Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Δρ. Ιωάννης Γκιόσος
Γιατί κάνουμε ανασκόπηση στη βιβλιογραφία; 1. Γιαναπροσδιορίσουμεκενάστηνέρευνατου γνωστικού μας αντικειμένου 2. Για να εντοπίσουμε νέες τάσεις στην έρευνα του γνωστικού μας αντικειμένου 3. Για να αποφύγουμε άκαρπες ερευνητικές προσεγγίσεις 4. Γιαναεντοπίσουμεσεάλλεςεργασίεςνέες ερευνητικές προτάσεις 5. Για να εντοπίσουμε καλές μεθοδολογικές προσεγγίσεις 6. Γιαναπροσδιορίσουμεθεωρητικάπλαίσια
Ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε; 1. Να προσδιορίσουμε βάσεις δεδομένων 2. Να χρησιμοποιήσουμε δευτερογενείς πηγές 3. Να διαβάσουμε πρωτογενείς πηγές 4. Να συνθέσουμε την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση συντάσσοντας ένα κείμενο που θα απαντά σε συγκεκριμένα ζητήματα
Προσδιορίζοντας Βάσεις Δεδομένων (Ένα παράδειγμα για την ΑεξΑΕ!)
2. Χρησιμοποιώντας δευτερογενείς πηγές (προτάσεις) Περιοδικά: Review of Research in Education and Review of Educational Research (American Educational Research Association) Handbooks: David H. Jonassen, 2003, Handbook of Research for Educational Communications and Technology, Publisher: Lawrence Erlbaum Associates, Inc
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές 1. Κατηγοριοποιούμε όλες τις πρωτογενείς μας πηγές και 2. τις υποβάλλουμε σε κριτική
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της εισαγωγής σε έρευνα ποσοτικού τύπου) 1. Επηρεάζει η εμπειρία και η σχέση των ερευνητών με το φορέα εκπόνησης της έρευνας τους προσανατολισμούς τους και τα αποτελέσματα της έρευνας. 2. Κάνουν αξιολογικές κρίσεις οι ερευνητές σχετικά με τα ερευνητικά τους αντικείμενα (διδακτικές στρατηγικές, προγράμματα σπουδών, ομάδες ατόμων κ.ά). 3. Είναι η βιβλιογραφική επισκόπηση κατανοητή και αναφερόμενη σεμελέτεςσυναφείςμετοερευνητικόπρόβλημα. Έχει κάθε μεταβλητή ορισθεί θεωρητικά και λειτουργικά. 4. Είναι ξεκάθαρα διατυπωμένες τα ερευνητικά ερωτήματα/ερευνητικές υποθέσεις/ερευνητικά προσδοκώμενα 5. Εκφράζονται πειστικές θέσεις σχετικά με την σημαντικότητα της έρευνας.
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της μεθόδου σε έρευνα ποσοτικού τύπου) 1. Είναι οι ερευνητικές διαδικασίες επαρκώς διατυπωμένες έτσι ώστε να μπορούν να αναπαραχθούν 2. Είναι οι μετρήσεις κατάλληλες για το/τα συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα 3. Είναι η μέθοδος δειγματοληψίας επαρκής. 4. Έχουν οι ερευνητές σχεδιάσει υποκατηγορίες μέσα στο δείγμα για να αυξήσουν την κατανόηση του φαινομένου 5. Είναι τα όργανα μέτρησης έγκυρα και αξιόπιστα
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποσοτικού τύπου) 1. Έχουν επιλεχθεί οι κατάλληλες στατιστικές μέθοδοι και έχουν χρησιμοποιηθεί ορθά
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της συζήτησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποσοτικού τύπου) 1. Παρέχουν οι ερευνητές επαρκείς εξηγήσεις σχετικά με τα δεδομένα 2. Υποστηρίζουν τα δεδομένα τα συμπεράσματα των ερευνητών 3. Παρέχουν οι ερευνητές προτάσεις για περαιτέρω έρευνες ή εφαρμογές.
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της εισαγωγής σε έρευνα ποιοτικού τύπου) 1. Επηρεάζει η εμπειρία και η σχέση των ερευνητών με το φορέα εκπόνησης της έρευνας τους προσανατολισμούς τους και τα αποτελέσματα της έρευνας. 2. Διεξάγεται η έρευνα σε πραγματικές συνθήκες 3. Συνδέεται η έρευνα με κάποια ερευνητική προσέγγιση στην ποιοτική έρευνα
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της μεθόδου σε έρευνα ποιοτικού τύπου) 1. Είναι η επιλογή των υποκειμένων της έρευνας κατάλληλη 2. Ταιριάζει η μέθοδος συλλογής των δεδομένων με τους σκοπούς της έρευνας 3. Είναι ο χρόνος της συλλογής των δεδομένων επαρκής 4. Όπου αναφέρονται ποσοτικά στοιχεία υπάρχει πρόβλεψη για την συλλογή τους 5. Είναι διατυπωμένα με σαφήνεια τα ερευνητικά προβλήματα
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποιοτικού τύπου) 1. Έχουν σχεδιασθεί ποικίλες μέθοδοι συλλογής των δεδομένων (τριγωνοποίηση) 2. Έχει σχεδιασθεί η έρευνα με τρόπο τέτοιο που μπορεί να επαναληφθεί
3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της συζήτησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποιοτικού τύπου) 1. Παρέχουν οι ερευνητές λογικές ερμηνείες σχετικά με τα δεδομένα 2. Υποστηρίζουν τα δεδομένα τα συμπεράσματα των ερευνητών 3. Συζητιέται το κατά πόσο τα πορίσματα/ερμηνείες της έρευνας μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλες συναφείς περιπτώσεις 4. Παρέχουν οι ερευνητές προτάσεις για περαιτέρω έρευνες
4.1. Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε έρευνα ποσοτικού τύπου) Η μέθοδος της αφηγηματικής σύνθεσης. Είναι η παλαιότερη και πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη. Επικεντρώνεται στις καλύτερα σχεδιασμένες έρευνες. Κάθε έρευνα παρουσιάζεται ξεχωριστά σε μια παράγραφο. Ο αριθμός όσων δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα συγκρίνεται με τον αριθμό όσων στατιστικά μη σημαντικά αποτελέσματα Τα προβλήματα της είναι δύο 1) η επιλογή των καλύτερα σχεδιασμένων ερευνών εμπεριέχει υποκειμενικά στοιχεία και 2) δεν απαντά σε συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα
4.2 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε έρευνα ποσοτικού τύπου) Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων. Μπορεί να απαντήσει σε προβλήματα σχετικά με την κατεύθυνση μίας επίδρασης αλλά όχι και στο μέγεθός της. Σε μια από τις εκδοχές της ταξινομεί τις έρευνες σε τέσσερις κατηγορίες α) σε όσες δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα με θετικό πρόσημο β) σε όσες δείχνουν στατιστικά μη σημαντικά αποτελέσματα με θετικό πρόσημο γ) σε όσες δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα με αρνητικό πρόσημο και δ) σε όσες δείχνουν στατιστικά μη σημαντικά αποτελέσματα με αρνητικό πρόσημο.
4.2.Α. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα) Ας υποθέσουμε ότι το ερευνητικό πρόβλημα αφορά τη συνάφεια μεταξύ του βαθμού υποστήριξης που έχουν οι φοιτητές ενός εξ αποστάσεως προγράμματος σπουδών και των βαθμών τους στις γραπτές εργασίες. Υπάρχουν λοιπόν διάφορες έρευνες που δείχνουν αντιφατικά αποτελέσματα. Πως θα διαμορφωνόταν η επισκόπηση με την βοήθεια της καταμέτρησης των ψήφων.
4.2.Β. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα) Κατάλογος ερευνών Pearson r p Αλεξόπουλος, Παπαδόπουλος (2000) r =.74 <.01 Ξένος (1998) r = -.32 >.01 Μπακάλης, Βλάσση (2001) r =.54 <.01 Αγγελοπούλου (1999) r =.40 >.01 Αλεξόπουλος, Βλάσση (2002) r =.74 <.01
4.2.Γ. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα) Στατιστικά σημαντικό αποτέλεσμα με Αλεξόπουλος, Παπαδόπουλος θετικό πρόσημο (2000) Στατιστικά μη σημαντικό αποτέλεσμα με Αγγελοπούλου θετικό πρόσημο (1999) Στατιστικά σημαντικό αποτέλεσμα με αρνητικό πρόσημο Στατιστικά μη σημαντικό αποτέλεσμα με αρνητικό πρόσημο Ξένος (1998) Μπακάλης, Βλάσση (2001) Αλεξόπου λος, Βλάσση (2002)
4.3 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε έρευνα ποσοτικού τύπου) Η μέθοδος της κατανομής χ 2. Μπορεί να απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με την στατιστική σημαντικότητα των πορισμάτων διαφόρων ερευνών όχι όμως και στο μέγεθος Στηρίζεται στο γεγονός ότι το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p μπορεί να μετασχηματισθεί σε στατιστικό χ 2 με δύο βαθμούς ελευθερίας. Εφαρμόζεται κυρίως όταν δεν έχουμε πολλές αριθμητικά έρευνες.
4.4 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε έρευνα ποσοτικού τύπου) Η μετά-ανάλυση. Είναι η πλέον σύγχρονη μέθοδος και μας απαντά σε ερωτήματα όχι μόνο για την κατεύθυνση μιας επίδρασης αλλά και για το μέγεθός της. Ένα άλλο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι εφαρμόζεται σε μια μεγάλη ποικιλία στατιστικών μεθόδων και μετρήσεων. Τέλος ένα ακόμη πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δίνει την δυνατότητα στον ερευνητή να εντοπίσει χαρακτηριστικά στοιχεία που μπορεί να έχουν επηρεάσει τα αποτελέσματα.
4. Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε έρευνα ποιοτικού τύπου) Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι περισσότερες ποιοτικές έρευνες είναι διερευνητικού τύπου και οι βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις πρέπει να είναι διερευνητικές. Τα βασικά τους βήματα είναι το βασικό τους πλαίσιο έχει τα εξής χαρακτηριστικά: 1. Περιέχουν περιγραφή όλων ων διαδικασιών που ακολούθησε αυτός που έκανε την ανασκόπηση 2. Έχουν ένα ξεκάθαρο στόχο 3. Εντοπίζουν και περιγράφουν θεωρητικές κατασκευές 4. Καθορίζουν πιθανές ερευνητικές υποθέσεις 5. Αναζητούν και παρουσιάζουν αντιτιθέμενες και εναλλακτικές ερμηνείες
Προτεινόμενη περαιτέρω βιβλιογραφία Cooper, H.M. (1998) Synthesizing research: A guide for literature review (3 rd ed) Thousand Oaks, CA Sage Lipsey, M.W. & Wilson, D.B. (2000) Practical Meta-analysis,. Thousand Oaks, CA Sage Brem, Sarah K. & Andrea J. Boyes (2000). Using critical thinking to conduct effective searches of online resources. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(7). Retrieved May 16, 2007 from http://pareonline.net/getvn.asp?v=7&n=7.