ΑΝΓΡΙΚΗ ΟΣΔΟΠΟΡΩΗ Η οστεοπόρωση δεν αποτελεί αποκλειστικά γυναικεία νόσο.. Ση είλαη ε νζηενπόξωζε; Η νζηενπόξσζε ( νζηά + πώξνη ) απνηειεί κία λόζν ζηελ νπνία ηα θόθαια γίλνληαη αδύλακα θαη εκθαλίδνπλ κεγαιύηεξε επηξξέπεηα γηα ηελ εθδήισζε θαηάγκαηνο. Η λόζνο νθείιεηαη θπξίσο ζηελ απώιεηα θπζηνινγηθήο νζηηθήο κάδαο, πνπ θαηαιήγεη ζε δηαηαξαρή θαη ηεο πνηόηεηαο ηνπ νζηνύ θαη θπξίσο ηεο αξρηηεθηνληθήο ηνπ κε ζπλέπεηα ηα νζηά λα γίλνληαη επαίζζεηα θαη λα παξνπζηάδνπλ κεησκέλε αληνρή ζηηο εμσηεξηθέο δπλάκεηο. Σν ηειηθό απνηέιεζκα ηεο λόζνπ είλαη ε εκθάληζε, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο μαθληθά, νζηενπνξσηηθώλ θαηαγκάησλ. Σα πην ραξαθηεξηζηηθά νζηενπνξσηηθά θαηάγκαηα είλαη ηα θαηάγκαηα ηεο θεξθίδαο, ηεο ζπνλδπιηθήο ζηήιεο θαη ηνπ ηζρίνπ. Απηή ε λόζνο ηνπ ζθειεηνύ απνηειεί πξαγκαηηθή απεηιή επεηδή, ρσξίο λα δώζεη ηδηαίηεξε ζπκπησκαηνινγία, νδεγεί ζην θάηαγκα ην νπνίν έρεη νιέζξηεο ζπλέπεηεο ζηα άηνκα, ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο αιιά θαη ζηελ πνιηηεία. Δπηδεκηνινγία Γηα πνιιά ρξόληα ε νζηενπόξσζε ζεσξνύληαλ ζρεδόλ απνθιεηζηηθά γπλαηθεία λόζνο. Πξόζθαηεο επηδεκηνινγηθέο κειέηεο έδεημαλ όηη ε ειηθην-εμαξηώκελε αύμεζε ηεο ζπρλόηεηαο ησλ θαηαγκάησλ πνπ δηαπηζηώλεηαη ζηηο γπλαίθεο παξαηεξείηαη θαη ζηνπο άλδξεο. Μόλν θαηά ηα ηειεπηαία ρξόληα έγηλε εκθαλέο όηη ην πξόβιεκα ηεο νζηενπόξσζεο ζηνλ άλδξα απνηειεί ζεκαληηθό πξόβιεκα δεκόζηαο πγείαο. Πεξίπνπ 30 % ησλ θαηαγκάησλ ηνπ ηζρίνπ ζπκβαίλεη ζε άλδξεο θαη 1 ζηνπο 8 άλδξεο ειηθίαο κεγαιύηεξεο ησλ 50 εηώλ ζα εκθαλίζεη νζηενπνξσηηθό θάηαγκα. Η αύμεζε ζηνλ θίλδπλν θαηάγκαηνο ζην ηζρίν απμάλεηαη εθζεηηθά ηόζν ζηνπο άλδξεο όζν θαη ζηηο γπλαίθεο αιιά ε αύμεζε απηή εκθαλίδεηαη αξγόηεξα ζηνπο άλδξεο, πεξίπνπ θαηά 10 ρξόληα. Οη άλδξεο <<ράλνπλ >> νζηηθή κάδα κε ηελ ειηθία, αιιά επεηδή έρνπλ κεγαιύηεξε νζηηθή κάδα θζάλνπλ ζε < νζηενπνξσηηθά > επίπεδα ζε κεγαιύηεξε ειηθία ζε ζρέζε κε ηηο γπλαίθεο. Δπίζεο ζηνπο άλδξεο έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ην γεγνλόο όηη δελ εκθαλίδεηαη ε ηαρεία νζηηθή απώιεηα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εκκελόπαπζε ζηηο γπλαίθεο. ηελ ειηθία ησλ 90 εηώλ, πεξίπνπ ην 17% ησλ αλδξώλ ζα ππνζηεί νζηενπνξσηηθό θάηαγκα ζην ηζρίν, ζε ζρέζε κε ην 32% ησλ γπλαηθώλ. Σόζν ζηνπο άλδξεο όζν θαη ζηηο γπλαίθεο, ν θίλδπλνο θαηάγκαηνο ζρεηίδεηαη κε ηελ νζηηθή κάδα. ύκθσλα κε ηα θξηηήξηα ηεο Παγθόζκηαο Οξγάλσζεο Τγείαο ( WHO), ζαλ νζηενπόξσζε, νξίδεηαη, ε θαηάζηαζε εθείλε θαηά ηελ νπνία δηαπηζηώλεηαη νζηηθή κάδα κηθξόηεξε θαηά 2,5 ζηαζεξέο απνθιίζεηο από ηελ θνξπθαία νζηηθή κάδα (ΟΜ) (T-score < - 2,5 SD ). Ο νξηζκόο απηόο αθνξά κόλν κεηεκκελνπαπζηαθέο γπλαίθεο θαη όρη άιιεο νκάδεο, αιιά επί ηνπ παξόληνο ην «δαλεηδόκαζηε» ζαλ θξηηήξην θαη γηα ηνπο άλδξεο. Αλ ρξεζηκνπνηεζνύλ ηα ίδηα θξηηήξηα θαη ζηνπο άλδξεο ην πνζνζηό ησλ αλδξώλ κε νζηενπόξσζε, ζηηο ΗΠΑ, αλέξρεηαη ζε 1-2 εθαηνκκύξηα, ελώ ην αληίζηνηρν πνζνζηό γηα ηνπο άλδξεο κε νζηενπελία θζάλεη ηα 1
8-13 εθαηνκκύξηα. Γειαδή πεξίπνπ 4-6 % ησλ αλδξώλ ειηθίαο κεγαιύηεξεο ησλ 50 εηώλ έρνπλ νζηενπόξσζε, θαη 33 έσο 47 % έρνπλ νζηενπελία. Όζνλ δε αθνξά ηε θπιεηηθή θαηαλνκή ε ζπρλόηεηα ηεο νζηενπόξσζεο είλαη πεξίπνπ 7 % ζηνπο ιεπθνύο άλδξεο, 5 % ζηνπο άλδξεο ηεο καύξεο θπιήο, θαη πεξίπνπ 3 % ζηνπο Ιζπαλό-Ακεξηθαλνύο. Οζηηθή κάδα θαη δνκή ζθειεηνύ ζηνπο άλδξεο Ο ζθειεηόο απνηειεί έλαλ ηδηαίηεξα δξαζηήξην ηζηό κε θαηαπιεθηηθή αξρηηεθηνληθή γεγνλόο πνπ ηνπ επηηξέπεη λα εθπιεξώλεη ηνπο πνιινύο ξόινπο πνπ θαιείηαη λα παίμεη. Από ηε ζηηγκή ηεο ζύιιεςεο ηνπ αλζξώπνπ, θαηά ηελ ελδνκήηξην δσή αξρίδεη λα απμάλεηαη ε νζηηθή κάδα. Η δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ηα νζηά απμάλνληαη θαη πξνζιακβάλνπλ ην ηειηθό ηνπο ζρήκα θαη κέγεζνο, πεξίπνπ ζην ηέινο ηεο εθεβείαο, ιέγεηαη νζηηθή θαηαζθεπή. πγρξόλσο, όκσο, ζηα νζηά ιακβάλεη ρώξα θαη ε νζηηθή αλαθαηαζθεπή κε ηελ νπνία ν ζθειεηόο έρεη ηε δπλαηόηεηα λα αλαλεώλεηαη ζπλερώο. Η νζηηθή αλαθαηαζθεπή ιακβάλεη ρώξα ζε όιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ αλζξώπνπ θαη θάζε δέθα πεξίπνπ ρξόληα αλαλεώλεηαη όινο ν ζθειεηόο. Η δηαηήξεζε, επνκέλσο, ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμύ ηεο απνξξόθεζεο ηνπ παιηνύ νζηνύ θαη ηεο παξαγσγήο λένπ νζηνύ είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο θαιήο θαηάζηαζεο ησλ νζηώλ. Τπάξρνπλ δηάθνξα είδε νζηνύ αλάινγα κε ηελ πεξηνρή θαη κε ηνλ πξννξηζκό πνπ έρνπλ. Tν εμσηεξηθό κέξνο ησλ νζηώλ ιέγεηαη θινηώδεο νζηνύλ θαη απνηειείηαη από θαλάιηα, ελώ ην εζσηεξηθό ιέγεηαη δνθηδώδεο θαη κνηάδεη κε θεξήζξα κειηζζώλ. Οη ρώξνη αλάκεζα από ηα νζηά πεξηέρνπλ θύηηαξα ηνπ κπεινύ, πνπ παξάγνπλ ην αίκα θαη κεξηθά ιηπνθύηηαξα. Δπνκέλσο ηα νζηά δελ απνηεινύλ απιά ζηεξίγκαηα ηνπ ζώκαηνο, αιιά έρνπλ θαη άιιεο ζεκαληηθέο ιεηηνπξγίεο λα επηηειέζνπλ. Η νζηηθή κάδα απνηειεί έλαλ ζεκαληηθό παξάγνληα πνπ θαζνξίδεη ηελ εκθάληζε ή όρη θαηάγκαηνο ηόζν ζηνπο άλδξεο όζν θαη ζηηο γπλαίθεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εθεβείαο παξαηεξείηαη κηα εληππσζηαθή αύμεζε ηεο νζηηθήο κάδαο ηόζν ζηα θνξίηζηα όζν θαη ζηα αγόξηα. Η εθεβεία εκθαλίδεηαη αξγόηεξα ρξνλνινγηθά ζηα αγόξηα θαη ε επίηεπμε ηεο θνξπθαίαο νζηηθήο κάδαο επίζεο επηηπγράλεηαη αξγόηεξα. Τπάξρνπλ ζαθείο δηαθνξέο ζηε κνξθνινγία ηνπ ζθειεηνύ κεηαμύ ησλ δύν θύισλ. Οη θπιεηηθέο δηαθνξέο αθνξνύλ ηόζν ηελ κάδα όζν θαη θπξίσο ην κέγεζνο. Οη δηαζηάζεηο ηνπ αλδξηθνύ ζθειεηνύ είλαη κεγαιύηεξεο ζε ζύγθξηζε κε ηηο δηαζηάζεηο ηνπ γπλαηθείνπ ζθειεηνύ. αλ απνηέιεζκα ε πνζόηεηα ηoπ νιηθνύ αζβεζηίνπ ηνπ ζθειεηνύ είλαη κεγαιύηεξε ζηνπο άλδξεο έλαληη ηνπ νιηθνύ αζβεζηίνπ ηνπ ζθειεηνύ ησλ γπλαηθώλ. Δίλαη κύζνο ε άπνςε όηη ε νζηηθή κάδα ησλ αλδξώλ είλαη κεγαιύηεξε ζε ζρέζε κε ηηο γπλαίθεο. Οη δηαθνξέο αθνξνύλ κόλν ην κέγεζνο, Οη θπιεηηθέο δηαθνξέο, νη νπνίεο αθνξνύλ, ην θνξπθαίν νζηηθό κέγεζνο έρνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ, δηόηη ην κεγαιύηεξν κέγεζνο ηνπ αλδξηθνύ νζηνύ ζπκβάιιεη ζηε κεγαιύηεξε αληνρή ηνπ νζηνύ. Ηιηθηνεμαξηώκελε νζηηθή απώιεηα. 2
Δθηόο από ηηο δηαθνξέο ζηελ θνξπθαία νζηηθή κάδα, επίζεο δηαθνξέο ζην ξπζκό ηεο νζηηθήο απώιεηαο ζπκβάιινπλ θαη ζηνλ θαζνξηζκό ηνπ θηλδύλνπ θαηάγκαηνο. Οη πεξηζζόηεξεο επηδεκηνινγηθέο κειέηεο δείρλνπλ κία ζρεδόλ γξακκηθή ειηθηνεμαξηώκελε κείσζε ηεο νζηηθήο κάδαο, ελώ ππάξρνπλ θαη άιιεο κειέηεο ζηηο νπνίεο θαίλεηαη όηη ε νζηηθή απώιεηα γίλεηαη κε ηαρύηεξν ξπζκό ζηνπο άλδξεο κεηά ηελ ειηθία ησλ 50 εηώλ. Δθείλν όκσο ην γεγνλόο, ην νπνίν, έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ είλαη νη κεηαβνιέο ηεο κηθξναξρηηεθηνληθήο ηνπ νζηνύ. Τπάξρνπλ ζαθείο δηαθνξέο ζηηο δνκηθέο κεηαβνιέο πνπ παξαηεξνύληαη κε ηελ ειηθία κεηαμύ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ. Έηζη ζε ηζηνκνξθνκεηξηθέο κειέηεο ζπνλδύισλ έρεη βξεζεί όηη ζηηο γπλαίθεο παξαηεξείηαη όρη κόλν ιέπηπλζε ησλ νζηηθώλ δνθίδσλ, αιιά θαη απώιεηα δνθίδσλ, θπξίσο ησλ νξηδόληησλ, ελώ ζηνπο άλδξεο δηαπηζηώλεηαη κόλν ιέπηπλζε ησλ δνθίδσλ. Παξόκνηα επξήκαηα δηαπηζηώλνληαη θαη ζε βηνςίεο από δείγκαηα ηιηαθήο αθξνινθίαο. Aπηέο ινηπόλ νη θπιεηηθέο δηαθνξέο ζηηο ειηθηνεμαξηώκελεο δνκηθέο κεηαβνιέο ηνπ ζθειεηνύ κπνξεί λα έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηηο κεραληθέο ηδηόηεηεο ηνπ ζθειεηνύ, θαζώο θαίλεηαη όηη νη ζπόλδπινη, πνπ ππνβαζηάδνπλ ην βάξνο, δηαηεξνύληαλ ζε θαιύηεξε θαηάζηαζε ζηνπο άλδξεο ζε ζρέζε κε ηηο γπλαίθεο ΟΣΔΟΠΟΡΩΗ αλ νζηενπόξσζε ζηνπο άλδξεο νξίδεηαη κηα εηεξνγελήο θαηάζηαζε, ε νπνία πεξηιακβάλεη κηα κεγάιε πνηθηιία αηηηώλ θαη θιηληθώλ εκθαλίζεσλ. Τπάξρνπλ δύν θύξηνη ηύπνη νζηενπόξσζεο: Η πξσηνπαζήο θαη ε δεπηεξνπαζήο νζηενπόξσζε. αλ πξσηνπαζήο νζηενπόξσζε ραξαθηεξίδεηαη ε απώιεηα νζηηθήο κάδαο πνπ πξνθαιείηαη είηε από ηελ ειηθία (γεξνληηθή) είηε από άγλσζηε αηηία (ηδηνπαζήο). Ο όξνο ηδηνπαζήο ρξεζηκνπνηείηαη γηα άλδξεο ειηθίαο κηθξόηεξεο ησλ 70 εηώλ, επεηδή ζηα άηνκα κεγαιύηεξεο ειηθίαο ε ύπαξμε ηεο νζηενπόξσζεο απνδίδεηαη ζηελ απώιεηα ηνπ νζηνύ πνπ πξνθαιείηαη από ηελ ίδηα ηελ ειηθία. Ιδηνπαζήο νζηενπόξωζε Η νζηενπόξσζε ζηνλ άλδξα ραξαθηεξίδεηαη ζαλ ηδηνπαζήο όηαλ δελ κπνξεί λα εληνπηζζεί, θιηληθά θαη εξγαζηεξηαθά, άιιε αηηία νζηενπόξσζεο. Παξαδνζηαθά ε νζηενπόξσζε ζηνλ άλδξα ζεσξνύληαλ «δεπηεξνπαζήο» αιιά, θαίλεηαη όηη απηό δελ ηζρύεη. Η ζπρλόηεηα ηεο ηδηνπαζνύο νζηενπόξσζεο ζηνλ άλδξα δελ είλαη αθξηβώο γλσζηή, ελώ αδηεπθξίληζηνο είλαη θαη ν ραξαθηήξαο ηεο. Φαίλεηαη όηη ν ππνθείκελνο, πξνέρσλ ηζηνπαζνινγηθόο ραξαθηήξαο ηεο λόζνπ, πνηθίιιεη αλάινγα κε ηελ ειηθία. Η αηηία απηήο ηεο απώιεηαο είλαη άγλσζηε, ελώ έρνπλ ελνρνπνηεζεί δηάθνξνη παξάγνληεο όπσο, κεηαβνιέο ζηα επίπεδα ηεο ηεζηνζηεξόλεο θαη νηζηξαδηόιεο,ησλ νξκνλώλ πνπ κεηέρνπλ ζηε ξύζκηζε ηνπ κεηαβνιηζκνύ ηνπ αζβεζηίνπ, ηεο λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο εληεξηθήο απνξξόθεζεο ηνπ αζβεζηίνπ (Ca), όπσο ε παξαζνξκόλε θαη ηέινο ε απμεηηθή νξκόλε, απμεηηθνί παξάγνληεο θ.ι.π. Γεπηεξνπαζήο νζηενπόξωζε Η αθξηβήο ζπρλόηεηα ηεο δεπηεξνπαζνύο νζηενπόξσζεο ζηνπο άλδξεο δελ είλαη γλσζηή. Τπνζηεξίδεηαη όηη, πεξίπνπ ζην 50% ησλ πεξηπηώζεσλ αλδξώλ κε νζηενπόξσζε ππάξρεη άιιε αηηία πνπ πξνθάιεζε ηε κείσζε ηεο νζηηθήο κάδαο. Γηα 3
ην ιόγν απηό ζα πξέπεη λα είλαη πνιύ πξνζεθηηθόο ν έιεγρνο ηεο δηεξεύλεζεο ηεο νζηενπόξσζεο ζηνπο άλδξεο. πρλόηεξεο αηηίεο δεπηεξνπαζνύο νζηενπόξσζεο ζηνπο άλδξεο ζεσξνύληαη ε ιήςε θνξηηδόλεο, ν ππνγνλαδηζκόο (ρακειά επίπεδα ηεζηνζηεξόλεο), λνζήκαηα ηνπ γαζηξεληεξηθνύ ζπζηήκαηνο, ε αζβεζηηνπξία, ην θάπληζκα, ε θαηάρξεζε αιθνόι, ε ζπξενηνμίθσζε θαη ε αθηλεηνπνίεζε. Αίηηα Β παζνύο νζηενπόξωζεο ζηνλ άλδξα Τπνγνλαδηζκόο Θπξενηνμίθσζε Πεξίζζεηα γιπθνθνξηηθνεηδώλ Νενπιαζκαηηθά λνζήκαηα Αιθννιηζκόο Ρεπκαηνεηδήο αξζξίηηδα Αζβεζηηνπξία Αθηλεηνπνίεζε Κάπληζκα πζηεκαηηθή καζηνθύησζε Γαζηξεληεξηθέο δηαηαξαρέο Αηειήο νζηενγέλεζε Αληηεπηιεπηηθά θάξκαθα Οκνθπζηηλνπξία Παξάγνληεο θηλδύλνπ Μεγάιε ειηθία Μεησκέλν ζσκαηηθό βάξνο Μεησκέλε ζσκαηηθή άζθεζε Υακειή πξόζιεςε αζβεζηίνπ κε ηε ηξνθή Κάπληζκα Αιθννιηζκόο Υξόληα αλαπλεπζηηθή λόζνο Γαζηξεθηνκή Ηκηπιεγία Νόζνο Parkinson Άλνηα Μεησκέλα επίπεδα ηεζηνζηεξόλεο Μεησκέλα επίπεδα νηζηξαδηόιεο Υξήζε εξεκηζηηθώλ Κάπληζκα Οη άλδξεο πνπ θαπλίδνπλ εκθαλίδνπλ ηαρύηεξν ξπζκό νζηηθήο απώιεηαο θαη κεγαιύηεξε ζπρλόηεηα θαηαγκάησλ ζηε ζπνλδπιηθή ζηήιε θαη ζην ηζρίν. Ο θαπλόο, ε ληθνηίλε θαη νη άιιεο ρεκηθέο νπζίεο πνπ βξίζθνληαη ζηα ηζηγάξα κπνξεί λα αζθνύλ απεπζείαο ηνμηθή δξάζε ζην θόθαιν ή λα κεηώλνπλ ηελ απνξξόθεζε ηνπ αζβεζηίνπ θαη άιισλ ζηνηρείσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ πγεία ησλ νζηώλ. Καηάρξεζε αιθνόι Τπάξρνπλ δεδνκέλα, ζύκθσλα κε ηα νπνία, ε θαηάρξεζε αιθνόι κπνξεί λα κεηώζεη ηελ νζηηθή κάδα θαη λα νδεγήζεη ζε αύμεζε ησλ θαηαγκάησλ. ην 25-50% ησλ αλδξώλ πνπ δήηεζαλ ηαηξηθή βνήζεηα γηα ηε δηαθνπή ηεο ιήςεο αιθνόι 4
δηαπηζηώζεθε κεησκέλε νζηηθή κάδα. Βξέζεθε όηη λεαξνί αιθννιηθνί άλδξεο είραλ παξόκνηα νζηηθή κάδα κε ειηθησκέλεο γπλαίθεο. ΠΩ ΓΙΝΔΣΑΙ Η ΓΙΑΓΝΩΗ ΣΗ ΟΣΔΟΠΟΡΩΗ ΣΟΝ ΑΝΓΡΑ; Η νζηενπόξσζε κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί απνηειεζκαηηθά εάλ δηαγλσζηεί έγθαηξα θαη πξηλ αθόκε ζπκβεί ζεκαληηθνύ βαζκνύ νζηηθή απώιεηα. Γπζηπρώο, όκσο, ε δηάγλσζε ηεο νζηενπόξσζεο ζηνλ άλδξα ζπλήζσο γίλεηαη θαζπζηεξεκέλα θαη ζρεδόλ πάληα όηαλ ήδε έρεη ζπκβεί νζηενπνξσηηθό θάηαγκα. Απηό νθείιεηαη ζην γεγνλόο όηη δελ ππάξρεη ε ίδηα επαηζζεηνπνίεζε γηα ηε δηεξεύλεζε ηεο λόζνπ ζηνπο άλδξεο κε απηήλ πνπ ππάξρεη ζηηο γπλαίθεο. Σν πξώην βήκα γηα ηε δηεξεύλεζε πηζαλήο νζηενπόξσζεο ζηνλ άλδξα απνηειεί ε «ππόλνηα» όηη ν άλδξαο απηόο κπνξεί λα έρεη νζηενπόξσζε θαη θαηά ζπλέπεηα λα δεηήζεη ηαηξηθή βνήζεηα. Ο γηαηξόο, αθνύ πάξεη έλα ιεπηνκεξέο ηζηνξηθό γηα λα εληνπίζεη ηελ ύπαξμε πηζαλώλ παξαγόλησλ θηλδύλνπ θαη αθνύ θάλεη κία πιήξε θιηληθή εμέηαζε, ζα δεηήζεη ηε κέηξεζε ηεο νζηηθήο κάδαο ζην ηζρίν θαη ζηε ζπνλδπιηθή ζηήιε. Σν ηζηνξηθό, ε θιηληθή εμέηαζε θαη ν ζπλήζεο βηνρεκηθόο αηκαηνινγηθόο έιεγρνο ζα βνεζήζνπλ ζεκαληηθά ζηελ εθηίκεζε ηνπ άλδξα κε κεησκέλε νζηηθή κάδα. Υξεηάδεηαη πξνζεθηηθή κειέηε έηζη ώζηε ζε πεξίπησζε κεησκέλεο νζηηθήο κάδαο, λα απνθιεηζζνύλ άιια λνζήκαηα ηα νπνία επίζεο πξνθαινύλ κείσζε ηεο νζηηθήο κάδαο. ΠΘΘΑΝΗ ΟΣΕΟΠΟΡΩ Η Παξάγσλ/νληεο θηλδύλνπ Αθ/θέο ελδείμεηο νζηενπόξσζεο θάηαγκα Φπζηνινγηθή νζ ηηθή κάδα ΜΕΣΡΗΗ ΟΣΘΚΗ ΜΑΖΑ Μ εησκέλε νζηη θή κάδα Κιηληθή εμέηαζε-πλήζεο βηνρεκηθόο- αηκαηνινγηθόο έιεγρνο Εληόπηζε αη ηίαο νζ ηηθήο απώιεηαο Αδηεπθξίληζηε αηηία νζηη θήο απώιεηαο 5
Πεξαη ηέξσ δηεξ εύλεζε «ηδηνπαζνύο» νζηενπόξ σζεο Δηεπθξίληζε ηεο αηηίαο ηεο νζηη θήο απώιεηαο Με ηθαλνπνηεηηθή εξκελεία ηεο νζ ηηθήο απώιεηαο ΑΝΣΘΜΕΣΩΠΘΗ ΣΗ ΑΘΣΘΑ ΣΗ ΟΣΘΚΗ ΑΠΩΛΕΘΑ Οζ ηηθή βηνςία Μ ε ηθαλνπνηε ηηθή εξκελεία ΕΜΠΕΘΡΘΚΗ ΘΕΡΑΠΕΘΑ ΠΩ ΜΠΟΡΔΙ ΝΑ ΠΡΟΛΗΦΘΔΙ Η ΟΣΔΟΠΟΡΩΗ ΣΟΝ ΑΝΓΡΑ; Η νζηενπόξσζε δπζηπρώο είλαη πεξηζζόηεξν ζπρλή από όηη πηζηεύεηαη. Γελ κπνξεί βέβαηα θαλείο λα ζηακαηήζεη ηελ νζηηθή απώιεηα πνπ πξνθαιείηαη κε ηελ ειηθία αιιά κπνξνύλ λα ιεθζνύλ εγθαίξσο κέηξα έηζη ώζηε λα ππάξμεη κηθξόηεξε νζηηθή απώιεηα θαη άξα κηθξόηεξνο θίλδπλνο γηα εκθάληζε θαηάγκαηνο. Η πξόιεςε αξρίδεη από ηελ παηδηθή ειηθία, κε ηε ζσζηή δηαηξνθή θαη άζθεζε, ελώ ζηα άηνκα κεγάιεο ειηθίαο ε πξόιεςε ησλ πηώζεσλ έρεη επίζεο ηδηαίηεξε ζεκαζία. Γηα ηελ πξόιεςε ηεο νζηενπόξσζεο ζηνπο άλδξεο, όπσο θαη ζηηο γπλαίθεο, είλαη απαξαίηεηε ε πξόζιεςε επαξθώλ πνζνηήησλ αζβεζηίνπ θαη βηηακίλεο D, ε άζθεζε, ε δηαηήξεζε θαλνληθνύ ζσκαηηθνύ βάξνπο, ε απνθπγή ηνπ θαπλίζκαηνο θαη ηεο θαηάρξεζεο αιθνόι. ΤΠΑΡΥΟΤΝ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΤ ΜΠΟΡΟΤΝ ΝΑ ΔΠΙΒΡΑΓΤΝΟΤΝ Η ΝΑ ΣΑΜΑΣΗΟΤΝ ΣΗΝ ΟΣΙΚΗ ΑΠΩΛΔΙΑ ΣΟΤ ΑΝΓΡΔ; Αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης Δάλ είλαη γλσζηή ε αηηία ηεο νζηενπόξσζεο γίλεηαη αηηηνινγηθή αληηκεηώπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Πνιιά νζηενπνξσηηθά θαηάγκαηα ζηνπο άλδξεο ζα απνθεύγνληαλ κε ηελ απιή ηξνπνπνίεζε ησλ παξαγόλησλ θηλδύλνπ, όπσο ην θάπληζκα, ε κεησκέλε πξόζιεςε αζβεζηίνπ θαη βηηακίλεο D, ε θαηάρξεζε αιθνόι θαη ε έιιεηςε θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Γηα όινπο ηνπο άλδξεο κε νζηενπόξσζε ζεσξείηαη απαξαίηεηε ε πξόζιεςε 1200 1500 mg αζβεζηίνπ ηελ εκέξα, θαη 400 600 IU/ εκέξα βηηακίλεο 6
D. Δπίζεο απαξαίηεηε ζεσξείηαη ε επαξθήο ζσκαηηθή άζθεζε ε δηαθνπή ηνπ θαπλίζκαηνο θαη ε κείσζε ηεο πνζόηεηνο ηνπ πξνζιακβαλόκελνπ αιθνόι. Γε ζπζηήλεηαη ε ρνξήγεζε αλδξνγόλσλ, εθηόο ησλ πεξηπηώζεσλ ζηηο νπνίεο δηαπηζηώλεηαη έιιεηςε αλδξνγόλσλ. Θεξαπεία ππνθαηάζηαζεο κε αλδξνγόλα Η ρνξήγεζε ηεζηνζηεξόλεο ζε άλδξεο κε ππνγνλαδηζκό απνηειεί ηε ζεξαπεία εθινγήο. Ιδηαίηεξα σθεινύληαη νη αζζελείο εθείλνη ζηνπο νπνίνπο ρνξεγείηαη ην θάξκαθν πξηλ από ηε ζύγθιεηζε ησλ επηθύζεσλ ησλ νζηώλ, δειαδή θαηά ηελ εθεβεία. Γηα ην ιόγν απηό έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ λα παξαθνινπζείηαη θαη ζηνπο άλδξεο ε εθεβεία θαη λα δεηείηαη έγθαηξα ε βνήζεηα ηνπ εηδηθνύ δηόηη αλ ε αγσγή ρνξεγεζεί αξγόηεξα, ηα απνηειέζκαηα ζα είλαη θησρά. ε άλδξεο κε θαλνληθά επίπεδα ηεζηνζηεξόλεο δελ ζπζηήλεηαη ε εμσγελήο ρνξήγεζε ηεζηνζηεξόλεο, δηόηη νη παξελέξγεηεο πνπ κπνξεί λα πξνθύςνπλ από ηε ρνξήγεζε ηνπ θαξκάθνπ, δελ θαζηζηνύλ ηελ αγσγή απηή απνδεθηή γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο νζηενπόξσζεο. Βηηακίλε D Δίλαη απαξαίηεηε ε θαζεκεξηλή ιήςε επαξθώλ δόζεσλ βηηακίλεο D θαη επεηδή δελ είλαη εύθνιν λα πξνζιεθζεί ε βηηακίλε D κε ηελ ηξνθή, ζα πξέπεη απηή λα ρνξεγείηαη κε ηε κνξθή ζπκπιεξώκαηνο. Οπνηαδήπνηε άιιε θαξκαθεπηηθή αγσγή θη αλ ρνξεγεζεί, ζα έρεη θαιό απνηέιεζκα κόλν αλ παξάιιεια θαιύπηνληαη θαη νη αλάγθεο ζε αζβέζηην θαη βηηακίλε D. Γηθωζθνληθά Έρνπλ ρνξεγεζεί ζε αζζελείο κε νζηενπόξσζε θαη ηα απνηειέζκαηα είλαη επεξγεηηθά θαη παξόκνηα κε απηά πνπ παξαηεξνύληαη θαη ζηηο γπλαίθεο. Σεξηπαξαηίδε Δπίζεο, έρεη κειεηεζεί ζε άλδξεο θαη απνηειεί ελδεηθλπόκελε αγσγή ζε άλδξεο πνπ πάζρνπλ από νζηενπόξσζε. Θεηαδηδηθά δηνπξεηηθά Τπάξρνπλ δεδνκέλα πνπ δείρλνπλ όηη πεξίπνπ ζην 20% ησλ αλδξώλ ζηνπο νπνίνπο δηαγλώζηεθε ηδηνπαζήο νζηενπόξσζε ππάξρεη αζβεζηηνπξία, δειαδή απώιεηα αζβεζηίνπ κε ηα νύξα. Γηα ην ιόγν απηό, ζηηο πεξηπηώζεηο απηέο κε νζηενπόξσζε ρνξεγνύληαη ζεηαδηδηθά δηνπξεηηθά., ηα νπνία θαίλεηαη όηη αζθνύλ επλντθή δξάζε ζηελ νζηηθή κάδα, ην ξπζκό ηεο νζηηθήο απώιεηαο θαη ηνλ θίλδπλν θαηάγκαηνο ηνπ ηζρίνπ ζηνπο άλδξεο.. Σν ίδην απνηέιεζκα δελ πξνθύπηεη θαη από ηε ρνξήγεζε άιισλ δηνπξεηηθώλ. Φαίλεηαη όηη, εθηόο από ηελ ηδηόηεηα ησλ ζεηαδηδηθώλ 7
δηνπξεηηθώλ λα κεηώλνπλ ηελ απνβνιή ηνπ αζβεζηίνπ ζηα νύξα, αζθνύλ θαη άκεζε δξάζε ζηα νζηηθά θύηηαξα. Δθιεθηηθνί ηξνπνπνηεηέο ηνπ αλδξνγνληθνύ ππνδνρέα (SARMs) Μηα θαηλνύξγηα πξνζέγγηζε ζηελ αληηκεηώπηζε ηεο νζηενπόξσζεο ζηνλ άλδξα θαη ίζσο θαη ζηε γπλαίθα, ζα κπνξνύζε λα απνηειεί κηα λέα νκάδα θαξκάθσλ, νη εθιεθηηθνί ηξνπνπνηεηέο ησλ αλδξνγνληθώλ ππνδνρέσλ. ηελ νκάδα απηή ησλ θαξκάθσλ ππάξρνπλ παξάγνληεο, νη νπνίνη δηεγείξνπλ ηελ νζηηθή παξαγσγή, ρσξίο λα πξνθαινύλ ππεξηξνθία ηνπ πξνζηάηε ζηνπο άλδξεο ή ζεκεία αξξελνπνίεζεο ζηηο γπλαίθεο. Πώς μπορούμε να προλάβοσμε την οστεοπόρωση; Έρνπλ δηελεξγεζεί ιηγόηεξεο κειέηεο γηα ηελ νζηενπόξσζε ζηνπο άλδξεο απ όηη ζηηο γπλαίθεο, σζηόζν νη εηδηθνί ζπκθσλνύλ όηη όινη νη άλζξσπνη, άλδξεο θαη γπλαίθεο, πξέπεη λα αθνινπζνύλ ηα παξαθάησ βήκαηα γηα λα πξνιάβνπλ ηελ εκθάληζε νζηενπόξσζεο: Απνθπγή θαπλίζκαηνο, κείσζε ηεο θαηαλάισζεο αιθνόι θαη αύμεζε ηεο θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Δμαζθάιηζε ηεο απαξαίηεηεο εκεξήζηαο πνζόηεηαο αζβεζηίνπ. Δμαζθάιηζε ηεο απαξαίηεηεο πνζόηεηαο βηηακίλεο D. Σαθηηθή θπζηθή άζθεζε θαη ηδηαίηεξα κε αζθήζεηο όπνπ ηα νζηά θαη νη κύεο δνπιεύνπλ ελάληηα ζηε βαξύηεηα. Σέηνηεο είλαη ην πεξπάηεκα, ην ηδόθηλγθ, ηα νκαδηθά αζιήκαηα, ην ηέληο, ην αλέβαζκα ηεο ζθάιαο, αζθήζεηο κε αιηήξεο. Ο γηαηξόο ζα εθηηκήζεη θαη ζα πξνζαξκόζεη θαηάιιεια ην πξόγξακκα άζθεζεο ζε άηνκα κε δηαγλσζκέλε νζηενπόξσζε, ώζηε λα απνθαζηζηεί αλ αζιήκαηα πνπ απαηηνύλ ζύλζεηεο ή ζηξνθηθέο θηλήζεηο, όπσο ην κπάζθεη ή ην ηέληο, πξέπεη λα πεξηνξίδνληαη. πκβνπιή ηνπ εηδηθνύ γηαηξνύ γηα ηε ρξήζε θαξκάθσλ, όπσο ηα ζηεξνεηδή, πνπ είλαη γλσζηό όηη πξνθαινύλ νζηηθή απώιεηα. Γηάγλσζε θαη αληηκεηώπηζε ππνθείκελσλ παζνινγηθώλ θαηαζηάζεσλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ πγεία ηνπ νζηνύ. ΠΡΟΟΧΗ Α ΔΝΓΙΑΦΔΡΔΙ : Η νζηενπόξσζε είλαη ζπλήζσο αζπκπησκαηηθή ζηνπο άλδξεο θαη ζπρλά πξώηε εθδήισζή ηεο απνηεινύλ θαηάγκαηα ειάρηζηεο βίαο ή ηπραία επξήκαηα νζηενπελίαο ζε κηα αθηηλνγξαθία. Πεξίπνπ ην 1/3 ησλ αλδξώλ κε νζηενπόξσζε έρνπλ ηδηνπαζή λόζν. πρλέο αλαγλσξίζηκεο αηηίεο νζηενπόξσζεο είλαη ν ππνγνλαδηζκόο, ε θαηάρξεζε αιθνόι, παζήζεηο ηνπ γαζηξεληεξηθνύ ζπζηήκαηνο, ε έιιεηςε ηεο βηηακίλεο D, ε αληηεπηιεπηηθή ζεξαπεία θαη ε ζεξαπεία κε θνξηηδόλε. Οζηηθή ππθλόηεηα κηθξόηεξε πεξηζζόηεξν από 2,5 ζηαζεξέο απνθιίζεηο από ηε θπζηνινγηθή ( T-score <-2,5 SD) απνηειεί δηαγλσζηηθό θξηηήξην νζηενπόξσζεο ζύκθσλα κε ηνλ Παγθόζκην Οξγαληζκό Τγείαο. 8
Μεηά ηε δηάγλσζε ηεο νζηενπόξσζεο, νη δεπηεξνπαζείο αηηίεο πξέπεη λα αλαγλσξίδνληαη θαη λα ζεξαπεύνληαη, νη αζζελείο ζα πξέπεη λα παίξλνπλ ζπκπιεξώκαηα αζβεζηίνπ θαη βηηακίλεο D ώζηε λα ιακβάλνπλ ηηο απαξαίηεηεο εκεξήζηεο πνζόηεηεο (>1000 mg θαη 800IU). Δπηπιένλ, ζα πξέπεη λα ζπζηήλεηαη άζθεζε πνπ ζα νδεγεί ζηελ απώιεηα βάξνπο. Σα δηθσζθνληθά απνηεινύλ ζήκεξα ηε ζεξαπεία εθινγήο ηεο λόζνπ. πζηεκαηηθέο κεηξήζεηο ηεο νζηηθήο ππθλόηεηαο ζα πξέπεη λα δηελεξγνύληαη θάζε 1 έσο 2 ρξόληα γηα λα ειέγρεηαη ε αληαπόθξηζε ζηε ζεξαπεία. ΠΩ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΔΣΔ ΚΑΙ ΠΩ ΝΑ ΔΛΔΓΞΔΣΔ ΣΗΝ ΟΣΔΟΠΟΡΩΗ Η νζηενπόξσζε ζηνπο άλδξεο ζπρλά εθδειώλεηαη κε έλα θάηαγκα ηεο ζπνλδπιηθήο ζηήιεο ή ηνπ ηζρίνπ, ελώ ζηηο γπλαίθεο ζπρλόηεξα δηαγηγλώζθεηαη ζε έλαλ έιεγρν ξνπηίλαο. Σα ηεζη ειέγρνπ ησλ αζπκπησκαηηθώλ αλδξώλ είλαη σθέιηκα από ηε ζηηγκή πνπ κηα αμηόπηζηε κέζνδνο (DXA), είλαη δηαζέζηκε γηα λα ηεζεί ε δηάγλσζε θαη ε θαηάιιειε αληηκεηώπηζε κεηώλεη ηνλ θίλδπλν θαηάγκαηνο, όπσο επίζεο θαη ηε ζλεηόηεηα θαη ηε ζλεζηκόηεηα. Ο ζηόρνο είλαη λα ηεζεί όζν ην δπλαηόλ γξεγνξόηεξα ε δηάγλσζε θαη λα μεθηλήζεη ε ζεξαπεία ζηνπο άλδξεο κε απμεκέλν θίλδπλν αλάπηπμεο νζηενπόξσζεο. Σα πιένλ πξόζθαηα δεδνκέλα θαη νη απόςεηο ησλ εηδηθώλ ζην ζέκα ζπγθιίλνπλ ζηηο εμήο ελδείμεηο γηα κέηξεζε ηεο νζηηθήο ππθλόηεηαο ζηνπο άλδξεο: Ηιηθία 70 εηώλ ή κεγαιύηεξε Ιζηνξηθό θαηαγκάησλ ειάρηζηεο βίαο ζηελ ελήιηθν δσή Ιζηνξηθό θαηαζηάζεσλ ζρεηηδόκελσλ κε κεησκέλε νζηηθή κάδα ή νζηηθή απώιεηα ζηελ ελήιηθν δσή Θεξαπεία ζρεηηδόκελε κε θάξκαθα πνπ κεηώλνπλ ηελ νζηηθή κάδα Πξηλ από ηελ έλαξμε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο Ωο παξαθνινύζεζε αθνινπζώληαο ηε δηάγλσζε νζηενπόξσζεο ή νζηηθήο απώιεηαο ε άλδξεο πνπ δε ιακβάλνπλ αγσγή γηα ρακειή νζηηθή κάδα, αιιά ζα ρξεηαζζεί πηζαλόλ ζην κέιινλ λα πάξνπλ αγσγή αξρίζνπλ λα ιακβάλνπλ αλ βξεζεί επηδείλσζε ηεο νζηηθήο απώιεηαο Απαραίηεηε εκερήζηα πρόζιευε βηηακίλες D Ηκερήζηα πρόζιευε βηηακίλες D Άηοκα ποσ δελ εθηίζεληαη ζηολ ήιηο Άηοκα κεγαιύηερα ηφλ 70 εηώλ Αζζελείς κε ζύλδροκο δσζαπορρόθεζες Αζζελείς κε επαηηθή λόζο 400-1000 κολάδες / εκέρα 800-1000 κολάδες / εκέρα κέτρη 50,000 κολάδες / εκέρα Χρεηάδοληαη ελεργούς κεηαβοιίηες 9
Αζζελείς κε λεθρηθή λόζο Αζζελείς κε ζαρθοείδφζε Αζζελείς κε λεθροιηζίαζε Χρεηάδοληαη ελεργούς κεηαβοιίηες Προζοτή ζηε ιήυε βηηακίλες D Πόζν αζβέζηην ρξεηαδόκαζηε θαζεκεξηλά! Ηιηθία Επαρθής εκερήζηα πρόζιευε (mg) Γέλλεζε -12 κελώλ 270 1-3 εηώλ 500 4-8 εηώλ 800 9-13 εηώλ 1500 14-18 εηώλ 1500 Έγθσες ή γσλαίθες ποσ ζειάδοσλ 1500 Γσλαίθες έφς 50 εηώλ 1000 Εκκελοπασζηαθές γσλαίθες Άλδρες 19-70 εηώλ Άλδρες άλφ ηφλ 70 εηώλ 1300 1000 1300 10