Οι λέξεις πονάνε: Οι νοσηλευτές αντιμέτωποι με τη λεκτική κακοποίηση στο χώρο του χειρουργείου Μαύρα Τουρίκη, Νοσηλεύτρια ΤΕ Ουρολογικής κλινικής ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ, Ψυχολόγος Μερόπη Κουτουρίνη, Νοσηλεύτρια ΔΕ Χειρουργείου, ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ 3 η Επιστημονική Διημερίδα Ουρολογικής Ογκολογίας Βορείου Ελλάδος
εισαγωγή Τι είναι λεκτική κακοποίηση Πόσο συχνά συμβαίνει και από ποιους Γιατί εκδηλώνεται Ποιες οι ψυχοσωματικές συνέπειες Τρόποι διαχείρισης
Εργασιακή βία η εργασιακή βία εμφανίζεται σε όλα τα εργασιακά πλαίσια, κυρίως, όμως, στο χώρο της υγείας. Οι νοσηλευτές έχουν υψηλότερο κίνδυνο για έκθεση στη βία από άλλους εργαζόµενους στα νοσοκοµεία (Martino, 2002; Ayranci, 2005; Tekin, 2014)
Όροι και ορισμοί (1) Εργασιακή βία: η κατάσταση όπου το προσωπικό δέχεται κακοποίηση, απειλές, προσβολές στον εργασιακό του χώρο σε θέματα που σχετίζονται με τη δουλειά του κυρίως, συμπεριλαμβανομένης έκδηλης ή μη έκδηλης απειλής της ασφάλειας, της ευεξίας ή της υγείας του (Martino, 2002).
Όροι και ορισμοί (2) Λεκτική κακοποίηση ή λεκτική βία χρήση γραπτού ή προφορικού λόγου που προσβάλει ή κατηγορεί κάποιον χωρίς αιτία, με σκοπό να τον υποτιμήσει εκφράζεται με προσβολές, σαρκασμούς, ειρωνείες, απειλές, κυνισμό, υποτιμητικά, ρατσιστικά ή σεξουαλικά σχόλια, παρατσούκλια για την προσωπική εμφάνιση, γλώσσα που μειώνει τις ικανότητες του ατόμου και προκαλεί δυσφήμιση
Όροι και ορισμοί (3) Εργασιακή παρενόχληση (mobbing) (Leymann 1996) Η παρουσία συστηματικής ανήθικης επικοινωνίας και ανταγωνιστικής συμπεριφοράς από 1 ή περισσότερα άτομα προς ένα άλλο άτομο. Συνεχής και σκληρή επίθεση προς την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό του εργαζόμενου
Πόσο συχνή είναι; 1 σε 521 νοσηλευτές των Ιωαννίνων το 71% έπεσαν θύματα εργασιακής παρενόχλησης.
2
Λεκτική κακοποίηση από ποιους; (1) Κατηγορίες εργασιακής παρενόχλησης Ανάλογα με την ιεραρχική θέση του θύτη α) Κάθετη ή Κατιούσα: η παρενόχληση από προϊστάμενο σε υφιστάμενο β) Οριζόντια: η παρενόχληση μεταξύ συναδέλφων ίδιας βαθµίδας. γ) Ανιούσα: η παρενόχληση από υφιστάμενο ή οµάδα υφισταμένων σε προϊστάμενο
Λεκτική κακοποίηση από ποιους; (2) γιατρούς συναδέλφους στο χώρο του χειρουργείου 47-60% των νοσηλευτριών στο χειρουργείο δέχονται λεκτική βία και 20% σωματική βία ειδικά από τους γιατρούς (Arnetz, 2008; May & Grubbs, 2002)
Μπορείτε να σκεφτείτε φράσεις που μπορεί να υποδηλώνουν λεκτική κακοποίηση;
Φράσεις όπως: Τίποτα δεν κάνεις σωστό! Αυτά σας έμαθαν στη σχολή σας; Είσαι εντελώς άχρηστη! Φύγε από μπροστά μου! Μη μιλάς! Κουνήσου! Κουμάντο εδώ κάνω εγώ! Είναι αυτό εργαλείο;;; Έχετε ξανασερβίρει; γιατί δε φαίνεται Να πας να βρεις σωστό ράμμα! Θα περιμένουμε πολύ ακόμα κυρία Κουτουρίνη μας; Δεν έχετε δικαίωμα να έχετε άποψη ακόμα δεν ήρθατε.
Για ποιο λόγο ασκείται λεκτική κακοποίηση; (1) Αδυναμία διαχείρισης στρεσογ. καταστάσεων Ανάγκη ελέγχου Ανάγκη υπεροχής Αποφυγή προσωπικής ευθύνης πατριαρχική δομή κοινωνίας και αξιών Κάλυψη ή άρνηση αποτυχίας Αποφυγή σύγκρουσης με τον άμεσα υπαίτιο Όποιος έχει υποστεί βία ασκεί με τη σειρά του βία (Tekin, 2014)
Για ποιο λόγο ασκείται λεκτική κακοποίηση; (2) περισπασμοί 1. διακοπές από προσωπικό εκτός αίθουσας, τα μπες βγες για διάφορους λόγους 2. συνομιλίες από χειρουργούς και νοσηλευτές άσχετες με το περιστατικό 3. ακουστικοί περισπασμοί: κινητά τηλ, σταθερά, ράδιο, εξωτερικοί θόρυβοι 4. εξοπλισμός μη διαθέσιμος ή ελαττωματικός 5. διαδικαστικά θέματα όπως η διδασκαλία ειδικευομένων φοιτητών Οι περισπασμοί επηρεάζουν αρνητικά την ομαδική δουλειά, αυξάνουν (Wheelock, et al., 2015) το στρες των χειρουργών και την πνευματική κόπωση, αυξάνουν τα λάθη κατά την επέμβαση. Η συχνότητα των περισπασμών μπορεί να είναι 1 ανά δεκάλεπτο! (Wheelock et al., 2015)
Χαρακτηριστικά θύματος Υψηλά προσόντα ανώτερο μορφωτικό επίπεδο Στοιχεία διαφορετικότητας Ευαίσθητη προσωπικότητα Ελλιπές υποστηρικτικό δίκτυο υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη Παραγωγικά άτομα Ειλικρινή, δίκαια και φιλεύσπλαχνα δεν σχετίζεται µε το φύλο ή το νοσηλευτικό τμήμα Μεγάλη προϋπηρεσία (Tekin, & Bulut 2014; Davenport, 2003 ; Leymann, 1996)
«Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει»
Συνέπειες Σωματικές Συναισθηματικές Συμπεριφορικές
Συνέπειες (1) Σωματικές κεφαλαλγίες, ατονία, αρρυθµίες, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση καρδιακού ρυθμού, μείωση αναπνοών, εφίδρωση, δερματικά προβλήματα, γαστρεντερικά, οσφυαλγίες άγχος, έλλειψη επικοινωνίας, κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης, πτώση πνευματικών δραστηριοτήτων διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, απώλεια βάρους, διαταραχές στον ύπνο (Μπακέλλα, 2013; Tekin, 2014)
Συνέπειες (2) Συναισθηματικές κατάθλιψη (Μπακέλλα, 2013) PTSD (40%-70%) Ευερεθιστότητα & εγρήγορση, προσπαθούν να μη σκέφτονται ή να μιλούν για ότι συνέβη, νιώθουν χρόνια κόπωση ή έχουν επαναλαμβανόμενες μνήμες του γεγονότος (Martino, 2002) Τύψεις και ενοχές Ελλειψη αυτοπεποιθησης.
Συνέπειες (3) Συμπεριφορικές άρνηση για εργασία, αύξηση του καπνίσµατος, επιθετικότητα και αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ (Μπακέλλα, 2013). μειωµένη ποιότητα ζωής, αρνητική απόδοση στην εργασία, (Μartino, 2002), διάλυση διαπροσωπικών σχέσεων με τον κακοποιητή (Cowie et al, 2002; Tekin, 2014) επαγγελματική δυσαρέσκεια, που συνεπάγεται μείωση στην ποιότητα παροχής φροντίδας, δυσφήμηση του οργανισμού και παραίτηση από την εργασία
Αντιμετώπιση Οι νοσηλευτές του χ/ου έχουν αναπτύξει στρατηγικές αντιμετώπισης και προσωπικές δεξιότητες που τους βοηθούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά και να προσαρμόζονται σε δύσκολες καταστάσεις Έχουν ανθεκτικότητα που αυξάνεται με την προϋπηρεσία Στη λεκτική κακοποίηση απαντούν με διάλογο αλλά και αδιαφορία, αντεπίθεση, ειρωνεία, ανοχή. Απαραίτητη η αναφορά του συμβάντος λεκτικής κακοποίησης στον προϊστάμενο ή τη νοσηλευτική και ιατρική υπηρεσία
Πηγές Στήριξης Αναζήτηση βοήθειας από νοσηλευτικούς συνδέσμους, επαγγελματικό σύλλογο, ΕΝΕ, σύλλογο εργαζομένων συνάδελφος 23,4%, προϊστάμενος, 9,2%, οικογένεια 4.6% (Μπακέλλα, 2013) Ειδικοί επαγγελματίες ψυχολόγοι, εργασιακοί σύμβουλοι, γιατρός εργασίας
Προτάσεις Ενημέρωση των νοσηλευτών για τις μορφές εργασιακής παρενόχλησης Αναγκαιότητα δημιουργίας συστήματος καταγραφής γεγονότων κακοποίησης, ώστε να κινητοποιηθούν δομές και πολιτεία Αναφορά του συμβάντος λεκτικής κακοποίησης Αναγκαιότητα ύπαρξης ελληνικού νομοθετικού πλαισίου που να οριοθετεί το φαινόμενο του mobbing Σύσταση ομάδων ψυχολογικής στήριξης με ειδικούς επαγγελματίες που θα μετρήσουν και θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα των νοσηλευτών στρατηγικές επίλυσης διαπροσωπικών συγκρούσεων και εκπαίδευση σε δεξιότητες επικοινωνίας
Βιβλιογραφία Arnetz, J. (2001). Violence Towards Health Care Staff and Possible Effects on the Quality of Patient Care. Soc. Sci. Med. 52, 417-425. Ayrancί. U. (2005)."Violence toward health care workers in emergency departments in West Turkey". The Journal of Emergency Medicine 28, 361 365. Cowie, H, Naylor P, Rivers I, Smith PK & Pereira B (2002). "Measuring workplace bullying". Aggression and Violent Behavior 7, 33 51. Leymann, H. (1996). "The content and development of mobbing at work". European Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 165 184. Martino, D. (2002). Workplace violence in the health sector. Country case studies. Synthesis report. Mπακέλλα, Π., Γιάγκου, Ε., Μπραχαντίνη, Κ. (2013). Η επίδραση του συνδρόµου mobbing στην επαγγελµατική ζωή των Νοσηλευτών. Ερευνητική εργασία, 6 (2), 15-21. May, D., & Grubbs, L. (2002). The Extent, Nature, and Precipitating Factors of Nurse Assault Among Three Groups of Registered Nurses in a Regional Medical Center. J. Emerg Nurs 28, 11-17. Tekin, Y., & Bulut, H. (2014). Verbal, Physical and Sexual Abuse Status Against Operating Room Nurses in Turkey. Sex Disability 32: 85-97. Wheelock, A., Suliman, A., Wharton, R., Babu, D., Sevdalis, N., & Arora, S. (2015). The Impact of Operating Room Distractions on Stress, Workload, and Teamwork. Annals of Surgery, Vol. 00, 00, p. 1-6.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας