ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΑΤΙΑ ΥΡΟΥΓΕΙΟ ΡΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΑΦΕΙΟ ΤΥΡΟΥ ----- Ταχ. Δ/νςθ: Α. Ραπανδρζου 37 Τ.Κ. Ρόλθ: 15180 - Μαροφςι Ιςτοςελίδα: www.minedu.gov.gr email: press@ypepth.gr 26/09/2010 Ομιλία τθσ Υπουργοφ Παιδείασ Διά Βίου Μάκθςθσ και Θρθςκευμάτων, Άννασ Διαμαντοποφλου ςτθ ςυνάντθςθ διαλόγου και εργαςίασ για τθν Τριτοβάκμια Εκπαίδευςθ ςτουσ Δελφοφσ Η Ελλάδα βρίςκεται ςιμερα μπροςτά ςε πρωτόγνωρεσ προκλιςεισ. Βιϊνουμε δφςκολεσ μζρεσ και ξζρουμε ότι απαιτοφνται ςυντεταγμζνεσ απαντιςεισ. Ρολιτεία και κοινωνία οφείλουν να αντιδράςουν κετικά, αποτελεςματικά και δθμιουργικά ςε αυτό το κρίςιμο διακφβευμα. Ο τρόποσ τθσ απάντθςθσ κα προςδιορίςει τελικά και τθ φυςιογνωμία τθσ χϊρασ μασ. Η θκικι ευκφνθ είναι αναντίλεκτα ςυλλογικι. Κυβζρνθςθ, κοινωνία και ο κακζνασ από εμάσ ατομικά και ξεχωριςτά οφείλουμε να ςυνειςφζρουμε με υπευκυνότθτα και μζςα από οποιαδιποτε ιδιότθτα κατζχουμε. Ο χϊροσ τθσ παιδείασ και ειδικότερα Τριτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ κα παίξει ζναν πρωταγωνιςτικό ρόλο ςτισ λφςεισ που κα επιδιϊξουμε για τον 21 ο αιϊνα. Αυτό ςθμαίνει ότι δεν μποροφμε να προχωριςουμε με επιδερμικζσ αλλαγζσ, με μικρζσ διορκωτικζσ κινιςεισ ςε επιμζρουσ τομείσ. Οι αλλαγζσ πρζπει να είναι πολφ βακιζσ και να αφοροφν το DNA τθσ λειτουργίασ των Ρανεπιςτθμίων και των Τεχνολογικϊν Ιδρυμάτων. Κάπωσ παραςτατικά κα ζλεγα ότι εάν ςε αυτι τθν τεράςτια προςπάκεια που κάνει θ χϊρα μασ, θ οικονομία είναι θ καρδιά, θ Ραιδεία είναι το μυαλό. Χρειάηεται όλοι να κατανοιςουμε ότι ο ςυλλογικόσ νουσ μιασ κοινωνίασ, μιασ χϊρασ, είναι θ Ραιδεία και υποχρεοφμαςτε να αποκαταςτιςουμε δομζσ, λειτουργίεσ και παραγωγι γνϊςθσ με τον καλφτερο δυνατό τρόπο. Η αποςτολι είναι δφςκολθ. Μια ματιά αν ρίξει ςιμερα κανείσ ςτισ εφθμερίδεσ κα βρει πολφ ςθμαντικι αρκρογραφία ςχετικά με τισ παραπάνω διαπιςτϊςεισ. Ρολλζσ φορζσ θ αμφιςβιτθςθ κατακλφηει και το ίδιο το αίτθμα τθσ αλλαγισ. 1
Η ελλθνικι κυβζρνθςθ και ο ίδιοσ ο Ζλλθνασ Ρρωκυπουργόσ ζχει δεςμευτεί ςε όλα τα επίπεδα. Η Ραιδεία είναι εξ οριςμοφ ο χϊροσ εμπροςκοφυλακισ. Είμαςτε ςιμερα εδϊ για να αντιμετωπίςουμε αυτζσ τισ προκλιςεισ, με τθν πεποίκθςθ ότι θ περίοδοσ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Μεταπολίτευςθσ ζχει κλείςει τον ιςτορικι τθσ κφκλο. Αποτζλεςε αν μθ τι άλλο μία κορυφαία κοινωνικι και εκπαιδευτικι τομι. Βοικθςε να διαμορφωκοφν ςυνκικεσ κοινωνικισ και πολιτικισ χειραφζτθςθσ. Σιμερα ωςτόςο είναι ςαφζσ ότι δεν μπορεί να προςφζρει περαιτζρω. Η άρνθςθ τθσ παραδοχισ αυτισ τθσ πραγματικότθτασ νομίηω ότι προκαλεί ςκεπτικιςμό αλλά και κυμό ςτθν ελλθνικι κοινωνία. Σταχυολογϊ μόνο μερικά ςθμεία αυτισ τθσ μεταπολιτευτικισ εκπαιδευτικισ πακογζνειασ, που αναδεικνφεται κάκε μζρα πλζον ςτα πρωτοςζλιδα των εφθμερίδων:ρτυχία επ αμοιβι, φοιτθτζσ που ςυμμετζχουν ςε εξετάςεισ και περνοφν μακιματα δια αντιπροςϊπων, ιδιωτικζσ υπθρεςίεσ για ςυγγραφι διπλωμάτων και πτυχιακϊν εργαςιϊν κοκ. Δε χωράει αμφιβολία ότι το ελλθνικό Ρανεπιςτιμιο του 2010 είναι πολφ ανϊτερο και πολφ ςθμαντι19. Είναι κρίμα να ζρχονται ςυνεχϊσ ςτθν επιφάνεια τζτοιου είδουσ φαινόμενα όταν Σχολζσ, Τμιματα, Κακθγθτζσ, αλλά και φοιτθτζσ μασ πρωταγωνιςτοφν ςε παγκόςμιο επίπεδο με διεκνείσ διακρίςεισ. Θα πρζπει να δοφμε τι φταίει και που είμαςτε. Η ιςτορικι εμπειρία ζχει αποδείξει πωσ οι πιο γερζσ αλυςίδεσ που δεν μασ αφινουν να φφγουμε, είναι αυτζσ που φτιάχνονται με αρχζσ και αξίεσ που ςτρεβλϊνονται. Είναι αλικεια ότι ςτθν πορεία του κφκλου που διζγραψε θ Ανϊτατθ Εκπαίδευςθ από τθ Μεταπολίτευςθ μζχρι ςιμερα, ςτρεβλϊκθκαν κακ υπερβολι πολλζσ αρχζσ και αξίεσ, όπωσ αυτζσ τισ ελευκερίασ, του δθμοκρατικοφ διαλόγου και τθσ πολιτικισ ςυμμετοχισ. Σε πολλζσ περιπτϊςεισ χάκθκε το μζτρο και ζτςι μια κακϊσ εννοοφμενθ ιςότθτα οδιγθςε ςε φαινόμενα ιςοπζδωςθσ. Ρρζπει να ποφμε τα πράγματα με το όνομά τουσ. Μζςα ςτθν ακαδθμαϊκι κοινότθτα πρζπει να υπάρχουν ςαφείσ και διακριτοί ρόλοι και μεταξφ των ρόλων αυτϊν να υπάρχει αλλθλοςεβαςμόσ ϊςτε να επιτελείται ςωςτά το ζργο και θ αποςτολι τθσ. Εάν ςτθν μεταπολίτευςθ το μείηον ηιτθμα ιταν να μπει θ πολιτικι ςτο Ρανεπιςτιμιο, με τθν αντίλθψθ τθσ αρχαιοελλθνικισ πολιτικισ, ςιμερα το ηθτοφμενο είναι θ πολιτικι για τα Ρανεπιςτιμια, για τα Τεχνολογικά Ιδρφματα, για το ακαδθμαϊκό ίδρυμα τθσ ποιότθτασ και τθσ αριςτείασ. Τθσ ποιότθτασ για το ςφνολο των φοιτθτϊν και ςπουδαςτϊν που ςυμμετζχουν, για τθν αριςτεία αυτϊν που μποροφν και πρζπει να ξεχωρίηουν. Ο Ρρωκυπουργόσ, Γιϊργοσ Ραπανδρζου, ζχει δϊςει ο ίδιοσ το ςτίγμα τθσ κατεφκυνςθσ για τθν προςπάκεια που πρζπει να καταβλθκεί. Ρριν από λίγεσ μζρεσ μίλθςε για τθν επανάςταςθ ςτο εκπαιδευτικό ςφςτθμα, ωσ προχπόκεςθ για τθ νζου τφπου ανάπτυξθ, θ οποία κα βαςίηεται ςτο εκπαιδευμζνο και καινοτόμο ανκρϊπινο δυναμικό. Γιατί αυτι είναι θ βαςικι πθγι πλοφτου μασ και το ςυγκριτικό μασ πλεονζκτθμα ςτο διεκνζσ προςκινιο. Η μεγάλθ αυτι αλλαγι ζχει ιδθ ξεκινιςει. Το εκπαιδευτικό ςφςτθμα δεν είναι μόνο τα Ρανεπιςτιμια ι τα Τεχνολογικά Ιδρφματα. Η ανάγκθ είναι να προχωριςουμε ςυνολικά ςε αλλαγζσ με μια βεβαίωσ κεντρικι ιδζα. Ξεκινιςαμε με το «Νζο Σχολείο», με νζα προγράμματα ςπουδϊν, ςτοχοκεντρικά -που είναι θ μεγάλθ και θ βαςικι αλλαγι ςε όλθ τθν εκπαίδευςθ-, όλα αυτά βρίςκονται ςε εξζλιξθ. 2
Στισ δφο πρϊτεσ βακμίδεσ ζγιναν ιδθ και δρομολογοφνται κακθμερινά ςθμαντικζσ αλλαγζσ. Χαίρομαι που είναι κατανοθτζσ ιδθ από αυτό το Σεπτζμβριο, με τα 800 πιλοτικά ςχολεία, με το Ψθφιακό Σχολείο εν δράςθ, με νζο περιεχόμενο θλεκτρονικό για όλεσ τισ τάξεισ του Δθμοτικοφ, του Γυμναςίου και του Λυκείου. Με τθν παρουςίαςθ ενόσ Νζου Λυκείου που αλλάηει τελείωσ τα δεδομζνα για τουσ εφιβουσ αλλά και τισ προχποκζςεισ για τθν ειςαγωγι ςτο Ρανεπιςτιμιο. Ζνα Νζο Λφκειο που ςτθ Β και ςτθ Γ τάξθ οι 16χρονοι και 17χρονοι μακθτζσ γίνονται ςιγά-ςιγά πολίτεσ, αναλαμβάνοντασ ευκφνεσ και παρακολουκϊντασ ζνα ςφςτθμα που τουσ αντιμετωπίηει με διαφορετικό τρόπο. Αλλαγζσ ςχεδιάηονται και ςτθν Τεχνικι Εκπαίδευςθ με το Τεχνολογικό Λφκειο. Νζα Αρχιτεκτονικι υπάρχει ςτθ Διά Βίου Μάκθςθ με το νζο νομοκετικό πλαίςιο (ν. 3879/2010). Μζςα ςτο καλοκαίρι παρουςιάςαμε όλθ τθν εικόνα τθσ μεταλυκειακισ Τεχνικισ Εκπαίδευςθσ, που είναι ζνασ πολφ ςθμαντικόσ κρίκοσ ςε όλο το εκπαιδευτικό ςφςτθμα. Σιμερα ζφταςε θ ϊρα να ανοίξουμε πλζον και επίςθμα τθ ςυηιτθςθ για το «Νζο Ρανεπιςτιμιο». Τθ ςυηιτθςθ για τθ «μθτζρα όλων των μαχϊν», κεωρϊντασ τθ μάχθ μια κετικι διαδικαςία. Μια κετικι διαδικαςία που κα βάλει τθ χϊρα ς ζναν άλλο ορίηοντα μορφωτικό και αναπτυξιακό. Είμαςτε εδϊ ζτοιμοι και ϊριμοι να βάλουμε πολλζσ και καλζσ ιδζεσ ςε κίνθςθ. Αλλάηουμε τθν Ραιδεία, ςθμαίνει αλλάηουμε τθν Ελλάδα. Είναι ςαφζσ ότι ςε αυτζσ τισ τεράςτιεσ προκλιςεισ που ζχουμε ςιμερα μπροςτά μασ, δεν μπορεί να ανταποκρικεί το ςθμερινό εςωςτρεφζσ και περιχαρακωμζνο Ρανεπιςτιμιο και Τεχνολογικό Κδρυμα, το οποίο αναφζρεται και ςυνδιαλζγεται μόνο με τον εαυτό του. Αυτό μπορεί να το επιτελζςει μόνο ζνα Ρανεπιςτιμιο ποιότθτασ και αριςτείασ, μόνο ζνα Τεχνολογικό Κδρυμα το οποίο πιάνει τα μθνφματα των καιρϊν και τα εφαρμόηει και τα μετατρζπει ςε ανάπτυξθ. Δθλαδι Ρανεπιςτιμια και ΤΕΙ που είναι ςοβαρά, ςφγχρονα, καινοτόμα, ανταγωνιςτικά και διζπονται από διαδικαςίεσ αξιοκρατίασ και διαφάνειασ, εξοβελίηοντασ φαινόμενα νεποτιςμοφ και ςυνδιαλλαγισ. Σιμερα ξεκινάμε αυτι τθ ςυηιτθςθ. Ξζρουμε όλοι πολφ καλά από τθν εμπειρία που ζχουμε, όχι μόνο ςτθ χϊρα μασ, ότι θ μεταρρφκμιςθ ςτθν Τριτοβάκμια Εκπαίδευςθ απαιτεί ζναν οργανωμζνο και ςοβαρό διάλογο. Ζναν διάλογο ςτον οποίο ςυμμετζχουν οι πανεπιςτθμιακοί και οι φοιτθτζσ, οι εκπαιδευτικοί και οι φοιτθτζσ, τα κόμματα και οι πολιτικζσ δυνάμεισ, αλλά βεβαίωσ και οι κοινωνικοί φορείσ. Η Ραιδεία είναι κατ εξοχιν ο χϊροσ που ςυναντϊνται όλεσ οι κοινωνικζσ δυνάμεισ. Θα ζλεγα και όλεσ οι ιδεολογίεσ και όλεσ οι πολιτικζσ. Ωσ χϊρα και ωσ πολίτεσ αυτισ τθσ χϊρασ ζχουμε το μεγάλο ςτοίχθμα μπροςτά:να τισ ςυνκζςουμε. Ρριν από μερικοφσ μινεσ, οριςμζνεσ πολιτικζσ δυνάμεισ, πρόταξαν τισ ανάγκεσ τθσ αντιπολιτευτικισ τακτικισ και όχι τισ ανάγκεσ τθσ πατρίδασ μασ, καταψθφίηοντασ τθ ςυμφωνία για το μθχανιςμό ςτιριξθσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Ειριςκω εν παρόδω, εάν δεν τον είχαμε ψθφίςει δεν ξζρω αν κα ιμαςταν εδϊ ςιμερα. Θζλω να πιςτεφω ότι δε κα επιλεγεί ο ίδιοσ δρόμοσ για τθν Ραιδεία. Η Ραιδεία είναι ζνασ ευαίςκθτοσ εκνικόσ χϊροσ που πρζπει να αποδείξουμε ότι μποροφμε να χτίηουμε όλοι μαηί. 3
Θυμίηω εδϊ τθν απόφαςθ ευκφνθσ του ΡΑΣΟΚ να ςυμμετζχει ωσ αντιπολίτευςθ ςτο διάλογο που είχε οργανϊςει θ προθγοφμενθ κυβζρνθςθ, ςε μια περίοδο πολφ μεγάλθσ πόλωςθσ και ςφγκρουςθσ. Διαχωρίςαμε το χϊρο τθσ Ραιδείασ. Συμμετείχαμε, προτείναμε, ςυναποφαςίηαμε, παίρναμε μζροσ ςτισ ευκφνεσ των αποφάςεων. Γι αυτό και ςτθν Ρρωτοβάκμια και Δευτεροβάκμια Εκπαίδευςθ καταλιξαμε ςε ζνα ςυγκεκριμζνο πλαίςιο, το οποίο μποροφμε όλοι να πατιςουμε και να ςυνεχίςουμε. Ζχει πολφ μεγάλθ ςθμαςία θ εκνικι ςυναίνεςθ γιατί δε χωράει να ζχουν βάκοσ χρόνου και να γίνουν ςεβαςτά από όλεσ τισ κυβερνιςεισ. Για το ςκοπό αυτό οργανϊνουμε ζνα διάλογο και κεςμικό και ςε επίπεδο κοινωνίασ. Με τα κόμματα μζςα από τθ Διακομματικι Επιτροπι, ςτθ Βουλι, ςτθν Επιτροπι Μορφωτικϊν Υποκζςεων, ςτο Εκνικό Συμβοφλιο Ραιδείασ, όπου ςυμμετζχουν και οι δυνάμεισ τθσ εκπαίδευςθσ αλλά και οι δυνάμεισ τθσ κοινωνίασ και βεβαίωσ κα οργανϊςουμε κφκλουσ ςυηθτιςεων και φόρα. Ρρζπει να πω ότι ιδθ μου ζκανε πολφ κετικι εντφπωςθ ότι και το Ραρατθρθτιριο και θ ΡΟΣΔΕΡ και άλλοι φορείσ, το ΙΣΤΑΜΕ και Ινςτιτοφτα, ετοιμάηουν ςυηθτιςεισ. Ρριν ακόμθ ανακοινϊςουμε τθν ζναρξθ του διαλόγου οργανϊνουν ςυηθτιςεισ για το Ρανεπιςτιμιο. Θα παίξει ζνα πολφ ςθμαντικό ρόλο ςε αυτι τθ ςυηιτθςθ ο τρόποσ που κα τον διαχειριςτοφν και οι Σφγκλθτοι των Ρρυτάνεων και των Τεχνολογικϊν Ιδρυμάτων. Αυτό που κα πρότεινα και νομίηω ότι κα βοθκοφςε πολφ είναι να μθν υπάρξουν αποφάςεισ επί των πλαιςίων για «ναι» ι «όχι». Να μποφμε ςε μια διαδικαςία διαρκοφσ ςυνεδρίαςθσ των Συγκλιτων, οι οποίεσ κατά τθ διάρκεια του τρίμθνου διαλόγου -ο διάλογοσ δε κα είναι ςτο διθνεκζσ, κα ξεκινιςει τϊρα και κα τελειϊςει ςτο τζλοσ Δεκεμβρίου- να μποροφν ςυνεχϊσ να ςυμμετζχουν οι Σφγκλθτοι και οι Σφνοδοι Ρροζδρων και Ρρυτάνεων. Κάνω εδϊ μια ειδικι αναφορά ςτουσ φοιτθτζσ. Ζχουμε το μεγάλο πρόβλθμα του να μθν υπάρχει κεςμικι οργάνωςθ των φοιτθτϊν αυτι τθ ςτιγμι. Ωςτόςο κζλουμε τισ απόψεισ και τα βιϊματά τουσ, τισ εμπειρίεσ τουσ και επειδι δεν υπάρχει ςυγκροτθμζνο όργανο των φοιτθτϊν ηθτοφμε από τουσ ίδιουσ, και τουσ παρακαλϊ και τουσ προςκαλϊ, να κατακζςουν ιδζεσ και ςκζψεισ για το πϊσ κα ςυμμετζχουν ενεργθτικά με τισ απόψεισ τουσ ςτο διάλογο. Θα δθμιουργθκοφν τρεισ διαδικτυακοί τόποι. Ο ζνασ είναι για τουσ εκπαιδευτικοφσ, για τουσ κακθγθτζσ, ο δεφτεροσ είναι για τουσ φοιτθτζσ και ο τρίτοσ είναι για τουσ πολίτεσ και τουσ κοινωνικοφσ χϊρουσ. Ζτςι κα δϊςουμε τθ δυνατότθτα μιασ ςυνεχοφσ ροισ ςυηιτθςθσ και ςτο διαδίκτυο. Σ αυτι τθ ςθμαντικι διαβουλευτικι διαδικαςία δφο είναι τα κρίςιμα ερωτιματα: Το πρϊτο -το μείηον- που είναι ζνα κζμα που ζρχεται και επανζρχεται και ςυμβολίηει κάκε εποχι, είναι ποιο είναι το δθμόςιο Πανεπιςτιμιο, ποιο είναι το δθμόςιο Τεχνολογικό Κδρυμα που κζλουμε ςιμερα και απαντά ςτισ ανάγκεσ τθσ ελλθνικισ κοινωνίασ και τθσ ελλθνικισ οικονομίασ και ποιο είναι το πλαίςιο μζςα ςτο οποίο κα κακοριςκοφν αυτοί οι δφο πόλοι; Γιατί είναι ςαφζσ ότι είναι άλλοσ ο ρόλοσ του Ρανεπιςτθμίου και άλλοσ ο ρόλοσ του Τεχνολογικοφ Ιδρφματοσ. Πταν κατανοιςουμε ότι οι ρόλοι τουσ είναι διακριτοί και απολφτωσ αναγκαίοι, κα μπορζςουν να παίξουν και τα δφο το ρόλο τουσμε επιτυχία. 4
Οι πυλϊνεσ τθσ μεταρρφκμιςθσ οριοκετοφνται ςε γενικζσ γραμμζσ ωσ εξισ: Ουςιαςτικι αυτοτζλεια των Ανωτάτων Ιδρυμάτων, ειςαγωγι και κεςμικά τθσ αξιολόγθςθσ και τθσ κοινωνικισ λογοδοςίασ, διεκνοποίθςθ και εξωςτρζφεια τθσ ακαδθμαϊκισ διαδικαςίασ, ςφνδεςθ των Ρανεπιςτθμίων και των ΤΕΙ με τθν κοινωνία και τθν οικονομία, πρόοδοσ μετριςιμθ και ςτοχοκεςία ςτθν Τεχνολογία, ςτθν Ζρευνα, ςτθν κοινωνία τθσ γνϊςθσ. Υπάρχουν τρεισ βαςικοί άξονεσ ςτουσ οποίουσ προτείνουμε να βαςιςτεί ο διάλογοσ και είναι αντίςτοιχα τρεισ ενότθτεσ, τρεισ ομάδεσ που κα λειτουργοφν ςτο Υπουργείο. Ο πρϊτοσ άξονασ αφορά ςτθ νζα ταυτότθτα τθσ Ανϊτατθσ Εκπαίδευςθσ, τθ νζα ταυτότθτα του Πανεπιςτθμίου, τθ νζα ταυτότθτα του Τεχνολογικοφ Ιδρφματοσ, με ςεβαςμό και κφροσ. Αυτό περνάει μζςα από το νζο μοντζλο διοίκθςθσ και λειτουργίασ των Ιδρυμάτων τθσ Τριτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ. Ρροτείνουμε τθν υιοκζτθςθ ενόσ μοντζλου διεκνοφσ πρακτικισ, του Συμβουλίου Διοίκθςθσ. Το Συμβοφλιο Διοίκθςθσ, ςτο οποίο ςυμμετζχουν πανεπιςτθμιακζσ δυνάμεισ από το Ρανεπιςτιμιο αλλά και από τθν κοινωνία, μπορεί να υποκαταςτιςει μζροσ των αρμοδιοτιτων του Υπουργείου, δθλαδι ηθτιματα που αφοροφν ςτθ διοίκθςθ, ςτον προχπολογιςμό ι ςτο ςτρατθγικό ςχεδιαςμό. Βεβαίωσ οι ακαδθμαϊκζσ υποκζςεισ είναι αυςτθρά κζμα του Ρρφτανθ, τθσ Συγκλιτου, των νζων μορφϊν-κεςμϊν, τουσ οποίουσ κα προτείνουμε και κα αναπτφξουμε. Το δεφτερο ςθμαντικό ςτοιχείο είναι θ διαδικαςία τθσ αξιολόγθςθσ. Ζχουμε μια πρϊτθ εμπειρία, ο Ρρόεδροσ τθσ Αρχισ Διαςφάλιςθσ τθσ Ροιότθτασ ςτθν Ανϊτατθ Εκπαίδευςθ (ΑΔΙΡ) κα μασ δϊςει και ςτοιχεία. Θεωροφμε ότι είναι θ ςτιγμι να παρζμβουμε και να κάνουμε πιο οργανωμζνθ και ςαφι τθν αξιολόγθςθ και βεβαίωσ κατανοοφμε όλοι ότι μιλοφμε για εξωτερικι πλζον αξιολόγθςθ και να τθ ςυνδζςουμε με ςυγκεκριμζνουσ δείκτεσ. Είναι πολφ ςθμαντικό να ςυηθτιςουμε τθ μετάβαςθ από τθ διαςφάλιςθ ποιότθτασ των προγραμμάτων ςπουδϊν ςτθν πιςτοποίθςθ των ςπουδϊν, ςτθν πιςτοποίθςθ των Ιδρυμάτων από εμπειρογνϊμονεσ με διεκνι ςφνκεςθ. Η οικονομικι αυτοτζλεια: Συηθτοφμε για τθ διαχείριςθ των οικονομικϊν των Ρανεπιςτθμίων, περιλαμβανομζνθσ και τθσ μιςκοδοςίασ, ϊςτε να υπάρχει βεβαίωσ ζνα όριο, αλλά από εκεί και πζρα να μποροφν τα Ρανεπιςτιμια να προςελκφουν υψθλοφ κφρουσ εκπαιδευτικοφσ και να αποφαςίηουν τθ δικι τουσ πολιτικι. Οι προγραμματικζσ ςυμφωνίεσ: κα ςυνδζονται με ςυμφωνθμζνα κριτιρια, που ζχουν ςχζςθ και με τθν απόδοςθ και τθν αποδοτικότθτα των ιδρυμάτων. Εδϊ να πω ζνα ςτοιχείο από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ:θ χϊρα μασ είναι 5 θ όςον αφορά ςτο ποςοςτό χρθματοδότθςθσ ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ για τθν Τριτοβάκμια Εκπαίδευςθ και είναι 24 θ όςον αφορά ςτθν απόδοςθ αυτϊν των επενδφςεων. Εδϊ κα πρζπει να δοφμε τον τρόπο χρθματοδότθςθσ και να ςυηθτιςουμε κεςμοφσ, όπωσ μία Ανεξάρτθτθ Αρχι Χρθματοδότθςθσ των Πανεπιςτθμίων, όπου μια μεγάλθ ενότθτα είναι θ αναβάκμιςθ των υπθρεςιϊν προσ τουσ φοιτθτζσ. Η κάρτα ι το κουπόνι του φοιτθτι, που κα του δίνει πρόςβαςθ ςε όλεσ τισ παρεχόμενεσ υπθρεςίεσ. Οι παροχζσ προσ 5
τουσ φοιτθτζσ κα πρζπει να δίνονται αποκλειςτικά από τα ίδια Ρανεπιςτθμιακά Ιδρφματα, αλλά πρζπει να δοφμε πιο από όλα τα μοντζλα είναι το πιο κατάλλθλο, ϊςτε να παρζχουν τα Ρανεπιςτιμια και τα Τεχνολογικά Ιδρφματα αυτζσ τισ υπθρεςίεσ και με τθ ςυνεργαςία δθμόςιου και ιδιωτικοφ τομζα. Επίςθσ ζνα νζο ςφςτθμα φοιτθτικϊν υποτροφιϊν και δανείων, για το οποίο ζχουμε μελετιςει αρκετά μοντζλα και του εξωτερικοφ, αλλά και ςε ςυηιτθςθ με το δικό μασ τραπεηικό ςφςτθμα. Ο πρϊτοσ άξονασ είναι θ νζα ταυτότθτα του Ρανεπιςτθμίου και του Τεχνολογικοφ Ιδρφματοσ, ο δεφτεροσ άξονασ είναι θ νζα ταυτότθτα για το φοιτθτι: ςπουδζσ με αξία. Ο ςτόχοσ αυτόσ, που ςυνιςτά και ζνα μείηον ηθτοφμενο τθσ κοινωνίασ και ιδιαίτερα τθσ νζασ γενιάσ, υπθρετείται από τισ προτεινόμενεσ αρχζσ οργάνωςθσ των ςπουδϊν του εκπαιδευτικοφ και ερευνθτικοφ ζργου, όπου εδϊ πραγματικά μπαίνει ζνα πρϊτο δίλθμμα: πόςο ζνασ νόμοσ πλαίςιο παρεμβαίνει ςτο εςωτερικό τθσ οργάνωςθσ ςπουδϊν ι κατά πόςο παραμζνει ζνα αντικείμενο των ίδιων των ιδρυμάτων. Μζςα από τθ ςυηιτθςθ νομίηω ότι πρζπει να βροφμε μία ενδιάμεςθ κατάςταςθ, με μια πρϊτθ μεταβατικι φάςθ, όπου κα κζτει κοινοφσ όρουσ, ϊςτε να μποροφν μετά τα Ιδρφματα να προχωροφν μόνα τουσ, πάντα βζβαια μζςα ςτα πλαίςια του Συντάγματοσ, για το οποίο πρζπει να ξζρουμε πολφ καλά ςτθ ςυηιτθςι μασ τα όρια ςτα οποία μασ επιτρζπει να κινθκοφμε. Θα ζλεγα ωσ αρχι ότι πρζπει να αποφφγουμε τθ λογικι τθσ ομοιομορφίασ, να φζρουμε τθν πολυτυπία ςτα Ιδρφματα. Και πάλι δεν είναι εφκολο μζςα από το πλαίςιο που κζτει το Σφνταγμα, αλλά είναι μία αδιριτθ ανάγκθ. Δεν μπορεί να ζχει το ίδιο πλαίςιο και τθν ίδια λειτουργία το Ρανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ με τισ εκατοντάδεσ χιλιάδεσ φοιτθτζσ, το Ρανεπιςτιμιο του Αιγαίου, το Τεχνολογικό Κδρυμα τθσ Ηπείρου ι το Ρολυτεχνείο τθσ Κριτθσ. Η πολυτυπία είναι ίςωσ από τα μεγαλφτερα ςτοιχιματα, ϊςτε μζςα ςε ζνα γενικό πλαίςιο να μποροφν τα Ρανεπιςτιμια να προςαρμόηουν τα προγράμματά τουσ και τθ λειτουργία τουσ ςτισ ιδιαίτερεσ ανάγκεσ τουσ. Ρολφ επιγραμματικά κα αναφερκϊ ςε 14 ενότθτεσ, οι οποίεσ πρζπει να είναι τα ηθτιματα που κα ςυηθτιςουμε για το νζο νόμο: 1. Πρϊτο ςθμαντικό, πθγαίνουμε από το Τμιμα ςτθ Σχολι. Η είςοδοσ γίνεται ςτθ Σχολι και δίνει τθ δυνατότθτα τθσ επιλογισ ςτα παιδιά, ςτουσ νζουσ φοιτθτζσ: κζςπιςθ δθλαδι τθσ βαςικισ ακαδθμαϊκισ μονάδασ που κα απονζμει τα πτυχία. 2. Νζοσ ςχεδιαςμόσ για το ςυντονιςμό των μεταπτυχιακϊν προγραμμάτων, με ςτόχο τθ διεπιςτθμονικότθτα. 3. Πιςτοποίθςθ και αξιολόγθςθ των προγραμμάτων ςπουδϊν. 4. Ζμφαςθ ςτο διεπιςτθμονικό χαρακτιρα των προγραμμάτων ςπουδϊν και ςε προπτυχιακό και ςε μεταπτυχιακό επίπεδο. 5. Υιοκζτθςθ και εφαρμογι του ευρωπαϊκοφ ςυςτιματοσ ECTS με βάςθ τισ διδακτικζσ μονάδεσ. 6. Οργάνωςθ και ακαδθμαϊκι ςυνζχεια των προγραμμάτων ςπουδϊν, επιλογι ςυςτιματοσ τρόπου εφαρμογισ και διαςφάλιςθσ τθσ αξιοπιςτίασ τουσ. 6
7. Σπουδζσ κατϋ ζτοσ, κατϋ εξάμθνο, προαπαιτοφμενα, όλα αυτά που πρζπει να ςυνδζονται ςε κάκε Σχολι με τον τρόπο και τθ λειτουργία του προγράμματοσ ςπουδϊν. 8. Αλλαγι του ςθμερινοφ ςυςτιματοσ διδαςκαλίασ και εξεταςτικϊν περιόδων, που ζχει μετατρζψει πολλά από τα Ιδρφματά μασ ςε εξεταςτικά κζντρα. 9. Υιοκζτθςθ του ψθφιακοφ ςυγγράμματοσ, που κα είναι ελεφκερα διακζςιμο ςτο διαδίκτυο. Να πω ότι αυτό που ανακοινϊκθκε(το ςφςτθμα Εφδοξοσ) ιδθ ζχει λειτουργιςει και ότι από φζτοσ κινοφνται θλεκτρονικά όλα τα ςυγγράμματα. Είναι 11.5000 ςυγγράμματα ςτο διαδίκτυο και οι φοιτθτζσ από 4 Οκτωβρίου κα ζχουν πρόςβαςθ ςτθν θλεκτρονικι παραγγελία. Αυτό αποτελεί τθ βάςθ ϊςτε πολφ εφκολα να πάμε ςτο θλεκτρονικό ςφγγραμμα. Να ποφμε ότι ιδθ αρκετοί κακθγθτζσ, ιδιαίτερα ςτα Πολυτεχνεία μασ, ζχουν βάλει τισ ςθμειϊςεισ τουσ ςτο διαδίκτυο μζςα ςε αυτόν τον 1,5 μινα και τισ διακζτουν ελεφκερα ςτουσ φοιτθτζσ. 10. Σφςτθμα πιςτοποίθςθσ όλων των προγραμμάτων ςπουδϊν. 11. Οργάνωςθ Κζντρων Αριςτείασ και μζςω ςυνεργαςίασ μεταξφ των ιδρυμάτων. 12. Αναδιάρκρωςθ του κεςμοφ τθσ πρακτικισ άςκθςθσ. 13. Σφνδεςθ των προγραμμάτων τθσ Διά Βίου Μάκθςθσ με τα Ανϊτατα Ιδρφματα, που το ζχουμε βάλει και ςτο νζο νόμο. Η ςφνδεςθ τθσ Διά Βίου με τα Ανϊτατα Ιδρφματα είναι ζνα από τα «εκ των ων ουκ άνευ» διακυβεφματα. 14. Και βζβαια θ αλλαγι του τρόπου διδαςκαλίασ ςτθν τάξθ. Νομίηω ότι είμαςτε από τισ τελευταίεσ χϊρεσ ςτθν Ευρϊπθ αυτι τθ ςτιγμι που θ διδαςκαλία γίνεται ςε αμφικζατρα από τθν ζδρα με διαλζξεισ. Ο τρίτοσ άξονασ είναι θ νζα ταυτότθτα για τουσ κακθγθτζσ. Διεκνισ αναγνωριςιμότθτα, καταξίωςθ και διάκριςθ. Η διεκνοποίθςθ ςθμαίνει να δϊςουμε περιςςότερθ Ελλάδα ςτον κόςμο και να ελκφςουμε περιςςότερο κόςμο ςτθν Ελλάδα. Αυτι είναι μια ςπουδαία πρόκλθςθ πάνω από όλα για τουσ πανεπιςτθμιακοφσ δαςκάλουσ, αφοφ αυτοί καλοφνται να μπουν μπροςτά ςε αυτι τθ μεγάλθ προςπάκεια. Η πρόςφατθ ανακοίνωςθ του Εκνικοφ Συμβουλίου Ζρευνασ και Τεχνολογίασ, ςτθν οποία ςυμμετζχουν μερικοί από τουσ λαμπρότερουσ Ζλλθνεσ ςτον κόςμο, αναδεικνφει το πόςο μποροφμε να φζρουμε ςτθν Ελλάδα τουσ διαπρεπείσ Ζλλθνεσ. Και εδϊ υπάρχει μία ςειρά από ηθτιματα, που κα πρζπει να τα δοφμε πιο ςυγκεκριμζνα, που είναι τα διεκνι προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, θ εκλογι των κακθγθτϊν από Εκλεκτορικά Σϊματα με ζντονθ διεκνι παρουςία, θ δυνατότθτα κατοχισ κζςθσ ΔΕΠ ςε ελλθνικά και ςε ξζνα ιδρφματα ταυτόχρονα, θ διεφρυνςθ του κεςμοφ των επιςκεπτϊν κακθγθτϊν, θ δυνατότθτα με βάςθ τισ προδιαγραφζσ που κζτει το κάκε Κδρυμα να χορθγοφνται ζδρεσ -να ποφμε ότι οι Ζλλθνεσ χορθγοφν ζδρεσ ςε όλο τον κόςμο, εκτόσ από τθν Ελλάδα. Επίςθσ θ ενκάρρυνςθ τθσ ίδρυςθσ παραρτθμάτων των ελλθνικϊν Πανεπιςτθμίων και Τεχνολογικϊν Ιδρυμάτων ςε άλλεσ χϊρεσ και θ εντατικοποίθςθ τθσ ςυμμετοχισ των Πανεπιςτθμίων ςτα ευρωπαϊκά προγράμματα εκπαίδευςθσ - γιατί είμαςτε πολφ χαμθλά 7
ςτισ διεκνείσ κατατάξεισ ςτθ ςυμμετοχι μασ ςτα ευρωπαϊκά προγράμματα «Σωκράτθσ» και «Λεονάρντο». Η ενίςχυςθ όλων των ανταλλαγϊν φοιτθτϊν και ςτα πλαίςια του Erasmus και ςε αυτό κατανοοφμε πόςο αναγκαία είναι θ υιοκζτθςθ των διδακτικϊν μονάδων, ϊςτε να μποροφν οι φοιτθτζσ μασ να πάνε ςτο εξωτερικό, αλλά να φζρνουμε και φοιτθτζσ ςτο εςωτερικό, που είναι από τα μεγαλφτερα ςτοιχιματα. Υπάρχει ζνασ τζταρτοσ άξονασ που είναι οριηόντιοσ (ςυνζνωςθ). Τα τελευταία χρόνια παρατθρείται ςε όλεσ τισ χϊρεσ να υπάρχει μία ραγδαία προςπάκεια ςυνζνωςθσ ακόμα και πολφ μεγάλων Πανεπιςτθμίων. Τρία Ρανεπιςτιμια ςτο Στραςβοφργο ςε όλθ τθν περιφζρειά του, οχτϊ ςτθ Δανία, ςε όλεσ τισ χϊρεσ γίνεται μία τζτοια προςπάκεια. Αυτό ζχει ωσ ςτόχο τθν αναβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ τθσ εκπαίδευςθσ και τθ δθμιουργία πανεπιςτθμιακϊν «πυλϊνων» αριςτείασ μεγάλθσ εμβζλειασ, τθ μζγιςτθ δυνατι αξιοποίθςθ του διδακτικοφ προςωπικοφ, τθ μζγιςτθ δυνατι αξιοποίθςθ των υποδομϊν, τθν ελαχιςτοποίθςθ των διοικθτικϊν και διαχειριςτικϊν δαπανϊν, τθν ενκάρρυνςθ ςυνεργαςίασ μεταξφ μονάδων Ρανεπιςτθμίων και Ερευνθτικϊν κζντρων. Ρροσ αυτι τθν κατεφκυνςθ τθσ χωροταξικισ και κεματικισ αναδιάρκρωςθσ κα προχωριςουμε με γριγορα βιματα. Τα κριτιρια κα είναι πρωτίςτωσ ακαδθμαϊκά και δευτερευόντωσ οικονομικά και κοινωνικά. Δεν ξεκινάμε λζγοντασ ότι πρζπει να κλείςουν κάποια με απλζσ προςεγγίςεισ. κα πρζπει να κζςουμε τα ακαδθμαϊκά κριτιρια για τθ ςυγχϊνευςθ, για τθν κατάργθςθ, για τισ ςυνενϊςεισ, ϊςτε να προχωριςουμε ςε ζνα νζο τοπίο. Και εδϊ πρζπει να ποφμε άλλθ μια αλικεια. Τα Greek statistics υπάρχουν και ςτθν Ραιδεία. Προςπακοφμε με τον Υφυπουργό εδϊ και εννιά μινεσ να ζχουμε μία πλιρθ εικόνα των δεδομζνων τθσ Τριτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ - τθν καταγραφι των υποδομϊν, τθν καταγραφι του εκπαιδευτικοφ και του διοικθτικοφ δυναμικοφ, των φοιτθτϊν, των αποφοίτων, αυτϊν που παίρνουν πτυχίο κάκε χρόνο- και είναι εξαιρετικά δφςκολο. Η ςωςτι λειτουργία τθσ βάςθσ δεδομζνων, θ οποία είναι ςε εξζλιξθ και κα ζχουμε με τα θλεκτρονικά ςυγγράμματα μια πρϊτθ καταγραφι των ενεργϊν φοιτθτϊν, είναι «εκ των ων ουκ άνευ», δεν μποροφμε να προχωριςουμε ςε αποφάςεισ αν δεν ζχουμε μία πολφ καλι βάςθ δεδομζνων. Εδϊ κεωροφμε ότι ςε αυτι τθν κατεφκυνςθ μπορεί να ςυνειςφζρει εποικοδομθτικά θ πρόταςθ για τθ ςφςταςθ Περιφερειακϊν Συμβουλίων, με επιςτθμονικι και κοινωνικι ςυμμετοχι, τα οποία κα ζχουν υπό τθν ομπρζλα τουσ και τα Ρανεπιςτιμια και τα ΤΕΙ και τα Ερευνθτικά Κζντρα ςε κάκε περιφζρεια και κα παίξουν ζναν κυρίαρχο ρόλο ςε αυτι τθν ιςτορία των ςυγχωνεφςεων και των ςυνενϊςεων. Τελειϊνοντασ και ζχοντασ ζτςι κίξει επιγραμματικά ηθτιματα τα οποία κα μασ απαςχολιςουν ςε όλο το επόμενο διάςτθμα, κα ζλεγα ότι επειδι το μεγάλο ςτοίχθμα τθσ χϊρασ είναι θ ανάπτυξθ, ξζρουμε όλοι ότι θ ανάπτυξθ δεν ζρχεται με νόμουσ. Η 8
ανάπτυξθ μακροπρόκεςμα ζρχεται με Παιδεία, είναι λοιπόν θ ϊρα να κάνουμε όλοι το καλφτερο. Κυρίεσ και κφριοι Ρρυτάνεισ και Ρρόεδροι των Τεχνολογικϊν Ιδρυμάτων, αγαπθτοί εκπρόςωποι των κοινωνικϊν εταίρων, ςιμερα βριςκόμαςτε ΠΛΟΙ εδϊ. θ Ρολιτικι Ηγεςία του Υπουργείου, Βουλευτζσ, εκπρόςωποι τθσ Κυβζρνθςθσ και τθσ Βουλισ. Θεωροφμε ότι και εςείσ ζχετε ζνα πολφ μεγάλο βάροσ αυτισ τθσ μεγάλθσ αλλαγισ. Εςείσ εκπροςωπείτε ςιμερα τισ δυνάμεισ τθσ διανόθςθσ και τθσ αλλαγισ ςτθ χϊρα - όπωσ ςε όλεσ τισ μεγάλεσ περιόδουσ αλλαγϊν ζτςι και τϊρα- είμαςτε ςίγουροι ότι θ πρωτοπορία κα ζρκει από τισ δυνάμεισ τθσ Παιδείασ, δθλαδι από ςασ. 9