ΒΑΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΤΣΑΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΒΑΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΤΣΑΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΒΑΙΚΟΙ ΟΡΟΙ 1 Σι είναι θ κοινωνικι οικονομία; Οι οριςμοί που ζχουν προτακεί για τθν κοινωνικι οικονομία είναι τόςο ετερογενείσ όςο και οι πρακτικζσ που αναπτφςςονται ςτο εςωτερικό τθσ. Ζνασ ςαφισ και κατανοθτόσ οριςμόσ είναι ο ακόλουκοσ: Η κοινωνικι οικονομία περιλαμβάνει όλεσ τισ οικονομικζσ δραςτθριότθτεσ που διεξάγονται από ςυλλογικζσ πρωτοβουλίεσ και εμφοροφνται από τισ εξισ αρχζσ: Δίνουν προτεραιότθτα ςτθν εξυπθρζτθςθ των αναγκϊν των μελϊν τουσ, κακϊσ και τθσ ευρφτερθσ κοινότθτασ, και όχι ςτο κζρδοσ. Ζχουν αυτόνομθ διοίκθςθ, δθλαδι αποφαςίηουν αυτόνομα τον τρόπο λειτουργίασ τουσ. Εφαρμόηουν δθμοκρατικι διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων με βάςθ τθν αρχι «ζνα μζλοσμία ψιφοσ» ανεξάρτθτα από τθ ςυνειςφορά του κάκε μζλουσ ςτο κεφάλαιο. Κατά τθ διανομι των κερδϊν, προβάδιςμα ζχουν τα μζλθ και οι εργαηόμενοι/εσ ζναντι του κεφαλαίου. Συνεπϊσ, κα λζγαμε ότι: Η κοινωνική οικονομία είναι μια μεγάλη οικογζνεια που περιλαμβάνει μια πληθϊρα πρακτικϊν, όπωσ οι ςυνεταιριςμοί, οι κοινωνίεσ αλληλοβοήθειασ, οι ςφλλογοι/ενϊςεισ προςϊπων, τα κοινωφελή ιδρφματα και οι κοινωνικζσ επιχειρήςεισ. Μια προςπάκεια κεωρθτικισ κεμελίωςθσ τθσ κοινωνικισ οικονομίασ βαςίηεται ςτo ζργο του Ρολάνυι (2007). Σφμφωνα με αυτό, το ςφάλμα τθσ κυρίαρχθσ οικονομικισ επιςτιμθσ είναι ότι κεωρεί πωσ όλεσ οι οικονομίεσ βαςίηονται ςτθν απρόςωπθ αγοραία ςυναλλαγι. Αυτι θ ςυνκικθ επικράτθςε ςε μια ςυγκεκριμζνθ ιςτορικι εποχι των δυτικϊν κοινωνιϊν και ςχετίηεται με τθ μετατροπι τθσ εργαςίασ, τθσ γθσ και του χριματοσ ςε εμπορεφματα. Επίςθσ, ακόμα και ςε κοινωνίεσ όπου υπάρχουν αγορζσ, αυτζσ ςυνυπάρχουν με άλλεσ λειτουργικζσ αρχζσ: τθν αναδιανομι και τθν αμοιβαιότθτα. Η αναδιανομι προχποκζτει τθν φπαρξθ μιασ κεντρικισ αρχισ (κράτοσ) θ οποία ορίηει δικαιϊματα και υποχρεϊςεισ και διανζμει πόρουσ ςε είδοσ και χριμα. Η αμοιβαιότθτα προχποκζτει τθ ςυμμετρικότθτα, δθλαδι ότι κάκε πλευρά που λαμβάνει ζνα δϊρο ζχει κίνθτρο να ανταποκρικεί προςφζροντασ ζνα αντι-δϊρο (κοινότθτα). Με αυτό το ςκεπτικό, θ οικονομία διακρίνεται ςε τρεισ τομείσ: τθν αγορά, το κράτοσ και τθν κοινότθτα. Σε κάκε τομζα ςυνυπάρχουν όλεσ οι λειτουργικζσ αρχζσ, αλλά μία γίνεται κυρίαρχθ, ενϊ οι άλλεσ υποτάςςονται. Ζτςι, το ειδοποιό χαρακτθριςτικό τθσ αγοράσ είναι θ κυριαρχία τθσ αγοραίασ χρθματικισ ςυναλλαγισ και, ςυνακόλουκα, θ υποταγι ςε αυτιν των μθ αγοραίων και μθ χρθματικϊν πράξεων. Επίςθσ, τυπικζσ και άτυπεσ πρακτικζσ ςυνυπάρχουν ςε μικρότερο ι μεγαλφτερο βακμό ςε όλουσ τουσ τομείσ (θ κοινότθτα χαρακτθρίηεται κατά κφριο λόγο από άτυπεσ οικονομικζσ ςχζςεισ τζτοιεσ ςχζςεισ όμωσ μποροφν να αναπτυχκοφν και ςτθν αγορά, όπωσ τα δϊρα ςε πελάτεσ). Επιπλζον, ςε κάκε τομζα αναπτφςςονται κερδοςκοπικζσ και μθ κερδοςκοπικζσ δραςτθριότθτεσ (π.χ. μια δθμόςια επιχείρθςθ μπορεί να είναι κερδοςκοπικι και ταυτόχρονα να λειτουργεί αναδιανεμθτικά διαφοροποιϊντασ τθν τιμολογιακι πολιτικι τθσ με βάςθ τα κοινωνικά χαρακτθριςτικά του πελάτθ). Τζλοσ, μια άλλθ ςθμαντικι διάκριςθ ςχετίηεται με τον δθμόςιο ι τον 1 Πθγι κειμζνου: Αδάμ, Σ. (2014). Κοινωνικι Οικονομία - Οδθγόσ δθμιουργίασ κοινωνικών επιχειριςεων. Θεςςαλονίκθ: Κδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδασ.

ιδιωτικό χαρακτιρα των οικονομικϊν ςχζςεων ςε κάκε τομζα. Ακόμα και ςτθν αγορά, μποροφμε να εντοπίςουμε οικονομικζσ ςχζςεισ που δεν εξυπθρετοφν μόνο τα ςυμφζροντα των ςυναλλαςςόμενων μερϊν, αλλά ζχουν ευρφτερθ κοινωνικι λειτουργία (π.χ. εταιρικι κοινωνικι ευκφνθ). Σχθματικά, θ κοινωνικι οικονομία βρίςκεται ςτο επίκεντρο τθσ διάδραςθσ ανάμεςα ςτο κράτοσ, τθν αγορά και τθν κοινότθτα και, αντίςτοιχα, ανάμεςα ςτισ κυρίαρχεσ λειτουργικζσ τουσ αρχζσ, δθλαδι τθν αγοραία, τθ μθ αγοραία και τθ μθ χρθματικι οικονομία. Η κζςθ τθσ ςτο επίκεντρο αυτισ τθσ διάδραςθσ εξθγεί τθ μοναδικότθτά τθσ (δεν ανάγεται αποκλειςτικά ςε κανζναν από τουσ άλλουσ τομείσ), τθ δυςκολία τθσ μονοςιμαντθσ πολιτικισ τθσ οριοκζτθςθσ (μια κοινωνικι επιχείρθςθ μπορεί να υποςτθριχκεί από φιλελεφκερουσ ωσ απόπειρα επίλυςθσ κοινωνικϊν προβλθμάτων ςτο πλαίςιο τθσ αγοράσ αλλά και από αντικαπιταλιςτζσ ωσ αυτόνομθ παρζμβαςθ των από τα κάτω), κακϊσ και τθν πολλαπλότθτα των προκλιςεων που αντιμετωπίηει (ανταγωνιςμόσ ςτθν αγορά, τιρθςθ υποχρεϊςεων απζναντι ςτο κράτοσ, διατιρθςθ κοινοτικϊν δεςμϊν και ςχζςεων). Εν κατακλείδι, θ κζςθ τθσ κοινωνικισ οικονομίασ αποτελεί ταυτόχρονα τθ δφναμθ και τθν αδυναμία τθσ.

Σι είναι θ αλλθλζγγυα οικονομία; Ο όροσ αλλθλζγγυα οικονομία ςυνδζκθκε με τθν εμπειρία των ριηοςπαςτικϊν κινθμάτων ςτθ Λατινικι Αμερικι, αλλά ςταδιακά ζγινε δθμοφιλισ και ςε χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ και πρόςφατα ςτθν Ελλάδα τθσ κρίςθσ. Η αλλθλζγγυα οικονομία περιλαμβάνει όλεσ τισ δραςτθριότθτεσ που ζχουν μια διπλι ςτόχευςθ: Οικονομικι, διότι επιχειροφν να δθμιουργιςουν οικονομικζσ ςχζςεισ με βάςθ τθν αμοιβαιότθτα. Ρολιτικι, διότι επιχειροφν να δθμιουργιςουν και να διατθριςουν αυτόνομουσ δθμόςιουσ χϊρουσ όπου ςυηθτοφνται ςκοποί και μζςα. Τον τελευταίο καιρό θ ανταλλαγι εμπειριϊν μεταξφ των πρακτικϊν που αναδφκθκαν εντόσ των ριηοςπαςτικϊν κινθμάτων τθσ Λατινικισ Αμερικισ και εδραιωμζνων παραδειγμάτων ςτθν Ευρϊπθ (ςυνεταιριςμοί) είχαν ωσ αποτζλεςμα οι όροι κοινωνικι και αλλθλζγγυα οικονομία να χρθςιμοποιοφνται ςυχνά μαηί ι εναλλάξ χωρίσ να ςθματοδοτοφν ςθμαντικζσ διαφορζσ μεταξφ τουσ.

Σι είναι ο ςυνεταιριςμόσ; Ο ςυνεταιριςμόσ είναι μια αυτόνομη και εθελοντική ζνωςη προςϊπων τα οποία ζχουν ςκοπό να εξυπηρετήςουν τισ οικονομικζσ, τισ κοινωνικζσ και τισ πολιτιςμικζσ ανάγκεσ και επιδιϊξεισ τουσ μζςω μιασ ςυμμετοχικήσ και δημοκρατικά ελεγχόμενησ επιχείρηςησ. Ζνασ ςυνεταιριςμόσ διζπεται από τισ 7 ακόλουκεσ αρχζσ, όπωσ ςυμφωνικθκαν από τθ Διεκνι Συνεταιριςτικι Συμμαχία (International Cooperative Alliance ICA): 2 1. Εκελοντικι και ανοιχτι ςυμμετοχι: Οι ςυνεταιριςμοί είναι εκελοντικζσ ενϊςεισ, ανοιχτζσ ςε όλα τα πρόςωπα τα οποία είναι ικανά να χρθςιμοποιιςουν τισ υπθρεςίεσ τουσ και να αποδεχτοφν με προκυμία τισ ευκφνεσ που ςυνεπάγεται θ ιδιότθτα του μζλουσ, χωρίσ ζμφυλεσ, κοινωνικζσ, φυλετικζσ, πολιτικζσ και κρθςκευτικζσ διακρίςεισ. 2. Δθμοκρατικόσ ζλεγχοσ από τα μζλθ: Οι ςυνεταιριςμοί είναι δθμοκρατικζσ οργανϊςεισ οι οποίεσ ελζγχονται από τα μζλθ τουσ, τα οποία ςυμμετζχουν ενεργά ςτθ διαμόρφωςθ τθσ ςτρατθγικισ τουσ και ςτθ διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων. Οι άνδρεσ και οι γυναίκεσ που εκλζγονται ωσ αιρετοί αντιπρόςωποι λογοδοτοφν ςτα μζλθ. Στουσ πρωτοβάκμιουσ ςυνεταιριςμοφσ τα μζλθ ζχουν ίςα δικαιϊματα ψιφου («ζνα μζλοσ-μία ψιφοσ»). Οι ςυνεταιριςμοί ςε ανϊτερα επίπεδα (δευτεροβάκμιοι ςυνεταιριςμοί ομοςπονδίεσ) οργανϊνονται επίςθσ με δθμοκρατικό τρόπο. 3. Οικονομικι ςυμμετοχι μελών: Τα μζλθ ςυμμετζχουν ιςότιμα και ελζγχουν δθμοκρατικά το κεφάλαιο του ςυνεταιριςμοφ. Τουλάχιςτον μζροσ του κεφαλαίου αποτελεί κοινι ιδιοκτθςία του ςυνεταιριςμοφ. Τα μζλθ λαμβάνουν ςυνικωσ περιοριςμζνθ ι κακόλου απόδοςθ για το κεφάλαιο που καταβάλλουν ωσ προχπόκεςθ για τθν εγγραφι τουσ (ςυνεταιριςτικι μερίδα). Τα μζλθ κατανζμουν τα πλεονάςματα ςε μία ι περιςςότερεσ από τισ ακόλουκεσ χριςεισ: για τθν ανάπτυξθ του ςυνεταιριςμοφ, πικανϊσ με τθ δθμιουργία αποκεματικϊν εκ των οποίων τουλάχιςτον ζνα μζροσ είναι αδιαίρετο, για τθν ωφζλεια των μελϊν ανάλογα με τισ ςυναλλαγζσ τουσ με το ςυνεταιριςμό και για τθν υποςτιριξθ άλλων δραςτθριοτιτων που εγκρίνονται από τα μζλθ. 4. Αυτονομία και ανεξαρτθςία: Οι ςυνεταιριςμοί είναι αυτόνομεσ οργανϊςεισ αυτοβοικειασ οι οποίεσ ελζγχονται από τα μζλθ τουσ. Σε περίπτωςθ που ςυνάψουν ςυμφωνίεσ με άλλουσ φορείσ, ςυμπεριλαμβανομζνων των κυβερνιςεων, ι αν αυξιςουν το κεφάλαιό τουσ από εξωτερικζσ πθγζσ, το πράττουν με τρόπο που να διαςφαλίηει τον δθμοκρατικό ζλεγχο των μελϊν και τθ διατιρθςθ τθσ αυτονομίασ του ςυνεταιριςμοφ. 5. Εκπαίδευςθ, κατάρτιςθ και πλθροφόρθςθ: Οι ςυνεταιριςμοί παρζχουν εκπαίδευςθ και κατάρτιςθ ςτα μζλθ τουσ τουσ αιρετοφσ αντιπροςϊπουσ, τα διοικθτικά ςτελζχθ και τουσ/τισ εργαηομζνουσ/εσ, ϊςτε να ςυνειςφζρουν αποτελεςματικά ςτθν ανάπτυξθ τθσ επιχείρθςθσ. Επίςθσ, ενθμερϊνουν το ευρφ κοινό, και ιδιαίτερα τουσ/τισ νζουσ/εσ και τα πρόςωπα που διαμορφϊνουν τθν κοινι γνϊμθ, για τθ φφςθ και τα οφζλθ του ςυνεργατιςμοφ. 6. υνεργαςία με άλλουσ ςυνεταιριςμοφσ: Οι ςυνεταιριςμοί υπθρετοφν τα μζλθ τουσ πιο αποτελεςματικά και ενδυναμϊνουν το ςυνεταιριςτικό κίνθμα όταν ςυνεργάηονται ςε τοπικά, περιφερειακά και διεκνι δίκτυα. 2 Επεξεργαςία από τη μετάφραςη του Δικτύου ΚΑΠΑ (www.diktio-kapa.dos.gr).

7. Ενδιαφζρον για τθν κοινότθτα: Οι ςυνεταιριςμοί δραςτθριοποιοφνται με ςτόχο τθ βιϊςιμθ ανάπτυξθ τθσ κοινότθτασ ςτθν οποία εδράηονται μζςα από ςτρατθγικζσ που εγκρίνονται από τα μζλθ τουσ.

Σι είναι θ κοινωνικι επιχείρθςθ; Το ερευνθτικό δίκτυο EMES 3 επιχειριςεων: ζχει διαμορφϊςει 9 κριτιρια για τον οριςμό των κοινωνικϊν Ξεκινϊντασ από τα οικονομικά κριτιρια, παρατθροφμε ότι θ ζμφαςθ ςτθ ςυνεχι οικονομικι δραςτθριότθτα ζχει ωσ ςτόχο να οριοκετιςει τισ κοινωνικζσ επιχειριςεισ ζναντι άλλων οργανώςεων τθσ κοινωνίασ των πολιτών. Το κριτιριο τθσ αυτονομίασ τονίηει ότι οι κοινωνικζσ επιχειριςεισ, ακόμα και αν δζχονται κρατικζσ επιχορθγιςεισ, επιδιϊκουν τθν αυτοτζλεια τθσ διοίκθςισ τουσ. Η ανάλθψθ ρίςκου χαρακτθρίηει τθν επιχειρθματικι πρωτοβουλία, ενϊ το κριτιριο τθσ αμειβόμενθσ εργαςίασ διαχωρίηει τισ κοινωνικζσ επιχειριςεισ από τισ εκελοντικζσ ομάδεσ. Σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά κριτιρια, θ κοινωνικι αποςτολι βρίςκεται ςτο επίκεντρο τθσ κοινωνικισ επιχειρθματικότθτασ και δεν κεωρείται ςυμπλθρωματικι λειτουργία. Το κριτιριο τθσ ςυλλογικισ πρωτοβουλίασ υπογραμμίηει ότι πρόκειται για εγχειριματα που απαιτοφν τθ δθμιουργία ομάδασ. Επίςθσ, δίνεται ςθμαςία ςτθν αξία των ςυνεταιριςτικϊν αρχϊν, και ςυγκεκριμζνα ςτθν αρχι «ζνα μζλοσ-μία ψιφοσ», ενϊ τίκενται και τα ηθτιματα τθσ ςυμμετοχικότθτασ και τθσ δθμοκρατικισ διοίκθςθσ διάςταςθ θ οποία ζχει ενςωματωκεί ςτισ νομικζσ μορφζσ που ζχουν κεςμοκετθκεί για τισ κοινωνικζσ επιχειριςεισ ςε διάφορεσ χϊρεσ τθσ ΕΕ. Τζλοσ, οι κοινωνικζσ επιχειριςεισ δεν απαγορεφουν τθ διανομι των κερδϊν, αλλά κζτουν περιοριςμοφσ, ϊςτε να μθν κακορίςει θ μεγιςτοποίθςθ του κζρδουσ τθ λειτουργία τουσ. Aυτά τα κριτιρια κακορίηουν εν πολλοίσ και τον τρόπο με τον οποίο αρκρϊνονται τα βιματά μασ για τθ δθμιουργία μιασ κοινωνικισ επιχείρθςθσ. 3 European Network on Social Economy (www.emes.net).

ΙΓΡΤΣΙΚΗ ΟΜΑΓΑ ΚΑΙ ΣΟΥΟΙ 4 Ο βαςικότεροσ ςυντελεςτισ παραγωγισ ςε μια κοινωνικι επιχείρθςθ είναι το ανκρϊπινο δυναμικό τθσ, ιδιαίτερα όταν, ωσ ςυνικωσ, δθμιουργείται ςε ςυνκικεσ ζλλειψθσ κεφαλαίου. Συνεπϊσ, θ ςυγκρότθςθ τθσ ιδρυτικισ ομάδασ ζχει κομβικι ςθμαςία για τθν πορεία του όλου εγχειριματοσ. Σε αυτι τθν ενότθτα, κα παρουςιάςουμε οριςμζνα προαπαιτοφμενα για τθ ςυγκρότθςθ τθσ ιδρυτικισ ομάδασ μιασ κοινωνικισ επιχείρθςθσ ςφμφωνα με τθν επιςκόπθςθ τθσ διεκνοφσ βιβλιογραφίασ και τθσ εμπειρίασ ανάλογων παραδειγμάτων ςτθν Ελλάδα και διεκνϊσ. Κοινζσ αξίεσ Η κοινι ιδεολογία ι/και θ φιλία δεν επαρκοφν για να αντιμετωπιςτοφν οι προκλιςεισ που ςυνεπάγεται θ λειτουργία μιασ επιχείρθςθσ, αν και αποτελοφν μια καλι αρχι. Είναι ςθμαντικό κάκε μζλοσ να ςυγκεκριμενοποιιςει τισ αξίεσ του αναφορικά με το υπό ςφςταςθ εγχείρθμα: Ροιεσ είναι οι θκικζσ και οι πολιτικζσ αρχζσ που κα διζπουν τθν κοινωνικι επιχείρθςθ; Για παράδειγμα, θ αγορά πρϊτων υλϊν κα γίνεται από ςυνεταιριςτικζσ επιχειριςεισ και τοπικοφσ παραγωγοφσ ι από τθν ευρφτερθ αγορά; Προςοχι: Η διατφπωςθ των προςωπικϊν ορίων ςυνεπάγεται και παραχωριςεισ ςτθ διαδικαςία τθσ αλλθλεπίδραςθσ. Δεν είναι οφτε ςκόπιμο οφτε κεμιτό να κεωροφμε ότι κα τουσ πείςουμε όλουσ/εσ με το λόγο μασ ι να υποτιμιςουμε τθ δυςκολία μασ να λειτουργιςουμε με πολφ διαφορετικζσ αρχζσ από αυτζσ που πιςτεφουμε. Κοινζσ προςδοκίεσ Είναι πικανό να ζχουμε διαφορετικζσ προςωπικζσ προςδοκίεσ από τθ ςυμμετοχι ςε μια κοινωνικι επιχείρθςθ. Είναι προτιμότερο αυτζσ να διατυπωκοφν με ςαφινεια από τθν αρχι: «Ρόςεσ ϊρεσ κζλω και μπορϊ να εργάηομαι;», «Ρόςα χριματα χρειάηομαι για να ανταποκρικϊ ςτισ απαιτιςεισ τθσ ηωισ;». Αυτζσ οι ερωτιςεισ πρζπει να απαντθκοφν προςωπικά και να ςυμφωνθκοφν ςυλλογικά, ζτςι ϊςτε να αντιμετωπίςουμε πιο εφκολα δφςκολεσ καταςτάςεισ που είναι ιδιαίτερα πικανζσ τα πρϊτα χρόνια λειτουργίασ (π.χ. υπερωρίεσ, χαμθλζσ αμοιβζσ κ.ο.κ.). Δζςμευςθ ςτο ςυνεταιριςτικό πλαίςιο λειτουργίασ Το ςυνεταιριςτικό πλαίςιο λειτουργίασ μπορεί να γίνει ταυτόχρονα ευχι και κατάρα. Οι περιςςότεροι/εσ από εμάσ ζχουμε ςυνθκίςει ςε άλλεσ λογικζσ από αυτζσ που προωκεί το ςυνεταιριςτικό πρόταγμα, όπωσ ο ανταγωνιςμόσ και θ ιεραρχία, με αποτζλεςμα να δυςκολευόμαςτε να λειτουργιςουμε ςυλλογικά. Υπάρχουν άνκρωποι που «προτιμοφν» το κατευκυντικό πλαίςιο τθσ εργοδοςίασ από τθν αυξθμζνθ ευκφνθ που ςυνεπάγεται θ ςυμμετοχι ςε μια ςυνεταιριςτικι επιχείρθςθ. Είναι λοιπόν ςθμαντικό να τεκοφν από τθν αρχι οι βάςεισ για μια ςυλλογικι διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων και εφρεςθσ λφςεων. Θα ςυμμετζχουν ενεργά όλα τα μζλθ; Με ποιον τρόπο κα λαμβάνονται οι αποφάςεισ (με ςυναίνεςθ ι με ψθφοφορία); Η δζςμευςθ των ιδρυτικϊν μελϊν ςτο ςυλλογικό πλαίςιο λειτουργίασ είναι πολφτιμθ παρακατακικθ, ακόμα και αν ςτθ ςυνζχεια χρειαςτεί να τροποποιθκεί λόγω των κακθμερινϊν απαιτιςεων τθσ επιχείρθςθσ ι τθσ αφξθςθσ του αρικμοφ των μελϊν. Δεξιότθτεσ/ικανότθτεσ/γνώςεισ 4 Πθγι κειμζνου: Αδάμ, Σ. (2014). Κοινωνικι Οικονομία - Οδθγόσ δθμιουργίασ κοινωνικών επιχειριςεων. Θεςςαλονίκθ: Κδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδασ.

Μια ςυνεταιριςτικι επιχείρθςθ απαιτεί ζνα ςφνολο δεξιοτιτων/ικανοτιτων/γνϊςεων που ςυνδζονται άμεςα ι ζμμεςα με τθ ςυγκεκριμζνθ οικονομικι δραςτθριότθτα που αναπτφςςεται. Ενϊ τισ περιςςότερεσ φορζσ τα ιδρυτικά μζλθ διακζτουν τισ απαιτοφμενεσ για τθν κφρια δραςτθριότθτα ικανότθτεσ και γνϊςεισ, υποτιμοφν τθν αναγκαιότθτα των λεγόμενων περιφερειακϊν αλλά εξίςου ςθμαντικϊν κακθκόντων π.χ. λογιςτικι παρακολοφκθςθ, οικονομικι διαχείριςθ, ςυλλογικι διαχείριςθ ανκρϊπινου δυναμικοφ, κακαριότθτα/ςυντιρθςθ χϊρων και εξοπλιςμοφ, τεχνικι υποςτιριξθ). Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα είτε να καλφπτονται πλθμμελϊσ τα ςυγκεκριμζνα κακικοντα ι/και να τα επιφορτίηονται ςυςτθματικά ςυγκεκριμζνα μζλθ. Είναι επομζνωσ ςθμαντικό να ςκιαγραφιςουμε όλεσ τισ ςχετικζσ απαιτιςεισ και να αποφαςίςουμε εγκαίρωσ ζνα ςφςτθμα κατανομισ των κακθκόντων. Ενδεικτικά, μζλθ που διακζτουν τισ απαιτοφμενεσ γνϊςεισ μποροφν να αναλάβουν επιπλζον κακικοντα με τον όρο να απαλλαχκοφν από άλλεσ πτυχζσ τθσ εργαςιακισ κακθμερινότθτασ ι οι ςυγκεκριμζνεσ εργαςίεσ να ανατεκοφν επ αμοιβι ςε εξωτερικοφσ ςυνεργάτεσ. Είναι χριςιμο ςε αυτό το ςτάδιο να ηθτιςουμε βοικεια από άλλεσ κοινωνικζσ επιχειριςεισ για τον τρόπο με τον οποίο ρφκμιςαν τθν κατανομι των κακθκόντων ι/και να προςφφγουμε ςε εκπαιδευτικά ςεμινάρια με ςτόχο να αυξιςουμε τισ γνϊςεισ/δεξιότθτζσ μασ για ςυγκεκριμζνα κακικοντα. Επίςθσ, θ δικτφωςθ με άλλεσ κοινωνικζσ επιχειριςεισ μπορεί να καλφψει οριηόντια αυτζσ τισ περιφερειακζσ ανάγκεσ μζςα από τθ δθμιουργία υποςτθρικτικϊν δομϊν (π.χ. ζνα δίκτυο κοινωνικϊν επιχειριςεων μπορεί να αναλάβει τισ δράςεισ προϊκθςθσ των μελϊν μεμονωμζνων κοινωνικϊν επιχειριςεων). Είςοδοσ νζων μελών Ραρά τον αρχικό ενκουςιαςμό, είναι πικανό μετά τισ διαβουλεφςεισ που περιγράφθκαν παραπάνω να ςυρρικνωκεί ο αρχικόσ πυρινασ των μελϊν. Σε κάκε περίπτωςθ, είναι απαραίτθτο να κζςουμε ςυγκεκριμζνα κριτιρια και ςυγκεκριμζνεσ διαδικαςίεσ για τθν είςοδο νζων μελϊν. Για παράδειγμα, οριςμζνοι ςυνεταιριςμοί επιλζγουν να εγκρίνουν τθν είςοδο νζων μελϊν μόνο ςτο βακμό που προτείνονται από υπάρχοντα μζλθ. Επιπλζον, ςε εργατικοφσ ςυνεταιριςμοφσ (worker coοperatives) είκιςται να τίκεται ωσ όροσ θ προςφορά ενόσ ελάχιςτου αρικμοφ ωρϊν εργαςίασ ανά εβδομάδα από κάκε μζλοσ. Ωσ προσ αυτό το ηιτθμα, ενδζχεται επίςθσ να ανακφπτουν κωλφματα για τθ ςυμμετοχι μελϊν που είναι ιδθ μζλθ ι/και εργαηόμενοι/εσ ςε άλλο ςυνεταιριςμό ι ςε φορζα του δθμόςιου τομζα. Ζνα εξίςου ςθμαντικό ηιτθμα αφορά τισ απαιτιςεισ ςυνειςφοράσ κεφαλαίου για τθν ζγκριςθ νζων μελϊν (π.χ. ιςάξιο με το αρχικό μερίδιο ι μεγαλφτερο από αυτό, άπαξ ι ςταδιακι αποπλθρωμι). Επιλογι εργαηομζνων Αντιςτοίχωσ, είναι αναγκαίο να τεκοφν κριτιρια για τθν επιλογι των εργαηομζνων. Ενδεικτικά, ζνασ ςυνεταιριςμόσ μπορεί να κζτει ωσ απαραίτθτθ προχπόκεςθ τθν ιδιότθτα του μζλουσ, ενϊ ζνασ άλλοσ να επιτρζπει εργαηομζνουσ/εσ που δεν είναι μζλθ ςτο βακμό που εξυπθρετοφν ζκτακτεσ ανάγκεσ. Επίςθσ, ςφμφωνα με το οργανόγραμμα τθσ κοινωνικισ επιχείρθςθσ, είναι δυνατό να τεκοφν κριτιρια με βάςθ τισ δεξιότθτεσ/ικανότθτεσ/γνϊςεισ για τθν επιλογι των εργαηομζνων. Ραρόλο που φαντάηει άχαρο, είναι ςθμαντικό να τεκοφν διαδικαςίεσ αλλθλοελζγχου (peer review) ςε τακτά χρονικά διαςτιματα, κακϊσ και διαδικαςίεσ αποχϊρθςθσ ςε περίπτωςθ που υπάρχει ςυςτθματικι παραβίαςθ των κοινά αποδεκτϊν πλαιςίων ςυνεργαςίασ. Εμπλοκι άλλων εταίρων ι τθσ τοπικισ κοινότθτασ Ππωσ προαναφζρκθκε, μια κοινωνικι επιχείρθςθ διακρίνεται από τθν πολυεταιρικότθτά τθσ. Για παράδειγμα, μια κοινωνικι επιχείρθςθ εντάςςει ωσ μζλθ άτομα και φορείσ που επικυμοφν να ςυνδράμουν ςτουσ ςτόχουσ τθσ. Ζτςι, επιτρζπει να ειςακοφεται θ γνϊμθ όλων των μερϊν που εμπλζκονται ςτθ λειτουργία τθσ (π.χ. προμθκευτϊν, ελατϊν, χρθματοδοτϊν) και όχι μόνο των

εργαηομζνων. Αν το επικυμοφμε, μποροφμε να προβλζψουμε τθν εκπροςϊπθςθ αυτϊν των μελϊν και ςτα διοικθτικά όργανα. Ωςτόςο, αυτό το άνοιγμα ςτθν τοπικι κοινότθτα, παρ ότι δίνει βάροσ ςτθν εκπροςϊπθςθ όλων των ενδιαφερόμενων μερϊν, μπορεί να λειτουργιςει ςε βάροσ τθσ αποτελεςματικότθτασ, που είναι ευκολότερθ ςε μικρά ομοιογενι ςχιματα. Διαφορετικά, μια κοινωνικι επιχείρθςθ μπορεί να προςκαλεί ςε τακτά χρονικά διαςτιματα όλα τα ενδιαφερόμενα μζρθ δίνοντασ δικαίωμα λόγου, αλλά όχι απόφαςθσ, για ηθτιματα εςωτερικισ λειτουργίασ. Κατανομι εργαςιών για τθν ίδρυςθ τθσ επιχείρθςθσ Εφόςον θ ιδρυτικι ομάδα ζχει πλζον διαμορφωκεί και ηυμωκεί μζςα από τθ διαβοφλευςθ για τα προθγοφμενα ηθτιματα, είναι ςε κζςθ να κατανείμει τισ εργαςίεσ που ςχετίηονται με τθν ίδρυςθ τθσ κοινωνικισ επιχείρθςθσ (κατάρτιςθ επιχειρθματικοφ ςχεδίου, επιλογι νομικισ μορφισ, επιλογι ζδρασ, προετοιμαςία χϊρων, προμικεια εξοπλιςμοφ, άδειεσ και ζναρξθ κ.ο.κ.). Η κατανομι πρζπει να γίνει προςεκτικά, ϊςτε αφενόσ να είναι όςο το δυνατόν περιςςότερο ιςότιμθ και αφετζρου να αποφφγει τθ δθμιουργία πρωταγωνιςτϊν και κομπάρςων από το ςτάδιο τθσ ίδρυςθσ. Σε κάκε περίπτωςθ, δεν μποροφν όλεσ οι εργαςίεσ να γίνονται ταυτόχρονα και από κοινοφ, γιατί είναι αναποτελεςματικό και χρονοβόρο. Οι τακτικζσ ςυναντιςεισ αποτελοφν χριςιμο εργαλείο ανατροφοδότθςθσ για τθν πρόοδο των εργαςιϊν που ζχει αναλάβει θ κάκε υποομάδα, αρκεί να είναι καλά οργανωμζνεσ ωσ προσ τθ κεματικι και να ζχουν οριςμζνθ χρονικι διάρκεια. Η ανάλυςθ αυτϊν των προαπαιτοφμενων μπορεί να εγείρει τθν ακόλουκθ ζνςταςθ: «Αν αρχίςουμε τισ ςυηθτιςεισ, δεν κα βγάλουμε ποτζ άκρθ». Ρροφανϊσ, αυτόσ ο κίνδυνοσ ελλοχεφει ςε κάκε ςυλλογικό εγχείρθμα. Ζχει λοιπόν ςθμαςία να κυμόμαςτε δφο πράγματα ςε αυτι τθν κατεφκυνςθ: Οι διαφορετικζσ οπτικζσ είναι προτιμότερο να γνωςτοποιοφνται παρά να υποβόςκουν. Οι ςτοχεφςεισ είναι αποτζλεςμα αλλθλεπίδραςθσ και είναι δυναμικζσ ςτο χρόνο. Ρολλζσ από τισ προςδοκίεσ κα επανακακοριςτοφν μετά τθν εξειδίκευςθ του επιχειρθματικοφ ςχεδίου (Βλ. Ενότθτα Καταρτίηοντασ ζνα κοινωνικό επιχειρθματικό ςχζδιο), τθν αλλθλεπίδραςθ με τα άλλα ιδρυτικά μζλθ και τθν είςοδο νζων μελϊν. Και θ πιο ςθμαντικι ςυμβουλι: Μην εμπλζκετε ςτην κοινωνική επιχείρηςη άτομα μόνο και μόνο για να καλφψετε τον απαιτοφμενο αριθμό μελϊν ανάλογα με τη νομική τησ μορφή αν δεν ενδιαφζρονται πραγματικά, θα αποτελοφν απλϊσ ζνα βαρίδιο για το μζλλον.

Δρωηήζεις - κλειδιά Ροιοι/εσ κα είναι τα μζλθ; Ροιοι/εσ κα είναι οι εργαηόμενοι/εσ; Ρϊσ κα αποφαςίηουμε; Ρϊσ κα ειςζρχονται νζα μζλθ; Ρϊσ κα επιλζγονται νζοι/εσ εργαηόμενοι/εσ; Ροιοσ/α αναλαμβάνει τι; Σι πρέπει να έτοσμε εηοιμάζει ζηο ηέλος ασηού ηοσ βήμαηος Ρροςχζδιο εςωτερικοφ κανονιςμοφ λειτουργίασ. Ρροςχζδιο οργανογράμματοσ. Συγκρότθςθ υποομάδων για τθν ίδρυςθ τθσ επιχείρθςθσ. Πιθανοί κίνδσνοι Οι ςυηθτιςεισ κρατοφν ςε μάκροσ και δεν παράγουν αποτζλεςμα. Δθμιουργοφνται οι πρϊτεσ εντάςεισ/ςυγκροφςεισ. Υρήζιμα εργαλεία Ορίηουμε τθ μζγιςτθ διάρκεια και τον μζγιςτο αρικμό ςυναντιςεων. Κρατάμε πρακτικά των ςυναντιςεων. Καλοφμε «ειδικοφσ» να μασ πουν τθ γνϊμθ τουσ. Ερχόμαςτε ςε επαφι με μζλθ και εργαηομζνουσ/εσ άλλων κοινωνικϊν επιχειριςεων.

ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΤΣΑΗ 5 Αναφορικά με τισ διαδικαςίεσ ςφςταςθσ, απαιτοφνται: 5 Αδάμ, Σ. (2014). Κοινωνικι Οικονομία - Οδθγόσ δθμιουργίασ κοινωνικών επιχειριςεων. Θεςςαλονίκθ: Κδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδασ.