EKTIΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. 14.1. Εισαγωγή: Μελέτες για Πρόληψη της Ρύπανσης

EKTIΜΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ 14.1. Εισαγωγή: Μελέτες για Πρόληψη της Ρύπανσης Η αφύπνιση για τα περιβαλλοντικά προβλήματα των τελευταίων χρόνων και η προσπάθεια για ανάπτυξη με αντίστοιχη προστασία του περιβάλλοντος, οδήγησε πολλές βιομηχανικές χώρες σε στρατηγικές καλύτερης αντιμετώπισης και διαχείρισης των νέων αναπτυξιακών σχεδίων. Η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) ξεκίνησε να εφαρμόζεται στις ΗΠΑ από το 1969. Η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την δημιουργία νέων βιομηχανιών, δρόμων, οικισμών και άλλων έργων είναι πλέον νομοθετημένη πρακτική σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 1985 όταν δημοσιεύθηκε η Οδηγία 85/337/EEC (Council Directive on the assessment of the effects of certain public and private projects on the environment, 27.6.1985). Στην Ελλάδα η εναρμόνιση με την Οδηγία περιβαλλοντικών επιπτώσεων έγινε με την κοινή υπουργική απόφαση 69269/5387 του Οκτωβρίου 1990. Με τον τρόπο αυτό καθιερώθηκαν οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) που αντιστοιχούν στην εκτίμηση των επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Ο όρος "εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων" (environmental impact assessment) έχει διαφορετικές έννοιες για διάφορες χώρες. Ο ορισμός που αναφέρεται συχνά είναι του Munn... " να προσδιορίσει και να προβλέψει τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου, από νομοθετικές διατάξεις, προγράμματα, πολιτικές, έργα και δραστηριότητες, και να ερμηνεύσει και να γνωστοποιήσει πληροφορίες γύρω από τις επιπτώσεις". 1 Στην Μ. Βρετανία για παράδειγμα ο ορισμός από το Υπουργείο Περιβάλλοντος (Department of the Environment.), Environmental Assessment είναι "...ο όρος εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων περιγράφει την τεχνική και την διεργασία με την οποία συγκεντρώνονται πληροφορίες γύρω 313

από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός έργου, από τον εργολήπτη και από άλλες πηγές, και οι οποίες λαμβάνονται υπόψη από τις υπηρεσίες σχεδιασμού ώστε να διαμορφώσουν γνώμη για την εκτέλεση του έργου". 2 Σε έκθεση οικονομικής επιτροπής για την Ευρώπη από τον ΟΗΕ, ο ορισμός είναι σύντομος "... εκτίμηση των επιπτώσεων μιας σχεδιασμένης δραστηριότητας στο περιβάλλον". 3 14.2. Η Διεργασία για την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Στην ουσία η Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) είναι μια συστηματική διεργασία (διαδικασία, επεξεργασία) που εξετάζει τις περιβαλλοντικές συνέπειες αναπτυξιακών δραστηριοτήτων πριν την πραγματοποίησή τους. Η έμφαση στην περίπτωση αυτή, σε σχέση με άλλες δραστηριότητες περιβαλλοντικής προστασίας, είναι η πρόληψη της περιβαλλοντικής ρύπανσης ή οικολογικής βλάβης. Αν και γίνονταν στο παρελθόν τέτοιες μελέτες, δεν περιείχαν την ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη εργασία της ΕΠΕ. Τα βασικά στάδια της ΕΠΕ είναι: 4-6 Επιλογή των (τεχνικών) έργων: με σκοπό την επιλογή των έργων εκείνων που θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η επιλογή των έργων γίνεται μερικά και από τις διατάξεις των νομοθεσιών ΕΠΕ που περιέχουν λεπτομερή κατάλογο των διαφόρων τεχνικών έργων (με διαφορές στις διάφορες χώρες). Σκοποί του έργου: προσπαθεί να προσδιορίσει σε κάποιο αρχικό στάδιο, από όλες τις επιπτώσεις και από όλες τις εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να γίνουν, εκείνες που είναι σημαντικότερες στο περιβάλλον. Μελέτη των εναλλακτικών λύσεων: προσπαθεί να επιβεβαιώσει ότι οι προτάσεις για το τεχνικό έργο έχουν λάβει υπόψη τους άλλες προσεγγίσεις, περιλαμβανομένων και άλλων τοποθεσιών των έργων, τις κλίμακες, τις 314

διαδικασίες εκπόνησης του έργου, το χωρομετρικό σχεδιάγραμμα, και την προοπτική "μη εκτέλεσης" του έργου. Περιγραφή του έργου και της αναπτυξιακής δράσης: διευκρινίζει την σημασία και τον ορθολογισμό του έργου, και τα διάφορα χαρακτηριστικά του (στάδια ανάπτυξης, τοποθεσία, διεργασίες). Περιγραφή της γραμμής βάσης για το περιβάλλον (environmental baseline): τεκμηρίωσης της παρούσας και μελλοντικής κατάστασης του περιβάλλοντος, χωρίς το έργο, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές που είναι αποτέλεσμα φυσικών φαινόμενων και άλλων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Προσδιορισμός των κυριοτέρων επιπτώσεων: συνολική παρουσίαση των προηγούμενων σταδίων με σκοπό τον προσδιορισμό των σημαντικότερων περιβαλλοντικών επιπτώσεων(επιβαρυντικών και ωφέλιμων). Πρόβλεψη των επιπτώσεων: έχει σκοπό τον προσδιορισμό του μεγέθους και της έκτασης των αλλαγών στο περιβάλλον μετά την ολοκλήρωση του έργου, σε σχέση με την κατάσταση του περιβάλλοντος χωρίς το έργο. Αξιολόγηση και εκτίμηση της σημασίας των επιπτώσεων: εκτίμηση της σημασίας των προβλεπόμενων συνεπειών για το περιβάλλον από το έργο, ώστε να επικεντρωθεί η προσοχή στις αρνητικές συνέπειες. Άμβλυνση ή μετριασμός των επιπτώσεων (mitigation): μέτρα που πρόκειται να ληφθούν για να μειώσουν, διορθώσουν ή αποζημιώσουν για τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου. Δημόσια ενημέρωση και συμμετοχή: έχει σκοπό να προσδώσει ποιότητα, κατανόηση και αποτελεσματικότητα στην ΕΠΕ, και να επεκτείνει την συμμετοχή των κατοίκων, δημοτικών αρχών, κλπ στις διαδικασίες των αποφάσεων. Παρουσίαση της μελέτης ΕΠΕ: σημαντικό στάδιο, ο τρόπος παρουσίασης σε άλλες υπηρεσίες ή σε ανοικτή συγκέντρωση ενδιαφερομένων παίζει σημαντικό ρόλο στην αποδοχή της. 315

Ανασκόπηση και κριτική της μελέτης ΕΠΕ: συστηματική και κριτική θεώρηση της ποιότητας της ΕΠΕ, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό στάδιο στην πορεία των αποφάσεων. Τελική κρίση-απόφαση: θεώρηση της μελέτης ΕΠΕ από τις αρμόδιες υπηρεσίες ή εμπειρογνώμονες μαζί με άλλες πρακτικές πλευρές του έργου. Παρακολούθηση του έργου μετά την απόφαση: σημαντικό στάδιο που μπορεί να παίξει ρόλο στην αποτελεσματικότητα της διαχείρισης του έργου. Έλεγχος του έργου (Auditing): είναι συνέχεια του σταδίου της παρακολούθησης. περιλαμβάνει συγκρίσεις της πραγματικής κατάστασης κατά την πορεία του έργου και μετά το τέλος σε σχέση με τις προβλέψεις. Η χρησιμότητα του σταδίου αυτού είναι σημαντική γιατί γίνεται δυνατό να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων άμβλυνσης των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον από το έργο. 7,8 14.3. Έκθεση για τα Στοιχεία των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Η έκθεση της μελέτης ΕΠΕ και ο τρόπος παρουσίασης για τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον αποτελεί ακρογωνιαίο ρόλο στην αποδοχή της. Έκθεση που περιλαμβάνει πολλές αρνητικές συνέπειες σίγουρα καθιστά μη αποδεκτή την κατασκευή του έργου. Η πρόληψη της περιβαλλοντικής ρύπανσης είναι πιο αποδεκτή από τα μέτρα διόρθωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η έκθεση για να είναι ολοκληρωμένη πρέπει να περιλαμβάνει: 8 i. Περίληψη με μη τεχνικούς όρους (non-technical summary): για να γίνει κατανοητή από τους κοινωνικούς φορείς και επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων, ii. Αναφορά στην μεθοδολογία και στην ταυτότητα του μελετητή : το τμήμα αυτό παρέχει την ευκαιρία να αναφερθούν μερικές βασικές πληροφορίες: ποιος είναι ο κατασκευαστής του έργου, ποιος ανέλαβε την μελέτη ΕΠΕ, ποιοι είναι οι υπεύθυνοι που ανέπτυξαν τα διάφορα κεφάλαια και έρευνες της μελέτης, ποιες μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν, ποιες δυσκολίες αποκαλύφτηκαν κατά την πορεία της μελέτης και τα όρια της μελέτης ΕΠΕ. 316

iii. Περίληψη των κυριότερων θεμάτων περιβαλλοντικών επιπτώσεων iv. Πρόγραμμα παρακολούθησης της πορείας των επιπτώσεων v. Ιστορικό του προτεινόμενου έργου και της πορείας του σχεδιασμού του Πίνακα 14.1. Παράδειγμα Έκθεσης Αναφοράς ΕΠΕ - περιεχόμενα. Non-technical Summary Part 1: Methods and key issues 1. Methods statement 2. Summary of key issues, monitoring programme statement Part 2. Background to the proposed development 3. Preliminary studies, need, planning, alternatives, site selection 4. Site description/baseline conditions 5. Description of proposed development 6. Construction activities and programme Περίληψη, μη τεχνική περιγραφή Μέρος 1. Μέθοδοι και κύρια θέματα 1. Αναφορά μεθόδων 2. Περίληψη, παρακολούθηση, αναφορά προγραμματισμού Μέρος 2. Αναδρομή στο ιστορικό του προτεινόμενου αναπτυξιακού έργου 3. Προκαταρκτικές μελέτες, ανάγκη, σχεδιασμός, εναλλακτικές λύσεις, επιλογή περιοχή και χώρου 4. περιγραφή χώρου/συνθήκες πριν το έργο 5. Περιγραφή του προτεινόμενου έργου 6. Κατασκευαστικές δραστηριότητες και πρόγραμμα Part 3. Environmental Impact Assessmenttopic areas 7. Land use, landscape and visual quality 8. Geology, topography and soils 9. Hydrology and water quality 10. Air quality and climate 11. Ecology :terrestrial and aquatic 12. Noise 13. Transport 14. Socio-economic 15. Ιnterrelationships between effects Μέρος 3. Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων-θεματικές περιοχές 7. Χρήση γης, τοπίο και οπτική ποιότητα 8. Γεωλογία, τοπογραφία και εδάφη 9. Υδρολογία και ποιότητα νερών 10. Ποιότητα αέρα και κλίμα 11. Οικολογία: χερσαία και υδρόβια 12. Θόρυβος 13. Μεταφορές 14. Κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες 15. Αλληλοσυνδέσεις μεταξύ των επιδράσεων 14.4. Περιβαλλοντικές συνέπειες Άλλες ενδιαφέρουσες και σημαντικές πλευρές της έκθεσης περιβαλλοντικών συνεπειών από το έργο είναι : i. Εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις στο οικονομικό και κοινωνικό "περιβάλλον" (socio-economic impact assessment): ευκαιρίες απασχόλησης, 317

ανάπτυξη νέων υπηρεσιών (υγεία, εκπαίδευσης, κλπ), κοινωνικές υποδομές, αλλαγές στην ποιότητα και τρόπο ζωής. Αναφορά στις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την κατασκευή του έργου αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της έκθεσης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Σε ορισμένες χώρες είναι ξεχωριστή έκθεση, ορισμένες φορές παράλληλα προς την ΕΠΕ. ii. Εκτίμηση περιβαλλοντικής στρατηγικής (strategic environmental assessment): προεκτείνει την έκθεση ΕΠΕ από έργο ή έργα σε πολιτικές, σχεδιασμούς και προγράμματα που υπάρχουν σε μία χώρα. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει πολιτική ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και το έργο αποτελεί μέρος της πολιτικής αυτής, τότε μπορεί να γίνει επέκταση στην στρατηγική αυτή. Εάν υπάρχει πρόγραμμα για μια σειρά, π.χ. θερμοηλεκτρικών σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας, τότε μπορεί να γίνει αναφορά και διασύνδεση του έργου με το πρόγραμμα. Το θέμα της εκτίμησης περιβαλλοντικής στρατηγικής συζητείται έντονα τα τελευταία χρόνια στην ΕΕ. Στην ουσία η ΕΠΣ μπορεί να γίνει συνολικά σε όλη την έκταση των μελλοντικών σχεδίων και να διαμορφωθούν αποφάσεις για περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 9 iii. Εκτίμηση κινδύνου (Risk Assessment): είναι ένας άλλος όρος εκτίμησης που συνδέεται άμεσα με την ΕΠΕ. Μετά από διάφορα βιομηχανικά ατυχήματα (Φλίξμποροου-Αγγλία, Σεβέζο-Ιταλία, Θρη Μάιλ Αιλαντ-ΗΠΑ, Τσέρνομπυλ-Ουκρανία, κλπ) η εκτίμηση κινδύνου έχει καταστεί αναπόσπαστο τμήμα των εκθέσεων ΕΠΕ, ιδιαίτερα για βιομηχανικές εγκαταστάσεις (πετροχημικές μονάδες, εργοστάσια χημικών υλών κλπ). H εφαρμογή των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων έχουν εφαρμοσθεί εδώ και αρκετά χρόνια σε χώρες, όπως η Μ. Βρετανία, στην πολιτεία της Καλιφόρνιας στις Η.Π.Α., και άλλου και έχουν αποδώσει χρήσιμους καρπούς για την προστασία του περιβάλλοντος, των οικοσυστημάτων και σπάνιων ειδών φυτών και ζώων. 10-12 Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν εφαρμοσθεί οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) με την Οδηγία 85/337/ΕΟΚ και την πρόσφατη τροπολογία της. 13 Αλλά συγχρόνως έχουν δημιουργηθεί και άλλες οδηγίες που ρυθμίζουν 318

προβλήματα επικινδυνότητας σε τομείς που εφάπτονται του περιβάλλοντος, όπως η 82/501/ΕΟΚ και η τροποποίηση με σημαντικές προσθήκες και βελτιώσεις 88/610/ΕΟΚ (με τις οποίες έχει εναρμονισθεί και η ελληνική νομοθεσία) που ρυθμίζει τα θέματα επικίνδυνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και ατυχημάτων μεγάλης έκτασης. Επίσης, η Διεθνής Τράπεζα δεν χρηματοδοτεί έργα εάν δεν υπάρχουν μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αν και σε ορισμένα έργα των τελευταίων χρόνων, που χρηματοδότησε η Διεθνής Τράπεζα, έχουν γίνει αναθεωρήσεις ως προς τις μακροχρόνιες συνέπειες σε πληθυσμού γηγενών κατοίκων, σπάνιων υγροτόπων και οικοσυστημάτων από μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα στην Ινδία και την Μαλαισία. 14,15 14.5. Πρόσφατες Τάσεις για τις μελέτες Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Αν και οι ΕΠΕ έχουν ιστορία 25 χρόνων στις ΗΠΑ, στην ΕΕ οι μελέτες είναι πιο πρόσφατες και οι τάσεις που διαμορφώθηκαν τα τελευταία 10 χρόνια διαφέρουν ακόμη από χώρα σε χώρα. Κατ αρχάς γίνεται προσπάθεια διεύρυνσης των τεχνικών έργων, σχεδίων ανάπτυξης και προγραμμάτων που απαιτείται να έχουν ΕΠΕ για να προχωρήσουν στο στάδιο υλοποίησης. Οι κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες τείνουν να συμπεριληφθούν σε σημαντικό βαθμό στις ΕΠΕ, ενώ το κόστος/όφελος από διάφορα έργα αποτελεί σημαντικό δίλημμα για πολλές υπηρεσίες ελέγχου των ΕΠΕ και θέμα έντονης διαμάχης μεταξύ υποστηρικτών της προστασίας του περιβάλλοντος και φορέων που επιθυμούν "αναπτυξιακά έργα". Τα επιστημονικά και τεχνικά προβλήματα εκτίμησης κινδύνων, πρόβλεψης της ρύπανσης και μεταβολών στην οικολογία της περιοχής παραμένουν ακόμη σημαντικά και σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν λυθεί ικανοποιητικά με τις σημερινές γνώσεις. Υπάρχουν επίσης προβλήματα παρακολούθησης των επιπτώσεων και ελέγχου των στοιχείων που συγκεντρώνονται. Παρόλα αυτά, έχει συγκεντρωθεί σημαντική εμπειρία από 319

την εφαρμογή των μελετών ΕΠΕ και ήδη έχουν αναπτυχθεί πρότυπα προγράμματα και μαθηματικά μοντέλα εκτίμησης και προβλέψεων επιπτώσεων από διάφορα έργα. H μεγάλη σημασία των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εκτιμήσεων περιβαλλοντικών καταστροφών από μεγάλα έργα έχει λάβει τώρα παγκόσμιες διαστάσεις. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί έντονη κριτική για την έλλειψη συντονισμού σε πολλά έργα. Η οικολογική διάσταση των παγκοσμίων προβλημάτων ρύπανσης απαιτεί συστηματική στρατηγική των εκτιμήσεων και σοβαρές προσπάθειες για τάσεις αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις χώρες του πλανήτη. 16,17 14.6. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στην Ελλάδα Με τον Νόμο για το Περιβάλλον (Ν.1650/86) είχαν ήδη τεθεί οι βασικές αρχές των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ). Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 69269/5387/1990, 24/25.10.1990 (ΦΕΚ 678/Β ) εναρμονίσθηκε η χώρα μας με τις οδηγίες 84/360 και 85/337, που απαιτούν για μεγάλο αριθμό έργων και δραστηριοτήτων περιβαλλοντικές μελέτες πριν υλοποιηθούν, πριν από την επέκταση ή εκσυγχρονισμό εγκαταστάσεων και πριν την ανανέωση της άδειας λειτουργία τους. Από το 1991 έχουν πολυάριθμες ΜΠΕ και κατατεθήκαν στο στις υπηρεσίες περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για αξιολόγηση και δημοσιοποιήσει μέσω των Νομαρχιακών Συμβουλίων της χώρας, σύμφωνα με την ΚΥΑ. Η αξιολόγηση και έγκριση των δραστηριοτήτων γίνονται κυρίως από τις κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου, δηλαδή το Τμήμα Βιομηχανιών, της Δ/νσης Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου, για βιομηχανικές δραστηριότητες και το Τμήμα Γενικών Περιβαλλοντικών Θεμάτων της Δ/νσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, για όλα τα υπόλοιπα έργα και δραστηριότητες. Μερικές ΜΠΕ ορισμένων βιομηχανικών δραστηριοτήτων αξιολογούνται και από τις Νομαρχιακές Υπηρεσίες Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (στα πλαίσια της αποκέντρωσης Κ.Υ.Α. 11105/1993). 320

Το 1993 είχαν υποβληθεί γύρω στις 1400 Μ.Π.Ε και 800 γνωμοδοτήσεις για προέγκριση χωροθέτησης στις κεντρικές υπηρεσίες. του υπουργείου. Η πλειοψηφία αφορούσε: βιομηχανικές εγκαταστάσεις (30 %), εξορυκτικές δραστηριότητες, υδατοκαλλιέργειες, επεξεργασία λυμάτων, τουριστικές εγκαταστάσεις, λιμενικά έργα, κτηνοτροφικές-πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, έργα οδοποιΐας κλπ. Η στελέχωση των τμημάτων αξιολόγησης ήταν ανεπαρκής. Οι περισσότερες των Μ.Π.Ε ήταν κατηγορίας Β και οι Μ.Π.Ε ήταν κυρίως ερωτηματολογίου. 18 Η ενημέρωση των πολιτών και φορέων γίνεται με ειδική Κ.Υ.Α. του υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε: Κ.Υ.Α. 75308/5512/26.10.1990 (ΦΕΚ Β/691/2.11.90). "Καθορισμός τρόπου ενημέρωση των πολιτών και φορέων εκπροσώπησής τους για το περιεχόμενο των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με την παράγραφο του άρθρου 5 του Ν. 1650/86". Το 1995 οι ΜΠΕ στους πρώτους δέκα μήνες ήταν 1.200 ( 1.000 ιδιωτικά και 200 δημόσια έργα) αλλά δημιουργήθηκε οξύτατο πρόβλημα στις υπηρεσίες με την έγκρισή τους λόγω ελλείψεων προσωπικού αλλά και από την ποιότητα των μελετών. Οι υπηρεσίες πρέπει να αποκτήσουν ειδικευμένο και πολυπληθέστερο προσωπικό, τόσο για την ποιότητα των αξιολογήσεων, όσο και για την αντιμετώπιση του μεγάλου αριθμού μελετών. Από αναφορές στον τύπο και σε συζητήσεις με επιστήμονες διαφόρων μελετητικών γραφείων, φαίνεται ότι η ποιότητα των ΜΠΕ που έχουν κατατεθεί μέχρι τώρα ήταν πολύ χαμηλή και το περιεχόμενο τους δύσκολα να πιστοποιηθεί. Επίσης, η παρακολούθηση των έργων μετά την άδεια είναι πολύ αργή και με ελλείψεις λόγω μικρού αριθμού προσωπικού στις υπηρεσίες. 19 Στο Ε.Μ.Π. έχει ιδρυθεί το Ελληνικό Κέντρο Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΚΠΕ) του οποίου οι σκοποί είναι εκπαιδευτικοί, ερευνητικοί και της αποκατάστασης του περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (Τμήμα Αγρονόμων-Τοπογράφων, Τομέας Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, καθ. Κ. Κασσιός, Ηρώων Πολυτεχνείου 9, Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, 15773 Αθήνα ). Τον Οκτώβριο του 1994 έγινε στους Δελφούς το 321

Εθνικό Συνέδριο με θέμα "Μεθοδολογία και Έρευνα στις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις" (πρακτικά). 20 Τα τελευταία χρόνια, λόγω της μεγάλης σπουδαιότητα που έχουν λάβει οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εκτίμησης έργων πολλών δισεκατομμυρίων σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν πολυάριθμες εκδόσεις και περιοδικές εκδόσεις για θέματα ΜΠΕ ή ΕΠΕ. 21 14.7. Βιβλιογραφία: Εκτίμηση και Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 1. Munn RE. Environmental Impact Assessment: Principles and Procedures. John Wiley & Sons, New York, 1979. 2. Department of the Environment. Environmental Assessment: a Guide to the Procedures, London, HMSO, 1989. 3. United Nations Economic Commission for Europe 1991. Policies and Systems of Environmental Impact Αssessment. United Nations, Geneva, 1991. 4. Breakell M, Glasson J, eds. Environmental Impact Assessment: From Theory to Practice. School of Planning, Oxford Polytechnic, Oxford, 1981. 5. Coles T, Fuller K, Slater M. Practical Experience of Environmental Assessment in the UK. Institute of Environmental Assessment, East Kirkby,Lincoshire, 1992. 6. Wathern P, ed. Environmental Impact Assessment: Theory and Practice. Unwin Hyman, London, 1988. 7. Glasson J, Therivel R, Chadwick A. Introduction to Environmental Impact Assessment. UCL Press, London, 1994. 8. Morris P, Therivel R, eds. Methods of Environmental Impact Assessment. UCL Press, London, 1995. 9. Therivel R, Wilson E, Thompson S, Heaney D, Pritchard D. Strategic Environmental Assessment. RSPB/Earthscan, London, 1992. 322

10. European Economic Communities. Towards Sustanability: a European Community Programme of Policy and Action in Relation to the Environment and Sustainable Development. Brussels, CEC, 1992. 11. Council for the Protection of Rural England. The Environmental Assessment Directive: Five Years on. CPRE, London, 1991. 12. State of California, Governor' s Office of Planning and Research. California Environmental Quality Act-Statutes and Guidelines. Sacramento, CA, 1992. 13. Council Directive on the assessment of the effects of certain public and private projects on the environment (OJL, 27.6.1985). 14. World Bank. Environmental Assessment Sourcebook. Technical Paper 139.Washington DC, 1991. 15. Westman WE. Ecology, Impact Assessment and Environmental Planning. John Wiley & Sons, New York, 1985. 16. Τreweek J. Ecology and environmental impact assessment. J Appl Ecology 33: 191-199, 1996. 17. Holdgate MW. Ecology, development and global policy. J Appl Ecology 31: 201-211, 1994. 18. Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Η Ελλάδα : Οικολογικό και Πολιτισμικό Απόθεμα. Δεδομένα, Δράσεις, προγράμματα για την Προστασία του Περιβάλλοντος. Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Αθήνα, 1995, Κεφάλαιο 25. Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σ. 351-353. 19. Ανώνυμος. Οι περιβαλλοντικές μελέτες μπλοκάρουν 1.200 έργα. Το Βήμα, 19.11. 1995. 20. European Commission, DG XI. Environmental Impact Assessment: Methodology and Research. 3rd Workshop on Environmental Impact Assessment. Delphi, Greece, 1994. Commission of the European Communities, Luxembourg, 1995. 21. Περιοδικά Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Environmental Impact Assessment): Environmental Impact Assessment Review (Elsevier, New York); Environmental Monitoring and Assessment (Kluwer Academic Publishers,USA; Environmental Policy and Practice (EPP publications, 323

England); Journal of Environmental Management ( Academic Press); Journal of Planning and Environmental Law (Sweet & Maxwell, London) Eπιλογή Bιβλιογραφίας για Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και Διαχείρισης Οικοσυστημάτων 1. Κασσιός ΑΚ. Μελέτες επιπτώσεων στο περιβάλλον και η διεπιστημονική συμβολή στην ανάπτυξη. Τόμος Πρακτικών 1ου Διεπιστημονικού Συνεδρίου Ε.Μ.Π. εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1988. 2. Κασσιός Κ. Σημειώσεις: Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από Τεχνικά Έργα και Προγράμματα. Ε.Μ.Π. Τμήμα Αγρονόμων-Τοπογράφων, Τομέας Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, Αθήνα, 1991. 3. Κοκκώσης Χ. Αξιολόγηση προγραμμάτων: η περιβαλλοντική διάσταση. Τόπος, 7/94 : 45-56, 1994. 4. Κοκκώσης Χ. Η περιβαλλοντική προστασία στις πολιτικές αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Στο: Γετίμης Π, Καυκαλάς Γ,Μαραβέγιας Ν, επιμελ. Αστική και Περιφερειακή Ανάλυση: Θεωρία-Μεθοδολογία-Πολιτική. Θεμέλιο, Αθήνα, 1993. 5. Δελτίο Μελετών Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΠ). Ελληνικό Κέντρο Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. ΕΜ.Π. Τμήμα Αγρονόμων Τοπογράφων, Τομέας Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, 1995. 6. Σκούρτος ΜΣ, Κοντογιάννη Α. Μέθοδος οικονομικής αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων: διεθνής εμπειρία, πρακτικές δυνατότητες και θεσμικοί περιορισμοί στην Ελλάδα. Τόπος 11/96:37-52, 1996. 7. ΥΠΕΧΩΔΕ/Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων/DG XI. Παν/μιο Αθηνών, Τμήμα Χημείας, επιστημ. καθοδήγηση/συντονισμός Καθ. ΜΙ Σκούλλος. Πρόγραμμα Διαχείρισης Λίμνης Ισμαρίδας και Συμπλέγματος Λιμνοθαλασσών. Τελική Διαχειριστική Μελέτη. Αθήνα, Ιούλιος 1993. 8. ΥΠΕΧΩΔΕ/Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, DG XI, Παν/μιο Αθηνών, Τμ. Χημείας (επιστημ. συντονισμός καθ. ΜΙ Σκούλλος). Πρόγραμμα Διαχείρισης Αμβρακικού. Ενδιάμεση Διαχειριστική Μελέτη. Αθήνα, Απρίλιος 1992. Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Ιωνίας-Σίνδου-Καλοχωρίου. 324

Πρόγραμμα Leader Ι, Ν. Θεσσαλονίκης. Μελέτη Περιβαλλοντικών Συνθηκών στον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Ιωνίας-Σίνδου-Καλοχωρίου. Μελετητές: Γιαννάκου Αθ, κα, Θεσσαλονίκη, 1995. 9. Gilpin A. Environmental impact assessment: Cutting Edge for the 21 st Century. Cambridge University Press, Cambridge, 1994. 10. Glasson J, Therivel R, Chadwick A. Introduction to Environmental Impact Assesment. UCL Press, London, 1994: 74-112. 11. Magnitude Matrix. U.S. Geological Survey. Leopolod LB, et al. A procedure for evaluating environmental impact. U.S.G.S. circular 645, Washington DC, 1971. 12. Canter L. Environmental Impact Assessment. McGeaw-Hill, New York, 1995. 13. Marriott BB. Environmental Impact assessment: A Practical Guide. McGraw- Hill, New York, 1997. 14. Morris P. Methods of Environmental impact assessment. Spon Press, New York, 2 nd ed. 2001. 15. Glasson J. Introduction to Environmental Impact assessment. Principles and procedures, Process, Practice and Prospects. Routledge, London, 2005. 16. Βαβίζος Γ, Μερτζάνης Α. Περιβάλλον. Μελέτες περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Εκδ. Παπασωτηρίου, Αθήνα, 2002. 17. Παπαπετρόπουλος Α.Δ. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην Ευρωπαϊκή και στην Ελληνική Έννομη Τάξη. Εκδ. ΑΝ Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 2003. 18. European Union. Environmental impact Assessment. Council Directive 97/11/EC Amending 85/337 EEC on the assessment of the effects of certain pubic and private projects on the environment. New Directive (amending previous EIA, 2003/35/EC). (Environmental Impact Assessment (EIA): http://ec.europa.eu/ environment/eia/eia-lagalcontext.htm). 19. UNEP. Environmental management Tools. Environmental Impact Assessment (EIA). (http://www.unep.fr/pc/pc/tool/eia.htm). 325