Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων Ενότητα 6: Η οργανωτική συμπεριφορά ως επιστημονικός χώρος Δρ. Σερδάρης Παναγιώτης Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα κύρια στοιχεία της οργανωτικής συμπεριφοράς ως επιστημονικού χώρου. 4
Περιεχόμενα ενότητας Αντικείμενο και τακτικές της οργανωτικής συμπεριφοράς. Μέθοδοι της οργανωτικής συμπεριφοράς. Ιδέες για τη διοικητική συμπεριφορά. Κατηγορίες διοικητικών ρόλων. Μέθοδοι ψυχολογικής ανάλυσης της διοικητικής συμπεριφοράς. Διοικητική φιλοσοφία. 5
Αντικείμενο και τακτικές της οργανωτικής συμπεριφοράς Οι οργανώσεις είναι κοινωνικά συστήματα που συνενώνουν ανθρώπινο δυναμικό και υλικά αποθέματα (πόρους). Η συμπεριφορά των επιμέρους προσωπικοτήτων και των ομάδων ανθρώπων, οι οποίες διοικούν αυτές τις οργανώσεις ή εργάζονται σε αυτές, είναι σε μεγάλο βαθμό απροσδιόριστη και δεν μπορεί να τεθεί σε σχήματα, όρια, όπως και αν ήταν αυτά εκ των προτέρων προετοιμασμένα, αν στη βάση τους δεν τεθούν κατηγορηματικά συνδυασμένες αιτίες που επιδρούν: οι ατομικές ιδιαιτερότητες, οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα, το σύστημα των αξιών, οι κινητοποιήσεις, οι συμπεριφορές (σχέσεις) κλπ. Στο ίδιο χρονικό διάστημα αυτή η συμπεριφορά μελετάται σε βάθος επιστημονικά και διοικητικά, διότι η εργασία καταλαμβάνει τη σημαντικότερη θέση στη ζωή κάθε ανθρώπου και διότι από την αποτελεσματική λειτουργία των οργανώσεων σε τελική ανάλυση εξαρτάται η ευημερία της κάθε κοινωνίας. 6
Μέθοδοι της οργανωτικής συμπεριφοράς Η οργανωτική συμπεριφορά είναι ένας επιστημονικά εφαρμοσμένος τομέας και επίκεντρο σε αυτόν αποτελεί η διοίκηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε ετερόμορφες οργανώσει: ιατρικές, παραγωγικές, μεσολαβητικές, μόρφωσης, στρατός, συμβουλευτικές κ.α. 7
Ιδέες για τη διοικητική συμπεριφορά 1 Η έννοια «διοίκηση, διεύθυνση» (management) προσδιορίζεται ως διαδικασία της εργασίας και μέσω άλλων ανθρώπων για την επιτυχία των οργανωτικών σκοπών με τον αποτελεσματικότερο τρόπο (Kreitner & Kinicki, 1989). Η εργασία του διοικούντος συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα μέρη: 1. Άνοδος της αποτελεσματικότητας της οργάνωσης. 2. Διατήρηση της ολοκλήρωσης των ανθρώπων στην οργάνωση. 3. Οικοδόμηση υψηλής ηθικής. 8
Ιδέες για τη διοικητική συμπεριφορά 2 Η διοικητική δραστηριότητα καλύπτει τις πιο ετερόμορφες υπηρεσίες (αξιώματα), οι οποίες χωρίζονται πολύ γενικά σε τρία επίπεδα: Ανώτερο (top management). Μέσο (middle management). Χαμηλό (supervisors). 9
Διοικητική συμπεριφορά Η διοικητική συμπεριφορά πραγματοποιείται σε τρία επίπεδα: Ατομικό. Ομαδικό. Διοίκηση της οργάνωσης στο σύνολο. Η διοικητική συμπεριφορά, ανεξάρτητα από το επίπεδο της ιεραρχίας της οργάνωσης, συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο ετερόμορφων λειτουργιών. Γενικά αναγνωρισμένες είναι οι ακόλουθες λειτουργίες: Σχεδιασμός. Οργάνωση. Διοίκηση. Έλεγχος. 10
Σύμφωνα με τη σύγχρονη αντίληψη (Mintzberg, 1994) υπάρχουν 3 κατηγορίες διοικητικών ρόλων: - 1 1. Διαπροσωπικοί ρόλοι: Αντιπροσωπευτικό πρόσωπο (σύμβολο της οργάνωσης). Ηγέτης (διοίκηση των ανθρωπίνων πόρων). Σχέση (οικοδόμηση του δικτύου μέσα και έξω από την οργάνωση για τη λήψη αποθεμάτων και εξυπηρετήσεων). 11
Σύμφωνα με τη σύγχρονη αντίληψη (Mintzberg, 1994) υπάρχουν 3 κατηγορίες διοικητικών ρόλων: - 2 2. Πληροφοριακοί ρόλοι: Παρατηρητής (συγκεντρώνει κάθε απαραίτητη πληροφορία μέσα από τη διοίκηση και την οργάνωση με τυπικούς και άτυπους τρόπους). Προπαγανδιστής, διαφημιστής (μεταδίδει επιλεγμένη από αυτόν πληροφορία στους υφισταμένους του, την κάνει προσιτή σε αυτούς). Εκφωνητής, μεταδότης (μεταδίδει επιλεγμένη από αυτόν πληροφορία εκτός οργάνωσης. 12
Σύμφωνα με τη σύγχρονη αντίληψη (Mintzberg, 1994) υπάρχουν 3 κατηγορίες διοικητικών ρόλων: - 3 3. Ρόλοι Συνδεόμενοι με τη λήψη αποφάσεων: Εργολήπτης, εργολάβος (αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για αλλαγές στην οργάνωση με στόχο την εντός προγράμματος αύξηση της αποτελεσματικότητάς της). Ο κατέχων-διευθετών προβλήματα (υπεύθυνος για την αντιμετώπιση των μη αναμενόμενων περιστάσεων). Διανεμητής πόρων (έχει την ευθύνη για την κατανομή τους, σύμφωνα με τις προκαταβολές, οι οποίες αποτελούν «κλειδιά» στη διανομή μεταξύ των διαφορετικών σκοπών και καθηκόντων. Διαπραγματευτής, πολιτικός (υπεράσπιση των ενδιαφερόντων της οργάνωσης στις διαπραγματεύσεις με τους συνδικαλιστές, πελάτες, προμηθευτές). 13
Μέθοδοι ψυχολογικής ανάλυσης της διοικητικής συμπεριφοράς - 1 Εφαρμόζονται οι αποδεκτές στην ψυχολογία μέθοδοι. Το χαρακτηριστικό τους περιεχόμενο και ο συνδυασμός τους εξαρτάται από τους σκοπούς της έρευνας. Η ισοδύναμη εφαρμογή τους εγγυάται τη συναγωγή συμπερασμάτων για ακριβή συμπεριφορά σχετικά με την πρακτική της διοίκησης στην οργάνωση. Οι μέθοδοι μπορούν να διαχωριστούν με τον ακόλουθο τρόπο: Εργαστηριακό πείραμα. Σκοπός: ακριβής ανάλυση αξιώσεων για την επιρροή λίγων παραγόντων πάνω σε μικρά γεγονότα. Πείραμα πεδίου. Σκοπός: ακριβής μελέτη της πραγματικής επιρροής συγκεκριμένων παραγόντων πάνω σε μικρά γεγονότα. Έρευνα πεδίου (ερωτηματολόγιο). Σκοπός: έρευνα του πλάτους (εύρους) των συμπεριφορών και σχέσεων σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων. 14
Μέθοδοι ψυχολογικής ανάλυσης της διοικητικής συμπεριφοράς - 2 Παρατήρηση. Σκοπός: απόκτηση άμεσης προσωπικής εκτίμησης για τα τρέχοντα γεγονότα. Συνέντευξη. Σκοπός: αναζήτηση ατομικών διαφορών. Ανάλυση των εγγράφων στοιχείων. Σκοπός: ανάλυση σε βάθος των χαρακτηριστικών του ατόμου, της ομάδας, της οργάνωσης στο σύνολο. Μετανάλυση - στατιστική διαδικασία. Σκοπός: εξαγωγή των νομοτελειών. Διαχρονική ανάλυση. Σκοπός: παρακολούθηση των τάσεων στον χρόνο. Διαπολιτισμική ανάλυση. Σκοπός: αναζήτηση του ιδιάζοντος χαρακτηριστικού σε συγκεκριμένα φαινόμενα. 15
Διοικητική φιλοσοφία Καθορισμός της έννοιας. Πρόκειται για ένα συνδυασμένο σύνολο από σταθερές γενικές πεποιθήσεις για την πραγματικότητα του ανθρώπου, που υπερισχύει ως αντίληψη στην οργάνωση. Η λειτουργία της διοικητικής φιλοσοφίας. Καθορίζεται το περιεχόμενο, σε αντιστοιχία με το οποίο προσδιορίζονται το περιεχόμενο και οι τρόποι της εκτέλεσης των διοικητικών ρόλων Ψυχολογικό αποτέλεσμα. Δημιουργείται έντονα μια ενιαία κατεύθυνση στις διοικητικές ενέργειες μεταξύ των επιμέρους διοικούντων στην κατεύθυνση των τιμών, αναμενόμενων ενεργειών και αποτελεσμάτων. 16
Ετερομορφίες της διοικητικής φιλοσοφίας Οι ετερομορφίες τη διοικητικής φιλοσοφίας είναι πολύ γενικά διατυπωμένες σε διαφορετικές περιόδους κατά την εξέλιξη των ιδεών για την οργάνωση. Αυτές διακρίνονται για τις αντιλήψεις σχετικά με τους σκοπούς της διοίκησης, τα μέσα για την επίτευξη, τα αποδιδόμενα στο προσωπικό χαρακτηριστικά, το ψυχολογικό αποτέλεσμα πάνω στους ανθρώπους από την οργάνωση, τα συμπεράσματα για τη διοίκηση. 17
Βιβλιογραφία Kreitner, R. & Kinicki, A. (1989). Organizational behavior. Irwin/ McGraw-Hill. Boston, USA. Mintzberg, H. (1994). The fall and rise of strategic planning. Harvard Business Review. January-February. Σερδάρης, Π. (2008). Ψυχολογία βιομηχανικής επιχειρησιακής διοίκησης. Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη. ISBN: 978-960-12-1675-1. 18
Τέλος Ενότητας