ΟΓΗΓΙΑ ΓΔΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΔΣΩΤΔΡΙΚΩΝ ΥΓΑΤΩΝ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΟΓΗΓΙΑ ΓΔΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΔΣΩΤΔΡΙΚΩΝ ΥΓΑΤΩΝ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Τν δηεζλέο πξόηππν ISO 5667-6:2005 θαζνξίδεη ηηο βαζηθέο αξρέο ζρεδηαζκνύ ησλ πξνγξακκάησλ δεηγκαηνιεςίαο, ηηο κεζόδνπο δεηγκαηνιεςίαο θαη ηνπο ρεηξηζκνύο ησλ δεηγκάησλ πνπ αθνξνύλ ζην επηθαλεηαθό λεξό. Γελ ηζρύεη γηα δεηγκαηνιεςίεο εθβνιώλ πνηακώλ ή/θαη παξάθηησλ πδάησλ. Σε πεξηπηώζεηο θαηά ηηο νπνίεο θπζηθά ή ηερλεηά θξάγκαηα εκπνδίδνπλ ηε ξνή ηνπ λεξνύ θαη νδεγνύλ ζηε δηαηήξεζε ή ηελ απνζήθεπζε ηνπ λεξνύ γηα αξθεηέο εκέξεο ή πεξηζζόηεξν, ε δεηγκαηνιεςία ζα πξέπεη λα γίλεη ζύκθσλα κε ην δηεζλέο πξόηππν ISO 5667-4:1987 πνπ αθνξά ζε ιηκλάδνληα ύδαηα. Γηα ηηο δεηγκαηνιεςίεο πνπ αθνξνύλ ζε κηθξνβηνινγηθέο δνθηκέο, εηδηθόηεξα, ηζρύεη ην πξόηππν ISO 19458: 2006. Επιλογή ζημείοσ δειγμαηοληυίας Η επηινγή ζεκείνπ δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα αλαθέξεηαη ζην αξρείν δεηγκαηνιεςίαο, όπνπ πεξηγξάθεηαη ε ζέζε ηνπ ζεκείνπ, νη νδεγίεο πξόζβαζεο ηνπ δεηγκαηνιήπηε ζε απηό, ε κέζνδνο δεηγκαηνιεςίαο θαη άιια θξίζηκα ζηνηρεία. Δάλ ε δεηγκαηνιεςία πξαγκαηνπνηείηαη από γέθπξα, ε ζέζε ηεο ιήςεο ηνπ δείγκαηνο ζα πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε ηέηνην ζεκείν, ώζηε λα απνθεύγεηαη ε κόιπλζε από ηελ άζθαιην θαη ηε ζθόλε. Σηελ πεξίπησζε ελόο παξαπνηάκνπ ε ζέζε δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα βξίζθεηαη αλάληε ηνπ ζεκείνπ αλάκεημεο ησλ πδάησλ. Όηαλ πθίζηαηαη παξαπόηακνο πνπ εθβάιεη ζηνλ θύξην όγθν ελόο ξέκαηνο ή ελόο πνηακνύ, πξέπεη λα επηιεγνύλ ηνπιάρηζηνλ δύν ζεκεία δεηγκαηνιεςίαο. Τν έλα ζα πξέπεη λα είλαη αθξηβώο αλάληε ηεο ζπκβνιήο θαη ην άιιε αξθεηά πην ηα θάησ ώζηε λα δηαζθαιίδεηαη όηη ε αλάκεημε ηνπ λεξνύ είλαη πιήξεο. Σε πεξηνρέο όπνπ όγθνο ησλ επηθαλεηαθώλ πδάησλ θαηαγξάθεη αμηνζεκείσηεο επνρηθέο θιηκαθώζεηο (π.ρ. πεξηόδνπο αλνκβξίαο αθνινπζνύκελεο από έληνλεο βξνρνπηώζεηο) ηα ζεκεία δεηγκαηνιεςίαο πξέπεη λα θαζνξίδνληαη έηζη ώζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε πνηόηεηα ηεο δεηγκαηνιεςίαο θαη θαηά ηελ αλώηαηε θαη θαηά ηελ ειάρηζηε ξνή. Όηαλ πξαγκαηνπνηείηαη δεηγκαηνιεςία ην ρεηκώλα (π.ρ. κέζα από πάγνπο), ην ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο πνπ επηιέγεηαη ζα πξέπεη λα βξίζθεηαη όζν ην δπλαηόλ πιεζηέζηεξα ζηε ζέζε δεηγκαηνιεςίαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηε δηάξθεηα άιισλ επνρώλ ηνπ έηνπο. Τπρόλ απνθιίζεηο από ην πξνθαζνξηζκέλν ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα αλαθέξνληαη ζε ζρεηηθή αλαθνξά θαη λα θαηαγξάθνληαη ζηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο. Οη απνξξνέο πνπ εηζβάιινπλ ζε έλα ξέκα ζπλήζσο αλακεηγλύνληαη πιήξσο ζηνλ θάζεην άμνλα εληόο ελόο ρηιηνκέηξνπ. Καλνληθά ε δεηγκαηνιεςία ελόο πνηακνύ ή ελόο ξέκαηνο γίλεηαη ζε πεπεξαζκέλν βάζνο. Γηαζηξσκάησζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο ζε πεξηζζόηεξα βάζε απαηηείηαη ζε πνηάκηα θαη ξέκαηα κε πνιύ αξγή ξνή ή όηαλ εκθαλίδνληαη ζεξκνθιηλή. Σε απηέο ηηο πεξηπηώζεηο ε δεηγκαηνιεςία ζε δηάθνξα βάζε θαζνξίδεηαη κε πξνθαηαξθηηθέο δνθηκέο πνπ δηεμάγνληαη ώζηε λα αμηνινγεζεί ν βαζκόο ηεο δηαζηξσκάησζεο. Έκδοση 1/ 2.9.2013 1

Η απόζηαζε πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πιήξε νξηδόληηα αλάκεημε ησλ πδάησλ εμαξηάηαη από ηελ επθνιία ξνήο ηνπ λεξνύ (π.ρ. ύπαξμε καηάλδξσλ, λεζίδσλ ή βξάρσλ) θαη ζπλήζσο αθνξά ζε αξθεηά ρηιηόκεηξα. Ωο εθ ηνύηνπ, ζε έλα πνηάκη ή ξέκα πνπ δέρεηαη εηζξνή πδάησλ πξνεξρόκελσλ από άιιν παξαπόηακν ή πεγή, ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη δύν ή πεξηζζόηεξα δείγκαηα ζην πιάηνο απηνύ, θαηάληε ηνπ ζεκείνπ αλάκημεο. Η θαηά κήθνο αλάκεημε ησλ πδάησλ δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε ιήςεο πεξηζζόηεξσλ ηνπ ελόο δεηγκάησλ γηα ηε δηαζθάιηζε όζν ην δπλαηόλ πην αληηπξνζσπεπηηθνύ απνηειέζκαηνο. Πξνβιήκαηα ζπλήζσο πξνθύπηνπλ όηαλ ν όγθνο ηνπ λεξνύ δελ αλακεηγλύεηαη νκνηνγελώο σο πξνο ηα επηκέξνπο ζηνηρεία πνπ ηνλ απαξηίδνπλ. Τέηνηεο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα απνθεύγνληαη εθηόο θαη αλ απνηεινύλ εηδηθά ζεκεία ελδηαθέξνληνο, θαζώο ηα δείγκαηα πνπ ιακβάλνληαη δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθά ηνπ ζπλόινπ. Αλ ππάξρεη πηζαλόηεηα κε-νκνηνγελνύο θαηαλνκήο ησλ πδάησλ ζε έλα επηιεγκέλν ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο, ζα πξέπεη λα δηεμάγνληαη έιεγρνη ηεο θύζεο θαη ηεο έληαζεο ηεο εηεξνγέλεηαο θαη ζηηο ηξεηο δηαζηάζεηο. Αλ νη έιεγρνη δείμνπλ όηη ππάξρεη νκνηνγέλεηα, νπνηνδήπνηε ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο αξθεί γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηελ πνηόηεηα ηεο δεηγκαηνιεςίαο. Σε αληίζεηε πεξίπησζε, πξέπεη λα επηιεγεί κηα ελαιιαθηηθή ζέζε. Αλ δελ είλαη δπλαηή απηή ε επηινγή, ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη δείγκαηα από αξθεηά ζεκεία, ώζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε αληηπξνζσπεπηηθόηεηα ηνπ δείγκαηνο θαη θαη επέθηαζε ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο αλάιπζεο. Απηά ηα δείγκαηα κπνξεί λα ιεθζνύλ σο ππν-δείγκαηα γηα ηε ζύλζεζε ελόο εληαίνπ αληηπξνζσπεπηηθνύ δείγκαηνο ηεο πνηόηεηαο ηνπ λεξνύ ζηελ ελ ιόγσ ζέζε δεηγκαηνιεςίαο, ώζηε λα παξαθακθζεί ε αλάγθε αλάιπζεο πνιιαπιώλ δεηγκάησλ. Παξόια απηά, ην εληαίν δείγκα δελ παξέρεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ κεηαμύ ζεκείσλ. Τν δηεζλέο πξόηππν ISO 5667-4:1987 αθνξά ζηηο ηερληθέο, ζηνλ πξνγξακκαηηζκό θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ δεηγκάησλ πνπ πξνέξρνληαη από θπζηθέο ή ηερλεηέο ιίκλεο. Οη δεηγκαηνιεςίεο ζε θπζηθέο ή ηερλεηέο ιίκλεο εμππεξεηνύλ κεηξήζεηο πνηνηηθνύ ραξαθηεξηζκνύ, πνηνηηθνύ ειέγρνπ θαη εηδηθέο κεηξήζεηο (π.ρ. ραξαθηεξηζκόο θαη κέηξεζε ξύπαλζεο ζε πεξηπηώζεηο ζαλάησλ ηρζύσλ ή πνπιηώλ θαη άιια κε ζπλήζε θαηλόκελα). Οη πεξηζζόηεξεο θπζηθέο ή ηερλεηέο ιίκλεο παξνπζηάδνπλ εηεξνγέλεηα σο πξνο ηελ νξηδόληηα κνξθνινγία ηνπο. Η εηεξνγέλεηα απηή πξέπεη λα αμηνινγεζεί κε πηινηηθέο δεηγκαηνιεςίεο, ώζηε λα επηιεγνύλ ηα θαηάιιεια ζεκεία δεηγκαηνιεςίαο. Η δεηγκαηνιεςία πξέπεη λα δηεμάγεηαη θνληά ζε ζεκεία όπνπ γίλεηαη εηζξνή λεξνύ από άιιεο πεγέο ή άληιεζε λεξνύ γηα δηάθνξεο ρξήζεηο. Η πνηόηεηα πνπ λεξνύ ζηηο θπζηθέο ή ηερλεηέο ιίκλεο κπνξεί λα δηαθνξνπνηείηαη επνρηθά. Δπνκέλσο ε ζπρλόηεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ εμαξηάηαη από ηελ θαηά πεξίπησζε αηηνύκελε πιεξνθνξία. Σε γεληθέο γξακκέο, δεηγκαηνιεςίεο πνπ πξαγκαηνπνηνύληαη ζε κεληαία βάζε είλαη αξθεηέο γηα ηνλ πνηνηηθό ραξαθηεξηζκό ηνπ λεξνύ ζε βάζνο ρξόλνπ. Παξόια απηά, αλ παξαηεξεζνύλ απόηνκεο αιιαγέο ζηελ πνηόηεηα ηνπ λεξνύ ε ζπρλόηεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ πξέπεη λα εληαζεί ζε ζπρλόηεηα θαη δηάξθεηα. Λεπηνκέξεηεο πνπ αθνξνύλ ζε ζηαηηζηηθέο κεζόδνπο πξνζδηνξηζκνύ ηεο απαηηνύκελεο ζπρλόηεηαο δεηγκαηνιεςηώλ αλαθέξνληαη ζην πξόηππν ISO 5667-1:2006. Πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε δεηγκάησλ πνπ πξννξίδνληαη γηα κηθξνβηνινγηθή αλάιπζε παξέρεηαη ζην πξόηππν ΙSO 19458:2006. Έκδοση 1/ 2.9.2013 2

To πξόηππν ISO 5667-1:2006 πεξηγξάθεη ηνπο γεληθνύο θαλόλεο αζθαιείαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δεηγκαηνιεςίαο από πισηά κέζα θαη ύδαηα πνπ θαιύπηνληαη από πάγν. Σην πξσηόθνιιν δεηγκαηνιεςίαο πξέπεη λα γίλεηαη αλαθνξά ησλ πεξηβαιινληηθώλ ζπλζεθώλ πνπ επηθξαηνύλ ηε ζηηγκή ηεο δεηγκαηνιεςίαο. Όηαλ πξαγκαηνπνηείηαη δεηγκαηνιεςία γηα εηδηθνύο ζθνπνύο, πξέπεη λα αλαθέξνληαη νη αηηίεο θαη λα παξνπζηάδνληαη κε ιεπηνκέξεηα ηα εηδηθά ζεκεία πάλσ ζε ράξηε ή ηνπνγξαθηθό δηάγξακκα. Η ζέζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο πξέπεη λα επηβεβαηώλεηαη ζην αξρείν/πξσηόθνιιν ηεο δεηγκαηνιεςίαο (όπνπ πεξηγξάθεηαη κε αθξίβεηα ε ζέζε, νη ζπληεηαγκέλεο θηι), ώζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε επηινγή ηνπ ζσζηνύ ζεκείνπ. Η ρξήζε GPS κπνξεί λα απνδεηρζεί ρξήζηκε ζηελ πεξίπησζε απηή, θαζώο δηαζθαιίδεη γξήγνξν θαη αθξηβή πξνζδηνξηζκό ηεο ελ ιόγσ ζέζεο. Πξνζνρή ζα πξέπεη λα δίλεηαη ζηνπο θαλόλεο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζην ΙSO 5667-1:2006. Σστνόηηηα και τρόνος δειγμαηοληυίας Δίλαη απαξαίηεην ην πξόγξακκα δεηγκαηνιεςίαο λα είλαη θαηάιιεια ζρεδηαζκέλν σο πξνο ηε ζηαηηζηηθή πιεξνθνξία πνπ παξέρεη, αλαθνξηθά κε ηα αλαιπηηθά απνηειέζκαηα θαη λα εθηηκά ηελ απαηηνύκελε πιεξνθνξία βάζεη ησλ αλεθηώλ νξίσλ θαη ησλ ζηόρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Αλ νη ζηόρνη απηνί δελ πεξηιακβάλνπλ νξηζκό ησλ νξίσλ ζθάικαηνο ηόηε είλαη εθηθηόο ν νξηζκόο ελόο πξνγξάκκαηνο δεηγκαηνιεςηώλ βάζεη ζηαηηζηηθήο. Οδεγίεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηαηηζηηθήο ζηε ζπρλόηεηα ησλ δεηγκαηνιεςηώλ δίλνληαη ζην ISO 5667-1. Όηαλ εκθαλίδνληαη θπθιηθέο ή άιιεο εκκέλνπζεο απνθιίζεηο επηηπγράλεηαη θαιύηεξε αθξίβεηα ζηνλ ππνινγηζκό ηεο κέζεο ζπγθέληξσζεο, κε ζπζηεκαηηθή θαη όρη κε ηπραία δεηγκαηνιεςία. Σηα πνηάκηα ζπζηήκαηα, θπθιηθέο επαλαιήςεηο γεγνλόησλ κπνξεί λα ιακβάλνπλ ρώξα ζε εκεξήζηα, εβδνκαδηαία ή εηήζηα βάζε. Απηά ηα επνλνκαδόκελα «επνρηθά ζρήκαηα» έρνπλ ηελ ηθαλόηεηα λα εληνπίδνπλ κεηαβνιέο ζηελ πνηόηεηα ηνπ λεξνύ κε ην ρξόλν. Τν αθνινπζνύκελν πξσηόθνιιν είλαη δπλαηόλ λα πξνβιέπεη όηη ηα δείγκαηα ζπιιέγνληαη ηελ ίδηα ώξα, ηελ ίδηα κέξα ή κήλα, αλάινγα κε ηε δηάξθεηα θαη ηελ πεξηνδηθόηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ δηεξεπλάηαη. Σηελ πεξίπησζε πνπ ηα θαηλόκελα απηά δελ έρνπλ δηάξθεηα ή έληαζε, είλαη ζπλήζσο πξνηηκόηεξν ν ρξόλνο δεηγκαηνιεςίαο λα είλαη ηπραίνο ή αλ αθνινπζείηαη θάπνην ζπγθεθξηκέλν πξόηππν, ηα δείγκαηα λα ιακβάλνληαη ζε ίζα ρξνληθά δηαζηήκαηα. Όινο ν δεηγκαηνιεπηηθόο εμνπιηζκόο, νη δηαδηθαζίεο, νη παξαηεξήζεηο θαη κεηξήζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρώξα ζην πεδίν ζα πξέπεη λα θαηαγξάθνληαη ζε εηδηθά θύιια εξγαζίαο, ώζηε λα ειέγρεηαη θαη λα δηαζθαιίδεηαη ε επαλαιεςηκόηεηα θαη αλαπαξαγσγηκόηεηα ηεο δεηγκαηνιεςίαο. Τν πξνζσπηθό πνπ είλαη ππεύζπλν γηα ηε δηελέξγεηα κηαο δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα έρεη ιάβεη ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε θαη λα δηαζέηεη επαξθείο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο ζηε κνξθή ελόο θαθέινπ/νδεγνύ πνπ ζα πεξηέρεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο, ηνλ αξηζκό ησλ δεηγκάησλ, ηηο απαξαίηεηεο ηερληθέο δεηγκαηνιεςίαο, ηε ζπληήξεζε ησλ δεηγκάησλ θηι. Έκδοση 1/ 2.9.2013 3

Κανόνες ορθής πρακηικής Η επηκόιπλζε ηνπ δνρείνπ δεηγκαηνιεςίαο πξέπεη λα απνθεύγεηαη ζε όια ηα ζηάδηα. Η δεηγκαηνιεςία γίλεηαη αληίζεηα πξνο ηε θνξά ξνήο ηνπ λεξνύ. Τν δνρείν βπζίδεηαη πιήξσο θαηά 25 cm πεξίπνπ. Πξνζνρή: αλ ην βάζνο δελ επαξθεί ζα πξέπεη λα απνθεπρζεί ε αλακόριεπζε ησλ ηδεκάησλ ηνπ ππζκέλα. Καηόπηλ ην δνρείν ζθξαγίδεηαη εξκεηηθά, ιακβάλεη θσδηθό αξηζκό θαη απνζεθεύεηαη ζε θαηάιιειε κνλάδα ζπληήξεζεο. Αλ δελ είλαη εθηθηή άπαμ ε δεηγκαηνιεςία όινπ ηνπ επηζπκεηνύ όγθνπ, αιιά ζπληειείηαη ηκεκαηηθά, ηα επηκέξνπο δείγκαηα ζα πξέπεη λα ζπιιέγνληαη ζε δηάζηεκα κηθξόηεξνπ ησλ 5 ιεπηώλ, ώζηε λα δηαζθαιηζηεί ε νκνηνγέλεηα ηνπ δείγκαηνο. Οη κηθξννξγαληζκνί είλαη δσληαλνί νξγαληζκνί. Όηαλ εηζαρζνύλ ζην λεξό δελ δεκηνπξγνύλ δηαιύκαηα, αιιά ελαησξήκαηα κε κεγάιε ελδνγελή εηεξνγέλεηα. Έλα δείγκα πνπ ιακβάλεηαη από ηελ επηθάλεηα κηαο ιίκλεο όπνπ έρεη αλαπηπρζεί βηνϋκέλην δελ είλαη ηζνδύλακν κε έλα δείγκα πνπ ιακβάλεηαη κεξηθά εθαηνζηά θάησ από ηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνύ. Οη ζπγθεληξώζεηο ησλ κηθξννξγαληζκώλ ζην επηθαλεηαθό ζηξώκα κπνξεί λα είλαη σο θαη 1000 θνξέο πςειόηεξεο. Γηα ηα δείγκαηα ξνπηίλαο, ρξεζηκνπνηνύληαη θαζαξά, απνζηεηξσκέλα κπνπθάιηα. Ο όγθνο ησλ θηαιώλ πξέπεη λα είλαη επαξθήο γηα ηελ αλάιπζε όισλ ησλ απαηηνύκελσλ παξακέηξσλ. Σηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο δνρεία ησλ 500 ml είλαη θαηάιιεια εθόζνλ αλαιύνληαη ιηγόηεξεο από πέληε παξάκεηξνη θαη ε θάζε παξάκεηξνο αθνξά ελνθζαικηζκό πνζόηεηαο έσο 100 ml. Σε θάπνηεο πεξηπηώζεηο (π.ρ. Legionella, SalmonelΙa, θπζηώλ Giardia θαη Cryρtosporidium) απαηηνύληαη κεγαιύηεξεο πνζόηεηεο. Τα κπνπθάιηα πξέπεη λα απνζηεηξσζνύλ ζηνπο 121±3 C γηα ηνπιάρηζηνλ 15 ιεπηά. Τν εξγαζηήξην πξέπεη λα δηαζθαιίδεη ηε ζηεηξόηεηα ησλ δνρείσλ δεηγκαηνιεςίαο, ηόζν ζε πεξίπησζε πνπ πξνεηνηκάδνληαη από απηό, όζν θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ παξέρνληαη εκπνξηθά, είηε είλαη γπάιηλα είηε πιαζηηθά. Τα εκπνξηθά δηαζέζηκα δνρεία ζα πξέπεη λα πξνκεζεύνληαη κε πηζηνπνηεηηθά, ηόζν απνζηείξσζεο όζν θαη ειέγρσλ ζηεηξόηεηαο. Απηό αθνξά ηελ παξηίδα ησλ δνρείσλ κεηά ηελ επηζήκαλζε, ηελ πξνζζήθε παξαγόλησλ αδξαλνπνίεζεο (όπνπ απαηηείηαη) θαη ηελ απνζήθεπζε. Ο ππεύζπλνο ηεο δεηγκαηνιεςίαο θέξεη ηελ επζύλε ηεο νξζήο επηζήκαλζεο θαη ηρλειαζηκόηεηαο ησλ δεηγκάησλ, όζνλ αθνξά ηα ζπλνδεπηηθά έγγξαθα, ηηο εηηθέηεο θηι. πνπ πξέπεη λα πξνζηαηεύνληαη από ηε θζνξά θαη λα είλαη επαλάγλσζηα. Αλ θάπνηα δείγκαηα θαηαζηξαθνύλ ή απσιεζζνύλ θαηά ηε κεηαθνξά ηνπο ζην εξγαζηήξην πξέπεη λα αλαθέξνληαη ζε ζρεηηθό πξσηόθνιιν ή ζηελ αλαθνξά πνπ ζπληάζζεη ν δεηγκαηνιήπηεο. Η παξάδνζε ησλ δεηγκάησλ ζην εξγαζηήξην πξέπεη λα γίλεηαη κε ηνλ ηξόπν πνπ νξίδνπλ νη θαλόλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εξγαζηεξίνπ. Οη ππεύζπλνη ηεο δεηγκαηνιεςίαο ζα πξέπεη λα θνξνύλ γάληηα, ηόζν γηα λα πξνζηαηεύνπλ ηνλ εαπηό ηνπο, όζν θαη ην δείγκα από επηκνιύλζεηο. Η παξνπζία μέλσλ πξνο ην δείγκα ζσκάησλ (π.ρ. θύιισλ, ρώκαηνο θηι) ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη θαηά ηε δεηγκαηνιεςία θαη λα απνθεύγεηαη. Σηελ πεξίπησζε απηή, ην δείγκα ζα πξέπεη λα απνξξίπηεηαη θαη λα ζπιιέγεηαη έλα λέν. Αλ απηό δελ είλαη εθηθηό, ζα πξέπεη λα επηζεκαίλεηαη επαθξηβώο ζην αξρείν/πξσηόθνιιν ηεο δεηγκαηνιεςίαο θαη λα αλαθέξεηαη ζην εξγαζηήξην. Σπγθεθξηκέλα, ζα πξέπεη λα αλαγξάθνληαη ιεπηνκεξώο o ην όλνκα ηνπ πνηακνύ ή ηνπ ξέκαηνο o ην ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο Έκδοση 1/ 2.9.2013 4

o ε ώξα θαη ε εκεξνκελία ζπιινγήο ηνπ δείγκαηνο o ην όλνκα ηνπ ππεπζύλνπ δεηγκαηνιεςίαο/δεηγκαηνιήπηε o νη θαηξηθέο ζπλζήθεο ηελ ώξα ηεο δεηγκαηνιεςίαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ αέξα) θαη απηέο πνπ επηθξαηνύζαλ πξηλ από απηή (π.ρ. πνζόηεηα βξνρόπησζεο, ζπλλεθηά, ειηνθάλεηα) o ε εκθάληζε, θαηάζηαζε θαη ζεξκνθξαζία ηνπ λεξνύ o ε ξνή ηνπ λεξνύ. Τν ρξνληθό δηάζηεκα κεηαμύ δεηγκαηνιεςίαο θαη αλάιπζεο ζην εξγαζηήξην πξέπεη λα είλαη όζν ην δπλαηόλ ζπληνκόηεξν. Τα δείγκαηα ζα πξέπεη ηδαληθά λα δηαηεξνύληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κεηαθνξάο ζηνπο 5±3 C (π.ρ. κε ηε ρξήζε παγνθπζηώλ ή κε πάγν πνπ ιηώλεη). Τα δείγκαηα πξέπεη λα είλαη πξνζηαηεπκέλα από ηνλ ήιην. Γηα ηα δείγκαηα πνπ κεηαθέξνληαη ζε ρξνληθή πεξίνδν άλσ ησλ 8 σξώλ, είλαη απαξαίηεην λα παξαθνινπζείηαη θαη λα θαηαγξάθεηαη ε ζεξκνθξαζία. Σε όιεο ηηο πεξηπηώζεηο πξέπεη λα δηαζθαιίδεηαη ε ηθαλνπνηεηηθή ιεηηνπξγία θαη δηαηήξεζε ησλ δεηγκάησλ ζε θαηάιιειεο ζπλζήθεο, όπσο αλαθέξεηαη ιεπηνκεξώο ζην ISO 19458:2006. Γηα ηε θύιαμε δεηγκάησλ ζα πξέπεη λα ππάξρεη δηαζέζηκνο έλαο ζάιακνο ζπληήξεζεο. Βαξηά επηκνιπζκέλα δείγκαηα δελ ζα πξέπεη λα απνζεθεύνληαη ζηνλ ίδην ρώξν κε ιηγόηεξν επηκνιπζκέλα δείγκαηα, αιιά μερσξηζηά. Ο ζάιακνο ζπληήξεζεο ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλόο λα δηαηεξεί ζηαζεξή ζεξκνθξαζία από 1 έσο 5 C, αλεμάξηεηα από ηε ζεξκνθξαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη ζπλζήθεο ζπληήξεζεο ηνπ δείγκαηνο ζα πξέπεη λα αλαγξάθνληαη ζην πξσηόθνιιν δεηγκαηνιεςίαο θαη λα θαηαγξάθεηαη επαθξηβώο ε ζεξκνθξαζία ηνπ ζαιάκνπ. Πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηε θύιαμε ησλ δεηγκάησλ απεπζπλζείηε ζην ISO 19458:2006. Έκδοση 1/ 2.9.2013 5