ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Μοντέλα αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής Θέµατα της παρουσίασης Τα βασικότερα µοντέλα φυσικής αγωγής. Τα χαρακτηριστικά του κάθε µοντέλου. Τα θετικά σηµεία, καθώς και τα σηµεία κριτικής προς κάθε µοντέλο. ιγγελίδης Νικόλαος Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Τι είναι µοντέλο ΑΠΦΑ; Ένα γενικό πρότυπο για δηµιουργία ή διαµόρφωση ενός αναλυτικού προγράµµατος φυσικής αγωγής Μοντέλα αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής (Siedentop, 1994) (Gilliom, 1970), ή µοντέλο ανάλυσης της κίνησης (Lawson & Placek, 1981) (Thompson, 1980; Gallahue, 1996) (π.χ. µοντέλο της υπευθυνότητας (Hellison, 1985) Μοντέλα αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής Εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες (Melograno, 1997; ΥΠΕΠΘ, 1985,1990) Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ (Siedentop, Mand & Taggart, 1986) Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας (Jewett & Bain, 1987) Μοντέλο της φυσικής κατάστασης Μοντέλο της δια βίου άσκησης για την υγεία (Corbin & Lindsey, 1985, 1990; Fox & Whitehead, 1987) 1
Μοντέλο της των σπορ (Siedentop, 1994) Να αναπτύξει στους µαθητές τη φιλοσοφία της συµµετοχής σε αθλήµατα Εκµάθηση αθλητικών δεξιοτήτων µε σκοπό τη συµµετοχή σε ανταγωνιστικά σπορ Οργάνωση σχολικών οµάδων, πρωταθληµάτων, αγωνιστικών περιόδων Ο ανταγωνισµός είναι κυρίαρχο στοιχείο Ο καθηγητής έχει το ρόλο του προπονητή Βασικές υποθέσεις Τα σπορ αναγνωρίζονται σαν µια προχωρηµένη µορφή παιχνιδιού. Τα σπορ αναγνωρίζονται σαν ένα σηµαντικό κοµµάτι του πολιτισµού. Επειδή τα σπορ είναι αναπόσπαστο κοµµάτι του πολιτισµού, οι µαθητές θα πρέπει να εξασκούνται στις δεξιότητες και στις στρατηγικές που είναι απαραίτητες για τη συµµετοχή στα σπορ. Ησυµµετοχή στα σπορ πρέπει να έχει µια συνέχεια που να συνδέεται µε τηνανάπτυξηκαι εξέλιξη του ατόµου. Κριτική στην αθλητική εκπαίδευση... ΗΦΑ επιβραβεύει τους καλύτερους Πολλοί καθηγητές δεν µπορούν να χειριστούν θέµατα ανταγωνισµού εν συνδέεται άµεσα µε την υγεία (δεν δίνεται έµφαση στη συµµετοχή όλων) Τείνει να ενισχύσει τα ήδη γνωστά αθλήµατα αποκλείοντας µη ανταγωνιστικές δραστηριότητες Παιχνίδι και ανταγωνισµός; Ηυπερβολική έµφαση στη νίκη, αλλοτριώνει τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα του παιχνιδιού Η υπερβολική έµφαση στην άρτια τεχνική εκτέλεση έχει σαν συνέπεια τον περιορισµό της δηµιουργικότητας και του αυθορµητισµού Η παρουσία θεατών ωθεί τους αθλητές να συµπεριφέρονται σύµφωνα µε το νόµο του αποτελέσµατος, καταστέλλοντας την παιγνιώδη διάθεση των παικτών Schmitz, 1972 Μοντέλο ανάλυσης της κίνησης (Lawson & Placek, 1981) Έµφαση στην κατανόηση της κίνησης τόσο από βιοµηχανικής όσο και αισθητικής πλευράς Εκµάθηση εννοιών όπως κέντρο βάρους, εφαρµογή της δύναµης κλπ Ο καθηγητής µπορεί να έχει το ρόλο της σύνδεσης της ΦΑ µε άλλα µαθήµατα π.χ. µαθηµατικά, φυσική κλπ 2
Αρχές ΑΠΦΑ µε βάση την εκπαίδευση στην κίνηση (Gilliom, 1970) Πού µπορείς να κινηθείς; (ανάπτυξη της αίσθησης του χώρου) Τι µπορείς να κουνήσεις; (ανάπτυξη της κιναίσθησης) Πώς µπορείς να κινηθείς; (ανάπτυξη της αίσθησης της δύναµης, βαρύτητας, µεταφοράς βάρους κλπ) Πώς µπορείς να κινηθείς καλύτερα; (ανάπτυξη της αίσθησης του χρόνου, της ροής της κίνησης) Κριτική στην εκπαίδευση στην κίνηση... Τείνει να δώσει περισσότερη λογική και διανόηση στην κίνηση απ όση πραγµατικά εµπεριέχει Οι µαθητές ξοδεύουν χρόνο για να κατανοήσουν θεωρητικές έννοιες, ενώ το ενδιαφέρον τους είναι να έχουν περισσότερη φυσική δραστηριότητα εν συνδέει την άσκηση µε την υγεία Αναπτυξιακό µοντέλο (Gallahue, 1996) Πλήρης εξατοµίκευση του µαθήµατος λαµβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του κάθε ατόµου Ο ρόλος του καθηγητή είναι να σχεδιάζει µαθήµατα βλέποντας το µαθητή σε όλες τις διαστάσεις του Βάσεις ενός αναπτυξιακού µοντέλου (Annarino, 1978) Οργανική ανάπτυξη (δύναµη, αντοχή, ευλυγισία) Νευροµυική ανάπτυξη (αντιληπτικές ικανότητες, βασικές δεξιότητες) Πνευµατική ανάπτυξη (γνώσεις, διανοητικές τεχνικές και στρατηγικές) Κοινωνική και συναισθηµατική ανάπτυξη (αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση, υγιείς αντιδράσεις στο περιβάλλον) Κριτική στο αναπτυξιακό µοντέλο... υσκολία στην καταχώρηση ενός µοντέλου σαν αναπτυξιακό ή όχι 3
Μοντέλο της υπευθυνότητας (Hellison, 1985) ίνεται έµφαση κυρίως: Σε συναισθηµατικές αρχές (π.χ. ανάπτυξη της αυτοεκτίµησης, αυτοπραγµάτωσης κλπ) Σε κοινωνικές αρχές (π.χ. ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, συνεργασίας, υπευθυνότητας κλπ) Είναι αποδεκτή η σωµατική τιµωρία στο σχολείο; Όταν είσαστε παιδιά, πώς αντιµετωπίζατε τις τιµωρίες; Σας βοηθούσαν να καταλάβετε το σφάλµα σας και να µην το επαναλάβετε; Η τιµωρία περιορίζει την εκδήλωση απείθαρχων συµπεριφορών όσο υπάρχει ο φόβος για νέα τιµωρία Η τιµωρία δεν έχει µόνιµα και σταθερά αποτελέσµατα στη συµπεριφορά του παιδιού 5 επίπεδα υπευθυνότητας Επίπεδο 0: Ανευθυνότητα Επίπεδο 1: Αυτοέλεγχος Επίπεδο 2: Ένταξη-συµµετοχή Επίπεδο 3: Υπευθυνότητα Επίπεδο 4: Φροντίδα για τους άλλους (Hellison, 1985) Παραδείγµατα πρακτικής εφαρµογής των επιπέδων του Hellison Οι µαθητές δείχνουν στο δάσκαλό τους το επίπεδο που νοµίζουν ότι βρίσκονται: Μετά την εκτέλεση µιας άσκησης Όταν µαθαίνουν ένα νέο παιχνίδι Όταν ένα παιδί βγαίνει έξω Όταν εκτελούν µια άσκηση σε οµάδες 4
Κριτική στο µοντέλο της υπευθυνότητας Ηδιδασκαλία του αυτό-σεβασµού και της υπευθυνότητας είναι σηµαντικά, όµως δεν µπορεί να είναι ο πρωταρχικός στόχος της φυσικής αγωγής Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας (Jewett & Bain, 1987) Ηπροσοχή εδώ εστιάζεται στο άτοµο σαν µέρος του κοινωνικού περιβάλλοντος Για να είναι µια εµπειρία εκπαιδευτική θα πρέπει να έχει νόηµα για το µαθητή Ο ρόλος του καθηγητή είναι να αναλύει όλες τις πιθανές πηγές που το άτοµο θα θεωρούσε σηµαντικές Κριτική στο µοντέλο της προσωπικής σηµασίας... Είναι δύσκολο για τους καθηγητές να το εφαρµόσουν εν υπάρχουν αρκετά παραδείγµατα στην πράξη από την εφαρµογή ενός τέτοιου µοντέλου Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ (Siedentop, Mand & Taggart, 1986) Προτεραιότητα της φυσικής αγωγής γίνεται η εµπειρική µάθηση σε σχέση µε τη φύση και το περιβάλλον ίνεται έµφαση στην ανάπτυξη εξωσχολικών δραστηριοτήτων (π.χ. κάµπινγκ, ορειβασία, κανό, προσανατολισµός, σκι, ποδήλατο, ιστιοπλοϊα κλπ) 5
Κριτική στο µοντέλο της των περιπετειωδών σπορ ύσκολο στην εφαρµογή λόγω κυρίως των δαπανών που απαιτούνται και του αµφισβητούµενου από την κοινωνία όφελος Υψηλό επίπεδο κινδύνου για τους µαθητές Ένα τέτοιο µοντέλο µπορεί να εφαρµοστεί σαν συµπληρωµατικό σε κάποιο άλλο µοντέλο φυσικής αγωγής Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ Εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες Εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες (Melograno, 1997; ΥΠΕΠΘ, 1985,1990) Ηφυσική αγωγή προσφέρει ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων οι οποίες εξαρτώνται κυρίως από: τις ικανότητες του καθηγητή τις επιλογές του µαθητή τις υπάρχουσες υλικοτεχνικές υποδοµές τον τοπικό πολιτισµό Κριτική στην εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες Ασαφής φιλοσοφία Ασαφείς στόχοι υσκολία στην αξιολόγηση του προγράµµατος Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ Εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες Μοντέλο της φυσικής κατάστασης Μοντέλο της φυσικής κατάστασης Ηανάπτυξη της φυσικής κατάστασης είναι ο πρωταρχικός στόχος Προγράµµατα άσκησης, τεστ φυσικών ικανοτήτων Ο ρόλος του καθηγητή είναι να καθοδηγεί τους µαθητές στη βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης, να προσφέρει γνώσεις 6
Κριτική στο µοντέλο της φυσικής κατάστασης Στενότητα σκοπών αντί για ποικιλία εµπειριών και δραστηριοτήτων Η άσκηση για την υγεία δεν είναι αρκετή από µόνη της Η σηµασία της της φυσικής κατάστασης είναι µικρή στο δηµοτικό σχολείο Μοντέλο της προσωπικής σηµασίας Μοντέλο της εκπαίδευσης σε περιπετειώδη σπορ Εκπαίδευση µέσα από δραστηριότητες Μοντέλο της φυσικής κατάστασης Μοντέλο της δια βίου άσκησης για την υγεία Μοντέλο της δια βίου άσκησης (Fox & Whitehead, 1987) Ηανάπτυξη θετικών στάσεων προς την άσκηση είναι ο πρωταρχικός στόχος ιδασκαλία δεξιοτήτων Φυσικές δραστηριότητες εντός και εκτός σχολείου ιαλέξεις σε θέµατα άσκησης και υγείας Κριτική στο µοντέλο της δια βίου άσκησης... εν έχει ασκηθεί κριτική στο συγκεκριµένο µοντέλο, όµως υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για την επίτευξη του κυρίαρχου σκοπού Ποιο είναι το καλύτερο µοντέλο; Με ποια κριτήρια θα αποφασίσει κάποιος; Τα διάφορα µοντέλα ΑΠΦΑ δεν είναι άµεσα συγκρίσιµα Κάθε ΑΠΦΑ κάνει διαφορετικές υποθέσεις σχετικά µε τους ανθρώπους, το ρόλο της εκπαίδευσης στην κοινωνία και το σκοπό της φυσικής αγωγής Κάθε ΑΠΦΑ αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν κοινά, αλλά και προσωπικά χαρακτηριστικά, όµως δίνεται διαφορετική έµφαση σε αυτά 7
Ποιος αποφασίζει τελικά; Ποιος πρέπει να αποφασίζει; Μαθητές, καθηγητές, κοινωνία έχουν τις ίδιες αντιλήψεις; Το υπουργείο ή η κυβέρνηση Η τοπική κοινωνία Το σχολείο Ο καθηγητής σε κάθε σχολείο Ο µαθητής... Βιβλιογραφία Ηπραγµατικότητα είναι ότι αυτός που αποφασίζει τελικά είναι η κοινωνία µε βάση τις επικρατούσες αντιλήψεις ιγγελίδης Ν. (2003). Σχεδιασµός, εφαρµογή κι αξιολόγηση αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής. Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας: Υπηρεσία ηµοσιευµάτων (σελ. 35-47). Παπαϊωάννου κα, (1999): σελ.16-19 Melograno (1996): 19-23 Jewett et al (1995): 43-61 (171-295) 8