία πιο εξειδικευµένη και αποτελεσµατική προσέγγιση που µπορεί να επιτύχει καλύτερα η ιδιωτική πρωτοβουλία. Για παράδειγµα, µία υποδοµή µπορεί, µέσα από µία καλά σχεδιασµένη σύµπραξη, να κατασκευαστεί και να λειτουργήσει από έναν ιδιώτη. Αποτελούν, λοιπόν, οι Σ ΙΤ έναν εναλλακτικό δρόµο για την επίτευξη του κατάλληλου µείγµατος κράτους και ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Στην Ελλάδα, οι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα αποτελούν µια καινοτοµία που έρχεται να συµπληρώσει το υφιστάµενο πλαίσιο των έργων µε συµβάσεις παραχώρησης, τα οποία κυρώνονται από τη Βουλή. Για ορισµένα έργα, όµως, ή δηµόσιες υπηρεσίες το κόστος δεν µπορούν να το επιβαρύνονται οι τελικοί χρήστες, αλλά το κράτος γενικότερα. Τέτοια έργα, όπως είναι οι υποδοµές σε νοσοκοµεία και σε σχολεία, µπορούν να κατασκευάζονται και να συντηρούνται µε ιδιωτικά κεφάλαια. Το ηµόσιο αναλαµβάνει την αποπληρωµή τους σε βάθος χρόνου και την παρακολούθηση της τήρησης των όρων από τον ιδιώτη των συµβατικών υποχρεώσεών του. Έτσι, επιτυγχάνεται η έγκαιρη και αποτελεσµατική απόδοση των έργων ή των υπηρεσιών στους πολίτες και προκύπτουν µεγάλα οφέλη για την οικονοµία γενικότερα. Έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις που παρά τη µακρά εφαρµογή των Σ ΙΤ σε ορισµένες χώρες και την πρόθεση των κρατών να εφαρµόσουν το θεσµό, Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 9 από 137

10 εξακολουθούν να εµφανίζονται προβλήµατα στην υλοποίηση µιας σύµπραξης, και τα έργα ή να ολοκληρώνονται σε µικρότερους ρυθµούς ή να εγκαταλείπονται. Λόγω της πληθώρας των ωφελειών που µπορεί να προκύψουν από την εφαρµογή των Σ ΙΤ σε ευρύτερους τοµείς έργων και υπηρεσιών (ΟΤΑ, σχολεία, νοσοκοµεία κλπ.),αλλά και των ζητηµάτων που ανακύπτουν όπως αναφέρθηκαν,στην παρούσα διπλωµατική εργασία γίνεται διεξοδική έρευνα, µέσω της µελέτης περιπτώσεων Σ ΙΤ (case study) σε χώρες από όλο τον κόσµο,για την άντληση συµπερασµάτων που καταλήγουν στην κατάθεση πρότασης για την απαιτούµενη δοµή του δηµοσίου τοµέα στην υλοποίηση έργων Σ ΙΤ. Η διάρθρωση της εργασίας είναι η εξής: Στο παρόν κεφάλαιο ορίστηκε, µέσω µιας µικρής εισαγωγής,ο στόχος της εργασίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναλυτικά η περιγραφή του φυσικού προβλήµατος, δηλαδή της απαιτούµενης δοµής του δηµοσίου, βάσει της βιβλιογραφίας µε κάποιες προτάσεις επίλυσής του. Προχωρώντας στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο τρόπος υλοποίησης Σ ΙΤ, τα πλεονεκτήµατα, τα µειονεκτήµατα καθώς και οι κρίσιµοι παράγοντες επιτυχίας αυτών. Ακολούθως στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση και ανάλυση της δοµής των µηχανισµών του δηµοσίου τοµέα είτε µε εµπειρία στην υλοποίηση Σ ΙΤ όπως η Μ. Βρετανία, η Ινδία, η Ν. Αφρική,η Αυστραλία, οι Φιλιππίνες, είτε χωρίς εµπειρία όπως η Τζαµάικα και η Ελλάδα. Επεκτείνοντας την έρευνα,στο πέµπτο κεφάλαιο γίνεται η συσχέτιση των δοµών του δηµοσίου τοµέα,(µονάδες Σ ΙΤ και άλλοι µηχανισµοί του δηµοσίου)µε την αποτελεσµατική υλοποίηση έργων Σ ΙΤ και καταγράφονται κάποια συµπεράσµατα. Συνθέτοντας τα ερευνητικά αποτελέσµατα στο έκτο κεφάλαιο γίνεται µια πρόταση δοµής του δηµοσίου φορέα,των παραγόντων που πρέπει να ληφθούν υπόψη και του τρόπου που θα πρέπει να συνεργάζονται µεταξύ τους οι φορείς και οι µηχανισµοί του δηµοσίου για την επιτυχή διαδικασία υλοποίησης ενός έργου Σ ΙΤ. Τέλος, στο έβδοµο κεφάλαιο κατατίθενται κάποια γενικότερα συµπεράσµατα και προτάσεις µε κυριότερη αυτή της προέκτασης και αξιοποίησης της εργασίας. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 10 από 137

11 2. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. 2.1 Εισαγωγή-Μεθοδολογία Σαν φυσικό πρόβληµα της παρούσας εργασίας αντιµετωπίζεται η διαµόρφωση της απαιτούµενης δοµής του δηµόσιου τοµέα για την υλοποίηση Σ ΙΤ. Για να µπορέσει όµως κάποιος να προτείνει µία λύση θα πρέπει πρώτα να προσεγγίσει την έννοια των Σ ΙΤ, για το πώς ερµηνεύονται,πώς εφαρµόζονται και ποιοι αρµόδιοι µηχανισµοί και φορείς παίρνουν µέρος στη υλοποίησή τους. Κατόπιν µε τη µελέτη περιπτώσεων που υπάρχει στη βιβλιογραφία διεθνώς πρέπει να εντοπιστούν τα στοιχεία που εφαρµόζονται σε χώρες που έχουν εµπειρία σε προγράµµατα Σ ΙΤ, αντλώντας χρήσιµα συµπεράσµατα για το τι και πώς πρέπει να εφαρµοστεί ενώ αντίστροφα, από τη µελέτη περιπτώσεων που δεν εφαρµόστηκαν σωστά και υπήρξαν λάθη και αστοχίες να καταδειχθούν κάποια παραδείγµατα προς αποφυγή. Η συγκριτική ανάλυση των παραδειγµάτων καλής και κακής εφαρµογής του θεσµού των Σ ΙΤ θα αναδείξει τις κρίσιµες απαιτήσεις ως προς τη δοµή και τη διάρθρωση του δηµόσιου τοµέα για την επιτυχή υλοποίηση Σ ΙΤ. Έτσι η τελική πρόταση θα παρουσιάζει το πώς πρέπει να λειτουργεί το δηµόσιο,µία κυβέρνηση γενικότερα, για τη σωστή υλοποίηση ενός προγράµµατος Σ ΙΤ. 2.2 Έννοια Σ ΙΤ- Εµπλεκόµενοι φορείς Όλο και περισσότερο καλλιεργείται η ιδέα να αναπτυχθούν και να εφαρµοστούν µορφές σύµπραξης τύπου Σ ΙΤ αναγνωρίζοντας την προοπτική εµφάνισης σηµαντικών ωφελειών τόσο για τους φορείς του ηµοσίου όσο και τους ιδιώτες. Τα πιο σηµαντικά οφέλη που µπορούν να προκύψουν για το δηµόσιο από τέτοιες µορφές σύµπραξης είναι τα ακόλουθα [2]:. υνατότητα χρηµατοδότησης πρόσθετων έργων και υπηρεσιών-καινοτοµία Μεταβίβαση κινδύνων στους ιδιωτικούς φορείς. Βελτίωση του επενδυτικού κλίµατος. Βελτίωση υποδοµών και παγίων - Ευελιξία. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 11 από 137

12 Παροχή υπηρεσιών µε συνολικά χαµηλότερο κόστος για το κράτος. Βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσµατικότητας των νέων υπηρεσιών. ιαφοροποίηση υπηρεσιών. Χρηµατοδότηση - Ανάπτυξη περισσότερων έργων -Ευρύτερα οικονοµικά οφέλη. Τεχνογνωσία Υπηρεσίες υψηλής ποιότητας Καλύτερη διοίκηση έργου. Αντίστοιχα ο ιδιωτικός τοµέας µπορεί να ωφεληθεί µε : Απόκτηση πρόσβασης σε µια νέα αγορά. Συµµετοχή σε έργα δηµοσίου και κοινή «ιδιοκτησία» επί των παγίων. Ελκυστικά περιθώρια κέρδους. Μεγάλης διάρκειας συµβάσεις. Η διερεύνηση των δοµών των κρατών, αυτών που υλοποιούν προγράµµατα Σ ΙΤ, η οποία θα παρουσιαστεί διεξοδικά σε επόµενο κεφάλαιο οδηγεί στο συµπέρασµα ότι όλα τα κράτη συγκλίνουν στην ύπαρξη µίας Μονάδας Σ ΙΤ (ΡΡΡ Unit), η οποία είτε απ ευθείας, είτε επικουρικά είναι υπεύθυνη για την εφαρµογή ενός προγράµµατος Σ ΙΤ. Μία επιτυχηµένη Μονάδα Σ ΙΤ (ΜΟΣ ΙΤ) θεωρείται ότι συνεισφέρει καθοριστικά στην πραγµατοποίηση ενός πετυχηµένου προγράµµατος Σ ΙΤ, γιατί αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν εναλλακτικό τρόπο χρηµατοδότησης που παρέχει κάποια οφέλη συγκυριακά. Είναι επένδυση στην τεχνολογία, στην καινοτοµία, στην εξέλιξη, στην υγιή συνεργασία µε τον ιδιώτη και όχι σε απλή µεταφορά ρίσκου και ευθυνών. Ίσως τελικά να είναι αυτός ο σηµαντικότερος ρόλος που προσπαθεί να παίξει µία µονάδα Σ ΙΤ καθώς και να : Προωθεί και να βελτιώνει ένα έργο. Να µπορεί να διαχειριστεί µεγάλο ενδεχοµένως αριθµό των έργων µε την παρεχόµενη ποιότητα να είναι το κυρίαρχο σηµείο το οποίο θα προσελκύσει και άλλα έργα. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 12 από 137

13 Προσπαθήσει να πείσει ότι επιτυγχάνονται τα θεµελιώδη κριτήρια µιας σωστά σχεδιασµένης Σ ΙΤ, η προσφερόµενη αξία χρηµάτων (value for money), η βιωσιµότητα του έργου (feasibility),η βέλτιστη (optimal) κατανοµή του ρίσκου. Έχει την εξουσιοδότηση από την κυβέρνηση να ασχολείται και να διαχειρίζεται πολλαπλής µορφής έργα σε πολλούς τοµείς (υγείας, εκπαίδευσης, µεταφορών) Για όλα αυτά πρέπει να υπάρχει: Αδιαµφισβήτητη αποδοχή από τους κρατικούς µηχανισµούς και την κοινή γνώµη του ιδιωτικού φορέα ως φορέα υλοποίησης καθώς και ότι η ύπαρξη µια µονάδας Σ ΙΤ θα µπορεί να λειτουργήσει θετικά ως και καταλυτικά. Ισχυρή πολιτική βούληση για να στηριχθεί και να υλοποιηθεί το πρόγραµµα των έργων Σ ΙΤ. Ανάγκη ύπαρξης συντονισµού µεταξύ των υπηρεσιών, των φορέων, των υπουργείων που θα έρχονται σε επαφή µε τη µονάδα Σ ΙΤ. Η κυβέρνηση ή εκάστοτε διοίκηση πρέπει να γνωρίζει τι ακριβώς θέλει και τι περιµένει από την λειτουργία της µονάδας Σ ΙΤ ώστε να της παρέχει και κάποιες επιπλέον αρµοδιότητες και «εξουσίες» για να αποφασίζει πιο ανεξάρτητα όποτε απαιτούνται αλλαγές και βελτιώσεις. Βέβαια,η παροχή εξουσίας πρέπει να συνοδεύεται και µε ξεκάθαρη εντολή για προώθηση και εκτέλεση σωστών και ολοκληρωµένων έργων,αλλιώς δηµιουργείται ένας φορέας µε στοιχεία συγκεντρωτισµού. Η σωστή λειτουργία µιας µονάδας Σ ΙΤ εξαρτάται και από άλλα δεδοµένα και πρώτα απ όλα από τη δυναµική και τη αποτελεσµατικότητα που έχει µία κυβέρνηση. Αποτελεί κλασικό ατόπηµα των κυβερνήσεων που, ενώ βλέπουν πως δε λειτουργούν σωστά κάποιοι φορείς και υπηρεσίες, αντί να τις αναδιατάξουν και να τις αναδιαρθρώσουν βρίσκοντας τα καλά τους σηµεία, απλώς ιδρύουν καινούργιους φορείς και υπηρεσίες που συνεχίζουν τα ίδια λάθη, αφού οι λόγοι αποτυχίας, λειτουργίας, και διαφθοράς δεν έχουν εκλείψει. Καταλήγοντας µπορεί να ειπωθεί ότι οι σηµαντικότερες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται για την εύρυθµη λειτουργία τόσο ενός προγράµµατος Σ ΙΤ, όσο και των µονάδων Σ ΙΤ,βάσει της µελέτης περιπτώσεων είναι[3]: Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 13 από 137

14 Η ξεκάθαρη κυβερνητική δέσµευση για την υλοποίηση ενός προγράµµατος Σ ΙΤ και η πολιτική βούληση για την στήριξή του. Η ύπαρξη διαφάνειας και συνθηκών υγιούς ανταγωνισµού στη ανάθεση ενός έργου. Συνεργασία µεταξύ των µηχανισµών της κυβέρνησης. Ξεκάθαρος ο επιµερισµός ευθυνών κράτους ιδιώτη καθώς και δηµιουργία κλίµατος εµπιστοσύνης. Προκειµένου να πληρούνται οι προδιαγραφές και να αντιµετωπιστούν οι δυσλειτουργίες στα έργα Σ ΙΤ, η παρούσα έρευνα καταλήγει στη διατύπωση πρότασης που αφορά στη σωστή δοµή που πρέπει να έχει ο δηµόσιος τοµέας για τη σωστή εκτέλεση ενός έργου Σ ΙΤ από τη σχεδίαση του και τη σωστή του δηµοπράτηση µέχρι και τη υλοποίηση του από τους εµπλεκόµενους φορείς,όπως αυτοί φαίνονται στο προτεινόµενο διάγραµµα. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 14 από 137

15 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σ ΙΤ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΑΦΟΡΩΝ ΠΑΡΑΛΛΑΓΩΝ ΤΟΥ - ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ. 3.1 Τι είναι οι Συµπράξεις ηµόσιου-ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) Οι Συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) είναι µακροχρόνιες συµβάσεις, οι οποίες συνάπτονται µεταξύ ενός δηµόσιου φορέα και ενός ιδιωτικού, µε σκοπό την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών. Σε µία Σ ΙΤ ο ιδιωτικός φορέας αναλαµβάνει το σύνολο ή µέρος του κόστους υλοποίησης του έργου και ένα σηµαντικό µέρος των κινδύνων που σχετίζονται µε την κατασκευή και τη λειτουργία του. Ο δηµόσιος τοµέας από την πλευρά του επικεντρώνεται στον καθορισµό των σχεδιαστικών, τεχνικών και λειτουργικών απαιτήσεων του έργου και αποπληρώνει τους Ιδιώτες είτε µε τµηµατικές καταβολές από την πλευρά του ηµοσίου συνδεδεµένες µε τη διαθεσιµότητα του έργου και την τήρηση των προδιαγραφών λειτουργίας του, είτε µε απευθείας καταβολές από τους τελικούς χρήστες [2], [6] Το σκεπτικό εφαρµογής των Σ ΙΤ Με τις Σ ΙΤ επιχειρείται η συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα στην υλοποίηση έργων ή στην παροχή υπηρεσιών, µε σκοπό όχι µόνο την εξασφάλιση πρόσθετων πόρων από τη µεριά του κράτους, αλλά και την αξιοποίηση προς όφελος των πολιτών, της τεχνογνωσίας και του ανθρώπινου δυναµικού που διαθέτει, των ικανοτήτων του να καινοτοµεί και να διαχειρίζεται αποτελεσµατικά σύνθετα έργα, συµβάλλοντας σε µεγαλύτερη ανάπτυξη και ευηµερία. Η ενίσχυση της ποιοτικής και ανταγωνιστικής παραγωγής χαρακτηρίζεται ως ανάπτυξη, άµεσο ζητούµενο υπό τις σηµερινές συνθήκες και συγκυρίες. Οι Συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) είναι ένα πάρα πολύ σηµαντικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Τα έργα Σ ΙΤ δεν συνιστούν ιδιωτικοποίηση. Ο δηµόσιος τοµέας διατηρεί ένα ισχυρό εποπτικό και ρυθµιστικό ρόλο, διασφαλίζει την αναπτυξιακή και κοινωνική διάσταση του έργου, αξιοποιεί τις συνέργειες µε τον ιδιωτικό τοµέα και µέσω των Σ ΙΤ γίνεται και µόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 15 από 137

16 Μέσα από τις Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα µπορούν να δηµιουργούνται ταχύτερα, αποτελεσµατικότερα και µε χαµηλότερο δηµοσιονοµικό κόστος υποδοµές που έχουν άµεσο θετικό αντίκτυπο στην αύξηση της παραγωγικότητας και βελτιώνουν αισθητά την καθηµερινή ζωή των πολιτών [1]. 3.2 Ιστορική Αναδροµή χρονολογίες σταθµοί Η δηµιουργία υποδοµών µε τη µέθοδο της παραχώρησης δεν αποτελεί σύγχρονη καινοτοµία στην παραγωγή δηµοσίων έργων. Αναφέρεται ως πρώτο έργο παραχώρησης η διαµόρφωση της διώρυγας τους Σουέζ, ενώ υπάρχουν αναφορές για ακόµη παλαιότερα έργα, γέφυρες και διώρυγες στη Γαλλία, η υδροδότηση του Παρισιού στον 18 ο αιώνα, σιδηροδροµικές και εταιρείες ενέργειας στην Αµερική,ο υπερσιβηρικός σιδηρόδροµος [4], [5]. Στην Ιταλία χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η σύσταση της πρώτης κατασκευής και εκµετάλλευσης αυτοκινητοδρόµων το 1922, για τον αυτοκινητόδροµο µεταξύ Milan και Laugh. Επίσης, στη Γαλλία και στην Ισπανία κατασκευάζουν και αναβαθµίζουν το οδικό τους δίκτυο µέσω της συνεργασίας των αρµοδίων κρατικών φορέων µε ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες αµείβονται µε τα έσοδα των διοδίων. Στις αρχές του 1980 πρώτη η Μ. Βρετανία προχώρησε στην εφαρµογή διάφορων τύπων Συµπράξεων ηµοσίου Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) σύµφωνα µε το οικονοµικό, κοινωνικό, θεσµικό της περιβάλλον, ενώ µέχρι τότε η χρηµατοδότηση της υποδοµής γινόταν από το κράτος ή τους δηµόσιους οργανισµούς. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η Αγγλία παραχώρησε την κατασκευή γεφυρών σε ιδιωτικές εταιρείες και το 1991 άρχισε η κατασκευή του πρώτου αυτοκινητόδροµου 30 µιλίων µε διόδια (shadow tolls),γύρω από την πόλη Birmingham [1]. Φυσικά, η απελευθέρωση της αγοράς στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης άνοιξε το δρόµο για την κατασκευή έργων υποδοµής µε παραχώρηση, µια µορφή Σύµπραξης ηµοσίου- Ιδιωτικού Τοµέα για την οποία θα γίνει αναφορά σε επόµενη ενότητα. Έτσι, για παράδειγµα στα τέλη του 1991, η σερβική κυβέρνηση υπέγραψε σύµβαση µε ιταλική ιδιωτική εταιρεία για την αυτοχρηµατοδότηση τµήµατος αυτοκινητόδροµου 60 περίπου χιλιοµέτρων. Η Τσεχία την ίδια περίοδο σχεδίασε την κατασκευή αυτοκινητοδρόµου από την Πράγα στη Γερµανία, ενώ η Ουγγαρία έχει προβεί ήδη στην πρώτη απόπειρα παραχώρησης για την υλοποίηση ενός τµήµατος αυτοκινητοδρόµου µε διόδια µήκους 43 χιλιοµέτρων. Σηµαντική δραστηριότητα στον Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 16 από 137

17 τοµέα των Σ ΙΤ παρουσιάζουν η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ακόµα νωρίτερα, ήδη από το 1963 στο Μεξικό, µια εταιρεία του δηµόσιου τοµέα σταδιακά κατασκεύασε έναν αυτοκινητόδροµο µε διόδια συνολικού µήκους χιλιοµέτρων. Αργότερα στα τέλη της δεκαετίας του '80, το Μεξικό προχώρησε στην κατασκευή και του υπόλοιπου οδικού δικτύου µε τη µέθοδο της παραχώρησης. Το ίδιο συνέβη και στην Αµερική στις αρχές της δεκαετίας του '90, όπου η Καλιφόρνια και η Βιρτζίνια προχώρησαν στη σύναψη συµβάσεων για πέντε δρόµους µε διόδια. Σήµερα πολλές πολιτείες έχουν ήδη προβεί σε θέσπιση νόµων, προκειµένου να κατοχυρωθεί η διαδικασία παραχώρησης [1]. Έτσι µε την πάροδο του χρόνου θεσπίστηκαν νόµοι και διατάξεις για την ενίσχυση του κλίµατος υπέρ µιας σύµπραξης,όπου κρίνεται απαραίτητο, αλλά και για τη δηµιουργία περιβάλλοντος ασφαλών επενδύσεων και υγιούς ανταγωνισµού. Σαν χρονολογίες σταθµοί θα µπορούσαν να θεωρηθούν οι κάτωθι: 1993: Λευκή βίβλος για την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση. 1997: Ανακοίνωση της Επιτροπής για τη χρηµατοδότηση των έργων του διευρωπαϊκού δικτύου µεταφορών µέσω κοινοπραξιών δηµόσιου -ιδιωτικού τοµέα 2000: Ερµηνευτική ανακοίνωση της ευρωπαϊκής επιτροπής σχετικά µε τις συµβάσεις παραχώρησης στο κοινοτικό δίκαιο 2001: Λευκή βίβλος µε τίτλο «Η ευρωπαϊκή πολιτική µεταφορών µε ορίζοντα το έτος 2010 : η ώρα των επιλογών» (COM (2001) 370 ) 2003: Κατευθυντήριες γραµµές για επιτυχείς κοινοπραξίες δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα ( Ε.Ε -Γ. περιφερειακής πολιτικής, 03/2003) 2003: Ανακοίνωση επιτροπής «Ανάπτυξη διευρωπαϊκού δικτύου µεταφορών: Καινοτόµος χρηµατοδότηση διαλειτουργικότητα τηλεδιοδίων (COM/2003/0132) 2003: Ανακοίνωση της Ε.Ε προς το συµβούλιο και το Ε.Κ. «Τα δηµόσια οικονοµικά στην ΟΝΕ» 2004: Ανακοινωθέν ΣΤΑΤ/04/18/ της EUROSTAT. 2004: Λευκή βίβλος για τις υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος (COM(2004) 374) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 17 από 137

18 2004: Οδηγία 2004/18 του ΕΚ και του Συµβουλίου, της 31/03/2004, περί συντονισµού των διαδικασιών σύναψης δηµόσιων συµβάσεων έργων, προµηθειών και υπηρεσιών. 2004: Πράσινη βίβλος για τις Σ ΙΤ και το κοινοτικό δίκαιο για τις δηµόσιες συµβάσεις και τις συµβάσεις παραχώρησης. 2005: Έκθεση για τη δηµόσια διαβούλευση για την πράσινη βίβλο για τις Σ ΙΤ και το κοινοτικό δίκαιο για τις δηµόσιες συµβάσεις και τις συµβάσεις παραχώρησης (SEC2005 (629)) 2005: Ν.3389/05(ΦΕΚ Α 232) Συµπράξεις ηµοσίου Τοµέα. 3483/06 (ΦΕΚ Α 169) Τροποποίηση και συµπλήρωση διατάξεων για χρηµατοδοτική µίσθωση (Άρθρο 16,παρ1). 3.3 Χαρακτηριστικά των Σ ΙΤ Στη µεγαλύτερη πλειοψηφία των περιπτώσεων, η επιλογή των ιδιωτών που αναλαµβάνουν ένα έργο Σ ΙΤ γίνεται µετά από δηµόσιο διαγωνισµό. Οι Σ ΙΤ υλοποιούνται µε συµβάσεις, στις οποίες περιγράφονται λεπτοµερώς όλες οι παράµετροι του έργου, τόσο κατά την περίοδο κατασκευής όσο και κατά την περίοδο λειτουργίας, καθώς και οι υποχρεώσεις τόσο του Ιδιωτικού όσο και του ηµόσιου τοµέα. Τα έργα που υλοποιούνται µε Σ ΙΤ επιστρέφονται στο ηµόσιο µετά από συγκεκριµένη περίοδο λειτουργίας, όπως αυτή ορίζεται στην εκάστοτε σύµβαση Χρηµατοδότηση του έργου και αποπληρωµή Με το πέρας του διαγωνισµού, ο υποψήφιος Ιδιωτικός Φορέας που επιλέγεται δηµιουργεί µία ανώνυµη Εταιρεία Ειδικού Σκοπού (ΕΕΣ), η οποία αναλαµβάνει, ανάλογα µε την περίπτωση [2]: την ολοκλήρωση των µελετών, την κατασκευή του έργου και είτε τη λειτουργία και εκµετάλλευση του, είτε τη συντήρησή του σύµφωνα µε τους όρους του διαγωνισµού. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 18 από 137

19 Η ΕΕΣ υπογράφει µε το ηµόσιο µια σύµβαση, µε την οποία ρυθµίζονται όλα τα θέµατα που αφορούν στο έργο και επίσης, εξασφαλίζει την χρηµατοδότησή του. Η χρηµατοδότηση προέρχεται, συνήθως, κατά ένα µικρό ποσοστό από τα ίδια κεφάλαια των ιδιωτών και κατά το µεγαλύτερο ποσοστό από δανειακά κεφάλαια. Η ΕΕΣ αναλαµβάνει την ευθύνη της υλοποίησης της υποδοµής του έργου (κατασκευή έργου, ανακαίνιση υφιστάµενων υποδοµών, εγκατάσταση εξοπλισµού κ.ά.) και της παροχής των συµφωνηµένων υπηρεσιών καθ όλη τη διάρκεια της σύµπραξης είτε µε ίδια µέσα, είτε µέσω επιλεγµένων υπεργολάβων που πληρούν τα κριτήρια της αναθέτουσας αρχής. Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνεται ο ρόλος που διαδραµατίζει µια Εταιρεία Ειδικού Σκοπού στην υλοποίηση ενός έργου. Εικόνα 3.1: Λειτουργία Εταιρείας Ειδικού Σκοπού (Πηγή: [ 2]) Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της, η ΕΕΣ εισπράττει τµηµατικές πληρωµές διαθεσιµότητας από το ηµόσιο ή/και τέλη από τους χρήστες, αποπληρώνει σταδιακά τα δάνεια των τραπεζών και, εφόσον έχει κέρδη, καταβάλλει µέρισµα στους µετόχους της, αναµένοντας µια εύλογη απόδοση στα ίδια κεφάλαια που έχει επενδύσει. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 19 από 137

20 3.3.2 Ο ρόλος του ηµόσιου και του Ιδιωτικού Τοµέα Σε µια Σ ΙΤ οι ρόλοι του ηµόσιου και του Ιδιωτικού Τοµέα είναι σαφώς ορισµένοι. Ο ηµόσιος Τοµέας αναλαµβάνει: τον καθορισµό του γενικού σχεδίου Σ ΙΤ. την αξιολόγηση της πρότασης του ιδιωτικού φορέα. την υποστήριξη εκτέλεσης του έργου. την παρακολούθηση της υλοποίησης του έργου και της τήρησης των συµβατικών υποχρεώσεων του Ιδιώτη. Ο Ιδιωτικός Τοµέας αναλαµβάνει: την εκπόνηση των µελετών σύµφωνα µε το γενικό σχέδιο της προκήρυξης. την κατασκευή του έργου. την εξασφάλιση της απαιτούµενης χρηµατοδότησης του έργου. τη διαχείριση και λειτουργία του έργου ή τη συντήρησή του. την επιστροφή στο ηµόσιο του έργου µετά τη λήξη της συµβατικής περιόδου. Η επιτυχία µιας Σ ΙΤ εξαρτάται από την αποτελεσµατική συνεργασία όλων των εµπλεκόµενων συντελεστών της, τόσο του Ιδιωτικού όσο και του ηµόσιου Τοµέα. Συγκεκριµένα, ο ιδιωτικός τοµέας περιλαµβάνει τις κατασκευαστικές εταιρείες, τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα, τις εταιρείες διαχείρισης, λειτουργίας και εκµετάλλευσης και τους συµβούλους. Αντίστοιχα, ο δηµόσιος τοµέας περιλαµβάνει κάποιο όργανο ελέγχου και έγκρισης, συνήθως µια επιτροπή, τις αναθέτουσες αρχές, την ειδική µονάδα Σ ΙΤ και το Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών Μορφές συµπράξεων Στη διάρκεια των τελευταίων 20 χρόνων εφαρµογής της συνεργασίας δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα σε διεθνές επίπεδο, αναπτύχθηκαν και δοκιµάστηκαν διάφορες µορφές (τύποι/µέθοδοι) Σ ΙΤ. Οι διαφορές µεταξύ τους προκύπτουν κυρίως από την κατανοµή των επιµέρους αντικειµένων και των σχετικών κινδύνων της συνεργασίας Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 20 από 137

21 µεταξύ των δύο πλευρών, αλλά και από το ποιος διατηρεί την κυριότητα των παγίων [1]. Πίνακας 3.1. Εναλλακτικές µορφές συµπράξεων µεταξύ ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (Πηγή:[1]) Επιλογή Χρηµατοδότη ση Λειτουργία & Συντήρηση Εµπορικός κίνδυνος Κυριότητα στοιχείου ιάρκεια (έτη) Σύµβαση παροχής υπηρεσιών ηµόσιο ηµόσιο & Ιδιώτης ηµόσιο ηµόσιο 1-2 Σύµβαση διαχείρισης Παραχώρηση (BOΤ/ΒΟΟΤ/κλ π) ηµόσιο Ιδιώτης ηµόσιο ηµόσιο 3-5 Ιδιώτης Ιδιώτης Ιδιώτης ηµόσιο PFI/DBFO Ιδιώτης Ιδιώτης ηµόσιο & Ιδιώτης ηµόσιο Ιδιώτης & Αποεπένδυση- Ιδιωτικοποίηση Ιδιώτης Ιδιώτης Ιδιώτης ηµόσιο Ιδιώτης & - Ενώ υπάρχουν αρκετές διαφορές, που σε µερικές περιπτώσεις είναι σηµαντικές, όλες οι µορφές Σ ΙΤ διατηρούν ένα ελάχιστο κοινό χαρακτηριστικό τόπο, που περιλαµβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: α) τη µακρά διάρκεια της έννοµης σχέσης, β) την ολική ή µερική ιδιωτική χρηµατοδότηση, συχνά µε πολύπλοκα σχήµατα, γ) τον πρωταρχικό ρόλο των ιδιωτικών φορέων, που διασφαλίζουν τις οικονοµικές παραµέτρους του έργου, σε αντιδιαστολή µε το ρόλο του δηµόσιου τοµέα, που διασφαλίζει το δηµόσιο συµφέρον κυρίως καθορίζοντας τους στόχους, την ποιότητα, την πολιτική τιµών κλπ. και δ) την κατανοµή κινδύνων µµεταξύ του δηµοσίου και των ιδιωτών. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 21 από 137

22 Οι περισσότερο διαδεδοµένες µορφές Σ ΙΤ και τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι [1]: 1. Συνεργασίες παροχής Υπηρεσιών (Service delivery partnership): Οι συνεργασίες αυτές αναπτύσσονται µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα και περιλαµβάνουν την παροχή µεµονωµένων υπηρεσιών από τον Ιδιωτικό τοµέα. Οι υπηρεσίες αυτές δεν σχετίζονται απλά µε την παροχή υπηρεσιών (π.χ. καθαρισµού ή εστίασης), που συνάπτονται µεταξύ ηµοσίου και Ιδιωτικών εταιριών για λόγους περιορισµού του κόστους, αλλά αναφέρονται στην παροχή ευρύτερων και πιο πολύπλοκων υπηρεσιών (outsourcing),που σχετίζονται µε µια συγκεκριµένη δραστηριότητα ή διαδικασία, όπως για παράδειγµα την παροχή ολοκληρωµένων υπηρεσιών διοίκησης, ή τα ολοκληρωµένα συστήµατα παροχής πληροφοριών. Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του τύπου σύµπραξης είναι η µεταφορά κάποιου µέρους του κινδύνου στον Ιδιωτικό τοµέα. Το ζητούµενο είναι η προµήθεια αγαθών ή υπηρεσιών προκαθορισµών προδιαγραφών. Ο τύπος αυτός σύµπραξης µπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί µορφή Σ ΙΤ, όταν δίνεται ιδιαίτερη σηµασία στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών και οι συµβάσεις έχουν διάρκεια τουλάχιστον 5 έτη. Ο ηµόσιος τοµέας έχει την ευθύνη και παρέχει την κύρια υπηρεσία, ενώ ο Ιδιωτικός φορέας, µέσω σχετικής επένδυσης, του παρέχει συγκεκριµένες επιµέρους λειτουργικές υπηρεσίες, έναντι µιας προσυµφωνηθείσας αµοιβής. 2. Σύµβαση ιαχείρισης (Management agreement): Ο ηµόσιος τοµέας µεταφέρει την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών λειτουργίας και συντήρησης στον Ιδιωτικό φορέα. Ο τελευταίος ενεργεί πάντα για λογαριασµό του ηµοσίου, λειτουργεί διοικητικά ανεξάρτητα και δεν έχει άµεση νοµική εξάρτηση από το ηµόσιο. Αµείβεται για την παροχή των υπηρεσιών και η αµοιβή αυτή µπορεί να είναι σταθερή ή να είναι σε συνάρτηση µε την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων, όπως για παράδειγµα τη βελτίωση της αποδοτικότητας. Η σύνδεση του συστήµατος πληρωµών µε την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων αποτελεί κίνητρο για τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Ωστόσο, οι δυσκολίες που εµφανίζονται στη προκειµένη περίπτωση έγκεινται στο καθορισµό των στόχων, στην παρακολούθηση και στην αξιολόγησή τους και στο γεγονός ότι η επίτευξη συγκεκριµένων στόχων µπορεί να µην εξαρτάται απόλυτα από την απόδοση του Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 22 από 137

23 Ιδιωτικού φορέα, αλλά να συνδέεται, για παράδειγµα, µε την πραγµατοποίηση επενδύσεων από το ηµόσιο τοµέα. 3. Σχεδιασµός, Κατασκευή, Χρηµατοδότηση, Λειτουργία (Design, Built, Finance, Operate DBFO): Πρόκειται για συµβάσεις, που συνάπτονται µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα για το σχεδιασµό, την κατασκευή, τη λειτουργία και τη χρηµατοδότηση νέων υποδοµών ή επενδυτικών σχεδίων. Ο Ιδιωτικός φορέας αναλαµβάνει την ευθύνη του σχεδιασµού, της κατασκευής, της λειτουργίας και της χρηµατοδότησης του παγίου και επανακτά την αξία των επενδυµένων κεφαλαίων από τις πληρωµές, που καταβάλλει το ηµόσιο για τις υπηρεσίες, που του παρέχονται κατά τη διάρκεια της σύµβασης, όσον αφορά τα µη ανταποδοτικά έργα. Στα ανταποδοτικά, η πληρωµή γίνεται από τους χρήστες. Στη λήξη της σύµβασης η ιδιοκτησία του παγίου µεταφέρεται στο ηµόσιο. Το µοντέλο DBFO είναι το βασικό µοντέλο συµβάσεων υποδοµών και ανάπτυξης παγίων του ηµοσίου µε ανάληψη πρωτοβουλιών για ιδιωτική χρηµατοδότηση, γνωστή ως µέθοδος Ρrivate Financial Iniative (PFI), όταν οι δυνατότητες παράπλευρης εµπορικής εκµετάλλευσης είναι καταρχήν άγνωστες και ενδεχοµένως περιορισµένες. 4. Παραχώρηση Εκµετάλλευσης (Concession): Πρόκειται για συµβάσεις όµοιες µε το DBFO, µε τη µόνη διαφορά ότι ο Ιδιωτικός φορέας αποπληρώνεται, για το κεφάλαιο που έχει επενδύσει, από την απευθείας χρέωση του τελικού χρήστη ή από τη χρέωση του χρήστη και εν µέρει, αλλά όχι αποκλειστικά, του ηµοσίου. Αυτός ο τύπος Σ ΙΤ εφαρµόζεται όταν υπάρχει επαρκής ζήτηση για το έργο ή τις υπηρεσίες, µε αποτέλεσµα τα έσοδα από την εκµετάλλευση του παγίου να διασφαλίζουν τη βιωσιµότητά του, χωρίς να υπάρχουν αντιδράσεις από την κοινή γνώµη για την εκµετάλλευση αυτή. Ως προς το περιεχόµενο της Σ ΙΤ, το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η εκχώρηση στον Ιδιώτη του δικαιώµατος εκµετάλλευσης των οικονοµικών εµπορικών δυνατοτήτων ενός ηµόσιου παγίου ή αγαθού, για µια προκαθορισµένη χρονική περίοδο. Στην περίπτωση αυτή ο ηµόσιος τοµέας µεταφέρει την πλήρη ευθύνη για την παράδοση των υπηρεσιών υποδοµής στον Ιδιωτικό τοµέα, µέσω διαδικασιών διαγωνισµών. Οι ευθύνες αυτές περιλαµβάνουν τόσο κάποιες τεχνικές εργασίες Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 23 από 137

24 (κατασκευή, λειτουργία, συντήρηση και επέκταση του συστήµατος), όσο και κάποιες χρηµατοοικονοµικές (συλλογή εσόδων, ανεύρεση κεφαλαίων) και διαχειριστικές εργασίες. Ο ηµόσιος τοµέας παραχωρεί στον Ιδιωτικό το πάγιο για µια περίοδο συνήθως ετών, αλλά η ιδιοκτησία του παγίου παραµένει στο ηµόσιο. Ο Ιδιωτικός τοµέας χρηµατοδοτεί το έργο και έχει την πλήρη ευθύνη για τη λειτουργία και την συντήρησή του. Ο ηµόσιος τοµέας έχει την ευθύνη να θέσει στόχους αποδοτικότητας, η επίτευξη των οποίων αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για τον Ιδιωτικό τοµέα για την ανάπτυξη καινοτοµικών τεχνολογικών λύσεων, αφού η βελτίωση της αποδοτικότητας συνδέεται άµεσα µε αύξηση των κερδών. Με τον όρο «Έργο Σύµβασης Παραχώρησης» (ΕΣΠ) αποδίδεται, γενικά, ένα πλαίσιο σύµπραξης µεταξύ του δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα (Public-Private-Partnership, Σ ΙΤ) στο πεδίο της δηµιουργίας και της διαχείρισης υποδοµών. Το πλαίσιο αυτό διαφοροποιείται από το αντίστοιχο της ιδιωτικοποίησης ως προς το ότι σχεδόν σ όλες τις περιπτώσεις δεν περιλαµβάνει την πλήρη ανάληψη των έργων από τον ιδιωτικό τοµέα αλλά την εκχώρηση τους κάτω από συγκεκριµένους όρους και για συγκεκριµένη χρονική περίοδο, εντός των οποίων είναι σαφής η κατανοµή των ρόλων και ευθυνών του κάθε συντελεστή υλοποίησης του έργου κατά τρόπο, ώστε τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δηµόσιος τοµέας να ωφελούνται από τη σύµπραξη, περιλαµβάνοντας διάφορες µορφές εφαρµογής που εκτείνονται από την ενοικίαση ως την πλήρη ιδιωτικοποίηση [4]. Το εύρος των δυνατών συµπράξεων µεταξύ του δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα καλύπτει πολλές περιπτώσεις, όπως: Κατασκευή, Ιδιοκτησία, Λειτουργία, Μεταβίβαση (Build, Own, Operate, Transfer ΒΟΟΤ): Πρόκειται για το πλέον διευρυµένο µοντέλο παραχώρησης, όπου ο Ιδιωτικός τοµέας καθίσταται υπεύθυνος για το σχεδιασµό, την κατασκευή, τη χρηµατοδότηση, τη λειτουργία, τη συντήρηση του έργου και αναλαµβάνει και τους εµπορικούς κινδύνους που σχετίζονται µε αυτό. Ο Ιδιωτικός φορέας έχει στην κυριότητά του το αγαθό καθ όλη τη διάρκεια της παραχώρησης και το επιστρέφει στο ηµόσιο στη λήξη της σύµβασης, συνήθως χωρίς πρόσθετο κόστος. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 24 από 137

25 Στη συνέχεια παρουσιάζονται διάφορες παραλλαγές των βασικών µοντέλων παραχώρησης, που διαφοροποιούνται ως προς το τρόπο συνεργασίας του Ιδιωτικού τοµέα µε το ηµόσιο, στις φάσεις κατασκευής και λειτουργίας [1],[4]. Κατασκευή, Λειτουργία, Μεταφορά (Build, Operate, Transfer ΒΟΤ): Στην περίπτωση αυτή τα ιδιωτικά κεφάλαια προσελκύονται νωρίς, πριν την κατασκευαστική περίοδο, κατά τη σύναψη της σύµβασης. Ο ιδιώτης ανάδοχος κατασκευάζει, µε βάση τις προδιαγραφές που έχει συµφωνήσει µε το δηµόσιο, συντηρεί και λειτουργεί το έργο για ένα προκαθορισµένο χρονικό διάστηµα και στην συνέχεια µετά την λήξη της περιόδου εκµετάλλευσης (παραχώρησης) µεταβιβάζει την λειτουργία του στο δηµόσιο. Στην κατασκευαστική περίοδο ο ιδιωτικός φορέας παρέχει τα απαιτούµενα κεφάλαια και ο ηµόσιος τοµέας εγγυάται την αγορά των παρεχοµένων υπηρεσιών, µετά την ολοκλήρωση της κατασκευαστικής περιόδου και τη θέση σε λειτουργία του παγίου. Η λειτουργική περίοδος πρέπει να έχει µεγάλη διάρκεια, ώστε ο ιδιώτης να µπορέσει να αναλάβει το κόστος κατασκευής και να αποκοµίσει και κάποιο κέρδος. Αυτό εξασφαλίζεται µε την αµοιβή που λαµβάνει, για την παροχή συγκεκριµένων υπηρεσιών στο χρήστη. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος για τµήµα ή το σύνολο της χρηµατοδότησης του έργου. Αυτή τη µορφή παραχώρησης, η οποία θεωρείται ως η πλέον διαδεδοµένη των υπολοίπων, υιοθετήθηκε στην Ελλάδα για την κατασκευή µεγάλων έργων υποδοµής, όπως το αεροδρόµιο «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ», η ΑΤΤΙΚΗ Ο ΟΣ, η υτική Περιφερειακή Λεωφόρος Υµηττού και η ζεύξη Ρίου Αντιρρίου. Σχεδιασµός, Κατασκευή Λειτουργία (Design, Build, Operate DBO): Πρόκειται για συµβάσεις, που συνάπτονται µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα και αφορούν στο σχεδιασµό, στην κατασκευή και στη λειτουργία υποδοµών. Ο ιδιωτικός φορέας αναλαµβάνει το σχεδιασµό και την κατασκευή του παγίου, το οποίο ωστόσο πρέπει να πληροί συγκεκριµένες προδιαγραφές, που τίθενται από το ηµόσιο (όπως αυτές περιλαµβάνονται και περιγράφονται αναλυτικά στις συµβάσεις µελέτης και κατασκευής). Επίσης ο ιδιωτικός φορέας είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία και τη συντήρηση του παγίου για µια προκαθορισµένη χρονική περίοδο, στο τέλος της οποίας επιστρέφει τη λειτουργία και τη συντήρηση του παγίου στο ηµόσιο. Η κατασκευή του παγίου χρηµατοδοτείται από τον Ιδιωτικό τοµέα. Με την ολοκλήρωση Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 25 από 137

26 της κατασκευής, το ηµόσιο αγοράζει από τον ιδιώτη το πάγιο αποκτώντας την ιδιοκτησία σε µια προσυµφωνηµένη τιµή. Κατασκευή, Μεταφορά, Λειτουργία (Build,Transfer, Operate - ΒΤΟ): Στη µέθοδο Β.Τ.Ο ο ιδιώτης σχεδιάζει, χρηµατοδοτεί και κατασκευάζει το έργο. Μετά την αποπεράτωσή του, η ιδιοκτησία του µεταβιβάζεται στο δηµόσιο, το οποίο στην συνέχεια συµφωνεί για τη µίσθωση του έργου στον εν λόγω ιδιώτη, για προκαθορισµένη χρονική περίοδο. Κατά τη περίοδο αυτή ο ιδιώτης διαχειρίζεται το έργο και εισπράττει τα έσοδα λειτουργίας του. Κατασκευή, Ιδιοκτησία, Λειτουργία, (Build, Own, Operate ΒΟΟ). Στην ανάπτυξη της µορφής Β.Ο.Ο. το δηµόσιο απευθύνεται στον ιδιωτικό τοµέα για την υλοποίηση ενός κοινωφελούς έργου. Χορηγεί στον ιδιώτη µακράς διάρκειας άδεια λειτουργίας, ο οποίος καθίσταται υπεύθυνος για την χρηµατοδότηση, το σχεδιασµό, την ανέγερση και την λειτουργία του έργου. Στη συγκεκριµένη πρακτική, ο ιδιώτης έχει την ιδιοκτησία του έργου, ενώ το δηµόσιο προσδιορίζει σαφώς τις προδιαγραφές λειτουργίας που αφορούν στις προσφερόµενες υπηρεσίες, τους κανόνες ασφάλειας και το ανώτατο επίπεδο τυχόν τελών χρήσης του έργου. (π.χ. διόδια). Σχεδιασµός, Κατασκευή, Εγγύηση, Λειτουργία (Design, Build, Guarantee, Operate - DBGO): Ο σχεδιασµός και η κατασκευή γίνεται από τον ιδιωτικό τοµέα, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του ηµόσιου τοµέα. Ο ιδιωτικός τοµέας είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία και συντήρηση του παγίου για µια προκαθορισµένη περίοδο, στο πέρας της οποίας το πάγιο επιστρέφει στο ηµόσιο. Η χρηµατοδότηση γίνεται από το ηµόσιο τοµέα για την κατασκευή, αλλά η ολοκλήρωση της κατασκευής εντός χρονοδιαγράµµατος και προϋπολογισµού διασφαλίζεται µε εγγύηση του ιδιωτικού τοµέα. Κατασκευή, Ενοικίαση Λειτουργία Μεταφορά (Build-Rent(Lease)-Operate- Transfer BR(L)OT). Παραλλαγή των περιπτώσεων BTO και BOT ως προς το γεγονός ότι η παραχωρησιούχος εταιρεία ενοικιάζει τα φυσικά στοιχεία του έργου επί των οποίων βρίσκεται η εγκατάσταση κατά τη χρονική περίοδο ισχύος της σύµβασης Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 26 από 137

27 παραχώρησης. Παραλλαγή αυτής της περίπτωσης είναι η σύµβαση Κατασκευή- Ενοικίαση-Λειτουργία-Μεταφορά (Build-Lease(Rent)-Transfer, BL(R)Τ όπου η εγκατάσταση ενοικιάζεται στο κράτος από την παραχωρησιούχο εταιρεία και τελικά περιέρχεται στην κυριότητα του µετά το τέλος της περιόδου ενοικίασης. Εκσυγχρονισµός-Ιδιοκτησία-Λειτουργία(Modernize-Own-Operate,MOO) Η περίπτωση αυτή αφορά υπάρχουσες υποδοµές για τις οποίες ανατίθεται ο εκσυγχρονισµός τους σε µια παραχωρησιούχο εταιρεία η οποία διατηρεί και την κυριότητα(ιδιοκτησία )τους. Εκσυγχρονισµός Λειτουργία Μεταφορά(Modernize-Operate-Transfer,MOT). Η περίπτωση αυτή είναι παρόµοια µε την προηγούµενη µε τη διαφορά ότι η παραχωρησιούχος εταιρεία δεν κατέχει τις υποδοµές αλλά τις επιστρέφει µετά το πέρας της σύµβασης παραχώρησης στον αρχικό ιδιοκτήτη. Άρα η δυνατότητα σύµπραξης του δηµοσίου µε τον ιδιωτικό τοµέα στην παραγωγή υποδοµών έχει πολλές µορφές οι οποίες παρουσιάζουν µεν πολλά κοινά χαρακτηριστικά µεταξύ τους διατηρώντας, ωστόσο και διακριτές διαφορές που διαµορφώνουν διαφορετικά νοµικά και οικονοµικά πλαίσια υλοποίησης ΕΣΠ. 3.4 Σχήµατα Σ ΙΤ Οι Συµπράξεις ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα αποτελούν ένα χρηµατοδοτικό εργαλείο υλοποίησης έργων και παροχής υπηρεσιών, το οποίο έχει εφαρµοσθεί διεθνώς µε πολλές εναλλακτικές µορφές. Ανάλογα µε την αντικείµενο της σύµπραξης, το είδος και το µέγεθος της εµπλοκής του ιδιωτικού φορέα σε αυτό και των κινδύνων που αναλαµβάνουν τα δύο µέρη, µπορούµε να διακρίνουµε τις συµπράξεις σε δύο βασικές κατηγορίες: σε ανταποδοτικά έργα Σ ΙΤ και σε µη ανταποδοτικά έργα Σ ΙΤ Ανταποδοτικά Έργα Σ ΙΤ Ως ανταποδοτικά έργα Σ ΙΤ νοούνται εκείνα τα έργα ή οι υπηρεσίες, στις οποίες πέρα από τη χρηµατοδότηση, το σχεδιασµό, την κατασκευή και τη συντήρησή τους, οι ιδιωτικοί φορείς αναλαµβάνουν και την εκµετάλλευσή τους. Από την εκµετάλλευση αυτή, µέσω της είσπραξης τελών από τους τελικούς χρήστες για τη χρήση του έργου ή της υπηρεσίας, οι ιδιωτικοί φορείς αποπληρώνουν την αρχική Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 27 από 137

28 χρηµατοδότηση και προσδοκούν στην εξασφάλιση εύλογου κέρδους. Το ύψος των τελών, οι προϋποθέσεις και ο τρόπος είσπραξής τους προσδιορίζονται µε ακρίβεια στη Σύµβαση Σύµπραξης που συνάπτεται µεταξύ του Ιδιωτικού Φορέα και της Αναθέτουσας Αρχής. Στην περίπτωση των ανταποδοτικών έργων Σ ΙΤ, οι ιδιωτικοί φορείς αναλαµβάνουν, εκτός από τους κινδύνους της χρηµατοδότησης και της κατασκευής, και τον κίνδυνο της ζήτησης - το εάν δηλαδή οι πολίτες θα κάνουν την προβλεπόµενη χρήση του έργου ή της υπηρεσίας - ώστε κατ επέκταση οι ιδιώτες να µπορέσουν να εισπράξουν τα προσδοκώµενα από την σύµπραξη έσοδα. Μετά το πέρας της συµβατικής περιόδου λειτουργίας το έργο µεταβιβάζεται στο ηµόσιο. Εάν το έργο δεν είναι πλήρως ανταποδοτικό, η βιωσιµότητα της επένδυσης µπορεί να υποστηριχθεί και µε τη χρηµατοδοτική συµβολή του ηµοσίου είτε µε εφάπαξ ποσό κατά την περίοδο κατασκευής, είτε µε τµηµατικές καταβολές κατά την περίοδο λειτουργίας. Στην εικόνα που ακολουθεί αποτυπώνεται η διαδικασία που ακολουθείται σε ανταποδοτικά έργα καθώς και η συµβολή όλων των συµµετεχόντων, σύµφωνα µε τον Συνοπτικό Οδηγό της Ειδικής Γραµµατείας Σ ΙΤ. Εικόνα 3.2: ιαδικασία ανταποδοτικών έργων. (Πηγή: [2]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 28 από 137

29 Συνήθη ανταποδοτικά έργα είναι τα συγκοινωνιακά έργα (λιµάνια, αεροδρόµια, σιδηρόδροµοι, σταθµοί αυτοκινήτων κλπ), περιβαλλοντικά έργα (ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση αποβλήτων), ενεργειακά έργα, έργα τουριστικής υποδοµής και θεµατικά πάρκα Μη Ανταποδοτικά Έργα Σ ΙΤ Ως µη ανταποδοτικά έργα Σ ΙΤ νοούνται εκείνα τα έργα ή οι υπηρεσίες, στις οποίες δεν υπάρχει το στοιχείο της εκµετάλλευσης για τους ιδιωτικούς φορείς. Πρόκειται ουσιαστικά για κοινωνικού χαρακτήρα υποδοµές ή υπηρεσίες, τις οποίες λειτουργεί το κράτος και απολαµβάνουν δωρεάν οι πολίτες. Σε αυτά τα έργα, οι ιδιώτες που αναλαµβάνουν την υλοποίησή τους αποπληρώνονται απ ευθείας από το κράτος, ενώ αναλαµβάνουν τους κινδύνους που σχετίζονται µε τη χρηµατοδότηση και την κατασκευή, όχι όµως και τον κίνδυνο της ζήτησης. Αντ αυτού, αναλαµβάνουν τον κίνδυνο της διαθεσιµότητας - δηλαδή, τη διαχείριση και συντήρηση της υποδοµής ή της υπηρεσίας ώστε να την καθιστούν διαθέσιµη, να διατηρούν, δηλαδή, τη λειτουργικότητά της σε σαφώς καθορισµένα από το δηµόσιο επίπεδα ποιότητας για όσο χρόνο ορίζει η σύµβαση σύµπραξης [2]. Οι τµηµατικές καταβολές του δηµοσίου ονοµάζονται πληρωµές διαθεσιµότητας (availability payments), καθώς για να καταβληθούν στο ακέραιο στον Ιδιωτικό Φορέα, αυτός πρέπει να διασφαλίζει την εύρυθµη λειτουργία και συντήρηση των υποδοµών ή των υπηρεσιών που προσφέρει. Σε αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή το επίπεδο ποιότητας των υπηρεσιών ή λειτουργικότητας των υποδοµών είναι χαµηλότερο από το οριζόµενο στη σύµβαση σύµπραξης, οι πληρωµές αυτές µειώνονται ανάλογα ή και αναστέλλονται έως ότου ο ιδιωτικός φορέας συµµορφωθεί µε τις υποχρεώσεις του και επιτύχει το ελάχιστο επίπεδο ποιότητας που απαιτεί η σύµβαση σύµπραξης. Μετά το πέρας της συµβατικής περιόδου λειτουργίας το έργο περιέρχεται στο ηµόσιο. Τα µη ανταποδοτικά έργα Σ ΙΤ είναι συνήθως, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, έργα κοινωνικού χαρακτήρα. Τέτοια έργα, είναι τα σχολεία, τα νοσοκοµεία, τα κτίρια δηµόσιων υπηρεσιών, η παροχή υπηρεσιών τηλεπικοινωνιών και µηχανογράφησης, καθώς και τα συγκοινωνιακά έργα µε χαµηλή ζήτηση (επαρχιακοί οδοί, δηµόσιες συγκοινωνίες κλπ) [2]. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 29 από 137

30 Στην εικόνα που ακολουθεί αποτυπώνεται η διαδικασία που ακολουθείται σε µη ανταποδοτικά έργα καθώς και η συµβολή όλων των συµµετεχόντων, σύµφωνα µε τον Συνοπτικό Οδηγό της Ειδικής Γραµµατείας Σ ΙΤ. Εικόνα 3.3: ιαδικασία µη ανταποδοτικών έργων. (Πηγή: [2]) Στο πλαίσιο µιας τέτοιας σύµπραξης, µπορεί να προκύψουν και εµπορικές ή άλλες χρήσεις από την εκµετάλλευση µέρους της υποδοµής ή της υπηρεσίας που θα υλοποιηθεί (π.χ. εκµετάλλευση των εµπορικών χώρων ενός κτιρίου στο οποίο στεγάζεται µία δηµόσια υπηρεσία). Στην περίπτωση αυτών των έργων, το ηµόσιο έρχεται να συµπληρώσει µε ετήσιες πληρωµές διαθεσιµότητας τα έσοδα της ΕΕΣ από την εκµετάλλευση των λοιπών χρήσεων, ώστε να αποπληρωθεί το έργο. Πρόκειται για τον ίδιο µηχανισµό πληρωµής, όπως στην πρώτη περίπτωση, που, όµως, χάρη στα πρόσθετα έσοδα από την εµπορική εκµετάλλευση µέρους της κύριας ή άλλων χρήσεων, το τίµηµα που τελικά καταβάλλεται από το ηµόσιο είναι µικρότερο. Στον Πίνακα που ακολουθεί γίνεται σύγκριση των ανταποδοτικών και µη ανταποδοτικών έργων Σ ΙΤ σύµφωνα και µε στοιχεία που ελήφθησαν από την Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ του Υπουργείου Οικονοµικών. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 30 από 137

31 Πίνακας 3.2. Σύγκριση ανταποδοτικών και µη ανταποδοτικών έργων Σ ΙΤ Χαρακτηριστικά έργων Ανταποδοτικά έργα Μη ανταποδοτικά έργα Αποπληρωµή επένδυσης Ιδιώτη Η αποπληρωµή της επένδυσης γίνεται µε χρέωση των τελικών χρηστών(αυτοκινητόδροµοι, λιµάνια, περιβαλλοντικά έργα) Οι τελικοί χρήστες καταβάλλουν τέλη Η αποπληρωµή της επένδυσης δεν µπορεί να γίνει µε χρέωση των τελικών χρηστών (σχολεία, νοσοκοµεία, δηµόσια κτίρια κλπ) Το ηµόσιο καταβάλει περιοδικές πληρωµές διαθεσιµότητας Επενδυτικός Κίνδυνος Υπολογισµός των εσόδων Υψηλότερος κίνδυνος Υψηλέςαποδόσεις κεφαλαίου, ανάλογες των κινδύνων που αναλαµβάνονται Βασίζεται στο συνολικό κόστος του έργου και προσδιορίζεται στη σύµβαση Το ύψος των τελών µπορεί να κυµαίνεται ανάλογα µε τις συνθήκες της σύµβασης. Χαµηλότερος κίνδυνος Τα έσοδα δεν επηρεάζονται από τη ζήτηση, αλλά από τη διαθεσιµότητα του έργου Έσοδα λειτουργίας βάσει τήρησης προδιαγραφών απόδοσης (χαµηλή ποιότητα υποδοµών ή υπηρεσιών οδηγεί σε χαµηλές πληρωµές και αντιστρόφως) Χαµηλότερες αποδόσεις κεφαλαίου ανάλογες των µικρότερων κινδύνων που αναλαµβάνονται Βασίζεται στο συνολικό κόστος της επένδυσης Η επένδυση αποπληρώνεται µε τµηµατικές πληρωµές µετά την έναρξη του έργου. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 31 από 137

32 Χρηµατοδοτική υποστήριξη ηµοσίου Ενδεχόµενη επιχορήγηση κατά τη διάρκεια κατασκευής. Ενδεχόµενη εγγύηση ελάχιστων εσόδων. Αποπληρωµή του έργου απ ευθείας από το δηµόσιο. Εµπορικές ή άλλες χρήσεις δύναται να µειώσουν την χρηµατοδοτική συµβολή του ηµοσίου. 3.5 Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα Όλο και περισσότερο αναπτύσσονται και εφαρµόζονται µορφές σύµπραξης τύπου Σ ΙΤ, αναγνωρίζοντας την προοπτική εµφάνισης σηµαντικών ωφελειών τόσο για τους φορείς του ηµοσίου όσο και τους ιδιώτες. Τα πιο σηµαντικά οφέλη που µπορούν να προκύψουν από τέτοιες µορφές σύµπραξης αναφέρονται στη συνέχεια: Πλεονεκτήµατα για το ηµόσιο Στη συνέχεια αναπτύσσονται εν συντοµία τα βασικά πλεονεκτήµατα που προκύπτουν για το δηµόσιο από την εφαρµογή µορφών σύµπραξης τύπου Σ ΙΤ. υνατότητα χρηµατοδότησης πρόσθετων έργων και υπηρεσιών - Καινοτοµία Το κράτος κεντρικά, αλλά και οι φορείς της αυτοδιοίκησης, οφείλουν να ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόµενες ανάγκες και απαιτήσεις των πολιτών για σύγχρονες ποιοτικές υποδοµές και υπηρεσίες. Η χρήση ιδιωτικών κεφαλαίων συµπληρωµατικών προς τα διαθέσιµα δηµόσια µπορεί να συµβάλλει στην ταχύτερη υλοποίηση των υποδοµών και υπηρεσιών αυτών. Τα έργα Σ ΙΤ έρχονται να λειτουργήσουν εντός του στρατηγικού σχεδιασµού κάθε φορέα, συµπληρωµατικά τόσο ως προς τα παραδοσιακά δηµόσια έργα - που σε καµία περίπτωση δεν περιορίζονται - αλλά και ως προς τις άλλες µορφές συνεργασίας κράτους και ιδιωτών, όπως τα µοντέλα των συµβάσεων παραχώρησης ή οι συνεργασίες των ΟΤΑ µε ιδιώτες που συνεχίζουν να εφαρµόζονται. Με τον τρόπο αυτό, το ηµόσιο µπορεί να υλοποιήσει και να προσφέρει στους πολίτες ταχύτερα περισσότερα έργα και υπηρεσίες. Μεταβίβαση κινδύνων στους ιδιωτικούς φορείς Η ενσωµάτωση - κατά περίπτωση - του σχεδιασµού, της χρηµατοδότησης, της κατασκευής και της λειτουργίας ενός έργου σε µία σύµβαση Σ ΙΤ και η µεταβίβαση Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 32 από 137

33 των αντίστοιχων κινδύνων στον ιδιωτικό τοµέα, δηµιουργούν κίνητρα για µεγαλύτερη επιµέλεια στην υλοποίηση του έργου. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση, αν όχι την εξάλειψη, των υπερβάσεων του κόστους κατασκευής και την έγκαιρη παράδοση των έργων. Επιπλέον, η ανάληψη από τους ιδιώτες της ευθύνης για συντήρηση των έργων οδηγεί σε ποιοτικότερες υποδοµές και υπηρεσίες προς τους πολίτες µε µεγαλύτερη λειτουργικότητα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους [2]. Βελτίωση του επενδυτικού κλίµατος Μέσα από τις Σ ΙΤ το δηµόσιο παρέχει τη δυνατότητα σε διάφορους φορείς και επενδυτές του ιδιωτικού τοµέα να συµµετέχουν σε αναπτυξιακά έργα, να αναπτύξουν καινοτοµίες και νέες δηµιουργικές δραστηριότητες. Ο µακροχρόνιος χαρακτήρας των συµβάσεων Σ ΙΤ δηµιουργεί εταιρίες µε προβλέψιµα έσοδα και οικονοµική σταθερότητα. Οι δράσεις αυτές ανατροφοδοτούν την αγορά, µε αποτέλεσµα τη συνολική βελτίωση της οικονοµίας [2]. Βελτίωση υποδοµών και παγίων - Ευελιξία. Οι µορφές αυτές σύµπραξης µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα µπορούν να αναπτυχθούν σε πολλούς βασικούς τοµείς υποδοµών - δραστηριότητας όπως η ύδρευση, η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι οδικοί άξονες, οι µεταφορές, τα νοσοκοµεία, τα σχολεία, οι φυλακές, η στέγαση γραφείων και υπηρεσιών, τα µουσεία κλπ, καθώς και στους τοµείς ανάπτυξης της ακίνητης περιουσίας του. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις βελτιώνεται η καινοτοµία, η ποιότητα και η ποσότητα των παραγόµενων αγαθών / υπηρεσιών / παγίων [2]. Παροχή υπηρεσιών µε συνολικά χαµηλότερο κόστος. Η καθαρή παρούσα αξία του συνολικού κόστους των παρεχοµένων υπηρεσιών µέσω συνεργασιών της µορφής Σ ΙΤ εφόσον το σχήµα και η σύµβαση έχουν δοµηθεί και εφαρµοσθεί σωστά, κατά κανόνα, είναι µικρότερη από το κόστος που επιβαρύνει το ηµόσιο όταν η προµήθεια των αντίστοιχων αγαθών ή υπηρεσιών γίνεται µε τον παραδοσιακό τρόπο. Παρότι µπορεί να υπάρξει επιπρόσθετο κόστος για τη χρηµατοδότηση του έργου µε Ιδιωτικά κεφάλαια, καθώς το κόστος δανεισµού του Ιδιωτικού τοµέα είναι συνήθως υψηλότερο από το κόστος δανεισµού του ηµοσίου, το κόστος αυτό µπορεί να αντισταθµιστεί από τις συνέργιες που αναπτύσσονται από το συνδυασµό σχεδιασµού, κατασκευής και λειτουργίας του έργου από τον ίδιο προµηθευτή. Οι συνέργιες αυτές µπορεί να οδηγήσουν σε µείωση του λειτουργικού Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 33 από 137

34 κόστους και του κόστους συντήρησης και στη βελτίωση του επιπέδου των παρεχοµένων υπηρεσιών (value for money), µε αποτέλεσµα το συνολικό κόστος ανάπτυξης και λειτουργίας του έργου να είναι µικρότερο από αυτό που προκύπτει από το συµβατικό τύπο προµηθειών. Η Ιδιωτική χρηµατοδότηση για την κατασκευή του έργου και η µεταφορά της ευθύνης της λειτουργίας στον Ιδιωτικό τοµέα έχει συνήθως ως αποτέλεσµα την αποφυγή υπερβάσεων κόστους και την τήρηση του χρονοδιαγράµµατος κατασκευής, παράγοντες που δύσκολα ελέγχονται στο συµβατικό τρόπο προµήθειας των αγαθών και των υπηρεσιών. Στην Εικόνα που ακολουθεί δίνονται οι διαφορές µεταξύ των συµβάσεων ηµοσίων έργων και των συµβάσεων Σ ΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος αυτών. Εικόνα 3.4. ιαφορές συµβάσεων ηµοσίων έργων µε συµβάσεις Σ ΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος (Πηγή: [1]). Βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσµατικότητας των νέων υπηρεσιών. Μέσω του επιµερισµού των κινδύνων στον φορέα εκείνο που µπορεί να τους χειριστεί καλύτερα και µε τη σύνδεση των πληρωµών για τις παρεχόµενες υπηρεσίες µε την αποδοτικότητα, οι συµβάσεις Σ ΙΤ µπορούν να αποτελέσουν ένα σαφές κίνητρο για την παράδοση των έργων εντός χρονοδιαγράµµατος και χωρίς υπερβάσεις κόστους και τη διασφάλιση της τήρησης των επιθυµητών προδιαγραφών των υπηρεσιών για όλη τη διάρκεια της σύµβασης. Το ηµόσιο καταβάλλει Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 34 από 137

35 ολόκληρο το ποσό των πληρωµών µόνο όταν οι παρεχόµενες υπηρεσίες καλύπτουν πλήρως το επιθυµητό επίπεδο και τις προδιαγραφές (µηχανισµός πληρωµών). Αντίθετα κατά τις Συµβάσεις του ηµοσίου, η συντήρηση και η λειτουργία του αγαθού εξαρτάται από τη διαθεσιµότητα των κεφαλαίων του προϋπολογισµού του ηµοσίου για τη συντήρηση και τη λειτουργία του αγαθού και από την αποτελεσµατική εφαρµογή σχετικών προγραµµάτων από φορείς που δεν έχουν πάντα την απαιτούµενη υποδοµή [1]. ιαφοροποίηση υπηρεσιών. Με την ανάπτυξη αυτών των µορφών σύµπραξης επιτυγχάνεται αύξηση του ανταγωνισµού και καθίσταται δυνατή η σύγκριση της ποιότητας και του κόστους παραγωγής των παρεχοµένων υπηρεσιών µε αντίστοιχες υπηρεσίες στην αγορά µε την θεσµοθέτηση βάσεων σύγκρισης (benchmarking), γεγονός που συµβάλλει στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της αποτελεσµατικότητας [1]. Χρηµατοδότηση - Ανάπτυξη περισσοτέρων έργων - Ευρύτερα οικονοµικά οφέλη. Με τη χρήση Ιδιωτικών κεφαλαίων για την κατασκευή και την ανάπτυξη έργων µπορεί να επιταχυνθεί το πρόγραµµα ανάπτυξης υποδοµών τηρώντας τις ηµόσιες δαπάνες στο προϋπολογισθέν κόστος, χωρίς υπερβάσεις και χωρίς ανάγκη για πρόσθετα κονδύλια. Με την ανάπτυξη και ολοκλήρωση ενός σηµαντικού αριθµού έργων σε περιόδους όπου υπάρχουν περιορισµοί στους κρατικούς προϋπολογισµούς, η ανάπτυξη συµβάσεων της µορφής Σ ΙΤ µπορεί να αποτελέσει κίνητρο για τον Ιδιωτικό τοµέα να συνεισφέρει στην αύξηση της απασχόλησης και στην ανάπτυξη της οικονοµίας [1]. Τεχνογνωσία Υπηρεσίες υψηλής ποιότητας Καλύτερη διοίκηση έργου. Με την εφαρµογή των µεθόδων αυτών επιτυγχάνεται µεταφορά τεχνογνωσίας στο ηµόσιο τοµέα µέσω της συνεργασίας του µε τον Ιδιωτικό τοµέα. Η ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών µε µορφή συµβάσεων Σ ΙΤ, µπορεί να είναι υψηλή σε σχέση µε αυτή που λαµβάνεται µε τον παραδοσιακό τρόπο, ως αποτέλεσµα του ανταγωνισµού, της καινοτοµίας, του κινήτρου της αποδοτικότητας και την προσχεδιασµένη συντήρηση για όλη τη διάρκεια ζωής του έργου [1]. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 35 από 137

36 3.5.2 Πλεονεκτήµατα για τον ιδιωτικό τοµέα Αντιστοίχως µε το ηµόσιο, στη συνέχεια αναπτύσσονται εν συντοµία τα βασικά πλεονεκτήµατα που προκύπτουν για τον ιδιωτικό τοµέα από την εφαρµογή µορφών σύµπραξης τύπου Σ ΙΤ. Συµµετοχή σε έργα δηµοσίου και κοινή «ιδιοκτησία» επί των παγίων. Ελκυστικά περιθώρια κέρδους. Μεγάλης διάρκειας συµβάσεις. Απόκτηση πρόσβασης σε µια νέα µεγάλη αγορά. Είναι σαφές ότι το µερίδιο στην αγορά αλλάζει και αφού αυτή µεγαλώνει µπορεί και η συµµετοχή του ιδιώτη να διευρυνθεί. υνατότητα εφαρµογής καινοτοµιών και νέων δηµιουργικών δραστηριοτήτων. Ο ιδιώτης µπορεί πλέον να δοκιµάσει και να εφαρµόζει ιδέες που έµεναν µόνο σε πειραµατικό στάδιο λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος αλλά και κατάλληλων συνθηκών εφαρµογής [44]. Αίσθησης σιγουριάς και ασφάλειας για επενδύσεις. Κλίµα συνεργασίας και φερεγγυότητας. Το δηµόσιο θέλοντας να υποστηρίξει µία σύµπραξη και να την οδηγήσει σε επιτυχία επιδεικνύει την πολιτική βούληση που αρµόζει,προσπαθώντας για τη δηµιουργία µηχανισµών οργάνωσης και λειτουργίας που παρέχουν διαφάνεια και υγιή ανταγωνισµό. Έτσι υπάρχει καλύτερη διοίκηση και δηµιουργία τρόπου σκέψης για µακρόπνοη και ειλικρινή σχέση µεταξύ ιδιώτη και κράτους Μειονεκτήµατα εφαρµογής Σ ΙΤ Η εφαρµογή µορφών σύµπραξης τύπου Σ ΙΤ, εκτός από πλεονεκτήµατα, έχει και ορισµένα µειονεκτήµατα, τα οποία συνοπτικά αναλύονται στη συνέχεια. Πολυπλοκότητα υλοποίησης. Οι δοµές Σ ΙΤ παρουσιάζουν αυξηµένη πολυπλοκότητα στην υλοποίηση τους λόγω των απαραίτητων θεσµικών αλλαγών καθώς και του σύνθετου πλέγµατος συµβάσεων που θα πρέπει να προβλέπουν κάθε πιθανό κίνδυνο και την αντιµετώπισή του ώστε να Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 36 από 137

37 επιτευχθεί ο επιµερισµός των κινδύνων σε εκείνα τα εµπλεκόµενα µέρη που έχουν την δυνατότητα να τους διαχειριστούν [6]. Υψηλά κόστη δόµησης σύµπραξης. Το κόστος που συνδέεται µε την ανάπτυξη τέτοιων µορφών σύµπραξης κατά το στάδιο της διαµόρφωσής τους, µπορεί λόγω πολυπλοκότητας να είναι αρκετά υψηλότερα από τα αντίστοιχα που προκύπτουν µε το συµβατικό τρόπο προµήθειας των παγίων και υπηρεσιών. Αυτό βεβαίως δεν σηµαίνει ότι το συνολικό κόστος του έργου θα είναι κατ ανάγκη υψηλότερο σε σχέση µε τον παραδοσιακό τρόπο προµήθειας έργων [1]. Υψηλότερα κόστη δανεισµού. Το κόστος δανεισµού του Ιδιωτικού φορέα είναι κατά κανόνα υψηλότερο από αυτό του ηµοσίου και δεδοµένου ότι ο ιδιωτικός φορέας επιδιώκει υψηλό ποσοστό δανεισµού το χρηµατοοικονοµικό κόστος του έργου επιβαρύνεται. Αυτό βεβαίως δεν σηµαίνει ότι το συνολικό κόστος του έργου θα είναι κατ ανάγκη υψηλότερο σε σχέση µε τον παραδοσιακό τρόπο προµήθειας έργων [1]. Μετατροπή Κατεξοχήν ηµοσίων Αγαθών σε Ιδιωτικά. Μέσω της αρχής του αποκλεισµού από την χρήση ενός έργου Σ ΙΤ, η οποία επιτυγχάνεται δια της επιβολής ενός αντιτίµου(πολλές φορές απαγορευτικού για κάποιες ασθενέστερες οικονοµικά κοινωνικές οµάδες). Υποκατάσταση και ιδιωτικοποίηση Προγράµµατος ηµοσίων (Π Ε) µε παράλληλη παραχώρηση νευραλγικών υποδοµών. Επενδύσεων Με την έλλειψη Π Ε απαξιώνεται και λειτουργία όλου του κρατικού µηχανισµού και έτσι οι διάφοροι φορείς και κυρίως οι δηµόσιες υπηρεσίες απαξιώνονται πλήρως. Τα έργα που πρέπει να γίνουν τελικά δε γίνονται και µε το φόβο(ή µε το πρόσχηµα) απαξίωσης και δυσλειτουργίας παραχωρούνται κάποιες βασικές υποδοµές στους ιδιώτες [7]. Έλλειψη ανταγωνισµού. Η ύπαρξη ανταγωνισµού µεταξύ των ιδιωτικών εταιρειών σε µια σύµβαση Σ ΙΤ, συµβάλλει στην ανάπτυξη καινοτοµικών λύσεων και στη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας στην παροχή υπηρεσιών. Ωστόσο το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 37 από 137

38 µπορεί να µην επιτευχθεί όταν δεν υπάρχουν συνθήκες ισχυρού ανταγωνισµού ή όταν ο ανταγωνισµός είναι περιορισµένος ή όταν ο αριθµός των ιδιωτών που µπορεί να παρέχει τις υπηρεσίες αυτές (έχει τις γνώσεις, την ικανότητα, τους πόρους) είναι µικρός. Έµµεσες δυσµενείς συνέπειες για την οικονοµία µιας χώρας είναι: η µεταφορά σηµαντικών ποσών στο εξωτερικό, αντί της ανάλωσής τους στην εσωτερική αγορά [8]. η αποδυνάµωση των κατασκευαστικών επιχειρήσεων κάθε βαθµίδας καθώς, συχνά, πολλά µικρά έργα συµπτύσσονται σε µεγάλα οι οποίες καλούνται πλέον να συµµετάσχουν στα έργα ως υπεργολάβοι των αναδόχων και µε όποιο κοµµάτι του αντικειµένου δεν θέλουν να κατασκευάσουν οι ίδιοι οι ανάδοχοι [8]. η αφαίρεση ενός σοβαρού τεχνικού αντικειµένου από τις δηµόσιες τεχνικές υπηρεσίες, οι οποίες, για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τους, µετατρέπονται σε γραφειοκρατικούς οργανισµούς, µε περαιτέρω δηµιουργία ολιγοπωλιακών καταστάσεων στον κλάδο των κατασκευαστών, µε συνέπεια την αύξηση του κόστους των δηµόσιων έργων και την εξάρτηση του ηµοσίου από ελάχιστο αριθµό µεγάλων εργοληπτικών εταιρειών [8]. η αποδυνάµωση των γραφείων µελετών, τα οποία µπαίνουν σε µια διαδικασία ανταγωνισµού, χωρίς όρους προκειµένου να εξασφαλίσουν την πρόσκαιρη επιβίωσή τους [8]. Άλλωστε αν και τα Σ ΙΤ αποτελούν ένα πειστικό µέσο για την κατασκευή έργων υποδοµής χωρίς την επιβάρυνση του δηµοσίου, δεν πρέπει να φαίνεται σαν ένα «δωρεάν γεύµα» για τους ιδιώτες που µε διάφορες τεχνικές, όπως την υπερχρέωση µε δυσανάλογα ποσά των εργασιών ή µε την σκόπιµη καθυστέρηση ώστε κάποιες φορές αυτές να µην τελειώνουν ποτέ, οδηγώντας τις συµπράξεις σε έναν φαύλο κύκλο δικαστικής διαµάχης, µε άµεσα θιγόµενο τον απλό πολίτη [9]. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι τα αρκετά από τα µειονεκτήµατα των Σ ΙΤ µπορούν να ελαχιστοποιηθούν µε το σωστό σχεδιασµό, τη σωστή διάρθρωση και υλοποίηση του έργου. Για παράδειγµα η αρχική µελέτη βιωσιµότητας θα πρέπει να τεκµηριώνει ότι το συνολικό οικονοµικό όφελος από µία τέτοια δοµή µπορεί να Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 38 από 137

39 υπερκαλύψει το υψηλότερο κόστος της δόµησης σύµπραξης και της χρηµατοδότησης (value for money) [1]. Τέλος έχει παρουσιαστεί το φαινόµενο εµπλοκής ή καθυστέρησης ενός έργου λόγω πολιτικών εµποδίων ή κάποιων αντιδράσεων τοπικών κοινωνιών που δεν είχαν εκτιµηθεί ή είχαν παραβλεφθεί. Οι τοπικοί παράγοντες πρέπει να υπολογίζονται σε ένα πρόγραµµα έργων υποδοµής ακόµα και αν δεν έχουν απ ευθείας ανάµιξη. Άλλωστε οι τοπικές αρχές παίζουν εν δυνάµει σηµαντικό ρόλο στις συµφωνίες µεταξύ εταίρων αφού αξιολογούν και λαµβάνουν πρωτοβουλίες στον έλεγχο της πορείας ενός έργου και κρίνουν και καθορίζουν την διακοπή ή την επέκταση µιας συµφωνίας Μάλιστα, όπως θα αναπτυχθεί και σε επόµενο κεφάλαιο, σε κάποιες χώρες στον προγραµµατισµό για ένα Σ ΙΤ αξιολογούνται και θεωρούνται σηµαντικές οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ κυβερνητικών αξιωµατούχων και µελών τοπικών αρχών και οργανώσεων [9]. 3.6 Κρίσιµοι παράγοντες για την επιτυχία των Σ ΙΤ. Για να µπορέσουµε να έχουµε όσο πιο πολλά οφέλη από τη συνεργασία των δύο πλευρών πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κάποιες παράµετροι και να πληρούνται και κάποιες απαιτήσεις. Έτσι και από τη µεριά του το ηµόσιο ελέγχει παράγοντες και καθορίζει κριτήρια για τη εξυγίανση και επιτυχή ανάπτυξη των Σ ΙΤ, όπως φαίνεται παρακάτω [1], [2]: Καθορισµός πολιτικών προτεραιοτήτων σε σχέση µε τα προς ανάπτυξη έργα. έσµευση του σε αυτές τις µορφές σύµπραξης. Συντονισµός µεταξύ των ηµοσίων υπηρεσιών και φορέων. Ικανότητα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που έχουν οι συµβάσεις αυτής της µορφής (διαπραγµατεύσεις, παρακολούθηση, έλεγχος, αξιολόγηση). Προσέλκυση ενδιαφέροντος της αγοράς (βιωσιµότητα και ελκυστικότητα έργων). Οικονοµική βιωσιµότητα (affordability) του έργου από τη πλευρά του ηµοσίου. Περιβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσεται το έργο. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 39 από 137

40 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έργου. ιάρκεια της σύµβασης. Τυποποίηση για περιορισµό του κόστους και καθορισµός αποτελεσµατικών διαδικασιών προµηθειών. Αντίστοιχα µε προηγουµένως, υπάρχουν και παράγοντες που καθορίζονται από το ηµόσιο σε άµεση όµως συνεργασία µε τον ιδιώτη: Επαρκής χρηµατοδότηση για την ολοκλήρωση των έργων. Συµβατότητα των συµβάσεων µε το ισχύον νοµοθετικό και θεσµικό πλαίσιο. όµηση και ιαχείριση συµβάσεων (καθορισµός ελαχίστων προδιαγραφών, µηχανισµοί πληρωµών κλπ). Προσδιορισµός, αποτελεσµατική διαχείριση και κατάλληλος επιµερισµός κινδύνων. Τεχνογνωσία και εµπειρία. Αποτελεί κύριο µέληµα του ηµοσίου η δηµιουργία περιβάλλοντος υγιούς και ειλικρινούς συνεργασίας µεταξύ των δύο πλευρών. Ζητούµενο είναι η διαφάνεια, το αξιοκρατικό σύστηµα επιλογής προσφορών καθώς και η ισότιµη και ισοβαρής συµµετοχή στων εταίρων. Επίσης, επειδή απαιτείται ειδική νοµοθεσία καθώς και νέο, πιο ειδικευµένο οικονοµικό και θεσµικό πλαίσιο πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος του δηµοσίου µε δηµιουργία ίσως νέων υπηρεσιών πιο ευέλικτων και µε υψηλότερο βαθµό κατάρτισης και στελέχωσης αυτών µε επιστηµονικό προσωπικό είτε µε µορφή προσλήψεων νέων επιστηµόνων είτε µε την επιµόρφωση του ήδη υπάρχοντος ανθρωπίνου δυναµικού και όχι απαξίωσης αυτού. Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι η συνεργασία µε ειδικευµένες οµάδες και το τεχνικό οικονοµικό επιµελητήριο είναι πλέον επιβεβληµένη στη σηµερινή εποχή της εξειδίκευσης. Το θεσµικό, νοµικό και εφαρµοστικό πλαίσιο συµπράξεων δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα έχει ως αφετηρία την περιφερειακή πολιτική και τις ειδικές τοπικές ανάγκες. Από την πλευρά του δηµόσιου τοµέα, που περιλαµβάνει την τοπική αυτοδιοίκηση, βασικός σκοπός ενός σχήµατος τύπου Σ ΙΤ για τη διαχείριση ενός έργου, είναι µε την ευρεία έννοια η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο ιδιωτικός Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 40 από 137

41 τοµέας για τη βελτίωση των υπηρεσιών αλλά και του κόστους των παρεχόµενων από το κράτος ή το δήµο υπηρεσιών προς τους πολίτες. Για το λόγο αυτό οι συµπράξεις συνοδεύονται από µέτρα ή απαιτήσεις, από την πλευρά του δηµόσιου τοµέα, που αφορούν [10]: Την παροχή υπηρεσιών και όχι την απόκτηση παγίων στοιχείων. Τον καθορισµό των αναγκών βάσει των επιχειρησιακών δεδοµένων και όχι σε συνάρτηση µε τις εισροές. Την αµοιβή του ιδιωτικού τοµέα ανάλογα µε το βαθµό και την ποιότητα των παραχθεισών υπηρεσιών. Την επιλογή προσέγγισης που βασίζεται στο σύνολο του κύκλου ζωής του έργου. Τη χρησιµοποίηση της αρχής ότι κάθε κίνδυνος πρέπει να υπόκειται στη διαχείριση του συµβαλλόµενου µέρους που διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα. Την υποχρέωση του ιδιώτη εταίρου να συγκεντρώσει µέρος της απαιτούµενης χρηµατοδότησης εφόσον είναι σαφές ότι η χρηµατοδότηση γενικά µπορεί να αντισταθµιστεί. Την αξιοποίηση διαφόρων ειδών αµοιβής. Τα κύρια µεταβλητά χαρακτηριστικά είναι ο βαθµός του ελέγχου του ιδιωτικού τοµέα και η εµπλοκή του στη χρηµατοδότηση. εν υπάρχει συγκεκριµένο γενικό µοντέλο, όπως δεν υπάρχουν και σαφείς εφαρµοστικές οδηγίες. Η καταλληλότητα κάθε µοντέλου αξιολογείται κατά περίπτωση. Κάθε έργο σκιαγραφεί το καταλληλότερο γενικό σχήµα σύµπραξης που µε τη σειρά του εξειδικεύεται µε τη θεώρηση των επιχειρησιακών απαιτήσεων και των αντίστοιχων τεχνικών και οικονοµικών προδιαγραφών [11],[12], [48]. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 41 από 137

42 4. ΟΜΕΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΡΑΤΩΝ ΠΟΥ ΥΛΟΠΟΙΟΥΝ Σ ΙΤ 4.1 Εισαγωγή Η ανάλυση των µηχανισµών των δοµών, κάποιων απ αυτών των κρατών, που υλοποιούν προγράµµατα Σ ΙΤ οδηγεί στο συµπέρασµα ότι σε όλες τις περιπτώσεις έχει ιδρυθεί και οργανωθεί µια Μονάδα Σ ΙΤ η οποία είτε είναι άµεσα αρµόδια για την εφαρµογή ενός προγράµµατος Σ ΙΤ, είτε λειτουργεί επικουρικά σε άλλες µονάδες που εκπονούν ένα τέτοιο πρόγραµµα. Μια επιτυχηµένη Μονάδα Σ ΙΤ θεωρείται βασική προϋπόθεση στην πραγµατοποίηση ενός πετυχηµένου προγράµµατος Σ ΙΤ. Σύµφωνα µε όσα αναφέρθηκαν αναλυτικά στο κεφάλαιο 3 ένα καλό οργανωµένο και εκτελεσµένο πρόγραµµα έργων µε Σ ΙΤ έχει συγκεκριµένες προδιαγραφές και παρέχει συγκεκριµένα οφέλη. Οι Σ ΙΤ δεν πρέπει να αποτελούν εργαλεία λογιστικής διαχείρισης ή µεταφοράς κινδύνων και ευθυνών, αλλά µέσα επένδυσης στην τεχνολογία, στην καινοτοµία και στην υγιή συνεργασία µε τον ιδιώτη. Αυτός είναι τελικά ο ρόλος που αναλαµβάνει να παίξει µία µονάδα Σ ΙΤ [13], όπως επίσης και: Να προωθεί ένα έργο. Να µπορεί να διαχειριστεί το µεγάλο ενδεχοµένως αριθµό των έργων µε την παρεχόµενη ποιότητα να είναι το κυρίαρχο σηµείο προσέλκυσης επενδυτών για µελλοντικά έργα. Να διασφαλίζει την επιτυχία των θεµελιωδών κριτηρίων ενός σωστά σχεδιασµένου έργου Σ ΙΤ, όπως η προσφερόµενη αξία χρηµάτων (value for money), η ικανότητα χρηµατοδότησης του έργου (Affordability) και η βέλτιστη (Optimal) κατανοµή του ρίσκου [13]. Να έχει την εξουσιοδότηση από την κυβέρνηση να ασχολείται και να διαχειρίζεται πολλαπλής µορφής έργα σε πολλούς τοµείς (π.χ. υγείας, εκπαίδευσης, µεταφορών) όπου είναι πολύ πιθανή η συνεργασία πολλών τµηµάτων, υπουργείων, κλπ. Αυτό άλλωστε ξεχωρίζει και αναδεικνύει µία Μονάδα Σ ΙΤ σε σχέση µε οµάδες ευθύνης για έργα Σ ΙΤ που µπορούν να συσταθούν σε υπουργεία και φορείς. Αυτές οι οµάδες έχουν ad hoc λόγους ύπαρξης, ενώ µια Μονάδα Σ ΙΤ έχει µόνιµο χαρακτήρα. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 42 από 137

43 Παρατηρώντας διεθνώς εντοπίζεται η πολυπλοκότητα αλλά και η ποικιλία του ρόλου µιας Μονάδας Σ ΙΤ που πέρα από τον τεχνοκρατικό και συµβουλευτικό της χαρακτήρα µπορεί να λειτουργεί και ως κέντρο εύρεσης και διαχείρισης πόρων, αναπτύσσοντας και δικιά της παράλληλη δράση πιο αυτόνοµα (π.χ. η µονάδα Ρ3 στον Καναδά) [14]. Πολλές Μονάδες Σ ΙΤ παρέχουν συµβουλές, έως και χρηµατοδότηση σε υπηρεσίες ή διεθνείς εταιρείες που αναπτύσσουν ανάλογα έργα. Στις περιπτώσεις αυτές συνήθως απασχολείται το προσωπικό της µονάδας αλλά είναι δυνατή και η συνεργασία µε εξωτερικούς συνεργάτες, καθώς οι εργασίες που αναλαµβάνει η Μονάδα αµείβονται αυτοτελώς. Ένα κρίσιµο ερώτηµα που πρέπει να απαντηθεί είναι η σχέση µεταξύ των Μονάδων Σ ΙΤ και των υπηρεσιών του κράτους. Η απάντηση που δίνεται σ αυτό το ερώτηµα φαίνεται χαρακτηριστικά στο σχήµα4.1,για το πώς διορθώνονται, µε την παρέµβαση των µονάδων Σ ΙΤ,οι κυβερνητικές αστοχίες. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πολλά τµήµατα µιας κυβέρνησης (π.χ. υπουργεία) συστήνουν τις δικές τους οµάδες ευθύνης για έργα Σ ΙΤ. Αυτή η πρακτική εξυπηρετεί εκείνους τους φορείς που υλοποιούν πολλά έργα Σ ΙΤ όπως, για παράδειγµα, στη Μ. Βρετανία η Υπηρεσία Φυλακών (Prison Service) ή η εταιρεία Αυτοκινητοδρόµων (Highways Agency) που διαθέτουν τις δικές τους οµάδες ευθύνης για έργα Σ ΙΤ. Αντίστοιχα, όµως, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην ίδια χώρα, καθώς δεν υλοποιεί µεγάλο πλήθος έργων Σ ΙΤ δεν διαθέτει ανάλογες οµάδες και εποµένως εξυπηρετείται από την κεντρική διοίκηση, δηλαδή τη Μονάδα Σ ΙΤ της χώρας[13]. Τέλος, συχνά, οι Μονάδες Σ ΙΤ παίζουν καθοριστικό ρόλο στην τελική έγκριση ενός έργου Σ ΙΤ από τις αρµόδιες κρατικές υπηρεσίες, κυρίως µε έµµεσο τρόπο, καθώς η Μονάδα δεν έχει απευθείας το δικαίωµα έγκρισης (π.χ. στη Νότιο Αφρική η Μονάδα Σ ΙΤ υποχρεώνεται από το Υπουργείο Οικονοµικών στο οποίο υπάγεται, να αξιολογεί όχι όµως και να εγκρίνει ένα έργο στην έναρξή του, στη διαδικασία των προσφορών και, τέλος, πριν την υπογραφή της σύµβασης [14]. Στο ερώτηµα γιατί οι κυβερνήσεις ιδρύουν Μονάδες Σ ΙΤ, µπορεί να θεωρηθεί ότι αυτές αναπληρώνουν τις αδυναµίες της κυβέρνησης στη διαχείριση προγραµµάτων Σ ΙΤ ή στα «κυβερνητικά λάθη» και, προφανώς, κάθε χώρα και κάθε κυβέρνηση έχουν τις δικές τους αδυναµίες. Εποµένως, γίνεται κατανοητό ότι ο σχεδιασµός µιας Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 43 από 137

44 Μονάδας Σ ΙΤ πρέπει να είναι διαφορετικός σε κάθε χώρα ώστε να προσαρµόζεται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της λειτουργώντας ως «το κατάλληλο φάρµακο για την κάθε αρρώστια» [3] Στην εικόνα 4.1 που ακολουθεί, βλέπουµε επίσης και πόσο εξυγιαντικά µπορεί να λειτουργήσει µια Μονάδα Σ ΙΤ στην αντιµετώπιση κυβερνητικών λαθών στην υλοποίηση έργων Σ ΙΤ (µε την υπόθεση ότι όλες οι λειτουργίες είναι επιτυχηµένες). Κυβερνητικές Λειτουργίες Κυβερνητικές Αποτυχίες ιορθωτικές Κινήσεις Πολιτική και Στρατηγική των Σ ΙΤ Φτωχά Κίνητρα Έλεγχος ποιότητας Ταυτότητα και Σκοπός έργου Έλλειψη Συνεργασίας Πολιτική συνεργασίας και ποιότητας Ανάλυση Ανεξάρτητων Έργων ιαχείριση ιεργασιών Έλλειψη Ικανότητας Υψηλά κόστη ιενεργειών Έλλειψη Πληροφόρησης Τεχνική Υποστήριξη ηµιουργία Προδιαγραφών Προώθηση- ιαχείριση ιαχείριση Παρακολούθηση Συµβάσεων Εικόνα 4.1 : ιαδικασία διόρθωσης κυβερνητικών αστοχιών (Πηγή:[15]) Όλες οι λειτουργίες και οι βελτιώσεις µπορούν, βεβαίως, εναλλακτικά να γίνονται από άλλες υπηρεσίες ή συνδυασµούς υπηρεσιών, µέσω του υπουργικού συµβουλίου, δια της ακύρωσης των συµβάσεων, χωρίς να απαιτείται η σύσταση Μονάδας Σ ΙΤ. Εδώ όµως φαίνεται και η σπουδαιότητα της ύπαρξης της Μονάδας Σ ΙΤ, ο κυρίαρχος ρόλος που έχει και οι αυξηµένες αρµοδιότητές της που την καθιστούν κάτι παραπάνω από ένα απλό συµβουλευτικό όργανο. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 44 από 137

45 4.2 Το παράδειγµα της Νότιας Αφρικής. Τα στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω είναι προϊόν µελέτης της ετήσιας έκθεσης της Παγκόσµιας Τράπεζας για το 2007 [3]. Από το 1999, οι Σ ΙΤ στην Νότια Αφρική υπάγονται στο νόµο «Πράξη ηµόσιας Οικονοµικής ιαχείρισης» (Public Finance Management Act (1999) PFMA) που αποτελεί, µια ολοκληρωµένη νοµοθετική πρόταση και παρέχει ένα ξεκάθαρο και διάφανο πλαίσιο συνεργασίας κυβέρνησης και ιδιωτών σε έργα µε αµοιβαία οφέλη για τους δύο και κατ επέκταση για το κοινό καλό. Όπως παρατηρείται και στη Νότια Αφρική, η έννοια των Σ ΙΤ είναι ταυτόσηµη µε άλλων κρατών, γι αυτό έχει αξία να επιχειρηθεί η ανάλυση της δοµής και των µηχανισµών που υπάρχουν στην κρατική µηχανή της χώρας για τη σωστή λειτουργία αυτών των έργων. Η βασική νοµοθεσία σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης, στο εθνικό αλλά και σε επιµέρους περιφέρειες επαρχίες, είναι το PFMA, καθώς και το Treasury Regulation 16. Τα έργα που υλοποιούνται σε επίπεδα δήµων και κοινοτήτων διέπονται από τον MFMA (2003) (Municipal Finance Management Act), αλλά και από τον MSA(Municipal PPP Regulations, Municipal Systems Act 2003) εκφράζοντας έτσι την πεποίθηση της κυβέρνησης για έργα υποδοµών και παροχή δηµοσίων υπηρεσιών µε την εφαρµογή ενός σύγχρονου νοµοθετικού πλαισίου. Πρέπει να αναφερθεί ότι στα έργα σε όλη την πορεία τους (από το σχεδιασµό µέχρι την παράδοση) εφαρµόζεται η νοµοθεσία, ώστε αυτά να επιτυγχάνουν το επιθυµητό αποτέλεσµα σε όποιους τοµείς και αν εµπίπτουν, δηλαδή κυρίως σε: υγεία, µεταφορές, τουρισµό, δηµόσιες κτηριακές εγκαταστάσεις και εκπαίδευση [46]. Όπως παρατηρείται και στις περιπτώσεις άλλων χωρών που θα αναλυθούν στις επόµενες ενότητες του παρόντος κεφαλαίου, όσο ολοκληρωµένη και άρτια κι αν είναι µια νοµοθεσία δεν µπορεί να αντιµετωπίσει όλες τις µορφές συµπράξεων και τα έργα σαν ένα απλά επαναλαµβανόµενο µοτίβο συνεργασίας και υλοποίησης µιας κατασκευής [41]. Η κάθε συνεργασία διαφέρει,το κάθε έργο διαφέρει σαν σύλληψη, σαν ιδέα, σαν χρησιµότητα και κυρίως σαν µέθοδος χρηµατοδότησης. Στη Νότια Αφρική, λοιπόν, ακολουθώντας και το βρετανικό πρότυπο, στην πορεία υλοποίησης της συνεργασίας σύµπραξης εγκρίνεται η ύπαρξη - δηµιουργία µιας Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 45 από 137

46 ειδικής οµάδας από την πλευρά του ιδιωτικού τοµέα που λειτουργεί σαν όχηµα ορθής υλοποίησης της διαδικασίας υλοποίησης έργων µε σύµπραξη ιδιωτικού και δηµόσιου φορέα. Έχει κοµβική σηµασία η ύπαρξη αυτού του «οχήµατος» που το ανάλογό της στο ελληνικό πλαίσιο είναι η Εταιρεία Ειδικού Σκοπού, κυρίως µε τη διαθεσιµότητα και τη διάθεση κεφαλαίων, είτε αποκλειστικά από τους ιδιώτες, είτε σε συνδυασµό και µε το κράτος, τόσο για τη χρηµατοδότηση της υλοποίησης του έργου, όσο και για τη χρηµατοδότηση της λειτουργίας του, όπως φαίνεται και στην εικόνα 4.2. Εικόνα 4.2: Παράγοντες για την επίτευξη Σ ΙΤ (Πηγή: [46]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 46 από 137

47 4.2.1 Ενίσχυση της οικονοµίας της «έγχρωµης» κοινότητας (Black economic empowerment) Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην κατάρτιση και κυρίως στην αξιολόγηση µιας πρότασης σύµπραξης είναι η απαιτούµενη ενεργός συµµετοχή των έγχρωµων πολιτών στις διαδικασίες σχεδιασµού και εκτέλεσης ενός έργου, καθώς η κοινωνικοοικονοµική ενίσχυση της ευαίσθητης αυτής κοινωνικής οµάδας αποτελεί αντικείµενο της κυβερνητικής πολιτικής. Αυτό θεσµοθετήθηκε και επισήµως µε τον Κώδικα Καλής Εφαρµογής (Code of Good Practise) που αποτελεί και την αφετηρία για την επίτευξη ενός έργου µε την πάγια συµµετοχή της µαύρης κοινότητας. Σύµφωνα µε τον κώδικα σε κάθε σύµπραξη, πρέπει να επιτυγχάνονται: Η ενεργός συµµετοχή µαύρων πολιτών τόσο στον έλεγχο της διοίκησης, όσο και στη σύνταξη των συµβολαίων και υπεργολαβιών µε τους ιδιώτες. Οι τελευταίες υποχρεωτικά κατά ένα τµήµα θα ανατίθενται και θα εποπτεύονται από µαύρους πολίτες, άνδρες γυναίκες, ή εταιρείες που έχουν συσταθεί από αυτούς. Η δηµιουργία οικονοµίας κλίµακας που συµβάλλει θετικά στις τοπικές κοινωνίες ακόµα και σε συνεργασία µε άλλους φορείς. Μετά τα παραπάνω η εικόνα 4.2 διαµορφώνεται όπως φαίνεται στην εικόνα 4.3 που ακολουθεί. Εικόνα 4.3: Παράγοντες για την επίτευξη Σ ΙΤ µε την συµµετοχή της έγχρωµης κοινότητας (Πηγή: [46]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 47 από 137

48 4.2.2 Η Μονάδα Σ ΙΤ Με βάση την προαναφερθείσα νοµοθεσία Treasury Regulation 16 ιδρύθηκε το 2000 η Μονάδα Σ ΙΤ στην Νότια Αφρική, κυρίως για να φιλτράρει τις συµπράξεις και να ακυρώνει την υλοποίησή τους όταν προκύπτουν οικονοµικά µη βάσιµες [25]. Η ίδρυση της Μονάδας Σ ΙΤ είχε προετοιµαστεί από µια προηγούµενη προσπάθεια αποκέντρωσης από το βασικό κεντρικό προϋπολογισµό των επιµέρους απαιτήσεων για υλοποίηση έργων, µε έµφαση να γίνονται αυτά µε τη συµµετοχή ιδιωτών και µε πόρους που να προέρχονται από έσοδα περιφερειών ή χαµηλότερων ιεραρχικά αρχών [21]. Τελικά, εκείνη η προσπάθεια δεν ευδοκίµησε µε πολλούς από τους οργανισµούς που έλαβαν µέρος (και κρατικούς) να καταστρατηγούν τα προβλεπόµενα οικονοµικά όρια από τη PFMA[3]. Έτσι, µε αφορµή την υλοποίηση από το υπουργείο δηµοσίων έργων της χώρας ενός προγράµµατος ΒΟΤ διαµορφώθηκε µια οµάδα ελέγχου µε την ανάγκη ελέγχου από το Υπουργείο Οικονοµικών ενός προγράµµατος ΒΟΤ που ήθελε να υλοποιήσει το Υπουργείο ηµοσίων έργων και διαπιστώθηκε ότι ήταν ασύµφορο οικονοµικά και απαιτούσε επιπλέον πόρους. Η ακύρωση του έργου και η συνακόλουθη αποθάρρυνση των επενδυτών οδήγησαν στην ίδρυση της Μονάδας Σ ΙΤ, ενός τµήµατος, θεµατοφύλακα των νόµων και των λειτουργιών που διέπουν τις Σ ΙΤ που θα προσφέρει και τεχνογνωσία αλλά θα εµπνέει εµπιστοσύνη και στους επενδυτές [3] O ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ Η Μονάδα Σ ΙΤ στη Νότια Αφρική έχει σχεδιάσει ένα σύστηµα για τη σχολαστική τήρηση αυτών που προβλέπονται από τη νοµοθεσία, σαν ένα κύκλο εργασιών µε την πρέπουσα ιεράρχηση. Αυτός ο κύκλος και οι οδηγίες που παρέχονται από το εγχειρίδιο για τις Σ ΙΤ (National Treasury PPP Manual) έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να διευκολύνουν τις εµπλεκόµενες πλευρές να κατανοήσουν το σωστό τρόπο διεξαγωγής ενός έργου, αποφεύγοντας τις δυσχέρειες στη συνεργασία που οφείλονται στην ιδιαίτερη φύση του έργου [26],[46]. Αυτός ο κύκλος εργασιών δίνεται σχηµατικά στην εικόνα 4.4. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 48 από 137

49 Εικόνα 4.4: Κύκλος εργασιών υλοποίησης έργων Σ ΙΤ µε την συµµετοχή της έγχρωµης κοινότητας (Πηγή: [46]) Οι φάσεις του κύκλου εργασιών εξειδικεύονται ως εξής: Εισαγωγή: Η κυβέρνηση εγκρίνει την εφαρµογή του έργου σε συνεργασία µε τη Μονάδα Σ ΙΤ. Μελέτη δυνατότητας επίτευξης: Η κυβέρνηση αναθέτει σε συµβούλους του ιδιωτικού τοµέα την εκπόνηση µελέτης βιωσιµότητας, για τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου µε βάσει τους εγκεκριµένους µηχανισµούς που υπάρχουν. Ανάθεση: Αν η µελέτη δείξει ότι το έργο είναι βιώσιµο, η κυβέρνηση καλεί τους ενδιαφερόµενους να καταθέσουν προσφορά. Εφαρµογή Πραγµατοποίηση: µε την επιλογή της καταλληλότερης προσφοράς υπογράφεται η συµφωνία και το έργο ξεκινά. Η νοµοθεσία που καλύπτει την εφαρµογή µιας Σ ΙΤ, όπως εν µέρει έχει περιγραφεί, είναι συνολικά για εθνικά, περιφερειακά, δηµοτικά έργα η εξής: Public Finance Management Act (1999) PFMA- Treasury Regulation 16 MFMA (2003)Municipal Finance Management Act Municipal Systems Act (2003) MSA Municipal PPP Regulations Municipal Supply Chain Management SCM Regulations Good Practice for BEE s in PPP s µιας ιδιαίτερης, κοινωνικά, οδηγίας, όπως περιγράφηκε και στο αντίστοιχο κοµµάτι παραπάνω. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 49 από 137

50 Επιπλέον των προηγουµένων: H National Treasury s Standardized PPP Provisions παρέχει κατανόηση, τεχνογνωσία και συµβουλές για τη δηµιουργία προδιαγραφών στην εκτέλεση έργων µε τη µορφή Σ ΙΤ. To εγχειρίδιο National Treasury s PPP Manual καθοδηγεί τους συµµετέχοντες, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, στη σωστή εφαρµογή του κύκλου εργασιών και αυτόγιατί εκφράζει την άποψη του Υπουργείου Οικονοµικών (National Treasury) που πιστεύει πως κάθε τοµέας έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να λαµβάνονται σοβαρά υπόψη και να κατευθύνονται σωστά. Για αυτό το λόγο άλλωστε έχει εκδώσει διαφορετικά εγχειρίδια για κάθε τοµέα, όπως είναι π.χ. ο τουρισµός και προσανατολίζεται να κάνει το ίδιο σε έργα που αφορούν τους τοµείς της υγείας και των µεταφορών. Επιπλέον, ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ, πλέον της νοµικής της οντότητας είναι πολύτιµος για την ανάπτυξη της αγοράς, επειδή: Αναπτύσσει και προωθεί την πολιτική των PPP s. Αναπτύσσει και καθιερώνει µηχανισµούς και συστήµατα προδιαγραφών. Παρέχει απ ευθείας τεχνική υποστήριξη και τεχνογνωσία σε εθνικά και περιφερειακά τµήµατα, όπως οι δήµοι. Επιβεβαιώνει ότι το θεσµικό πλαίσιο είναι αµερόληπτο. ολοκληρωµένο, διάφανο και Είναι σε επαφή µε τους διεθνείς οργανισµούς υλοποίησης Σ ΙΤ, είναι ενήµερη και πάντα επικαιροποιηµένη. Συνεργάζεται και µε τους τοπικούς φορείς-οργανισµούς, ειδικά τµήµαταγραµµατείες για την επίβλεψη των έργων στην περιφέρεια ιαδικασία ένταξης ενός έργου Σ ΙΤ Από µελέτες του καθηγητή πανεπιστηµίου Philippe Burger προκύπτει ότι ο συνολικός κύκλος της διαδικασίας ένταξης ενός έργου απαρτίζεται από 6 περιόδους [24] : Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 50 από 137

51 1. Εισαγωγή (Inception): Τα αρµόδια τµήµατα (Υπουργεία) ενηµερώνουν τη µονάδα Σ ΙΤ για την πρόθεση τους να υλοποιήσουν ένα έργο µε Σ ΙΤ. Επίσης: Ενηµερώνουν για το αν έχουν ή όχι ανάλογη εµπειρία και ειδίκευση. Οργανώνουν οµάδα έργου µε κάποιον ειδικευµένο επικεφαλής. ηµιουργούν λίστα ελέγχου των έργων. 2. Μελέτη δυνατότητα επίτευξης έργου (Feasibility Study): Η µελέτη περνά από τρία βασικά στάδια αξιολόγησης: α) αξία των διαθέσιµων χρηµάτων (value for money), β) ικανότητα ύπαρξης διαθέσιµων κεφαλαίων (affordability) και γ) µεταφορά κινδύνου. Αναλύονται οι ανάγκες που υπάρχουν και πρέπει να καλυφθούν µε το προτεινόµενο έργο. Καθορίζεται η µέθοδος παράδοσης. Προγραµµατίζονται εργασίες (Due diligence). Εκτιµώνται αξίες: Ανάλυση ρίσκου από µοντέλα που αναφέρονται σε έργα Σ ΙΤ. Εκπτωτικοί δείκτες. Ονοµαστικές αξίες. Αναλύεται ο προϋπολογισµός. ιενεργείται οικονοµική αποτίµηση (Greenfield or capital projects). Καταρτίζεται πλάνο παράδοσης. Παρέχεται η 1 η έγκριση από Υπουργείο Οικονοµικών. 3. Ανάθεση (Procurement): Καταρτίζεται προσχέδιο συµβολαίου Παρέχεται η 2η έγκριση από Υπουργείο Οικονοµικών Ξεκινά η διαδικασία προσφορών ηµοσιοποιούνται τα κριτήρια για την υποβολή προσφορών (Αν υπάρχει ένας µόνο υποψήφιος γίνεται σύγκριση µε το κόστος της κλασικής διαδικασίας). Εγκρίνεται από το Υπουργείο Οικονοµικών η διαδικασία. 4. Ανάπτυξη (Development): Οριστικοποιείται η σύµβαση, συντάσσεται διαχειριστικό σχέδιο και συµπληρώνεται πρόγραµµα εργασιών σε όλα τα τµήµατα µε απαραίτητη προϋπόθεση η σύµβαση να πληροί τις τρεις βασικές προϋποθέσεις,αξία των Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 51 από 137

52 διαθέσιµων χρηµάτων (value for money) ικανότητα ύπαρξης (affordability) διαθέσιµων κεφαλαίων και µεταφορά κινδύνου. ιενεργείται έλεγχος ικανότητας διαδικασιών και µηχανισµών του φορέα υλοποίησης. Παρέχεται 3η έγκριση από το Υπουργείο Οικονοµικών. ιενεργείται έλεγχος των συµφωνιών που έχουν υπογραφεί µε άλλα τµήµατα ή συµφωνίες τοπικού χαρακτήρα που δεν είναι στην ευθύνη της Μονάδας Σ ΙΤ αλλά τις οποίες αυτή καθοδηγεί. Ορίζεται η διάρκεια προσυµβατικής περιόδου που είναι 8-18 µήνες. Παρέχεται έγκριση περιβαλλοντικών όρων. 5. Παράδοση (Delivery) 6. Έξοδος (Exit) 4.3 Το παράδειγµα της Μ. Βρετανίας Όπως αναφέρει ο Ξενίδης (2006): «Η Μεγάλη Βρετανία πρωτοστάτησε και εξακολουθεί να πρωτοπορεί στην εφαρµογή του µοντέλου έργων µε σύµβαση παραχώρησης (Έργα Σύµβασης Παραχώρησης ΕΣΠ) σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Από το 1992 όταν υιοθετήθηκε για πρώτη φορά έχουν συναφθεί συµβάσεις για πλήθος µεγαλύτερο των 150 ΕΣΠ συνολικού προϋπολογισµού 12 εκατοµµυρίων λιρών Αγγλίας. Τα κυριότερα πεδία εφαρµογής αυτών των συµβάσεων είναι η εκπαίδευση και η υγεία. Ωστόσο, πολύ σηµαντικός αριθµός έργων αφορά συγκοινωνιακά έργα όπως γέφυρες και οδικούς άξονες. Τα κίνητρα εισαγωγής αυτού του τρόπου παραγωγής έργων υποδοµών σχετίζονταν αφενός µε τις προβλέψεις για αυξηµένες απαιτήσεις σε υποδοµές στο µέλλον (π.χ. διπλασιασµός των µετακινήσεων µέχρι το 2025) αλλά και µε την οικονοµική ύφεση που αντιµετώπισε η Μ. Βρετανία όπως και πολλές άλλες χώρες στη δεκαετία του Έτσι, από το 1989 κατατέθηκαν επίσηµα οι πρώτες εκθέσεις σύµφωνα µε τις οποίες η παραγωγή έργων υποδοµών θα έπρεπε στο εξής να βασίζεται στην ανάληψη των διαφόρων κινδύνων από εκείνα τα εµπλεκόµενα µέρη τα οποία µπορούν να τους διαχειριστούν αποτελεσµατικότερα. Αυτή είναι και η κεντρική φιλοσοφία που διέπει την εφαρµογή των ΕΣΠ στην Μ. Βρετανία. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται ο περιορισµός εκείνων των δαπανών που προκαλούνται είτε από υπερβολικά µέτρα για την Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 52 από 137

53 αντιµετώπιση των κινδύνων, είτε από τις συνέπειες που επιφέρει η εκδήλωση τους εφόσον είναι αναπόφευκτη. Επιπλέον, αναµένονται και οι θετικές επιδράσεις από την εισαγωγή καινοτόµων πρακτικών που µπορεί ευκολότερα να εισαγάγει ο ιδιωτικός τοµέας έναντι του δηµοσίου» οµή Οργάνωση των PFI στη Μ. Βρετανία Μελετώντας την ετήσια έκθεση της Παγκόσµιας Τράπεζας [3] διαπιστώνεται ότι η κυβέρνηση του Ηνωµένου Βασιλείου εφάρµοσε για πρώτη φορά το πρόγραµµα και για τις Σ ΙΤ το 1996, εντάσσοντας τες στο γενικότερα πλαίσιο µε την ονοµασία PFI (Private Finance Initiative), σε έργα υποδοµής διαφόρων τοµέων όπως περιβάλλον, εκπαίδευση, υγεία, µεταφορές, άµυνα, κλπ. Η κύρια µορφή σύµβασης που ακολουθήθηκε ήταν η DBFO. Στην αρχή τα PFI θεωρήθηκαν σαν ένα είδος «πολλαπλασιαστή» της χρηµατοδοτικής δύναµης ικανότητας και ουσιαστικά αποτέλεσαν έναν τρόπο για να ελέγξει η τότε κυβέρνηση την επιβάρυνση του προϋπολογισµού από τα έξοδα ενός κατασκευαστικού έργου[3],[18]. Η επόµενη κυβέρνηση θεώρησε τα Σ ΙΤ όχι σαν µέσο λογιστικής διευθέτησης των στοιχείων του προϋπολογισµού, αλλά ως καινοτοµική συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα µε αµφίπλευρα οφέλη, όπου θα έπρεπε κάθε φορά να αποδεικνύεται πως µε τη συνεργασία και την από κοινού συµµετοχή του ιδιώτη, που θα αναλάµβανε και οικονοµικές ευθύνες, θα υπήρχε αποτελεσµατικότητα στην εκτέλεση του έργου, οικονοµικότερη υλοποίηση και σίγουρο κέρδος [3]. Αυτή η διαφορετική προσέγγιση οδήγησε σε αλλαγές που εκτείνονταν από το όνοµα του προγράµµατος από «PFI» σε «Partnership UK» (αν και ακόµα και σήµερα χρησιµοποιείται και η παλιά ονοµασία) έως το θεσµικό και το νοµικό πλαίσιο µε τη διακριτοποίηση ρόλων και αρµοδιοτήτων. Οι αλλαγές συνέβαλαν στη δηµιουργία πλέον µιας ξεχωριστής υπόσταση σαν ένα τµήµα, σαν φορέας κατάρτιση, ελέγχου, και συντονισµού των έργων µέσω της σύµπραξης κράτους ιδιωτών [19]. Ο πρώτος µεγάλος διαχωρισµός του προγράµµατος για Σ ΙΤ γίνεται σε δύο τµήµατα, ένα που αφορά τη νοµική, θεσµική, οργανωτική πολιτική που ακολουθείται στα Σ ΙΤ (ΡΡΡ Ρolicy Team Οµάδα Εφαρµογής Πολιτικής Σ ΙΤ) και το δεύτερο µε την ίδρυση και λειτουργία εταιρειών, οµάδων που συµβουλεύουν τους κρατικούς φορείς για το σωστό τρόπο σύναψης, υλοποίησης, και αξιολόγησης συµφωνιών, καθώς και την παροχή κινήτρων για τους ενδιαφερόµενους επενδυτές (Partnership Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 53 από 137

54 UK). Και τα δύο τµήµατα ανήκουν στο αντίστοιχο Υπουργείο Οικονοµικών της Μ. Βρετανίας (Treasury) [3], [19]. Τα παραπάνω είναι τα δύο κύρια τµήµατα, αυτό, ωστόσο, δε σηµαίνει πως, λόγω της πολυπλοκότητας αλλά και της ποικιλίας των µορφών των έργων, που άπτονται σε πολλούς τοµείς της κοινωνίας, δεν υπάρχουν και άλλες µορφές συνεργασίας ή σχήµατα από οµάδες που υπάρχουν στους διαφόρους φορείς ή στα υπουργεία και ανάλογα µε τις περιστάσεις ενεργοποιούνται. Το βέβαιο είναι πως δεν υπάρχει εξέλιξη σε κανένα έργο εάν αυτό προηγουµένως δεν έχει λάβει έγκριση, σε όλα τα στάδια ωρίµανσής του, µέχρι και την τελική υπογραφή, από το Υπουργείο Οικονοµικών. Έτσι τόσο το εν λόγω υπουργείο, όσο και ο φορέας ελέγχου υλοποίησης (Partnership UK) είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για τα εθνικά όσο και για τα τοπικά έργα που θα ενταχθούν στο πρόγραµµα Σ ΙΤ. Η αλήθεια είναι ότι τα δύο τµήµατα αποδίδουν σε αρκετά ικανοποιητικό βαθµό εξαιρουµένης της χρονοτριβής στο κλείσιµο µιας συµφωνίας, κάτι που κοστίζει σε χρήµα αλλά έχει επίπτωση και στο ρυθµό µε τον οποίο πραγµατοποιούνται πλέον οι Σ ΙΤ [3]. Στην εικόνα 4.5, παριστάνεται σχηµατικά η οργανωτική µορφή σε ότι αφορά την ιεράρχηση φορέων υπηρεσιών που παίρνουν µέρος στο πρόγραµµα PFI [29],[47]. Η λειτουργία των τµηµάτων που απεικονίζονται είναι η εξής [29]: PPP Policy Team (οµάδα εφαρµογής της πολιτικής των Σ ΙΤ): Υπάγεται στο Υπ. Οικονοµικών, είναι υπεύθυνη για τη δηµιουργία επενδυτικού κλίµατος, την τήρηση στατιστικών στοιχείων και την παροχή πληροφοριών σε υποψήφιους επενδυτές. Επικεντρώνονται κυρίως στο να αναδείξει τα θετικά µιας Σ ΙΤ σε έργα υποδοµής και τα οφέλη για τις συµβαλλόµενες πλευρές και για αυτό φροντίζει για τη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας ενός έργου, παρέχοντας έτσι δεδοµένα στον κύριο επιβλέποντα, το Major Projects Review Group. Infracture UK (IUK) (Τµήµα έργων υποδοµής): O ρόλος του είναι συµβουλευτικός για τις ανάγκες, κυρίως, των έργων υποδοµής µεγάλης διάρκειας. Επίσης παρέχει την εµπειρία και τεχνογνωσία του (µέσα από την αγορά) για τα µεγάλα έργα και προγράµµατα που είναι προς εφαρµογή. Είναι υπεύθυνο να αναγνωρίζει και να προσελκύει νέους επενδυτές, βοηθώντας παράλληλα το Υπουργείο Οικονοµικών στη Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 54 από 137

55 σωστή ιεράρχηση των κυβερνητικών επενδύσεων στα έργα υποδοµής, καθώς και στην τήρηση του καλού επενδυτικού κλίµατος γύρω απ αυτά [45]. Επίσης, επειδή ανήκει στην οµάδα που επιβλέπει το επιχειρησιακό πρόγραµµα που διαρκεί µία πενταετία (business plan) κάθε χρόνο, ιδίως όµως τον πρώτο συντάσσει µία έκθεση αναφορά για το κόστος των κατασκευών και προτείνει λύσεις για τη µείωση αυτού µε ορίζοντα πενταετίας. Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνονται όλοι οι παράγοντες που παίρνουν µέρος σε µία Σ ΙΤ στη Μ.Βρετανία. Εικόνα 4.5: Ιεράρχηση παραγόντων ενός Σ ΙΤ (PPP/PFI) Standardized contracts PFI (προδιαγραφές συµβολαίου Σ ΙΤ): Αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το τµήµα του PPP Policy Team που διαµορφώνει τις προδιαγραφές που Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 55 από 137

56 απαιτούνται για τη σύνταξη ενός σωστού και ολοκληρωµένου συµβολαίου (Standardization of PFI Contracts SoPC), τα νέα δεδοµένα που προκύπτουν βάσει εµπειρίας και οποιοδήποτε άλλο επικαιροποιηµένο στοιχείο. Η παρακολούθηση για τη σωστή τήρηση του έργου αλλά και εφαρµογή των συµβάσεων γίνεται και από το Εθνικό Γραφείο Λογιστικού ελέγχου γνωστού ως NAO (National Audit Office Εθνικό γραφείο Λογιστικής Αποτίµησης) [31]. Operational Taskforce (ειδική οµάδα λειτουργίας και διαχείρισης): Βρίσκεται σε άµεση συνεργασία µε την αντίστοιχη οµάδα του Υπουργείου Οικονοµικών, ανταλλάσσοντας πληροφορίες και απόψεις και κάνοντας παρατηρήσεις που ενισχύουν την πεποίθηση των επενδυτών για την επένδυσή τους, παρέχοντας τους οδηγίες για την απήχηση που έχει το έργο στην αγορά, τον τρόπο της µετάβασης από τη µελέτη στην εφαρµογή, καθώς και για την τήρηση κάποιων προδιαγραφών (πρωτοκόλλων) και τέλος την προσαρµογή π.χ. της συγγραφής υποχρεώσεων στις νέες επικαιροποιηµένες απαιτήσεις. Projects Review Group (οµάδα ελέγχου έργου): Είναι το τµήµα, η επιτροπή, που επιβλέπει τη σωστή και άρτια εφαρµογή ενός έργου σε τοπικό επίπεδο που έχει εγκριθεί και χρηµατοδοτείται από την κυβέρνηση. Είναι η ελεγκτική µονάδα που ελέγχει την ακριβή κατανοµή των κρατικών πιστώσεων στα έργα που πρέπει να εκτελούνται στο τοπικό επίπεδο. Συνεδριάζει σε τακτές ηµεροµηνίες. Additional Guidance: Η µονάδα αυτή χωρίζεται σε επιµέρους τµήµατα που ανταποκρίνονται στα βασικά στοιχεία που ορίζονται σε µία συνεργασία δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα, αποτελώντας παράλληλα και τους θεµελιώδεις στόχους, που είναι: οδηγίες για την προσφερόµενη αξία χρηµάτων (VFM) (αξία επένδυσης), οδηγίες σωστής χρηµατοδότησης, ενηµέρωση για τις πιο πρόσφατες τεχνικές οδηγίες, καθώς και γενική καθοδήγηση για ότι µπορεί να προκύψει στην πορεία ενός έργου (σε συνεργασία και µε το Γενικό Λογιστήριο του κράτους) [29]. Τέλος πρέπει να αναφερθεί ένα σηµαντικό τµήµα εργασιών, το στατιστικό, το οποίο ανανεώνει και επικαιροποιεί τα δεδοµένα του κάθε εξάµηνο όταν και έρχονται τα επιµέρους στοιχεία επικυρωµένα από τον προϋπολογισµό τα οποία: περιλαµβάνουν έργα που έχουν τελειώσει και αξιολογούνται και έργα που είναι σε εξέλιξη και µπορεί να έχουν αλλάξει τις συµβατικές τους δεσµεύσεις µην αποτελώντας πλέον έργα Σ ΙΤ. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 56 από 137

57 Partnenship UK (PUK): Ένα ειδικευµένο κέντρο (τµήµα) µε εµπειρία στην υλοποίηση ενός έργου (από την πρόταση και τους όρους δηµοπρασίας, µέχρι την εκτέλεση και επίβλεψη). Παρέχει τεχνογνωσία, πληροφορίες στους φορείς του δηµοσίου, αναλαµβάνει µαζί τους την ευθύνη στην επένδυση σ ένα έργο, µοιράζεται µαζί το ρίσκο τόσο στην επιλογή του κατάλληλου ιδιώτη-συνεργάτη, όσο και στη διάθεση κεφαλαίου και ανθρωπίνου δυναµικού. Χρηµατοδοτείται σταθερά από το δηµόσιο αλλά και κατ αποκοπή για τη συνεισφορά που έχει κάθε φορά στο εκάστοτε έργο (Development Partnership Agreement) [27],[29]. Το PUK συνεργάζεται µε το δηµόσιο τοµέα σε πέντε κύριους τοµείς: Υποστηρίζοντας σύνθετα έργα υποδοµών προµηθειών. Αναπτύσσοντας επενδυτική πολιτική. Υποστηρίζοντας µεµονωµένα και ανεξάρτητα έργα υποδοµών. Αναπτύσσοντας µοντέλα διαχειριστικής ικανότητας. Επενδύοντας σε εταιρείες. Συνεργάζεται, επίσης, µε την 4Ρ s για έργα τοπικής εµβέλειας σχηµατίζοντας έτσι µια κοινοπραξία που λέγεται Local Partnenships και σε συνεργασία µε την τοπική αυτοδιοίκηση παίρνει µέρος σε µερικά από τα µεγαλύτερα επενδυτικά προγράµµατα όπως: το πρόγραµµα Ανέγερσης Σχολικής Στέγης (Building Schools for the Future (BSF), το πρόγραµµα ιαχείρισης Αποβλήτων (Waste Infrastructure Development Programme (WIDP)), το πρόγραµµα γραφείων τοπικών υπηρεσιών στην Αγγλία (Local Housing Company (LHC) [32] PPP και Τοπική Αυτοδιοίκηση στη Μ. Βρετανία Ο θεσµός των Σ ΙΤ στην Μ. Βρετανία ξεκίνησε από την κεντρική κυβέρνηση. Όσο η πορεία του θεσµού προχωρούσε και η αγορά γινόταν πιο ενήµερη για τον θεσµό, τόσο αναπτυσσόταν και σε τοπικό επίπεδο. Βέβαια τα προβλήµατα που έπρεπε να λυθούν δεν ήταν λίγα. Σήµερα µεγάλο µέρος των έργων PFI στην Μ. Βρετανία πραγµατοποιούνται µέσω των τοπικών αυτοδιοικήσεων, έχοντας όµως την κεντρική κυβέρνηση να παρέχει χρηµατοδότηση για συγκεκριµένα έργα PFI (PFI credit). Συγκεκριµένα κάθε Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.) που θέλει να υλοποιήσει έργο PFI και να λάβει ενίσχυση από τον κρατικό προϋπολογισµό υποβάλλει προτάσεις µέσω των αρµόδιων υπουργείων (π.χ. Παιδείας για σχολεία). Η κεντρική διοίκηση αφού εξετάσει τα σχέδια που Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 57 από 137

58 υποβάλλονται παρέχει χρηµατική ενίσχυση µε τη µορφή ετήσιας πληρωµής, µέρος της αµοιβής του ιδιώτη [18], [23]. Μέχρι τώρα έχουν χρηµατοδοτηθεί πάνω από 120 έργα PFI µέσω της Τ.Α., ενώ πάνω από 100 είναι ήδη σε λειτουργία. Τα έργα αυτά είναι στους τοµείς που έχουν ήδη αναφερθεί προηγούµενα και περιλαµβάνουν σχολεία, πανεπιστήµια, νοσοκοµεία, διαχείριση αποβλήτων, ηλεκτροφωτισµό, γραφεία τοπικών υπηρεσιών, δικαστήρια, εγκαταστάσεις αναψυχής. Αναφορικά µε την παροχή οργάνωσης και τεχνογνωσίας, ιδρύθηκε το 4Ps, ένας οργανισµός ο οποίος υποστηρίζει όλες τις Τ.Α συµβουλευτικά στην ανάπτυξη έργων µέσω PFI. Ο οργανισµός αυτός βοηθάει στη συγκέντρωση της εµπειρίας από κάθε έργο που γίνεται σε κάθε Τ.Α. και τη διάχυση της σε όλες τις Τ.Α. της χώρας. Επιπλέον έχει αναπτυχθεί µια µορφή τυποποίησης των συµβάσεων για διάφορους τοµείς, επιτρέποντας τη µείωση του κόστους για την δηµιουργία συµβατικών τευχών και την πραγµατοποίηση διαγωνισµών [1]. Τώρα πια ο 4Ps έχει µετονοµαστεί και εξελιχθεί σε «Τοπικοί Συνέταιροι» (Local Partnerships) που αποτελούν µία κοινοπραξία ανάµεσα στη Local Government Association και το PUK µε κύρια αποστολή τη βελτίωση των συνθηκών στην τοπική κοινωνία σε έργα υποδοµής, διαχείρισης αποβλήτων, σχολικής στέγης αλλά και τη συγκρότηση φορέων µε επενδυτικούς προσανατολισµούς, ώστε κάποια στιγµή να µπορούν αυτοδύναµα και µε ιδίους πόρους να υλοποιούν τα δικά τους έργα [32] Σχεδιάγραµµα διαδικασίας PPP/PFI Η εικόνα 4.6 παρουσιάζει τα βήµατα µιας τυπικής διαδικασίας PPP/PFI. Η χρονική διάρκεια που απαιτείται για την ολοκλήρωση µιας τέτοιας διαδικασίας από την στιγµή της πρώτης δηµοσίευσης στην Επίσηµη Εφηµερίδα Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕΕΚ) έως και την υπογραφή της σύµβασης κυµαίνεται από µήνες [1]. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 58 από 137

59 Εικόνα 4.6: ιάγραµµα διαδικασίας Σ ΙΤ (ΡΡΡ/ PFI) (Πηγή : [1]) Ένα βασικό, τυπικό διάγραµµα PPP/PFI συνεργαζόµενων τµηµάτων, φορέων δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα απεικονίζεται στην εικόνα 4.7 Κεντρικό ρόλο σ αυτό το σχήµα κατέχει η Εταιρεία Ειδικού Σκοπού (Special Purpose Company). Αυτή είναι το νοµικό πρόσωπο που εκπροσωπεί τον ανάδοχο και ιδρύεται αποκλειστικά µε αυτό το αντικείµενο. Η εταιρία αυτή αναλαµβάνει: - την ολοκλήρωση των µελετών, - την κατασκευή του έργου και - είτε τη λειτουργία και εκµετάλλευση του, είτε τη συντήρησή του. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 59 από 137

60 Aρχές ανειστές ΕΕΣ(Special Purpose Company) Μέτοχοι Εταιρεία εφαρµογών και λειτουργίας Κατασκευαστική εταιρεία Εικόνα 4.7: Βασικό ιάγραµµα συνεργασίας Σ ΙΤ (PPP/PFI). (Πηγή [28]) Το παραπάνω σχήµα µπορεί να αναλυθεί περαιτέρω και αφού ληφθούν όλοι σχεδόν οι συµµετέχοντες σε µια συνεργασία θα προκύψουν τα παρακάτω διαγράµµατα (εικόνες 4.8 και 4.9) στα οποία απεικονίζονται και οι τάσεις, εξαρτήσεις, κλπ. [1]. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 60 από 137

61 Αρχές Χαμηλό κόστος κεφαλαίου Αξία χρημάτων (Value for money) Μεταφορά κινδύνου Special purpose company (SPC)-EΕΣ Εταιρεία εφαρμογώνλειτουργίας Εταιρεία με σύμβαση συνεργασίας Κατασκευαστική εταιρεία Κατανομή ρίσκου Εικόνα 4.8: Βασικό διάγραµµα συνεργασίας Σ ΙΤ (µε την επίδραση της ΕΕΣ) (Πηγή: [29]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 61 από 137

62 Εικόνα 4.9: Σχηµατικό διάγραµµα βασικών συµµετεχόντων έργου µε δοµή Σ ΙΤ (ΡΡΡ / PFI), (Πηγή: [1]). Οι ρόλοι και οι ευθύνες των βασικών συµµετόχων περιγράφονται επιγραµµατικά ως εξής: Ανάδοχος: παρέχει ίδια κεφάλαια, τεχνογνωσία (know-how). Εργολάβος: αναλαµβάνει την κατασκευή, τη συντήρηση, την τήρηση του χρονοδιαγράµµατος της κατασκευής. Υπεργολάβοι: παρέχουν συγκεκριµένες υπηρεσίες στον εργολάβο. Πελάτες: ωφελούνται από την ανάπτυξη µιας αποδοτικής λύσης βασιζόµενης σε κοινωνικά αποδεκτά επίπεδα. ιαχειριστής: αναλαµβάνει τον κίνδυνο της απόδοσης και µέρος της µακροχρόνιας συντήρησης του παγίου. ηµόσιες Υπηρεσίες: εφαρµόζουν το νοµικό πλαίσιο, καταρτίζουν το κύριο µέρος των συµβάσεων, συνεισφέρουν σε χρήµα. Τράπεζες: παρέχουν τη χρηµατοδοτική δοµή, την τεχνογνωσία (know-how), τη χρηµατοδότηση σε µια οικονοµικά βιώσιµη δοµή. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 62 από 137

63 Χρηµατοοικονοµικός / Τεχνικός Σύµβουλος: συνδράµουν τα συµµετέχοντα µέρη στην εξεύρεση βέλτιστων λύσεων. Ασφαλιστικοί Σύµβουλοι / Σύµβουλοι Αγοράς: παρέχουν επισκόπηση της αγοράς, ασφαλιστική κάλυψη του έργου. Νοµικοί Σύµβουλοι: προετοιµάζουν συµβάσεις λαµβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά νοµικά συστήµατα που εµπλέκονται. Όπως αναφέρθηκε ήδη από την στιγµή της πρώτης δηµοσίευσης στην ΕΕΕΚ έως και την υπογραφή της σύµβασης ο χρόνος κυµαίνεται από µήνες. Αυτή η χρονική διάρκεια λειτουργούσε αποθαρρυντικά για τον επενδυτή και ως εκ τούτου συνιστούσε πρόβληµα στην εφαρµογή Σ ΙΤ. Ακραίο παράδειγµα είναι η διάρκεια 15 χρόνων για την υπογραφή µιας σύµβασης υπεραστικού δρόµου, όταν για την εκτέλεση αυτού απαιτούνταν δύο ή το πολύ τρία χρόνια [5]. Έτσι η κυβέρνηση προκειµένου να περιορίσει αυτή τη διάρκεια αποφάσισε να µειώσει τον αριθµό των απαιτούµενων δικαιολογητικών που υποβάλλονταν από τους ενδιαφερόµενους οδηγώντας στην υποβολή απλούστερων σχεδίων προσφορών και περιγραφής του φυσικού αντικειµένου και της προσφοράς, οι οποίες όµως θα εξετάζονταν, πλέον, σε µια αυστηρότερη ακροαµατική διαδικασία πριν την τελική κατακύρωση του έργου [5]. Επίσης, οι οδηγίες από το Υπουργείο Οικονοµικών συνιστούσαν την ύπαρξη τριών ή το πολύ τεσσάρων προσφορών στην τελική φάση, καθώς και την εκ των προτέρων προεκτίµηση της τελικής προσφοράς, ώστε να εξοικονοµείται επιπλέον χρόνος στο διαγωνισµό ή στη δηµοπρασία [5]. Στο Ηνωµένο Βασίλειο τα περισσότερα έργα υλοποιούνται µε τη µέθοδο των συµβάσεων που συνάπτονται µεταξύ του ηµόσιου και του Ιδιωτικού τοµέα για το σχεδιασµό, την κατασκευή, τη λειτουργία και τη χρηµατοδότηση νέων ηµοσίων υποδοµών ή επενδυτικών σχεδίων, δηλαδή την κατηγορία: Σχεδιασµός -Κατασκευή- Χρηµατοδότηση-Λειτουργία (Design, Built, Finance, Operate DBFO) [3] Οφέλη από τη λειτουργία των Μονάδων Σ ΙΤ Περίπου 700 έργα από το 1996 µέχρι το 2006 είχαν ξεκινήσει και έχουν «κλείσει» οικονοµικά που σηµαίνει ότι έχουν πετύχει τον σκοπό τους µε κέρδος για το κράτος Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 63 από 137

64 πάνω από 80 εκατοµµύρια λίρες Αγγλίας, ήτοι περίπου 10 εκατοµµύρια λίρες το χρόνο [3]. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί σ ένα ποσοστό 0,4% του ΑΕΠ αυτής της περιόδου, καθώς και στο 10% της συνολικής δηµόσιας επένδυσης. Συγκριτικά, το πρόγραµµα που υλοποιούνταν στην Μ. Βρετανία µεταξύ αντιπροσώπευε περίπου τα 2/3 του συνολικού προγράµµατος όλης της Ευρώπης [3]. Πρέπει να ειπωθεί, πως τα έργα µέσω του προγράµµατος PFI εκτελούνταν γρηγορότερα και αποτελεσµατικότερα από τα αντίστοιχα δηµόσια της συνηθισµένης µορφής, σε ένα συντριπτικό ποσοστό 80% για έργα µέσω PFI (και έγκαιρα και εντός προϋπολογισµού) σε σχέση µε µόνο 20% των κλασσικών δηµοσίων έργων, αποδίδοντας έτσι µεγαλύτερο κέρδος και για τους δύο συµµετέχοντες άρα και καλύτερη αξία επενδυµένων χρηµάτων (value for money). Πέρα τις αρνητικές κριτικές που θα αναλυθούν στη συνέχεια, µπορεί να ειπωθεί ότι το πρόγραµµα Σ ΙΤ ακολούθησε µια πετυχηµένη πορεία που ανέβασε το δείκτη των υψηλής ποιότητας έργων και συνεργασιών και που παρείχε και ανταποδοτικό όφελος αλλά και σωστή διαχείριση των επενδυτικών κινδύνων. Τέλος, είναι σηµαντικό να διευκρινιστεί ότι στο Ηνωµένο Βασίλειο έχει αναδειχθεί η ύπαρξη µεγάλων οφελών από ένα τέτοιο πρόγραµµα όχι µόνο από την αποφυγή του δανεισµού (όπου τις περισσότερες φορές καταστρατηγούνται τα όρια αντοχής ενός κράτους), αλλά και από την καλύτερη αξιοποίηση των χρηµάτων και την κατανοµή του κινδύνου (χρηµατοδοτικού, λειτουργικού) από ότι σε ένα απλό δηµόσιο έργο Ηµεροµηνίες ορόσηµο: (timeline) Σαν ηµεροµηνίες ορόσηµο στην ιστορία των Σ ΙΤ στη Μ.Βρετανία είναι: [29] Ίδρυση Ειδικής Οµάδας εργασίας (Treasury Taskforce) από το Υπουργείο Οικονοµικών εστιάζοντας πάνω στο πρόγραµµα PFI παρέχοντας και συµβουλευτικό και λειτουργικό-οργανωτικό ρόλο Πρώτο συµβόλαιο µε προδιαγραφές PFI. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 64 από 137

65 2000 Ίδρυση του προγράµµατος Partnership UK (PUK) Το PUK θεωρείται πια σαν PPP αντλώντας κεφάλαια από τον ιδιωτικό τοµέα. Νέο πρόγραµµα Σ ΙΤ για την υγεία Αναθεωρηµένες προδιαγραφές συµβολαίου PFI (SOPC2). Ακύρωση έξι έργων PFI Ίδρυση του χρηµατο-επενδυτικού οργανισµού PUK Partnerships UK στα σχολεία, λανσάροντας και την ειδική εταιρεία ειδικού σκοπού για τα λεγόµενα «σχολεία του µέλλοντος». Νέα διάσταση σε διεθνείς ευκαιρίες Αποπεράτωση του έργου Aquatrine. Ένα από τα µεγαλύτερα έργα Σ ΙΤ παγκοσµίως που θα παρέχει πόσιµο νερό αλλά και υπηρεσίες λυµάτων και αποχέτευσης στο υπουργείο Άµυνας,αξίας πάνω από 2 εκατοµµύρια λίρες µε σύµβαση διάρκειας 25 ετών Συγκρότηση Ειδικής Οµάδας εργασίας σε οργανωτικά και λειτουργικά θέµατα για την υποστήριξη 600 και πλέον έργων σε εξέλιξη. Ανέγερση σχολικών µονάδων για επενδυτικό πρόγραµµα (Building Schools for the Future) Παρουσίαση του Public Services Initiative (PSI) Κρίση στην παγκόσµια αγορά που δηµιουργεί νέα δεδοµένα και ευκαιρίες για Σ ΙΤ. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 65 από 137

66 Έναρξη των δύο µεγαλύτερων PFI προγραµµάτων: Ανέγερση σχολικών µονάδων και των έργα υποδοµής στη διαχείριση σκουπιδιών και αστικών λυµάτων Επεξεργασία µεθόδων αντιµετώπισης της κρίσης από το Partnerships UK. Ίδρυση κοινοπραξίας µεταξύ PUK και 4Ps που ονοµάζεται «Τοπικοί Συνέταιροι (Local Partnerships) για την εφαρµογή έργων σε τοπικό επίπεδο (σχολεία, αστυνοµικό σταθµό, πυροσβεστικό σταθµό, διαχείριση αστικών λυµάτων. 4.4 Το παράδειγµα της Πορτογαλίας Η προσέλκυση του ιδιωτικού τοµέα στην υλοποίηση υποδοµών στην Ευρώπη δεν αποτελεί αποκλειστικά προϊόν της οικονοµικής δυσπραγίας των κρατών. Όπως αναφέρει ο Ξενίδης (2006): «Η εφαρµογή του µοντέλου των ΕΣΠ (Έργα µε Σύµβαση Παραχώρησης) στην Πορτογαλία, για παράδειγµα, µεγιστοποιήθηκε εξαιτίας της σηµαντικής οικονοµικής ανάκαµψης, η οποία οδήγησε στην αναγκαιότητα νέων υποδοµών. Σύµφωνα λοιπόν µε τους Ribeiro και Lopes (2000) το 1999 το ποσοστό των επενδύσεων σε συµβάσεις παραχώρησης ανέρχονταν σε ποσοστό 32% επί του συνόλου των επενδύσεων σε έργα πολιτικού µηχανικού. Οι συµβάσεις αυτές αφορούσαν κυρίως συγκοινωνιακά (οδικά, σιδηροδροµικά) αλλά και ενεργειακά έργα και γέφυρες». Η Πορτογαλία έκανε την πρώτη της Σ ΙΤ στα µέσα της δεκαετίας του 1990 µε κύριο µέληµα να προωθηθούν και να κατασκευαστούν γρήγορα κάποια έργα υποδοµής από αξιόπιστους ιδιώτες, παρά να εξοικονοµήσει χρήµατα ή να δοκιµάσει εναλλακτικούς τρόπους χρηµατοδότησης [3]. Γι αυτό άλλωστε έγιναν και µεγάλα λάθη µε παραλίγο καταστροφικά αποτελέσµατα, για τα οποία θα γίνει εκτενής αναφορά στο επόµενο κεφάλαιο. Η προσπάθεια ένταξης της Πορτογαλίας στην Ευρωπαϊκή Νοµισµατική Ένωση απαιτούσε αυστηρή δηµοσιονοµική πολιτικής και έτσι, το κράτος, αναγκάστηκε υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας να εφαρµόσει σφικτή νοµισµατική πολιτική επιδεικνύοντας υγιή µακροοικονοµικά στοιχεία [3]. Το 2001 και ενώ ήταν η πρώτη χώρα που δεν πληρούσε το προβλεπόµενο 3% στο εξωτερικό χρέος, σύµφωνα µε το Ευρωπαϊκό σύµφωνο σταθερότητας υιοθέτησε ένα αυστηρό νόµο πλαίσιο για τον τρόπο κατάθεσης του προϋπολογισµού, εφάρµοσε αυστηρές µεθόδους στα δηµοσιονοµικά της και υιοθέτησε δύο αναφορές σχετικά µε τις Σ ΙΤ που έλεγαν πως ήταν υποχρέωση για την κυβέρνηση να ορίζει ξεκάθαρο και Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 66 από 137

67 διαφανές πλαίσιο για την υλοποίησή τους στο µέλλον και πως οι ευθύνες κράτους - ιδιώτη θα ορίζονταν µε ρητό και κατηγορηµατικό τρόπο. επίσης, προβλέπονταν πως η τελική απόφαση θα λαµβάνονταν µετά από αξιολόγηση της οικονοµικά προσφορότερης µεθόδου παραγωγής, µεταξύ µια σύµπραξης και του κλασσικού τρόπου εκτέλεσης έργων (θεωρώντας ως όριο τον προϋπολογισµό έργου που απαιτούσε η κλασσική µέθοδος ένα τελικά µικρότερο ποσό θα έδειχνε ότι υπάρχει όφελος, άρα θα κρινόταν πιο συµφέρουσα η νέα µέθοδος) [3]. Έτσι, θα γινόταν αποτίµηση του δηµόσιου οφέλους και µε την ικανότητα σωστής διάθεσης των κρατικών κονδυλίων (δείκτης απορρόφησης), όσο και µε τη µέτρηση της ποιότητας και της ποσότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση πέρασε ένα διάταγµα νόµου (Νο 86/2003) που παρείχε µια σειρά µέτρων για Σ ΙΤ, όπως η µη έντονη παρεµβατικότητα από τη µεριά του κράτους, η δηµιουργία κλίµατος εµπιστοσύνης στους επενδυτές, η διενέργεια λογιστικών ελέγχων από αρµόδια υπηρεσία, αλλά και το ελάχιστο τηρούµενο επίπεδο υποχρεώσεων και απαιτήσεων για την εφαρµογή µιας Σ ΙΤ που ήταν απαραίτητο για την αποφυγή των προβληµάτων που είχαν ανακύψει στο παρελθόν Ίδρυση Μονάδας Σ ΙΤ στην Πορτογαλία. Με το ίδιο νοµοθετικό πλαίσιο ιδρύθηκε και µία µονάδα Σ ΙΤ µε την ονοµασία Parpuplica SA, µία υπηρεσία, µια εταιρεία καλύτερα, που υπάγεται µεν στο Υπουργείο Οικονοµικών, αλλά έχει πλήρεις ευθύνες και αρµοδιότητες για τη σωστή τήρηση και εφαρµογή των προδιαγραφών σωστής υλοποίησης µιας Σ ΙΤ. Σ αυτές συµπεριλαµβάνονται: α) να µπορεί να αξιολογεί τεχνικά ένα έργο και να εισηγείται την υλοποίησή του ή την απόρριψή του στο Υπουργείο Οικονοµικών, β) να παρέχει τεχνογνωσία στους διάφορους φορείς που θα ασχολούνται µε το έργο τόσο στην αρχή, όσο και στην πορεία αυτού, αλλά πάνω από όλα γ) να θέτει αυστηρά κριτήρια που πρέπει να πληρούν οι Σ ΙΤ και τα οποία είναι[3]: Συµµόρφωση µε τον εκάστοτε προϋπολογισµό, όπως αυτός κατατίθεται πλέον, µετά και την αυστηρή εφαρµογή του νόµου πλαισίου. Ακριβής ορισµός της προσδοκώµενων στόχων ιδιώτη-επενδυτή. Σύγκριση-αξιολόγηση για προσδοκώµενο οικονοµικό όφελος από τη Σ ΙΤ. Χορήγηση όλων των απαραίτητων εγκρίσεων στον ιδιώτη πριν την τελική συµφωία και πριν την έναρξη του έργου. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 67 από 137

68 Μεταφορά του επενδυτικού κινδύνου στον ιδιώτη, στο µέρος φυσικά που του αναλογεί. Οικονοµική και χρηµατοδοτική βιωσιµότητα του έργου. Αν και αρχικά η απαρέγκλιτη ως αγχωτική τήρηση του προϋπολογισµού οδηγούσε σε καθυστερηµένη πρόοδο των έργων, µε το πέρασµα του χρόνου και την εµπειρία που αποκτούσε η Μονάδα Σ ΙΤ γινόταν καλύτερος σχεδιασµός, φτάνοντας έτσι το διάστηµα να υλοποιούνται στην Πορτογαλία το 10% των συµφωνιών όλης της Ευρώπης, κάτι που µεταφραζόταν (σε µια αναλογία δραστηριότητας και ΑΕΠ της χώρας) σε 120% του ΑΕΠ, διπλάσιο από αυτό της Μ. Βρετανίας (της χώρας µε τις περισσότερες Σ ΙΤ στην Ευρώπη) και σε απόλυτες τιµές ένα ποσό που αγγίζει τα εκατοµµύρια δολάρια [3]. Η δραστηριότητα των Σ ΙΤ είχε επικεντρωθεί σε έργα µεταφορών αλλά και σε έργα διαχείρισης υδάτων αλλά και αποβλήτων, καθώς και στον τοµέα της υγείας (κυρίως επικεντρώθηκαν στην παροχή υπηρεσιών στα νοσοκοµεία και στις κλινικές και όχι µε την κτηριακή κατασκευή τους) Ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ Όπως αναφέρθηκε στην προηγούµενη ενότητα, σταδιακά άρχισε να φαίνεται η συµβολή της Μονάδας Σ ΙΤ και ο ρόλος που διαδραµάτιζε κυρίως στην αλλαγή της νοοτροπίας, πρωτίστως της κυβέρνησης που προσεγγίζοντας διαφορετικά πια τα έργα Σ ΙΤ, βρήκε τρόπους µέσα από αυτά να διορθώσει λάθη του παρελθόντος, όπως για παράδειγµα την κατασκευή καινούργιων δρόµων µε παραχωρήσεις βάζοντας πια διόδια, σε αντίθεση µε τις προηγούµενες περιπτώσεις όπου δεν προβλέπονταν µε άµεση συνέπεια την αδυναµία εξόφλησης της κατασκευάστριας εταιρείας που οδήγησε σε αναπροσαρµογή της σύµβασης µε ετήσιο κόστος για το κράτος περίπου στο 0,5% του ΑΕΠ [3]. Με τη νέα προσέγγιση, η Μονάδα Σ ΙΤ έκανε τις συµπράξεις αναλογικότερες ως προς την κατανοµή της ευθύνης αλλά και των χρηµάτων σε όλους τους συµβαλλόµενους, µε την κατάτµηση ενός έργου σε περισσότερα, ώστε να γίνεται καλύτερα η ανάθεση ρόλων και ευθυνών. Έτσι για παράδειγµα σε ένα σιδηροδροµικό έργο η εκµετάλλευση των υποδοµών (κτηριακών και µη) αλλά και η λειτουργία αυτού είναι πιο αστάθµητοι παράγοντες και δύσκολα καθορίζονται, ενώ οι παρεχόµενες υπηρεσίες (µεταφορά ανθρώπων εµπορευµάτων) είναι πιο Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 68 από 137

69 προσεγγίσιµες (µε τον καθορισµό π.χ του ναύλου). Άρα πρέπει να έχουν διαφορετική διάρκεια στο χρόνο εκµετάλλευσής τους που ορίζεται στη σύµβαση. Με αντίστοιχες πρωτοβουλίες και ενέργειες αλλά διαθέτοντας και υψηλή τεχνογνωσία η Μονάδα Σ ΙΤ κατάφερε να αναβαθµίσει το ρόλο της κερδίζοντας: α) την εµπιστοσύνη του κράτους, αφού, πλέον, λειτουργώντας σαν πολύτιµο εργαλείο αξιολογούσε και πρότεινε πότε ένα έργο είναι αξιόπιστο και προσοδοφόρο, αλλά και πότε χρειαζόταν ακόµα και επαναδιαπραγµάτευση και β) την εµπιστοσύνη του υποψήφιου επενδυτή, ο οποίος είχε ένα σταθερό πόλο αναφοράς σχετικά µε την επένδυσή του, ειδικά στην περίπτωση εµφάνισης προβληµάτων [3]. Τέλος, φαίνεται πως πέτυχε και στην αποστολή της να κατανείµει σωστά τον κίνδυνο µιας επένδυσης, εξασφαλίζοντας έτσι και καλύτερη χρηµατοροή σε περίπτωση έργων, αλλά και µεγαλύτερα αποθεµατικά για το κράτος αφού πια συνεισφέρει και ο ιδιώτης Σχεδιάγραµµα διαδικασίας Σ ΙΤ έγκρισης Όπως έχει ήδη αναφερθεί πολλά από τα έργα που εφαρµόζονται είναι έργα µεταφορών και οδοποιίας, µάλιστα µε επιτυχία, δηµιουργώντας έτσι µια φόρµουλα, ένα συγκεκριµένο τρόπο σύλληψης, αξιολόγησης προσφορών και εκτέλεσης του έργου που περιγράφεται στην εικόνα 4.10 που ακολουθεί. Σ αυτήν περιγράφεται η ακόλουθη πορεία: Η κυβέρνηση δηµοσιεύει την απαίτηση της µέσω πρόσκλησης για συµµετοχή (RFPs - RequestFor Proposals) για την κατασκευή ενός έργου και παράλληλα δηµοσιεύει και το πρόγραµµα προσφορών. Σ αυτή τη φάση κατατίθενται οι αιτήσεις, από κάθε ενδιαφερόµενο, οι οποίες περιέχουν κάθε δικαιολογητικό που απαιτείται και είναι ιδιαίτερα λεπτοµερείς. Στο επόµενο στάδιο γίνεται η αξιολόγηση των προσφορών σύµφωνα µε τα κριτήρια αξιολόγησης που έχει θεσπίσει η κυβέρνηση και κατατάσσονται σε µία σειρά από την οποία προκρίνονται οι δύο καλύτερες. Αυτές µπαίνουν στην επόµενη φάση που είναι ο γύρος διαπραγµατεύσεων µε την κυβέρνηση, από τον οποίο θα επιλεχθεί και ο ανάδοχος του έργου. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 69 από 137

70 Έτσι, αφού η κυβέρνηση µείνει ικανοποιηµένη από τις τελικές προσφορές που καταθέτουν οι δύο επικρατέστεροι, επιλέγει τον τελικό ανάδοχο, αυτόν µε την καλύτερη προσφορά βάσει κριτηρίων και ανακηρύσσεται ο ανάδοχος. Government Issues RFP and Πρόγραμμα προσφορών Διαδικασία Η κυβέρνηση Αξιολογεί τις Προτάσεις Επιλογή δύο υποψηφίων Απονοµή Παραχώρησης Επιλογή Νικητή Λεπτομερείς Διαπραγματεύσεις Εικόνα 4.10: ιαδικασία υλοποίησης παραχώρησης έργου στην Πορτογαλία (Πηγή:[16]) Τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης είναι η καθαρή παρούσα αξία του κόστους βασιζόµενη σε παρόντα στοιχεία (π.χ κυκλοφοριακού φόρτου), ο βαθµός ανάµιξης του δηµοσίου φορέα, ο τρόπος πληρωµής, η ηµεροµηνία έναρξης (όλα τα παραπάνω σε ένα ποσοστό 65%), καθώς και η ποιότητα τεχνογνωσίας, το επίπεδο παρεχόµενης ευκολίας και ασφάλειας και ο βαθµός οικονοµικοτεχνικής ευρωστίας του εµπλεκόµενου φορέα (αυτά σε ένα ποσοστό 35% [3], [16]. Η παραπάνω διαδικασία αποσκοπεί στα εξής επιµέρους σηµεία (βάσει και της υπάρχουσας νοµοθεσίας) [16]: Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 70 από 137

71 Εξασφάλιση της όσο δυνατόν καλύτερης προσφοράς για την επίτευξη της καλύτερης παρούσας αξίας NPV (Net Present Value). Επίσπευση της έναρξης του έργου. ίκαιη κατανοµή του κινδύνου µε τον ιδιώτη. Προσέλκυση εναλλακτικών και καινοτόµων προτάσεων από τους ενδιαφερόµενους επενδυτές. Ικανοποίηση των απαιτήσεων της κοινωνίας µε γνώµονα την ποιότητα και την ασφάλεια. Καθώς, στη διαδικασία δεν προβλέπεται στάδιο προεπιλογής των υποψηφίων, η διαδικασία είναι αρκετά χρονοβόρα. Στην περίπτωση της Πορτογαλίας, η κυβέρνηση σ ότι αφορά µια παραχώρηση κινείται µέσα σε µια διαδικασία βασιζόµενη σε 4 πυλώνες που είναι: η βιωσιµότητα του έργου, ο σεβασµός στο περιβάλλον, η ικανότητα και δυναµική του υποψηφίου και οι παρεχόµενες υπηρεσίες κατά την περίοδο της παραχώρησης [16]. Για αυτό το λόγο προβάλει µια σειρά πάγιων απαιτήσεων που πρέπει να πληρούνται κατά τη διαδικασία κατάθεσης προσφορών [16]: Οι προτάσεις των υποψηφίων να είναι οικονοµικά βιώσιµες, ελκυστικές και ανταγωνιστικές, ώστε να διατηρείται το επίπεδο που απαιτεί η σπουδαιότητα ενός µεγάλου έργου. Οι προτάσεις των υποψηφίων να ελαχιστοποιούν την καθαρή παρούσα αξία του κόστους (ιδιαίτερα σε µη ανταποδοτικά έργα). Απόλυτος σεβασµός στη νοµοθεσία για την περιβαλλοντική επίδραση. Ο τελικός ανάδοχος να είναι οικονοµικά και τεχνικά υγιής. Ο σχεδιασµός να προβλέπει πιστή τήρηση των κανόνων υγείας και ασφάλειας. Ικανοποίηση του κοινού αισθήµατος στα επίπεδα παροχής υπηρεσιών, ποιότητας και ασφάλειας. Για να µπορέσει ένας υποψήφιος επενδυτής να καλύψει τις απαιτήσεις της κυβέρνησης πρέπει να τηρήσει πιστά τη διάρκεια της περιόδου σύµβασης, την ηµεροµηνία έναρξης των εργασιών, τον οικονοµικό σχεδιασµό του έργου, τα κόστη Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 71 από 137

72 λειτουργίας - διατήρησης έργου, την απόδοση εγγυήσεων, την εφαρµογή σωστών τεχνικών, κλπ. 4.5 Το παράδειγµα της Ινδίας Από τα στοιχεία που βρέθηκαν στην κεντρική ιστοσελίδα της µονάδας Σ ΙΤ στην Ινδία είναι τα κάτωθι [33] : Από τις µέχρι τώρα παρατηρήσεις στιςχώρες που έγινε αναφορά, η δηµιουργία της Μονάδας Σ ΙΤ ή η ένταξη της εκτέλεσης έργων σε ένα πρόγραµµα Σ ΙΤ αποσκοπούσε στην εναλλακτική εξεύρεση κεφαλαίου για την υλοποίηση των στόχων που ήταν η κατασκευή έργων υποδοµής. Εντελώς ανάλογα, λοιπόν, και στο παράδειγµα της Ινδίας η κυβέρνηση αποφάσισε να εφαρµόσει το πρόγραµµα των Σ ΙΤ γύρω στις αρχές του 2003 βλέποντας: α) πως υπήρχε σηµαντικό έλλειµµα στη διάθεση των πόρων (οικονοµικών, τεχνογνωσιών, νοµοθετικών) που απαιτούσαν οι διάφοροι τοµείς ανάπτυξης επιβραδύνοντας έτσι την οικονοµική ανάπτυξη, β) πως η ανάπτυξη µέσω των έργων υποδοµής απαιτούσε ένα πλήθος επενδύσεων που δεν µπορούσαν να χρηµατοδοτηθούν εξ ολοκλήρου από το κράτος και πως έπρεπε να προσελκύσει ιδιωτικά κεφάλαια παρέχοντας όµως τεχνοοικονοµικά εχέγγυα αλλά και περιβάλλον διαφάνειας και υγιούς ανταγωνισµού. Εκτιµώντας πως τα έργα υποδοµής λόγω µεγέθους και δυσκολίας αλλά και λόγω µεγάλης περιόδου υλοποίησης και µικρών ενίοτε ανταποδοτικών οφελών, θα µπορούσαν να µην είναι πάντα βιώσιµα οικονοµικά, χωρίς την κρατική υποστήριξη αποφάσισε να θέσει σε εφαρµογή το Σχέδιο υποστήριξης των Σ ΙΤ (Scheme for Support to PPPs) παρέχοντας οικονοµική υποστήριξη όπου και όταν θα χρειαζόταν, γεφυρώνοντας κατά κάποιο τρόπο το κενό βιωσιµότητας που θα µπορούσε να δηµιουργηθεί (Viability Gap Funding Scheme,VGF) [22]. Το Σχέδιο υποστήριξης ανακοινώθηκε το 2004 και τα µέτρα άρχισαν να εφαρµόζονται το 2005, ενώ συνολικά το πρόγραµµα υπάγεται στο Υπουργείο Οικονοµικών και εντάσσεται σε ειδικό κωδικό στον ετήσιο προϋπολογισµό του κράτους. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 72 από 137

73 4.5.1 Βασικές Αρχές Ελέγχου ενός Σ ΙΤ Επιτροπή (Empowered Committee): είναι η κύρια επιτροπή που αποτελείται από Γραµµατείες και Τµήµατα, όπως π.χ. η Γενική Γραµµατεία που είναι υπεύθυνη για τα οικονοµικά (Department of Economic Affairs) αλλά και επιµέρους γραµµατείες όπως για το Σχεδιασµό (Department of Planning Commission), για τα Έξοδα (Department of Expenditure) και την Επικοινωνία µε το υπεύθυνο κάθε φορά Υπουργείο [34]. Ινστιτούτο (Empowered Institution): είναι µια διυπουργική οµάδα, ειδικά σχεδιασµένη από την κυβέρνηση για τον σκοπό του Σχεδίου [34]. Οικονοµικό Ινστιτούτο (Lead Financial Institution): πρόκειται για το οικονοµικό ινστιτούτο (Financial Institution FI) που χρηµατοδοτεί το έργο Σ ΙΤ [34] Βασικές Οδηγίες (Guidelines) Οι βασικές οδηγίες περιλαµβάνουν όλη την διαδικασία επιλογής του υποψήφιου για την επιχορήγηση [33]: Καταλληλότητα (υποψηφίου) Το Σχέδιο υποστήριξης των Σ ΙΤ µπαίνει σε λειτουργία µέσω οδηγιών και βασικών αρχών που εφαρµόζονται από τον κάθε φορέα που υλοποιεί ένα πρόγραµµα Σ ΙΤ είτε είναι η κεντρική κυβέρνηση µέσω υπουργείων, είτε οι κυβερνήσεις των πολιτειών στις οποίες διοικητικά είναι χωρισµένη η χώρα, ή και τοπικές αρχές, ανάλογα µε την περίπτωση. Οι προτάσεις ένταξης στο Σχέδιο (VGF) πρέπει να έχουν σαν βασικό σκεπτικό το να καταστήσουν το έργο κοινωνικά και εµπορικά βιώσιµο και να βασίζονται στη σύµβαση που διέπει το έργο (ή αν έχει γίνει µε παραχώρηση) για τη σωστή παράδοση του έργου και για τον καθορισµό τελικού ποσού επιβάρυνσης για τους χρήστες αυτού (π.χ. καθορισµός κοµίστρου διοδίων). Τέλος, βασικές αρχές ένταξης είναι η συµπράττουσα εταιρεία από τον ιδιωτικό τοµέα να ανήκει κατά 51% τουλάχιστον σε κάποιον ιδιώτη, να έχει κηρυχθεί ανάδοχος του έργου µετά από ανοικτή διαδικασία υποβολής προσφορών και να είναι υπεύθυνη για τη χρηµατοδότηση, κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία του έργου. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 73 από 137

74 Αξιολόγηση και έγκριση («κατά της αρχής») από το Ινστιτούτο Η διαδικασία αξιολόγησης και θεωρητικής έγκρισης για τη λήψη της επιχορήγησης περιλαµβάνει µια σειρά βηµάτων που θα κρίνουν αν µια πρόταση για ένταξη στο Σχέδιο πληροί τις απαραίτητες προδιαγραφές. Καταρχήν, η πρόταση στέλνεται στο κέντρο για τα έργα Σ ΙΤ που στην Ινδία ονοµάζεται PPP Cell και ανήκει στο Τµήµα Οικονοµικών Υποθέσεων (Department of Economic Affairs) έχοντας µέσα όλα τα στοιχεία της συµφωνίας για το έργο (όπως σύµβαση ή συµφωνία παραχώρησης, συµφωνία καλής εκτέλεσης, εγγυητικές, εταιρική σύνθεση, κλπ.). Η πρόταση εξετάζεται από όλα τα µέλη του Ινστιτούτου τα οποία προχωρούν στις παρατηρήσεις τους οι οποίες προωθούνται στην αρµόδια αρχή (υπουργείο ή πολιτεία) που θα απαντήσει εγγράφως σχετικά µ αυτές. Αυτή η απάντηση µαζί µε την πρόταση ένταξης στο σχέδιο, και όλα τα στοιχεία του έργου, καθώς και τις παρατηρήσεις από το αρµόδιο υπουργείο διαβιβάζονται εκ νέου, µέσω της Μονάδας Σ ΙΤ) στο Ινστιτούτο για τελική συζήτηση και «έγκριση κατά της αρχής». Όσο η πρόταση εξετάζεται στο Ινστιτούτο, η Μονάδα Σ ΙΤ ελέγχει για το αν αυτή εναρµονίζεται µε τις υποχρεωτικές απαιτήσεις του Σχεδίου και σηµειώνει τυχόν ελλείψεις ή κάνει παρατηρήσεις. Ειδικότερα το Τµήµα Οικονοµικών Υποθέσεων και το Τµήµα Εξόδων ελέγχουν αν πληρούνται τα οικονοµικά κριτήρια, ενώ το Τµήµα Σχεδιασµού ελέγχει την καλή εκτέλεση. Το Ινστιτούτο είτε αποδέχεται την πρόταση, είτε συµβουλεύει την υπεύθυνη αναθέτουσα αρχή που εκπονεί το έργο (υπουργείο, πολιτεία, τοπική αρχή) πώς να επανέλθει µε την αναθεωρηµένη και διορθωµένη πρόταση. ιαδικασία προσφορών Μέσα σε τέσσερις µήνες από την στιγµή που εγκρίνεται το έργο από το Ινστιτούτο καλούνται από την αναθέτουσα αρχή να καταθέσουν το ύψος της επιχορήγησης που ζητάν προσφορά και µέσα από διαφανείς διαδικασίες ανταγωνισµού θα προκύψει και ο ανάδοχος. Θα πρέπει να σηµειωθεί πως ένα από τα κριτήρια επιλογής για την ένταξη τους στο Σχέδιο(ιδίως σε περίπτωση που είναι ισάξιες οι προσφορές) είναι και το ύψος της επιχορήγησης που θα ζητηθεί. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 74 από 137

75 Τελική έγκριση Μέσα σε τρεις µήνες από τον ορισµό αναδόχου το οικονοµικό Ινστιτούτο παρουσιάζει την αξιολόγησή του σχετικά µε το έργο στο Ινστιτούτο για θεώρηση και τελική έγκριση. Το οικονοµικό ινστιτούτο αφού διακριβώσει τα περιεχόµενα της αίτησης µεταφέρει τις προτάσεις του στο Ινστιτούτο για την τελική έγκριση. Πρέπει να σηµειωθεί ότι πριν την τελική έγκριση η αναθέτουσα αρχή έχει στείλει βεβαίωση που πιστοποιεί για την καλή συµµετοχή του αναδόχου (βάσει των κριτηρίων του Σχεδίου που θέλει να ενταχθεί). Χρηµατοδότηση Κενού Βιωσιµότητας VGF) Το ποσό που µπορεί να χορηγηθεί είναι µε τη µορφή κρατικής επιχορήγησης κατά το στάδιο της κατασκευής του έργου και µπορεί να φτάσει στο ανώτατο ποσοστό του 20% από το συνολικό κόστος του έργου. Σε περίπτωση που αποφασίσει η αναθέτουσα αρχή να επεκτείνει την επιχορήγηση, αυτό γίνεται εκτός προϋπολογισµού αλλά αυτή δεν µπορεί να ανέλθει σε ένα άλλο επιπλέον 20%. Εκταµίευση της VGF Πριν την εκταµίευση, το Ινστιτούτο, το οικονοµικό ινστιτούτο και ο ανάδοχος έρχονται σε µία τριµερή συµφωνία όπως επιτάσσει η Επιτροπή. Η επιχορήγηση δίνεται αφού ο ανάδοχος έχει καταβάλει το τµήµα που του αναλογεί για τη συµµετοχή του στο έργο. Παρακολούθηση Το οικονοµικό ινστιτούτο είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση και την περιοδική αξιολόγηση της συµµόρφωσης του έργου µε το χρονοδιάγραµµα που υπάρχει, µε κάποια ορόσηµα που έχουν ορισθεί ή αναθεωρηθεί και το επιθυµητό επίπεδο εκτέλεσης που πρέπει να βρίσκεται το έργο, κυρίως για την εκταµίευση της επιχορήγησης. Το οικονοµικό ινστιτούτο αποτελεί ένα είδος θεµατοφύλακα, για τη σωστή εκτέλεση του έργου και τη διάθεση της επιχορήγησης, και αποτελεί τον πιο πολύτιµο συνεργάτη του Ινστιτούτου, ενώ αντίστοιχα η Επιτροπή έχει ένα πιο συµβουλευτικό και τεχνογνωστικό ρόλο. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 75 από 137

76 4.5.3 Ο Ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ) Η µονάδα Σ ΙΤ στην Ινδία (PPP Cell) είναι ο υπεύθυνος φορέας για την τήρηση και εφαρµογή όλων των παραµέτρων γύρω από τη σωστή διεξαγωγή ενός έργου µε Σ ΙΤ από την πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί και τη συνεργασία των φορέων µεταξύ τους, µέχρι και το χώρο που θα εδρεύει η µονάδα[34]. Οι βασικές της λειτουργίες είναι: Κατάρτιση προτάσεων που πρέπει να ενταχθούν στο Σχέδιο οικονοµικής υποστήριξης των Σ ΙΤ. Κατάρτιση προτάσεων για ένταξη στο πρόγραµµα Scheme for India Infrastructure Project Development Fund. Ανάπτυξη πολύπλευρων καινοτοµικών παρεµβάσεων, ενίσχυση των µηχανισµών υλοποίησης, παρέχοντας νοµική και τεχνική υποστήριξη µε διµερείς συνεργασίες. Έλεγχος σε επίπεδο κρατικής κυβέρνησης, των προτάσεων που πρέπει να εγκριθούν από το PPPΑC (PPP Appraisal Committee). ιαµόρφωση κλίµατος υποστήριξης σε ένα έργο Σ ΙΤ. 4.6 Το παράδειγµα της Αυστραλίας Αντίστοιχα αρωγός για την εξεύρεση στοιχείων στάθηκαν ιστοσελίδες της χώρας[17],[35]. οι κυβερνητικές Σ όλες τις περιπτώσεις κρατών που αναφέρθηκαν ως εδώ αποτελούσε κοινό στόχο η επίτευξη ενός έργου Σ ΙΤ, ενός προγράµµατος Σ ΙΤ µέσα από µια πλήρως υποστηρικτική κυβερνητική γραµµή που να δείχνει εµπράκτως τη βούλησή της για την εφαρµογή του µέσα από ένα πλήρως καταρτισµένο και διάφανο νοµικό πλαίσιο. Στην περίπτωση της Αυστραλίας η κυβέρνηση εισήγαγε τον Οκτώβριο του 2001 τις «Βασικές Αρχές πολιτικής γραµµής για τη χρήση µιας Σ ΙΤ» (Policy Principles for the use of PPP/PPP Principles) σαν συνέχεια και συµπλήρωµα του θεµελιώδους νόµου του 1997 «Financial Management and Accountability Act 1997», καθώς και σε ορισµένα τµήµατα του «Commonwealth Authorities and Companies ACT 1997» στηριζόµενη σε τρεις βασικούς πυλώνες, την επιδιωκόµενη οικονοµική αποδοτικότητα (value for money), τη διαφάνεια και την ευθύνη ως προς το αποτέλεσµα. Η εισήγηση αυτού του νόµου δείχνει ακριβώς τη διαρκή επιθυµία και Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 76 από 137

77 την πάγια πολιτική της κυβέρνησης για τη βελτίωση της ποιότητας, τη µείωση του κόστους και του χρόνου που απαιτείται για ένα έργο Σ ΙΤ. Έτσι ιδρύθηκε και το ειδικό τµήµα για τις Σ ΙΤ που ανήκει στο Τµήµα Οικονοµικών και ιοίκησης (Department of Finance and Administration) που υπάγεται στο Υπουργείο Οικονοµικών. Οι Βασικές Αρχές Σ ΙΤ είναι εναρµονισµένες και συνδυάζονται µε τον κύριο κυβερνητικό προϋπολογισµό και το πλαίσιο διαχείρισης πόρων εσόδων, γιατί έχει γίνει σαφές πως οι Σ ΙΤ δεν αποτελούν πανάκεια για την κατασκευή ενός οποιοδήποτε έργου όταν αυτό δεν µπορεί να χρηµατοδοτηθεί ή καλύτερα όταν αυτό δεν αξίζει να χρηµατοδοτηθεί. Αυτός άλλωστε είναι και ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ σε συνδυασµό µε τις Αρχές Σ ΙΤ, δηλαδή να βοηθήσει την κυβέρνηση να αξιολογήσει κάποια έργα για τη χρησιµότητα και τη σπουδαιότητά τους, να τα εντάξει σε ένα πρόγραµµα προτεραιοτήτων και µετά να εκτελεστούν µε τη µορφή µιας Σ ΙΤ. Έτσι ακολουθείται ένα αναπτυξιακό πρόγραµµα που βασίζεται στη σηµασία και τη βιωσιµότητα του προτεινόµενου προς χρηµατοδότηση έργου όπως αυτή την τεκµηριώνει ο ιδιώτης επενδυτής και την επικυρώνει ο δηµόσιος τοµέας. Πρέπει να επισηµανθεί, σε όλα τα παραπάνω, η ενεργός παρουσία του Υπουργείου Οικονοµικών που αξιολογεί λεπτοµερώς το προς ένταξη έργο προκειµένου να εγκρίνει τη χρηµατοδότηση για την εφαρµογή µιας Σ ΙΤ ή να προτείνει την υλοποίησή του µε µια άλλη εναλλακτική µέθοδο. Μεγάλη σηµασία στην έγκριση ενός έργου έχει και η κοστολογική κατηγοριοποίηση του όπως φαίνεται και στην εικόνα 4.11 (να σηµειωθεί ότι η έγκριση είναι απαραίτητη πριν ξεκινήσει οποιοδήποτε διαδικασία) [36]. Εικόνα 4.11: Αρχές έγκρισης έργων ανάλογα µε τον προϋπολογισµό του (Πηγή [36]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 77 από 137

78 Επιπρόσθετα, ο ιδιώτης πρέπει να σιγουρευτεί ότι βαδίζει σύµφωνα µε τις επιταγές του θεµελιώδους νόµου «Financial Management and Accountability Act 1997», ιδιαίτερα στις διατάξεις που αναφέρονται στις δαπάνες και τους τρόπους εκταµίευσης του δηµοσίου χρήµατος (Regulation 9,10,13) και σπανιότερα µε τον άλλο νόµο «Commonwealth Authorities and Companies ACT 1997». Σε κάθε περίπτωση ο ιδιώτης πρέπει να εφαρµόσει µια µέθοδο προσφοράς που υποδεικνύει ο κάθε νόµος χωριστά γιατί µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις συντίθενται µαζί οι δύο νόµοι Ο ρόλος της µονάδας Σ ΙΤ Όπως προαναφέρθηκε η µονάδα Σ ΙΤ ανήκει στο παραπάνω τµήµα Οικονοµικών και ιοίκησης, που αντίστοιχα υπάγεται στο Υπουργείο Οικονοµικών και έχει σαν αποστολή να παρέχει βοήθεια και υποστήριξη σ όσους φορείς του ηµοσίου ασχολούνται µε ένα Σ ΙΤ. Ειδικότερα ο ρόλος της είναι [3]: Να επιβλέπει τη συνεχή βελτίωση του νόµου πλαισίου που αφορά τις «Αρχές Σ ΙΤ» που διέπουν ένα έργο. Να παρέχει τεχνογνωσία. Να συµβουλεύει την κυβέρνηση για την σκοπιµότητα, τη λειτουργικότητα και το όφελος που µπορεί να χαρακτηρίζει ένα έργο. Επιπλέον, αναλαµβάνει: Τη µείωση του χρόνου που απαιτείται για τη διαδικασία (από κατάθεση πρότασης λήψη τελικής έγκρισης). Τη µείωση του κόστους των εκπονούµενων διενεργειών. Την επίτευξη, σε συνεργασία µε την ανάδοχο εταιρεία υψηλών επιπέδων αποτελεσµατικότητας του έργου, ικανοποιώντας έτσι και τους χρόνους ορόσηµα που έχουν τεθεί. Τέλος είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία ενός Συµβουλευτικού Τµήµατος Σ ΙΤ (PPP Advisory Services Panel) που ανήκει στην κεντρική κυβέρνηση και καλύπτει όλη τη χώρα. Παρέχεται πρόσβαση σε ειδικούς συµβούλους µάνατζερ για την ανάπτυξη και εφαρµογή εξειδικευµένων προτάσεων έργων. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 78 από 137

79 4.6.2 Εργαλεία µελέτης Ένα πολύ σηµαντικό µέσο µελέτης και κατανόησης του περιβάλλοντος των Σ ΙΤ είναι το εγχειρίδιο «Επαγγελµατικός Οδηγός» (Practitioner s Guide) στο οποίο περιέχονται: Βασικές οδηγίες για Σ ΙΤ. Ειδικές οδηγίες για Σ ΙΤ (αρχές οικονοµίας, διαχείριση ρίσκου, µεθοδολογία µείωσης δεικτών κόστους). Επιπλέον στοιχεία µελέτης µπορούν αν εξαχθούν και από το «Jurisdictional Requirements Documents» που δείχνει ξεχωριστά νοµικά παραδείγµατα δικαιοδοσίας και που διαβάζεται σε συνδυασµό µε το «Guidelines». Τέλος επιπλέον στοιχεία µπορεί κάποιος να βρει στα εγχειρίδια για τις Σ ΙΤ για Επιχειρησιακή Ανάπτυξη, ιαχείριση ρίσκου, κλπ. Από τις 29/11/2008 το Συµβούλιο της Αυστραλιανής Κυβέρνησης θέσπισε ένα νέο νόµο για τις Σ ΙΤ γενικής εφαρµογής σε όλη τη χώρα από τον οποίο εξαιρούνται µόνο έργα ιδιαίτερης µορφής και ευαισθησίας (εξοπλισµοί, στρατιωτικά έργα, έργα εθνικής ασφάλειας). Ο νόµος αυτός στηρίζεται στις Βασικές Αρχές Σ ΙΤ και στον αρχικό θεµελιώδη νόµο του Έτσι το κράτος διαθέτει ένα πλήρες και επικαιροποιηµένο νοµοθετικό πλαίσιο για όλες τις Σ ΙΤ Το παράδειγµα της Βικτώρια Η κυβέρνηση της πολιτείας της Βικτώρια (δεύτερη πολιτεία της Αυστραλίας σε πληθυσµό και οικονοµική ευµάρεια) εφάρµοσε πρόγραµµα Σ ΙΤ ήδη από τη δεκαετία του 1980, προκειµένου να τις αξιοποιήσει λογιστικά, αποφεύγοντας, δηλαδή, την εγγραφή δαπανών στον προϋπολογισµό για έργα υποδοµής. Μόλις, το 1999 υιοθετήθηκε το αντίστοιχο Βρετανικό µοντέλο και ιδρύθηκε αντίστοιχα η Μονάδα «Συνεργασία Βικτώρια» (Partnership Victoria, PV) κατ αναλογία µε το PUK (Partnership UK) - µια µικρή τοπική µονάδα που λειτούργησε στην αρχή σαν µία επέκταση του παλιού προγράµµατος µε κύριους άξονες τη µεταφορά ρίσκου και την ελαχιστοποίηση των εξόδων. Έτσι το PV ανέλαβε την υλοποίηση πολλών έργων όπως δρόµοι, δικαστήρια, συνεδριακά κέντρα, δικαστήρια φτάνοντας µία εποχή να είναι το 10% των ετησίων Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 79 από 137

80 επενδύσεων της πολιτείας και από τις πρώτες αγορές του κόσµου που δραστηριοποιούνταν σε έργα Σ ΙΤ. Έτσι, ο ρόλος του προγράµµατος µπορεί να κριθεί ως επιτυχηµένος, καθώς µια αρχικά ηµιεπίσηµη και µη θεσµοθετηµένη Μονάδα Σ ΙΤ, απέκτησε σιγά σιγά εµπειρίες, στηρίχθηκε και εδραιώθηκε αποκτώντας καταλυτική συµµετοχή στην επιτυχή εκπόνηση έργων Σ ΙΤ κυρίως λόγω: Συστηµατοποίησης των εργασιών µε την παρεχόµενη πλέον τεχνογνωσία. Έγκαιρου εντοπισµού των προβληµάτων και των απαιτήσεων επιπλέον προσοχής. Εξασφάλισης της ποιότητας των έργων προσελκύοντας µε κίνητρα (π.χ. µικρότερη έκπτωση στη δηµοπρασία) τους κατάλληλους ιδιώτες επενδυτές.. Ελέγχου του τρόπου πληρωµής και κυρίως επιβολής προστίµου στην περίπτωση µη ολοκλήρωσης των προβλεποµένων εργασιών. Ενσωµάτωσης των εµπειριών στο διεθνές περιβάλλον προκειµένου να βελτιώνεται συνεχώς το σύστηµα παραγωγής µε Σ ΙΤ. 4.7 Το παράδειγµα της Τζαµαϊκα Τα στοιχεία που ακολουθούν προέρχονται από τη µελέτη της ετήσιας έκθεσης της Παγκόσµιας Τράπεζας για το 2007 [3]. Η ιδέα υλοποίησης έργων και µε ιδιωτική συνεργασία, στην περίπτωση της Τζαµάικα, στηρίχθηκε στη διαπίστωση της υπολειτουργίας δηµοσίων επιχειρήσεων που εκτός από την αναποτελεσµατικότητά τους επιβάρυναν σηµαντικά τον κρατικό προϋπολογισµό. Η εφαρµογή της έχει τις απαρχές της στο 1984 οπότε ιδρύθηκε µε νοµοθετική πράξη (Paper No24) η εταιρεία, «Jamaica National Investment Corporation» (JNIC) µε αντικείµενο την ευθύνη για την πραγµατοποίηση συµφωνιών Σ ΙΤ. Ωστόσο, καθώς η πρώτη αυτή απόπειρα δεν ευδοκίµησε, το ρόλο της συσταθείσας εταιρείας ανέλαβε τελικά η Εθνική Τράπεζα Επενδύσεων της χώρας η «National Investment Bank of Jamaica» (NIΒJ). Πολλοί κυβερνητικοί αξιωµατούχοι θεώρησαν αναποτελεσµατικό αυτό το µέτρο και έτσι, η κυβέρνηση προσπαθώντας να αναθερµάνει την αγορά εισήγαγε καινούργιο νόµο (Ministry Paper No34) που προέβλεπε την εκτέλεση έργων µέσω διαφόρων Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 80 από 137

81 µορφών Σ ΙΤ (BOT, BOO, BOO, παραχωρήσεων) έχοντας πάλι την NIΒJ ως υπεύθυνο φορέα τήρησης του προγράµµατος. Ένα πρόγραµµα που σαν σκοπό είχε : Την εξασφάλιση µεγαλύτερης αποδοτικότητας. Την ελάττωση της κρατικής συµµετοχής στις επιχειρήσεις. Την αξιοποίηση των δηµόσιων πόρων. Την ενίσχυση της προσβασιµότητας σε νέες τεχνολογίες, σε αγορές και κεφάλαια από το εξωτερικό. Τη διεύρυνση της έννοιας της ιδιοκτησίας στην κοινωνία. Επίσης, άλλοι στόχοι ήταν η βελτίωση του δηµοσίου τοµέα, η δηµιουργία διαφανούς κλίµατος στη σύναψη συµφωνιών µε ανοικτούς διαγωνισµούς, η κατάργηση της γραφειοκρατίας και η ώθηση στον ανταγωνισµό. Έτσι, η Τζαµάικα κατάφερε να ολοκληρώσει περίπου 45 έργα Σ ΙΤ από το 1989 ως το 2003, ένα ποσοστό της τάξεως του 2,25% του ΑΕΠ, δώδεκα απ αυτά στον τοµέα των έργων υποδοµής και τα άλλα σε εξίσου ανταγωνιστικούς τοµείς, µε παραχωρήσεις διαφόρων µορφών. Με αυτές τις επιδόσεις στην υλοποίηση Σ ΙΤ ανήλθε ως 39 η από τις 124 αναπτυσσόµενες χώρες παγκοσµίως και ως 9 η από τις 21 στην περιοχή της Λατινικής Αµερικής και Καραϊβικής, σ ένα πρόγραµµα από τα µεγαλύτερα που έχουν εκπονηθεί ποτέ σε αριθµό εµπλεκόµενων εταιρειών και επιχειρήσεων. Ωστόσο, αυτή η ευηµερία στον προγραµµατισµό και στις εγκρίσεις έργων δεν ακολουθήθηκε και στα στάδια της κατασκευής και λειτουργίας τους. Σύντοµα παρουσιάστηκαν τα πρώτα προβλήµατα, µε τη µορφή µεγάλων αποκλίσεων από τους στόχους και την έλλειψη χρηµατοδότησης. Άστοχες κρατικές παρεµβάσεις και επίµονη χρηµατοδότηση µη βιώσιµων έργων εκτόξευσαν τις δαπάνες της δηµόσιας συµµετοχής, µε αποτέλεσµα το δηµόσιο χρέος να φτάσει στο 128% του ΑΕΠ και η Τζαµάικα να γίνει η 5 η πιο χρεωµένη χώρα στον κόσµο ανάλογα µε το ΑΕΠ της. Η χαρακτηριστική αυτή περίπτωση αστοχίας προγράµµατος Σ ΙΤ αναλύεται εκτενώς στο επόµενο κεφάλαιο. Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 81 από 137

82 4.8 Το παράδειγµα των Φιλιππίνων Τα στοιχεία που ακολουθούν προέρχονται από τη µελέτη της ετήσιας έκθεσης της Παγκόσµιας Τράπεζας για το 2007 [3]. Οι Φιλιππίνες για πρώτη φορά ακολούθησαν το παράδειγµα της παραχώρησης σαν µέθοδο υλοποίησης έργων, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, µε στόχο να αντιµετωπίσουν το ενεργειακό πρόβληµα της χώρας που άρχιζε να κάνει την εµφάνισή του. Ωστόσο, οι πρώτες πολιτικές ήταν πρόχειρα σχεδιασµένες και εστιάζονταν στη ρευστοποίηση δηµόσιας ακίνητης περιουσίας ή στην επανιδιωτικοποίηση συγκεκριµένων εταιρειών. Το 1987, η κυβέρνηση, µε αφορµή πάλι την απειλή µιας επικείµενης ενεργειακής κρίσης προσπάθησε να προσελκύσει ιδιωτικά κεφάλαια νοµοθετώντας την Ειδική Εντολή (Executive Order) ΕΟ 215 και επιτρέποντας σε ιδιώτες IPP (Independent Power Producers) να παράγουν και να πουλάνε ενέργεια στο εθνικό δίκτυο. To 1989 δηµιουργείται η Επιτροπή Συντονισµού Προγράµµατος Βοήθειας των Φιλιππίνων «Coordinating Council of the Philippine Assistance» (CCPAP) για να µπορέσει να ελέγξει και να ωθήσει στην αγορά τα κεφάλαια που ερχόταν από το εξωτερικό και κυρίως από την Αµερική σαν βοήθεια στη νεοσύστατη δηµοκρατία. Το πρόγραµµα αυτό για τις Φιλιππίνες γνωστό σαν (ΡΑΡ) το επέβλεπε ένα συµβούλιο, το CPAP κατά την απαίτηση του Αµερικανικού Κογκρέσου που χορηγούσε τα κεφάλαια. Το πρόγραµµα ΡΑΡ σχεδιάστηκε έτσι ώστε να ενθαρρύνει την ιδιωτική συµµετοχή, που θεωρούνταν απαραίτητη για την ανάπτυξη. Το 1991 εκδόθηκε ο νόµος (πράξη) Republic Act (RA) No 6957, γνωστός και ως ο νόµος για τις παραχωρήσεις τύπου ΒΟΤ (Build-Operate-Transfer), ο οποίος βελτιώθηκε το 1994 (RA 7718) µε στόχο να παρέχει ένα πλαίσιο στήριξης και διαφάνειας στον ιδιωτικό τοµέα που θα του επέτρεπε να επενδύσει στα έργα υποδοµών, τα οποία η κυβέρνηση δεν µπορεί να εκτελέσει µόνη της, έχει εθνική αλλά και τοπική ισχύ και απευθύνεται σε ένα ευρύ τοµέα έργων όπως σταθµοί ενέργειας,λιµάνια, αεροδρόµια, φράγµατα, υδροηλεκτρικούς σταθµούς,κυβερνητικά κτίρια, νοσοκοµεία, εµπορικά κέντρα, φυλακές σχεδόν τα πάντα. Το 1993, ο πρόεδρος της CCPAP, διορίστηκε ως Προεδρικός Αξιωµατούχος ράσης για την Προώθηση της ΒΟΤ (Presidential Action Οfficer) και έτσι δηµιουργήθηκε Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 82 από 137

83 το λεγόµενο κέντρο CCPAP-ΒΟΤ (Centre). Ουσιαστικά ήταν µια αυτόνοµη µονάδα στενά ελεγχόµενη από το Προεδρικό Γραφείο. Το 1994,η αναθεώρηση του νόµου RA7718 για τις ΒΟΤ, έδωσε αρµοδιότητες και στο CPAP (που µέχρι τώρα επέβλεπε το χρηµατοδοτικό πρόγραµµα ΡΑΡ της χώρας) να επιβλέπει τα έργα που γίνονταν µε τις ΒΟΤ και να προσελκύσει επιπλέον επενδυτικά κεφάλαια από τους ιδιώτες. Το 1999 το CCPAP αναδιοργανώνεται και µετονοµάζεται σε CCPSP (Coordinating Council for Private Sector Participation) µε αυξηµένες αρµοδιότητες για να καλύπτουν µεγαλύτερο εύρος µορφών από ιδιωτική συµµετοχή, όπως είναι οι κοινοπραξίες,οι παραχωρήσεις και η παροχή νοµικών υπηρεσιών. Η αποστολή του ήταν να προωθήσει και επιβάλλει τις Σ ΙΤ σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της εθνικής πολιτικής για τα έργα υποδοµής, σαν ζήτηµα εθνικής ανάγκης µε τις εξής λειτουργίες : Ανάπτυξη του έργου µέσω τεχνικής και οικονοµικής υποστήριξης σε όλους τους φορείς τoυ κράτους και στα τµήµατα της τοπικής διοίκησης (LGUs). Προώθηση του προγράµµατος Σ ΙΤ και προϊόντα της αγοράς σε εν δυνάµει επενδυτές και σε µετόχους. Αναθεώρηση της µέχρι τώρα πολιτικής για τα Σ ΙΤ µε ενίσχυση του νέου πλαισίου δράσεων προστατεύοντας και τα συµφέροντα της χώρας. Παροχή βοήθειας στους φορείς αλλά και στις τοπικές διοικήσεις στον έλεγχο και στην παρακολούθηση των έργων. Το 2002, εκδόθηκε η Ειδική Εντολή (Executive Order) ή ΕΟ 144, η οποία αναδιοργανώνει και µετατρέπει το CCPSP και την Τεχνική του Γραµµατεία σε ένα καινούργιο τµήµα, το ΒΟΤ Centre (κάτι αντίστοιχο µε τις µονάδες Σ ΙΤ άλλων κρατών που αναφέρθηκαν στις προηγούµενες ενότητες που πλέον ανήκει στο Τµήµα Εµπορίου και Βιοµηχανίας της κυβέρνησης Ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ (ΒΟΤ Centre) Ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ είναι αρκετά ευρύς και εκτείνεται στους τοµείς της διοίκησης, της διαχείρισης και της παροχής συµβουλών και οδηγιών[3]. Έτσι, µέχρι το Σεπτέµβριο του 2005 συνέβαλε στην υλοποίηση 60 συναλλαγών και δοσοληψιών αξίας περίπου 18 δις. ολαρίων. O τοµέας της ενέργειας αντιπροσώπευε περίπου το Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 83 από 137

84 40% και ένα άλλο 40%, αξίας 7 δις δολαρίων προερχόταν από την ιδιωτικοποίηση της επιχείρησης ύδατος και αποχέτευσης της πρωτεύουσας Μανίλας (Manilla s Metropolitan Water Works and Sewerage System (MWSS)). Το υπόλοιπο 20% είναι από επιµέρους έργα σε µεταφορές, στην τεχνολογία πληροφοριών στον τοµέα της υγείας και αλλού. Πέρα λοιπόν από υπηρεσίες στη διαχείριση των συναλλαγών, η Μονάδα Σ ΙΤ παρέχει τεχνογνωστική υποστήριξη και σε κρατικές υπηρεσίες (line agencies) και σε Μονάδες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δεν έχουν ακόµα τη γνώση και την εµπειρία για την εκτίµηση ενός συµφέροντος έργου που αξίζει να κατασκευαστεί. Η Μονάδα Σ ΙΤ έχει αναπτύξει, επίσης, εγχειρίδια και υποδείγµατα, καθώς και προσχέδια για τη σωστή σύνταξη µιας σύµβασης. Η κυριότερη του αρµοδιότητα, µεταξύ άλλων, είναι η παροχή τεχνικής βοήθειας για την ανάπτυξη του έργου. εν έχει όµως καµία επίσηµη αρµοδιότητα να εγκρίνει ή να αρνηθεί σε κάποιον φορέα το γεγονός να πραγµατοποιήσει ένα έργο Σ ΙΤ. Βασική του αρµοδιότητα είναι η παροχή συµβουλευτικού περιεχοµένου στην Επιτροπή Συντονισµού Επενδύσεων (Investment Coordination Committee ICC) που αξιολογεί το οικονοµικό περιβάλλον και τον κίνδυνο ενός µεγάλου έργου και εισηγείται στον Πρόεδρο. Η Επιτροπή συγκροτείται ως εξής: πρόεδρος είναι ο γραµµατέας του Υπ. Οικονοµικών, αντιπρόεδρος ο γενικός διευθυντής της Εθνικής Οικονοµικής και Αναπτυξιακής Αρχής (National Economic and Development Authority) και σαν ειδικοί γραµµατείς οι Γραµµατείς των υπουργείων Γεωργίας, Εµπορίου και Βιοµηχανίας, ιαχείρισης του Προϋπολογισµού, καθώς και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των Φιλιππίνων. Σε αντίθεση µε άλλες Μονάδες Σ ΙΤ που µελετήθηκαν, αυτή η Μονάδα έχει ρόλο παρακολούθησης των συµβάσεων, αλλά επειδή και αυτές δεν είναι πάντα σταθερές ασχολείται κυρίως ad hoc γνωµοδοτήσεις για την αποφυγή προβληµάτων, χωρίς αρµοδιότητα επιβολής αλλαγών ή τροποποιήσεων των συµβάσεων. Παρόλη τη φαινοµενική της ευρωστία φαίνεται ότι η επιρροή της σιγά -σιγά φθίνει και περιορίζεται λόγω της έλλειψης επίσηµου και θεσµοθετηµένου ελέγχου σε έργα Σ ΙΤ. Συνοψίζοντας, µπορεί να ειπωθεί ότι ενώ η δηµιουργία του προγράµµατος Σ ΙΤ στις Φιλιππίνες προκλήθηκε από την ανάγκη αντιµετώπισης µια ενδεχόµενης κατάστασης Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 84 από 137

85 (πιθανότητα ενεργειακής κρίσης) στα τέλη της δεκαετίας του 1980, επεκτάθηκε και σε άλλους τοµείς υποδοµών µε πολλά οφέλη για τη χώρα. Ωστόσο, ο ρόλος της Μονάδας Σ ΙΤ στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών µε την πάροδο των ετών έχει καταλήξει να αµφισβητείται οδηγώντας στην περιορισµένη συµµετοχή της σε ορισµένα µόνο έργα, αντί της δραστικής συνεισφοράς της µέσω των πολλών αρµοδιοτήτων και ευθυνών που παραδοσιακά αναλάµβανε στους τοµείς της διαπραγµάτευσης, της ανάπτυξης και της εκτέλεσης έργων. Τα αποτελέσµατα της φθίνουσας πορείας της Μονάδας Σ ΙΤ των Φιλιππίνων θα εξεταστούν στο επόµενο κεφάλαιο. 4.9 Το παράδειγµα της Ελλάδας Στην Ελλάδα µέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ένα νοµικό κενό και η οποιοδήποτε σύµβαση χρηµατοδοτούµενη από ιδιώτη έπρεπε να πάει στη Βουλή προς κύρωση χωρίς να υπάρχει το πλαίσιο για την πραγµατοποίηση από ιδιώτες έργων κοινωνικού χαρακτήρα [2]. «Το θεσµικό πλαίσιο σχετικά µε τις Σ ΙΤ ολοκληρώθηκε το 2005 (µε την πιο πρόσφατη τροποποίηση το 2006) και αποτελείται από : Το Ν /2005 (ΦΕΚ Α' 232) «Συµπράξεις ηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα» Το Ν. 3483/2006 (ΦΕΚ Α' 169) «Τροποποίηση και συµπλήρωση των διατάξεων για τη χρηµατοδοτική µίσθωση, διατάξεις περί δηµοσίων εσόδων και άλλες ρυθµίσεις - Άρθρο 16 παρ. 1» Το Πράσινο βιβλίο (Green Paper) σχετικά µε τις συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα και το κοινοτικό δίκαιο των δηµοσίων συµβάσεων και των συµβάσεων παραχώρησης. Την Ανακοίνωση (Communication) της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συµβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά µε τις συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα και το κοινοτικό δίκαιο των δηµοσίων συµβάσεων και των συµβάσεων παραχώρησης της Τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το συντονισµό των διαδικασιών ανάθεσης δηµοσίων συµβάσεων: η Οδηγία 2004/17/EC, η οδηγία 2004/18/EC, το Προεδρικό ιάταγµα Υπ' Αριθµ. 59: Προσαρµογή της Ελληνικής Νοµοθεσίας στις διατάξεις της Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 85 από 137

86 Οδηγίας 2004/17/ΕΚ ''περί συντονισµού των διαδικασιών σύναψης συµβάσεων στους τοµείς του ύδατος, της ενέργειας, των µεταφορών και των ταχυδροµικών υπηρεσιών'', όπως τροποποιήθηκε και συµπληρώθηκε (ΦΕΚ Α 63). Το Προεδρικό ιάταγµα Υπ' Αριθµ. 60: Προσαρµογή της Ελληνικής Νοµοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ ''περί συντονισµού των διαδικασιών σύναψης συµβάσεων έργων, προµηθειών και υπηρεσιών'' όπως τροποποιήθηκε µε την οδηγία 2005/51/ΕΚ της Επιτροπής και την Οδηγία 2005/75/ΕΚ του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 16ης Νοεµβρίου 2005 (ΦΕΚ Α64)». Σηµαντικός επίσης είναι και ο Ν.3299/04 για παροχή κινήτρων Ιδιωτικών Επενδύσεων, ο οποίος λειτουργεί συµπληρωµατικά στη χρηµατοδότηση επιλέξιµων κατηγοριών επενδύσεων, µε γεωγραφικά και λοιπά κριτήρια [1],[38]. Τέλος, σηµαντικό είναι και το ''Εγχειρίδιο για την υλοποίηση έργων και υπηρεσιών µέσω Σ ΙΤ'' που αποτελεί µία έκδοση της Ειδικής Γραµµατείας Συµπράξεων ηµόσιου Ιδιωτικού Τοµέα (ΕΓΣ ΙΤ). Σύµφωνα µε το κείµενο της ιστοσελίδας της ΕΓΣ ΙΤ [38]«Ο οδηγός αυτός εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθεια της Ειδικής Γραµµατείας για τη µεταφορά και διάχυση τεχνογνωσίας σχετικά µε το αντικείµενο των Συµπράξεων στους φορείς που ενδιαφέρονται για αυτό το εργαλείο χρηµατοδότησης έργων και υπηρεσιών του ηµοσίου. Καλύπτει µία σειρά θεµάτων που σχετίζονται µε τη γενικότερη φύση του θεσµού των Συµπράξεων, το νοµικό πλαίσιο που τις διέπει, τον τρόπο και το µηχανισµό χρηµατοδότησής τους και τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν προκειµένου ένα έργο ή µία υπηρεσία να ενταχθεί στο σύστηµα αυτό. Αυτό το εγχειρίδιο αποτελεί µέρος µίας σειράς δράσεων ενηµέρωσης και πληροφόρησης των φορέων από την Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ και στόχος µας είναι να εµπλουτίζεται και να ανανεώνεται διαρκώς µε νέα θέµατα που προκύπτουν κατά τη σταδιακή εφαρµογή του θεσµού των Συµπράξεων» Νοµικό Πλαίσιο: Ο Νόµος 3389/2005 Η περιγραφή που ακολουθεί είναι σύµφωνα µε τα στοιχεία στο δικτυακό τόπο της Ειδικής Γραµµατείας Σ ΙΤ [38],[39]. «Στην Ελλάδα το νοµικό πλαίσιο των Σ ΙΤ προσδιορίζεται κατά βάση µε το Νόµο 3389/2005. Συνοπτικά, ο νόµος αυτός κωδικοποιεί τις σχετικές έννοιες µε τις Σ ΙΤ, προσδιορίζει το πεδίο εφαρµογής τους, προβλέπει τη δηµιουργία δύο αρµόδιων διοικητικών οργάνων ( ιυπουργική Επιτροπή Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 86 από 137

87 Σ ΙΤ και Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ) για τη χάραξη πολιτικής και την καλύτερη διαχείριση των έργων, προσδιορίζει τις διαδικασίες ανάθεσης, τα συµβατικά και νοµικά θέµατα και, τέλος, προβλέπει ειδικές ρυθµίσεις σχετικές µε αδειοδοτήσεις, φορολογικά θέµατα κλπ. Ο Νόµος 3389/05 εισάγει για πρώτη φορά ένα σταθερό νοµικό πλαίσιο που προωθεί και διευκολύνει την ευρύτερη εφαρµογή και ανάπτυξη των Σ ΙΤ στην Ελλάδα και δηµιουργεί κλίµα εµπιστοσύνης στην αγορά. Η εφαρµογή του νόµου από τους φορείς του δηµοσίου είναι δυνητική» Αρµόδια ιοικητικά Όργανα Σ ΙΤ «Σύµφωνα µε το νόµο, σε κεντρικό επίπεδο δηµιουργούνται δύο όργανα (βλ. εικόνα 4.12): Α) ιυπουργική Επιτροπή Συµπράξεων ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα ( ΕΣ ΙΤ) Η ιυπουργική Επιτροπή Σ ΙΤ είναι το όργανο που έχει επιφορτισθεί µε την εξειδίκευση της κυβερνητικής πολιτικής για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών µε τη συµµετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων. Στη ΕΣ ΙΤ συµµετέχουν ως τακτικά µέλη, ο υπουργός Οικονοµίας και Οικονοµικών, ο Υπουργός Ανάπτυξης και ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων. Ως έκτακτο µέλος συµµετέχει ο Υπουργός ή οι Υπουργοί που εποπτεύουν κάθε έναν από τους ηµόσιους Φορείς, οι οποίοι προβλέπεται να συµµετάσχουν στη Σύµπραξη. Ο Υπουργός Οικονοµίας και Οικονοµικών προεδρεύει της ΕΣ ΙΤ, εποπτεύει το έργο της και έχει την ευθύνη της υποβολής των σχετικών εισηγήσεων προς αυτή. Στις αρµοδιότητες της ΕΣ ΙΤ εµπίπτουν: η έγκριση της υπαγωγής συµπράξεων στις διατάξεις του Ν. 3389/2005, η ανάκληση τέτοιων εγκρίσεων, σε περίπτωση που οι δηµόσιοι φορείς που έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του ανωτέρω νόµου δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους η απόφαση για την ένταξη στο Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων του καταβλητέου στους Ιδιωτικούς Φορείς ανταλλάγµατος, η απόφαση για τη συµµετοχή ή µη του ηµοσίου στη χρηµατοδότηση της κατασκευής των έργων ή της παροχής των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείµενο της Σύµπραξης, Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 87 από 137

88 η λήψη κάθε άλλης συναφούς απόφασης. Β) Ειδική Γραµµατεία Συµπράξεων ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (ΕΓΣ ΙΤ) Η Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ είναι το συντονιστικό όργανο που συστάθηκε στο Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών, µε σκοπό την προώθηση του θεσµού των Συµπράξεων µέσω της υποστήριξης των εµπλεκόµενων ηµοσίων και Ιδιωτικών Φορέων κατά την επιλογή, ανάθεση και εκτέλεση των Συµβάσεων Σύµπραξης. Η ΕΓΣ ΙΤ επικουρεί τη ΕΣ ΙΤ και τους ηµόσιους Φορείς και έργο της είναι: ο εντοπισµός των έργων ή υπηρεσιών που µπορούν να εκτελεσθούν ή να παρασχεθούν µέσω Συµπράξεων και να υπαχθούν στις διατάξεις του Ν. 3389/2005, η προώθηση της εκτέλεσης έργων ή της παροχής υπηρεσιών µέσω του θεσµού τα των Συµπράξεων, η διευκόλυνση και υποστήριξη των ηµόσιων Φορέων, στο πλαίσιο των ιαδικασιών Ανάθεσης που προβλέπονται στο Ν. 3389/2005, για την επιλογή των Ιδιωτικών Φορέων που θα αναλάβουν την εκτέλεση των έργων ή την παροχή των υπηρεσιών µέσω των Συµπράξεων, η παρακολούθηση της υλοποίησης των Συµβάσεων Σύµπραξης και των παρεποµένων συµφώνων, η τακτική ενηµέρωση της ΕΣ ΙΤ και η επεξεργασία και υποβολή εισηγήσεων για την αντιµετώπιση τυχόν προβληµάτων, η σύνταξη ετήσιας έκθεσης και η παρουσίασή της στην αρµόδια επιτροπή της Βουλής. Εικόνα 4.12: Αρµόδια ιοικητικά Όργανα Σ ΙΤ (Πηγή:[2]) Στις διατάξεις του Ν. 3389/2005 δεν έχουν συµπεριληφθεί όλες οι δυνατές µορφές σύµπραξης ηµοσίου και Ιδιωτικού τοµέα που εφαρµόζονται διεθνώς, καθώς στόχος Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 88 από 137

89 του νόµου αυτού είναι η δηµιουργία ενός απλού και σαφούς πλαισίου που θα βοηθήσει στην ανάπτυξη των Σ ΙΤ στην Ελλάδα. εδοµένης της µοναδικότητας και ιδιαιτερότητας κάθε έργου Σ ΙΤ, η ενιαία αντιµετώπισή τους θα δηµιουργούσε περισσότερα προβλήµατα από όσα ο Ν. 3389/2005 έρχεται να επιλύσει. εν θα ήταν εφικτό, άλλωστε, σε ένα νόµο να προδιαγραφούν συγκεκριµένα χαρακτηριστικά ορισµένων µόνο κατηγοριών έργων ή υπηρεσιών». Οι δραστηριότητες που ανήκουν, σύµφωνα µε το Σύνταγµα, άµεσα και αποκλειστικά στο Κράτος, και ιδίως η εθνική άµυνα, η αστυνόµευση, η απονοµή της δικαιοσύνης και η εκτέλεση των ποινών που επιβάλλονται από τα αρµόδια δικαστήρια, δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο σύµπραξης. Στο πεδίο εφαρµογής του νόµου δεν εµπίπτουν οι συµπράξεις στις οποίες στην Εταιρεία Ειδικού Σκοπού που συµβάλλεται µε το ηµόσιο συµµετέχουν ηµόσιοι Φορείς ιαδικασία Υλοποίησης Σ ΙΤ Αίτηση προς την Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ Οι ηµόσιοι Φορείς που σκοπεύουν να προχωρήσουν σε µία Σ ΙΤ σύµφωνα µε το Ν. 3389/2005, πρέπει να υποβάλλουν σχετική πρόταση προς την Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ, η οποία θα συνοδεύεται από τα απαραίτητα στοιχεία που θα τεκµηριώνουν τη σκοπιµότητα υλοποίησής της. Η Ειδική Γραµµατεία Σ ΙΤ µελετά την πρόταση του ηµοσίου Φορέα και αξιολογεί κατά πόσο αυτή µπορεί να υλοποιηθεί ως Σύµπραξη και να υπαχθεί στις διατάξεις Ν. 3389/2005. Σε περίπτωση που η πρόταση αξιολογείται θετικά, όπως αρχικά είχε κατατεθεί ή όπως τελικά διαµορφώθηκε κατόπιν αναγκαίων τροποποιήσεων, η Ειδική Γραµµατεία την περιλαµβάνει στον «Κατάλογο Προτεινόµενων Συµπράξεων», γνωστοποιεί την απόφασή της στο ηµόσιο Φορέα και τον καλεί εντός αποκλειστικής προθεσµίας δύο µηνών να καταθέσει στη ιυπουργική Επιτροπή Σ ΙΤ «Αίτηση Υπαγωγής» της συγκεκριµένης Σύµπραξης στο Ν. 3389/2005. Απόφαση ιυπουργικής Επιτροπής Σ ΙΤ Εφόσον ο ηµόσιος Φορέας υποβάλλει «Αίτηση Υπαγωγής», ο πρόεδρος της ΕΣ ΙΤ, Υπουργός Οικονοµίας και Οικονοµικών, συµπεριλαµβάνει τη συζήτηση της αίτησης αυτής στην ηµερήσια διάταξη της εποµένης συνεδρίασης της ΕΣ ΙΤ και Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 89 από 137

90 προσκαλεί τα τακτικά µέλη αυτής και τον κατά περίπτωση αρµόδιο Υπουργό, ο οποίος συµµετέχει ως έκτακτο µέλος. Κατά τη συνεδρίαση της ΕΣ ΙΤ, παρουσιάζεται Συνοπτική Αιτιολογική Έκθεση που έχει συντάξει η ΕΓΣ ΙΤ ως εισήγηση προς τη ΕΣ ΙΤ και η οποία περιλαµβάνει όλες τις πληροφορίες σχετικά µε τη Σύµπραξη. Στη συνέχεια, η ΕΣ ΙΤ εκδίδει απόφαση («Απόφαση Υπαγωγής») µε την οποία εγκρίνει ή απορρίπτει την «Αίτηση Υπαγωγής». Μετά την έκδοση της «Απόφασης Υπαγωγής», η ΕΓΣ ΙΤ αναλαµβάνει το συντονισµό των διαδικασιών ανάθεσης που ορίζονται στο Ν. 3389/2005, για την επιλογή του Ιδιωτικού Φορέα που θα συµµετάσχει στη Σύµπραξη ιαδικασία Ανάθεσης Στις διαδικασίες ανάθεσης και στις σχέσεις του ηµόσιου Φορέα που ενεργεί ως Αναθέτουσα Αρχή µε τους Υποψηφίους, εφαρµόζονται οι γενικές αρχές της ευρωπαϊκής και εθνικής νοµοθεσίας (ίσης µεταχείρισης, διαφάνειας, προστασίας του δηµόσιου συµφέροντος, κλπ). Η διαδικασία ανάθεσης γραφικά απεικονίζεται στην εικόνα Εικόνα 4.13 : ιαδικασία Ανάθεσης Σ ΙΤ στην Ελλάδα (Πηγή:[2]) Οικονόµου Νεκτάριος Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ΤΕ Σελίδα 90 από 137