Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 13: Διεθνές Μάνατζμεντ Πουλιόπουλος Λεωνίδας Τμήμα Διεθνούς Εμπορίου
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις βασικές εννοιολογικές προσεγγίσεις του διεθνούς μάνατζμεντ. 4
Περιεχόμενα ενότητας Βασικοί όροι διεθνούς μάνατζμεντ. Εξαγωγές. Εκχώρηση άδειας χρήσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας στο εξωτερικό. Συναρμολόγηση στο εξωτερικό. Θυγατρικές εταιρείες στο εξωτερικό. Ανάγκες και απαιτήσεις Σύστημα Πληροφοριών Διοίκησης. 5
Βασικοί όροι (1) Απόλυτο πλεονέκτημα (absolute advantage): αντίληψη που επιβεβαιώνει ότι η χώρα που μπορεί να παράγει ένα προϊόν αποκλειστικά ή μη αποκλειστικά αλλά σε πολύ μικρότερο κόστος από άλλες, κατέχει απόλυτο πλεονέκτημα στην παγκόσμια αγορά του προϊόντος. Γενικά αποδεκτές αρχές λογιστικής (Generally Accepted Accounting Principles - GAAP): μέθοδοι λογιστικής που αναπτύχθηκαν σε μια συγκεκριμένη χώρα και αποτελούν πρότυπο για την αξιολόγηση των λογιστικών καταστάσεων. Μπορεί να διαφέρουν αρκετά από χώρα σε χώρα. 6
Βασικοί όροι (2) Γενική συμφωνία δασμών και εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade - GATT): διεθνής συνθήκη μεταξύ των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, η οποία εφαρμόζεται από ένα μόνιμο όργανο, την Γραμματεία. Μέσω αυτού του οργάνου, τα κράτη μέλη αποφάσιζαν στην από κοινού μείωση των δασμών και των περιορισμών του εμπορίου. Σήμερα Π.Ο.Ε. Παγκόσμιο μάρκετινγκ (global marketing): έννοια που καθιερώθηκε από τον Theodore Levitt, ειδικό στο μάρκετινγκ ο οποίος υποστηρίζει ότι οι αξίες που δίνουν διάφορά άτομα στα χαρακτηριστικά των προϊόντων συγκλίνουν σταδιακά και εξομοιώνονται. Αυτή η σύγκλιση των προτιμήσεων αποτελεί την βάση του παγκοσμίου εμπορίου προϊόντων με τις ίδιες ή παρόμοιες τεχνικές προώθησης ανεξάρτητα από τη χώρα. 7
Βασικοί όροι (3) Συγκριτικό πλεονέκτημα (competitive advantage): αρχή σύμφωνα με την οποία οι χώρες θα πρέπει να εξειδικεύονται στην παραγωγή εκείνων των προϊόντων στα οποία έχουν το μέγιστο πλεονέκτημα ή το ελάχιστο μειονέκτημα σε σύγκριση με άλλες χώρες. 8
Βασικοί όροι (4) Επιθυμία επέκτασης αγορών: Μία εταιρία που έχει καλύψει την τοπική αγορά μπορεί να αποφασίσει να αναζητήσει νέους πελάτες σε μια ξένη αγορά. Αναζήτηση φυσικών πόρων: Μία εταιρεία μπορεί να χρειάζεται φυσικούς πόρους που είναι φθαρτοί ή δεν προσφέρονται για εύκολη μεταφορά. Παγκόσμιο μάρκετινγκ: Άλλος λόγος ανάπτυξης της διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι η αποδοχή της έννοιας του παγκόσμιου μάρκετινγκ. Υποστηρίζετε ότι οι αξίες που δίνουν τα διάφορα άτομα στα χαρακτηριστικά των προϊόντων συγκλίνουν σταδιακά ή εξομοιώνονται. Αυτή η σύγκλιση προτιμήσεων αποτελεί την βάση του παγκοσμίου εμπορίου προϊόντων, με τις ίδιες ή παρόμοιες τεχνικές προώθησης των πωλήσεων, ανεξαρτήτως χώρας. 9
Βασικοί όροι (5) Προσέγγιση του καταναλωτή: Τέταρτος λόγος παρόμοιος με τον δεύτερο για τον οποίο μια εταιρία επεκτείνεται στον διεθνή στίβο είναι η προσέγγιση του τελικού καταναλωτή ή χρήστη. Πρόκειται για την περίπτωση όπου η μητρική εταιρία βρίσκεται σε μια χώρα όπου παράγει το προϊόν το οποίο διατίθεται σε άλλη χώρα. Στη συνέχεια μπορεί η παραγωγή να γίνει και στην φιλοξενούσα χώρα. Μείωση του κόστους εργασίας: Οι ιστορικοί το επιχειρήσεων αναγνωρίζουν ότι η μεγαλοφυΐα του Χ. Φορντ δεν ήταν ότι εισήγαγε την ιδέα της γραμμής παραγωγής (που ήδη υπήρχε), ούτε ότι εφηύρε το αυτοκίνητο (αυτό δεν ισχύει) αλλά το ότι πλήρωνε του εργαζόμενους του 5 δολάρια την ημέρα. Ένα υψηλό ημερομίσθιο ( όχι γιατί αγαπούσε τους εργάτες, αντίθετα τους αντιπαθούσε όπως και τα συνδικάτα), κγια να μπορέσουν οι εργαζόμενοί του να αγοράσουν αυτοκίνητο. Δημιουργώντας πελάτες συνέβαλε στην δημιουργία της μεσαίας τάξης και την ανάπτυξη αγοράς αυτοκινήτων στις ΗΠΑ. 10
1. Εξαγωγές Η διεθνής επιχειρηματική δραστηριότητα ασκείται με διάφορες μορφές. Η απλούστερη είναι η εξαγωγική των προϊόντων μιας εταιρίας σε μια άλλη χώρα, και η πιο σύνθετη είναι η βιομηχανική παραγωγή τους στην φιλοξενούσα χώρα. Το γεγονός ότι μια εταιρία θέλει να κάνει εξαγωγές δεν αρκεί για να πραγματοποιηθεί η επιθυμία της. Η εταιρεία πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει γενική άδεια εξαγωγών. Αν η χώρα για την οποία προορίζονται τα προϊόντα θεωρείται μη φιλική η αν τα ίδια τα προϊόντα έχουν πιθανή στρατιωτική εφαρμογή ή θεωρούνται στρατηγικής σημασίας, τότε απαιτείται και ειδική άδεια εξαγωγής. 11
2. Εκχώρηση άδειας χρήσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας στο εξωτερικό Είναι πιο σύνθετη από την απλή εξαγωγή προϊόντων σε άλλη χώρα. Η εταιρεία της μητρικής χώρας (κάτοχος δικαιώματος) παραχωρεί την άδεια σε μια εταιρεία της χώρας φιλοξενίας (δικαιούχος δικαιώματος χρήσης), να χρησιμοποιεί μια αποκλειστική ευρεσιτεχνία, εμπορικό σήμα διαδικασία ή τεχνολογία. Μία τέτοια πράξη μπορεί να είναι πολύ επικερδής για την μητρική εταιρεία, η οποία: Διαθέτει ήδη την διαδικασία ή την τεχνολογία. Αναλαμβάνει ελάχιστο κίνδυνο. Κάνει ελάχιστη ή μηδαμινή επένδυση, πέρα από την εκχώρηση της άδειας. 12
2. Κίνδυνοι εκχώρησης άδειας χρήσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας στο εξωτερικό (1) Ωστόσο υπάρχουν και ορισμένοι κίνδυνοι. Ο χορηγός του δικαιώματος θα θέλει να εξασφαλίσει τη σωστή εφαρμογή της μεταφερόμενης τεχνολογίας. Τα πρότυπα ποιότητας μπορεί να είναι διαφορετικά στην άλλη χώρα, ενώ ο ποιοτικός έλεγχος, λόγω απόστασης μπορεί να είναι πολύ δύσκολος. Οι αναγκαίοι ανθρώπινοι και φυσικοί πόροι μπορεί να είναι πολύ περιορισμένοι ή να μην υπάρχουν καθόλου. 13
2. Κίνδυνοι εκχώρησης άδειας χρήσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας στο εξωτερικό (2) Η συμφωνία εκχώρησης άδειας χρήσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας απαιτεί μεγάλη προσοχή και από τις δύο εταιρείες για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της. Αν η τεχνολογία ή τα προϊόντα δεν είναι κατάλληλα, αυτή η συμφωνία μπορεί να μην εξυπηρετεί τα συμφέροντα καμιάς από τις δύο εταιρείες. 14
3. Συναρμολόγηση στο εξωτερικό Μια εταιρεία εξάγει από τη χώρα της τα εξαρτήματα σε μια άλλη χώρα, στην οποία συναρμολογείται το τελικό προϊόν. Αυτό προσφέρει ορισμένα πλεονεκτήματα στον εξαγωγέα. Οι φόροι που επιβάλλονται στα εισαγόμενα προϊόντα στη χώρα προορισμού είναι συνήθως χαμηλότερα στα εξαρτήματα παρά στα τελικά προϊόντα. Πολλές χώρες επιδιώκουν την συναρμολόγηση, λόγω του ότι εξασφαλίζει απασχόληση και τεχνικές δεξιότητες στο τοπικό εργατικό δυναμικό. Αν και μια εταιρεία πρέπει να υποστεί το σχετικό κόστος εκπαίδευσης, τελικά μπορεί, με αυτόν τον τρόπο, να πετύχει μεγάλη εξοικονόμηση στο κόστος εργασίας χάρη στις διαφορές μισθών και ημερομισθίων. 15
4. Θυγατρικές εταιρείες στο εξωτερικό (1) Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεργασία με μια τοπική εταιρεία (κοινοπραξία, joint venture), ή να γίνει ανεξάρτητα χωρίς τοπική συμμετοχή, δηλ. θυγατρική εταιρεία παραγωγής. Πολλές χώρες προτιμούν τις κοινοπραξίες προκειμένου να εξασφαλίσουν την ικανή εκπροσώπηση των τοπικών συμφερόντων. Σε ορισμένες περιπτώσεις η φιλοξενούσα χώρα μπορεί ακόμα και να απαιτεί την συμμετοχή μιας τοπικής επιχείρησης κατά πλειοψηφία σε μια κοινοπραξία, όρος που ελέγχεται προκειμένου να χορηγηθούν οι απαραίτητες άδειες. 16
4. Θυγατρικές εταιρείες στο εξωτερικό (2) Η επιχειρηματική δραστηριότητα στο διεθνή χώρο, που κυμαίνεται από απλές εξαγωγές μέχρι την ίδρυση θυγατρικών εταιρειών σε ξένες χώρες, συνεπάγεται μεγάλη ποικιλία προβλημάτων που μπορεί να μην υπάρχουν στην μητρική χώρα. Καθώς όλο και περισσότερες εταιρείες εμπλέκονται σε ορισμένες μορφές διεθνούς δραστηριότητας, η ζήτηση στελεχών ικανών να χειρίζονται τα προβλήματα αυτού του είδους αυξάνεται συνεχώς. 17
Επικοινωνία Ένα από τα πρώτα και βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα στελέχη στο διεθνές περιβάλλον είναι οι γλωσσικές διαφορές. Ακόμα και στην περίπτωση όπου μια εταιρεία προσλαμβάνει ειδικούς μεταφραστές, η ιδιωματική έννοια των λέξεων προκαλεί μερικές φορές απρόσμενα προβλήματα επικοινωνίας. Δείτε τα ακόλουθα παραδείγματα. Η General Motors (G.M.) διαφήμιζε κάποτε την ποιότητα των αμαξωμάτων των αυτοκινήτων της με την φράση body by Fischer (αμάξωμα από το Fischer), στα φλαμανδικά, όμως αυτό μεταφράσθηκε ως πτώμα από το Fischer. Η ίδια εταιρεία. 18
Ανάγκες και απαιτήσεις Σύστημα Πληροφοριών Διοίκησης (1) Οι πληροφορίες είναι αναγκαίες στη σύγχρονη επιχείρηση, η οποία αποκτά με αυτές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αυτή η άποψη για τις πληροφορίες είναι γνωστή ως IFCA (πληροφορίες για ανταγωνιστικό πλεονέκτημα). Οι επιχειρήσεις που δεν ενδιαφέρονται να αποκτήσουν και να χρησιμοποιήσουν πληροφορίες διατρέχουν τον κίνδυνο να εξαφανιστούν. Τα συστήματα πληροφοριών πρέπει να είναι ευέλικτα για να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις. 19
Ανάγκες και απαιτήσεις Σύστημα Πληροφοριών Διοίκησης (2) Σύστημα πληροφοριών διοίκησης (Management Information Systems - MIS), που αποτελεί μέρος της τεχνολογίας πληροφοριών (Information Technology - ΙΤ), είναι ένα περιεκτικό σύστημα το οποίο παράγει όλες τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες σε όλα τα επίπεδα μιας επιχείρησης. Για να είναι χρήσιμο εργαλείο, οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι πλήρεις, ακριβείς και κατάλληλες για την εργασία για την οποία προορίζονται και για το πρόσωπο που θα τις χρησιμοποιήσει, ενώ θα πρέπει, επίσης, να παρέχονται εγκαίρως. Οι διαθέσιμες πληροφορίες θα πρέπει να ταιριάζουν με τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες. 20
Βιβλιογραφία (1) Armstrong, G. & Kotler P. (2009). Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ. Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα. Drucker, P. (1973). Management: Tasks, Responsibilities, Practices. New York, NY. Haas Edersheim, E. (2009). Peter Drucker ο Γκουρού του Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα. Handbuch, C. C., Habisch, A., Schmidpeter, R. & Neureiter, M. (2008). Handbuch Corporate Citizenship. Springer Verlag, Berlin. Kotler, P. & Lee, N. (2009). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Εκδόσεις Economia, Αθήνα. Θανόπουλος, Γ. (2003). Επιχειρηματική ηθική και δεοντολογία. Εκδόσεις Interbooks, Πειραιάς. 21
Βιβλιογραφία (2) Πουλιόπουλος, Λ. (2013). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως παράγων υπεραξίας τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την κοινωνία και το περιβάλλον. Διδακτορική Διατριβή. Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών. Τζωρτζάκης, Κ. & Τζωρτζάκη, Α. (2007). Οργάνωση και Διοίκηση, Το μάνατζμεντ της νέας εποχής. Εκδόσεις Rosili, Αθήνα. Τσούκας, Χ. (2004). Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα. Τσούκας, Χ., Θεοχαράκης, Β. & Μυλωνόπουλος, Ν. (2008). Σύγχρονες Τάσεις στο Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα. 22