Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας Και Επικοινωνίας Ψηφιακό Περιεχόμενο & Ηλεκτρονικό Εμπόριο (Δ εξάμηνο) Διάλεξη # 1η: Στόχοι και δομή μαθήματος, Εισαγωγή στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο: ορισμός, πλεονεκτήματα / φραγμοί, βασικές έννοιες, κατηγοριοποιήσεις, ανάπτυξη Γαβαλάς Δαμιανός dgavalas@aegean.gr Στόχοι μαθήματος Στόχος του μαθήματος είναι να αναδείξει τρόπους δημιουργίας, αποθήκευσης, διαχείρισης, διανομής, κλπ, του Ψηφιακού Περιεχομένου στο πλαίσιο των ΤΠΕ. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί: Παρουσίαση των τρόπων με τους οποίους οι τεχνολογίες Διαδικτύου μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη ηλεκτρονικών επιχειρήσεων Διαδίκτυο και παγκόσμιος ιστός (www): ιστορικά στοιχεία ανάπτυξη του www και του e-εμπορίου, πλεονεκτήματα του e-εμπορίου για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, φραγμοί/προβλήματα του e-εμπορίου Κατηγορίες ηλεκτρονικού εμπορίου: επιχείρηση προς καταναλωτή (b2c ή business to consumer), επιχείρηση προς επιχείρηση (b2b ή business to business), κράτος προς επιχείρηση (g2b ή government to business), κράτος προς καταναλωτή (g2c ή government to customer) Βασικές λειτουργίες ενός ηλεκτρονικού καταστήματος: Κατάλογος προϊόντων, καλάθι αγορών, παραγγελίες, ηλεκτρονική πληρωμή, διανομή προϊόντων, περιβάλλον διεπαφής (user interface) Οδηγίες ευχρηστίας για την αξιολόγηση ηλεκτρονικών καταστημάτων Συζήτηση σημαντικών διοικητικών θεμάτων σχετικών με το ηλεκτρονικό εμπόριο 1
Στόχοι μαθήματος Τεχνολογίες για την ανάπτυξη ιστοτόπων e-εμπορίου: HTML, DHTML, CSS, προγραμματισμός από την πλευρά του πελάτη (client side scripting: Javascript, Java), προγραμματισμός από την πλευρά του διακομιστή (server side scripting: Java Servlets, JSP, ASP, PHP,.ΝΕΤ), γλώσσα XML και ανταλλαγή δεδομένων, συστήματα βάσεων δεδομένων Ασφάλεια ηλεκτρονικών συναλλαγών και επιχειρήσεων: firewalls, μέθοδοι πιστοποίησης, κρυπτογραφία, ψηφιακές υπογραφές, πρωτόκολλα για ασφαλείς πληρωμές (SSL και SET) Πρότυπα (standards) και ολοκληρωμένες e-business πλατφόρμες, εργαλεία για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών επιχειρήσεων Νομικά θέματα Περιγραφή πετυχημένων και αποτυχημένων παραδείγματων ηλεκτρονικών καταστημάτων (case studies) Το μέλλον του ηλεκτρονικού εμπορίου: Προοπτικές ανάπτυξης, το μέλλον της διαφήμισης στο διαδίκτυο, επιχειρηματικές διασυνδέσεις (affiliate marketing), συγκριτικές αγορές, διαπραγμάτευση τιμών, ηλεκτρονικές δημοπρασίες, κινητό εμπόριο (m-commerce) Αναμενόμενο αποτέλεσμα Εξοικείωση με τις βασικές έννοιες, κατηγορίες ωφέλειες και προοπτικές του ηλεκτρονικού Εμπορίου Κατανόηση και εξοικείωση με τις σχετικές τεχνολογίες διαδικτύου και πως αυτές συνεργάζονται για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων λύσεων ηλεκτρονικών επιχειρήσεων Απόκτηση πρακτικών γνώσεων σε θέματα σχεδίασης και υλοποίησης μιας ηλεκτρονικής επιχείρησης Σφαιρική αντίληψη θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια στο ηλεκτρονικό εμπόριο 2
Αξιολόγηση φοιτητών Θα συναποφασισθεί από τους διδάσκοντες Δ. Γαβαλά, Χ. Μαρκουλάκη και τον κο Γ. Γκαντζιά Ύλη μαθήματος Σημειώσεις διδασκαλίες (διαθέσιμες on-line από το web site του μαθήματος) Papers που θα προτείνονται στις διαλέξεις Web sites που θα προταθούν στη διάρκεια των μαθημάτων 3
Ελληνική Βιβλιογραφία για Ηλεκτρονικό Εμπόριο (Τεχνική προσέγγιση) «Java Οδηγός Προγραμματισμού για e- Commerce με XML και JSP» (B. Brogden, C. Minnick), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Εγχειρίδιο Προγραμματισμού e- Commerce με ASP» (Walther, Levine), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Ηλεκτρονικό Εμπόριο» (Πομπόρτσης, Τσουλφάς), 2002, εκδ. Τζιόλα Ελληνική Βιβλιογραφία για Ηλεκτρονικό Εμπόριο (Τεχνικο-οικονομική προσέγγιση) «e-επιχειρείν, Πλήρης Οδηγός Ανάλυσης Τεχνικών & Εμπορικών Θεμάτων» (Elsenpeter, Velte), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Ηλεκτρονικό Εμπόριο» (Turban, Lee, King, Chung), 2002, εκδ. Γκιούρδας «Ηλεκτρονικό Εμπόριο» (Πασχόπουλος Σκαλτσάς), 2001, εκδ. Κλειδάριθμος 4
Ελληνική Βιβλιογραφία για Ηλεκτρονικό Εμπόριο (Τεχνικο-οικονομική προσέγγιση) «e-marketing επιχειρηματικές εφαρμογές του μάρκετινγκ στο διαδίκτυο» (F. Fiore), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Ηλεκτρονικό Εμπόριο» (Δουκίδης, Θεμιστοκλέους, Δράκος, Παπαζαφειροπούλου), 1998, εκδ. Νέων Τεχνολογιών Βιβλιογραφία (Web Τεχνολογίες για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών καταστημάτων): HTML «Πλήρες Εγχειρίδιο της HTML4» (Laura Lemay), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Εισαγωγή στην HTML 4 για τον Παγκόσμιο Ιστό με εικόνες» (Elizabeth Castro), εκδ. Κλειδάριθμος «Εισαγωγή στην HTML με εικόνες (με XHTML και CSS» (Elizabeth Castro ), εκδ. Κλειδάριθμος 5
Βιβλιογραφία (Web Τεχνολογίες για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών καταστημάτων): Javascript «Η γλώσσα Javαscript» (Γ. Αρμαίος), 2001, εκδ. Kλειδάριθμος «Πλήρες Εγχειρίδιο της Javascript» (Webb, Plungjan, Drakard ), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Οδηγός της Javascript» (John Pollock), 2001, εκδ. Γκιούρδας Βιβλιογραφία (Web Τεχνολογίες για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών καταστημάτων): PHP «PHP Οδηγός Προγραμματισμού» (Hughes Zmievski), 2002, εκδ. Γκιούρδας «Μάθετε PHP, MySQL & Apache σε 24 Ώρες» (Julie Meloni), 2003, εκδ. Γκιούρδας «Πλήρης Οδηγός της PHP 5» (L. Atkinson, Z. Suraski), 2004, εκδ. Γκιούρδας «Ανάπτυξη Web Εφαρμογών με PHP και MySQL» (Welling Luke, Thomson Laura), 2002, εκδ. Γκιούρδας 6
Βιβλιογραφία (Web Τεχνολογίες για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών καταστημάτων): XML «XML Βήμα-Βήμα» (M. Young), 2000, Εκδ. Κλειδάριθμος «Οπτικός Οδηγός της XML» (E.Vander Veer & R. Megle), 2001, Εκδ. Γκιούρδας «Οδηγός της XML» (P. Newman), 2002, Εκδ. Γκιούρδας Βιβλιογραφία (Λογισμικό για τη δημιουργία animations): Adobe Flash «Πλήρης Οδηγός του Macromedia Flash MX» (B. Underahl), 2004, Εκδ. Γκιούρδας «Flash MX Βήμα Προς Βήμα» (Underahl), 2002, Εκδ. Γκιούρδας «Πλήρες Εγχειρίδιο του Flash MX 2004» (Pucknell, Swan), 2004, Εκδ. Γκιούρδας 7
Βιβλιογραφία (Λογισμικό για τη δημιουργία web sites): Macromedia Dreamweaver «Εισαγωγή στο Dreamweaver MX» (J. Towers), 2003, εκδ. Κλειδάριθμος «Πλήρες Εγχειρίδιο Dreamweaver MX 2004» (Gutman), 2004, Εκδ. Γκιούρδας «Πλήρης Οδηγός του Dreamweaver MX» (T, Mak), 2003, Εκδ. Γκιούρδας Βιβλιογραφία Βιβλιοθήκη Λέσβου «Ψηφιακή επικοινωνία: νέα μέσα και η ελληνική κοινωνία των πληροφοριών: σύγκλιση, ηλεκτρονικό εμπόριο και διαδικτυακές πύλες (new media and the greek information society: convergence, e-commerce and portals) (Γκαντζιάς, Καμάρας), 2000, -- 621.382 ΓΚΑ «E-business επιχειρηματικές εφαρμογές στο Internet» (Derfler F.), 2001, -- 658.84 DER 8
Βιβλιογραφία Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Αιγαίου «Beginning e-commerce with Visual Basic, ASP, SQL server 7.0 and MTS» (Reynolds), 2000, 658.8 REY (Σάμος) «The e-marketplace:strategies for success in B2B ecommerce» (Raisch), 2001, 658.84 RAI (Σάμος) «Web security & commerce. - (Nutshell handbook)» (Garfinkel, Spafford), 1997, 005.8 GAR (Σάμος) «Digital money:the new era of internet commerce» (Lynch, Lundquist), 1996, 332.10285 LYN (Σάμος) «XML by example:building e-commerce applications» (Goldfarb series on open information management) (Σάμος) «Understanding electronic commerce: how online transactions can grow your business» (Κosiur), 1997, 658.800285 KOS (Σάμος) «Ηλεκτρονικό εμπόριο» (Δουκίδης), 1998, 380.10285 ΗΛΕ (Χίος) Βιβλιογραφία Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Αιγαίου «E-commerce:business on the Internet» (McLaren C., McLaren Η, Bruce J), 2000, 658.800285 MCL (Χίος) «E-Commerce systems architecture and applications» (Rajput), 2000, 658.84 RAJ (Σάμος) «Εγχειρίδιο προγραμματισμού e-commerce me ASP» (Walther, Levine), 2001, 658.800285 WAL (Σάμος) «Java-οδηγός προγραμματισμού για e-commerse με XML και JSP» (Brogden, Minnick), 2001, 005.72 BRO (Σάμος) «Ηλεκτρονικό εμπόριο: ανάπτυξη & εφαρμογή επιχειρηματικής στρατηγικής και marketing στο διαδίκτυο» (Πασχόπουλος, Σκαλτσάς), 2001, 658.84 ΠΑΣ (Σύρος) «Εισαγωγή στο ηλεκτρονικό εμπόριο» (Πομπόρτσης, Τσουλφάς), 2002, 658.84 ΠΟΜ (Σύρος) 9
Σελίδα του μαθήματος στο web www.aegean.gr/culturaltec/... Τι θα περιέχει;;; Ανακοινώσεις Διαφάνειες Ασκήσεις εργαστηρίου (μετά το μάθημα θα δίνονται και οι λύσεις) Βιβλιογραφία, Links 10
Σημερινή διάλεξη Ορισμός του ηλεκτρονικού εμπορίου (ΗΕ) και ηλεκτρονικού επιχειρείν - περιγραφή των διαφόρων κατηγοριών Ωφέλη ΗΕ για τους οργανισμούς, τους καταναλωτές και την κοινωνία Περιορισμοί προβλήματα του ΗΕ Περιγραφή των δυνάμεων που οδηγούν στην ευρεία χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου και των αλλαγών που προκαλούνται από την χρήση του Κατηγοριοποιήσεις ΗΕ Στατιστικά στοιχεία ανάπτυξης ΗΕ 11
Εισαγωγή - Βασικές έννοιες Οι ηλεκτρονικές επιχειρήσεις αποτελούν την τελευταία μεγάλη εξέλιξη στο χώρο του εμπορίου. Αυτή η εξέλιξη βασίστηκε στην ανάπτυξη του διαδικτύου που προσέφερε στις επιχειρήσεις ένα όχημα επικοινωνίας, διείσδυσης και ανάπτυξής τους Ο όρος e-επιχειρείν (ηλεκτρονικό επιχειρείν, e- business) υιοθετήθηκε προκειμένου να διακρίνει τις νεωτεριστικές επιχειρήσεις που επενδύουν στη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων τους μέσω των τηλεπικοινωνιακών δικτύων και του Internet, από εκείνες που επιμένουν να χρησιμοποιούν παραδοσιακά μέσα και μεθόδους Αντίστοιχα ο όρος e-εμπόριο (ηλεκτρονικό εμπόριο, e-commerce) αφορά στις επιχειρήσεις που διεξάγουν εμπόριο μέσω της νέας υποδομής και τεχνοτροπίας marketing και πωλήσεων Ηλεκτρονικό Εμπόριο (e-commerce) και Ηλεκτρονικό Επιχειρείν (e-business): Ένας πρώτος ορισμός Ηλεκτρονικό Εμπόριο (ΗΕ): Η διαδικασία αγορών, πωλήσεων, ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών και πληροφοριών μέσω δικτύων Η/Υ, συμπεριλαμβανομένου και του Internet Ηλεκτρονικό Επιχειρείν: Ευρύτερος ορισμός από εκείνον του ΗΕ που περιλαμβάνει όχι μόνο τις αγορές και πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών αλλά και επίσης την εξυπηρέτηση πελατών, την συνεργασία με επιχειρηματικούς εταίρους και στην διεξαγωγή ηλεκτρονικών συναλλαγών μέσα σε ένα οργανισμό 12
Διεπιστημονικότητα Ηλεκτρονικού Εμπορίου Μάρκετινγκ Επιστήμη Υπολογιστών Συμπεριφορά και ψυχολογία καταναλωτή Χρηματο-οικονομικά Λογιστική Παραγωγή και διανομές Διοίκηση πληροφοριακών συστημάτων (MIS) Μάνατζμεντ Εμπορικό δίκαιο Ορισμοί του Ηλεκτρονικού Εμπορίου Από τη σκοπιά των επικοινωνιών, το ΗΕ είναι η διανομή πληροφοριών, προϊόντων/υπηρεσιών ή πληρωμών μέσω τηλεφωνικών γραμμών, δικτύων υπολογιστών ή οποιουδήποτε άλλου ηλεκτρονικού μέσου. Από τη σκοπιά των επιχειρηματικών διαδικασιών, το ΗΕ είναι η εφαρμογή της πληροφορικής με στόχο την αυτοματοποίηση επιχειρησιακών συναλλαγών και ροών εργασίας. Από τη σκοπιά της εξυπηρέτησης, το ΗΕ είναι ένα εργαλείο το οποίο απευθύνεται στις απαιτήσεις των εταιρειών, καταναλωτών και μάνατζμεντ για να μειώσουν τα κόστη εξυπηρέτησης ενόσω βελτιώνουν την ποιότητα των προϊόντων και αυξάνουν την ταχύτητα και ποιότητα παροχής της υπηρεσίας. Το Ηλεκτρονικό Επιχειρείν (E-Business) αποτελεί έναν ευρύτερο ορισμό για το ΗΕ. Περιλαμβάνει εξυπηρέτηση πελατών, και αυτοματοποίηση των ενδοεπιχειρησιακών εργασιών. 13
Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Βελτίωση της λειτουργίας των επιχειρήσεων Μάρκετινγκ Βελτίωση στην προώθηση προϊόντων μέσα από άμεση και αμφίδρομη επικοινωνία με τους πελάτες Αναλυτικές πληροφορίες για προϊόντα μέσα από τη δημοσίευση οδηγών και καταλόγων Πλεονεκτήματα ηλεκτρονικής δημοσίευσης σε σχέση παραδοσιακά μέσα διαφήμισης: το περιεχόμενο μπορεί να είναι εξατομικευμένο και να καθορίζεται με βάση τις προτιμήσεις του πελάτη (αλληλενεργό περιεχόμενο) Οι πληροφορίες μπορούν να αλλάζουν συχνά και είναι διαθέσιμες όλο το 24- ωρο σε όλο τον πλανήτη, με την προϋπόθεση ότι ο πελάτης έχει πρόσβαση στο δίκτυο Πρόσβαση σε νέες αγορές Νέα, παγκοσμιοποιημένη αντίληψη: Προσέλκυση πελατών που μπορεί να κατοικούν σε άλλη ήπειρο! Δυνατότητα εμπορίας, υλικών αγαθών (βιβλία, CDs), προϊόντων που παραδίδονται μέσω του δικτύου (πληροφοριών, λογισμικού), υπηρεσιών (αεροπορικές εταιρίες, κρατήσεις δωματίων σε ξενοδοχεία) Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Βελτίωση της λειτουργίας των επιχειρήσεων Περιορισμός άμεσου κόστους Η χρήση ενός ψηφιακού δικτύου για τη δημοσίευση και τη μετάδοση πληροφοριών σε ηλεκτρονική μορφή μπορεί να μειώσει το κόστος σε σύγκριση με την επικοινωνία και δημοσίευση σε έντυπη μορφή Ε-mail αντί fax / τηλεφώνου Υποστήριξη πελατών σε 24ωρη βάση χωρίς ανάγκη λειτουργίας τηλεφωνικού κέντρου Παράδωση προϊόντων σε ηλεκτρονική μορφή Ταχύτερη παράδοση προϊόντων Ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας σε κλάδους που εξαρτώνται από την έγκαιρη παράδοση κρίσιμων πληροφοριών, π.χ. ΜΜΕ, χρηματιστηριακή αγορά π.χ. οι ηλεκτρονικές εφημερίδες μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένο περιεχόμενο (μόνο τις πληροφορίες για τις οποίες ενδιαφέρεται ένας συνδρομητής) 14
Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Βελτίωση της λειτουργίας των επιχειρήσεων Καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών 24ωρη βάση αυτοματοποίηση διαδικασίας απάντησης στις πιο συχνές και συνηθισμένες ερωτήσεις Η e-επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να αντλεί πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά των πελατών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση προϊόντων ή στην ανάπτυξη νέων Βελτίωση της δημόσιας εικόνας της επιχείρησης ιδιαίτερα όταν η επιχείρηση απευθύνεται σε πελάτες με ευνοϊκή στάση απέναντι στη νέα τεχνολογία Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Ευκαιρίες για μετασχηματισμό των επιχειρήσεων Εκμάθηση της νέας τεχνολογίας Η προσαρμοστικότητα στις νέες συνθήκες είναι παράγοντας-κλειδί για τη βιωσιμότητα κάθε επιχείρησης Η γρήγορη πρόοδος του ΗΕ θα υποχρεώσει πολλές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στη νέα τεχνολογία και να πειραματιστούν με τη χρήση νέων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών, αυξάνοντας την κερδοφορία τους Νέες σχέσεις με τους πελάτες Ο πελάτης αποκτάει πιο ενεργό ρόλο Τώρα η επιχείρηση μπορεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις επιθυμίες των πελατών, και να προσαρμόζει την παραγωγή ή τα αποθέματά της στις διακυμάνσεις της ζήτησης, τις οποίες πληροφορείται άμεσα από τις ερωτήσεις των πελατών μέσω του δικτύου. Πρόκειται για μια δραστηριότητα που προσθέτει αξία στο μάρκετινγκ της επιχείρησης 15
Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Αλλαγή προτύπων Οι παραπάνω βελτιώσεις αλλαγές μεμονωμένων δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης. Η αλλαγή προτύπων αποτελεί μια εντελώς διαφορετική κλίμακα αλλαγών, που οδηγούν σε νέα προϊόντα και νέες λειτουργικές δομές Νέες δυνατότητες στην ανάπτυξη προϊόντων Η ροή και επεξεργασία των πληροφοριών επιτρέπει τη σύλληψη νέων προϊόντων ή την εξειδίκευση υπαρχόντων προϊόντων Μαζική παραγωγή εξατομικευμένων προϊόντων Η δυνατότητα εμπλοκής του πελάτη από πολύ νωρίς (ακόμα και από τη φάση του σχεδιασμού προϊόντων) επιτρέπει την έγκαιρη προσαρμογή των υπαρχόντων προϊόντων και τη δημιουργία νέων προϊόντων σύμφωνα με τις ανάγκες των πελατών Νέα λειτουργικά μοντέλα Το ΗΕ μπορεί να οδηγήσει στην αναθεώρηση των μοντέλων που καθορίζουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες Δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο εφαρμόσιμο σε όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του ΗΕ Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου Χαμηλότερες τιμές προϊόντων Αποτέλεσμα του χαμηλότερου κόστους των συναλλαγών Το ΗΕ επιτρέπει την απλοποίηση και αυτοματοποίηση πολλών δραστηριοτήτων, ιδίως αυτών που αφορούν την επικοινωνία με πελάτες ή προμηθευτές. Ο συνολικός κύκλος από τη σχεδίαση του προϊόντος ως την παράδοση στον τελικό καταναλωτή απλοποιείται, η χρήση ενδιάμεσων (μεσαζόντων) καταργείται ή ενοποιείται και το κόστος παραγωγής και διάθεσης μειώνεται Αυξημένος ανταγωνισμός Το ΗΕ δεν γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα. Οι τοπικοί προμηθευτές παύουν να προστατεύονται από τη γεωγραφική απόσταση, με αποτέλεσμα αύξηση του ανταγωνισμού, που συμπιέζει τις τιμές Αυξημένη αγοραστική παραγωγικότητα Μειώνεται το κόστος και ο χρόνος για την επιλογή προμηθευτή-προϊόντος και τη λήψη της απόφασης αγοράς Αν ο αγοραστής είναι μια επιχείρηση που παράγει προστιθέμενη αξία, η αύξηση της αγοραστικής παραγωγικότητας μεταφράζεται άμεσα σε μείωση του κόστους των δικών της προϊόντων ή υπηρεσιών 16
Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου Καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών Η e-επιχείρηση διαθέτει τεράστιο όγκο πληροφοριών που διευκολύνει στρατηγικές αποφάσεις, π.χ. την ανάθεση μιας δραστηριότητας σε εξωτερικό προμηθευτή ή την εκτέλεσή της από την ίδια την επιχείρηση Καλύτερος έλεγχος αποθεμάτων Οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες κάνουν δυνατή τη στιγμιαία επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων μιας επιχείρησης και μεταξύ της επιχείρησης και των προμηθευτών της Η συνεχής παρακολούθηση των αποθεμάτων από το σύστημα μηχανογράφησης επιτρέπει την πραγματοποίηση προβλέψεων για το επίπεδο των αναγκών της επιχείρησης στο άμεσο μέλλον Δυνατότητα σύνδεσης των συστημάτων της επιχείρησης με εκείνα του προμηθευτή, ώστε ο προμηθευτής να χρησιμοποιεί τις προβλέψεις για τον έλεγχο των δικών του αποθεμάτων και να καλύπτει έγκαιρα τις ανάγκες της επιχείρησης Πως οι επιχειρήσεις αξιολογούν τα οφέλη του ΗΕ 17
Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Οφέλη για τον καταναλωτή Επιτρέπει στους πελάτες να κάνουν οποιαδήποτε συναλλαγή 24 ώρες το 24ωρο, από σχεδόν οποιαδήποτε τοποθεσία και από οποιοδήποτε μέσο Δίνει στους πελάτες περισσότερες επιλογές Παρέχει στους πελάτες φθηνότερα προϊόντα και υπηρεσίες επιτρέποντάς τους να ψωνίζουν από πολλά μέρη και να κάνουν γρήγορες συγκρίσεις Ταχεία αποστολή προϊόντων και υπηρεσιών σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά στα ψηφιοποιημένα προϊόντα (π.χ. αγορά λογισμικού) Οι πελάτες μπορούν να λάβουν σχετικές και λεπτομερείς πληροφορίες σε δευτερόλεπτα, κι όχι σε μέρες ή εβδομάδες Δυνατότητα συμμετοχή σε εικονικές δημοπρασίες (virtual auctions) Το HE διευκολύνει τον ανταγωνισμό κάτι που οδηγεί σε μείωση του κόστους αγοράς Πλεονεκτήματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου: Οφέλη για την κοινωνία Επιτρέπει σε περισσότερα άτομα να ταξιδεύουν λιγότερο για τα ψώνια τους, με αποτέλεσμα λιγότερη κίνηση στους δρόμους και ρύπανση της ατμόσφαιρας Επιτρέπει σε κάποια εμπορεύματα να πωλούνται σε χαμηλότερες τιμές, ωφελώντας μειονεκτικές ομάδες ατόμων Επιτρέπει σε ανθρώπους στον Τρίτο Κόσμο και σε απομακρυσμένες περιοχές να απολαμβάνουν προϊόντα στα οποία διαφορετικά δεν θα είχαν πρόσβαση Βελτιώνει το πρόσωπο των δημόσιων υπηρεσιών του κράτους διευκολύνει και βελτιώνει την ποιότητα των συναλλαγών για τον πολίτη, βλάπτει σοβαρά τις ουρές!!! 18
Φραγμοί στο ΗΕ: Τεχνικοί περιορισμοί Έλλειψη ικανοποιητικής ασφάλειας, αξιοπιστίας, προτύπων, και πρωτοκόλλων επικοινωνίας των συστημάτων Ανεπαρκές εύρος ζώνης τηλεπικοινωνιών Αργές συνδέσεις υποψήφιων πελετών Τα εργαλεία ανάπτυξης λογισμικού ακόμα αναπτύσσονται και αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς Δυσκολίες στην ενοποίηση του λογισμικού ΗΕ με υπάρχουσες εφαρμογές και βάσεις δεδομένων οι επιχειρήσεις διατηρούν ήδη ΒΔ με πολύτιμα δεδομένα τα οποία πρέπει να «μεταφερθούν» στα νέα ολοκληρωμένα συστήματα ΗΕ Η ανάγκη για ειδικούς και ισχυρούς εξυπηρετητές διαδικτύου που θα υποστηρίξουν την παράλληλη εξυπηρέτηση μεγάλου αριθμού πελατών Πιθανά προβλήματα διαλειτουργικότητας (interoperability), που σημαίνει ότι κάποια προγράμματα λογισμικού ΗΕ δεν είναι συμβατά με κάποια υλικά ή κάποια λειτουργικά συστήματα (π.χ. αν τρέχω λειτουργικό σύστημα Windows θα πρέπει να επιλέξω συγκεκριμένο web server software) Φραγμοί στο ΗΕ: Μη τεχνικοί περιορισμοί Κόστος και ρίσκο ανταποδοτικότητας της επένδυσης Το κόστος ανάπτυξης υπηρεσιών ΗΕ μπορεί να είναι πολύ υψηλό, και λάθη που οφείλονται στην έλλειψη εμπειρίας μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για εξωτερική ανάθεση (outsourcing), άλλα το πώς και σε ποιόν δεν είναι απλό ζήτημα. Επίσης, για να αξιολογήσει κανείς το σύστημα πρέπει να αντιμετωπίσει μη χειροπιαστά πλεονεκτήματα τα οποία είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν Δυσπιστία σε θέματα Ασφάλειας Μεγάλο ποσοστό των χρηστών δεν εμπιστεύεται το Δίκτυο ως μέσο πληρωμής Η αγοραπωλησίες μέσω του Web πραγματοποιούνται με τη χρήση πιστωτικής κάρτας και ακόμα δεν είναι ασφαλές να εισάγουμε τον αριθμό μας στο δίκτυο εξασφαλίζοντας πως κανένας δεν θα τον μάθει. Οποιοσδήποτε μεταφέρει δεδομένα της πιστωτικής του κάρτας στο Δίκτυο δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την ταυτότητα του Ηλεκτρονικού πωλητή, ενώ από την άλλη πλευρά ούτε ο πωλητής μπορεί να γνωρίζει την ταυτότητα του καταναλωτή. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί σε εκείνον που πληρώνει ότι ο αριθμός της κάρτας του δεν θα καταλήξει κάπου στο internet για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια για «κακούς» σκοπούς 19
Φραγμοί στο ΗΕ: Μη τεχνικοί περιορισμοί Έλλειψη εμπιστοσύνης και αντίσταση χρηστών Οι πελάτες είναι δύσκολα εμπιστεύονται έναν άγνωστο απρόσωπο πωλητή, μη χειρόγραφες συναλλαγές, ηλεκτρονικό χρήμα ή έναν εικονικό ενδιάμεσο Τα νομικά ζητήματα σε Εθνικό και Διεθνές επίπεδο Υπάρχει ένας αριθμός από ζητήματα που αφορούν τις συναλλαγές μέσω του Δικτύου: εγκυρότητα των ηλεκτρονικών υπογραφών, νομιμότητα ενός ηλεκτρονικού συμβολαίου, κίνδυνοι, παραβιάσεις trademark και δικαιωμάτων Πολλές χώρες, όπως και η Ελλάδα, δεν έχει προλάβει να θέσει νομοθετικό πλαίσιο που να καλύπτει τις συναλλαγές μέσα από το διαδίκτυο. Επίσης σε κάθε χώρα υπάρχει διαφορετική νομοθεσία που διέπει τις εμπορικές συναλλαγές με αποτέλεσμα να είναι αναγκαίες διακρατικές συμφωνίες για την διενέργεια διεθνών αγοροπωλησιών Μια πρώτη κατηγοριοποίηση: Καθαρό και Μερικό ΗΕ Χαρακτηρισμός ανάλογα με τρεις παραμέτρους: Βαθμός εικονικότητας - ψηφιακοποίησης του προϊόντος (ή υπηρεσίας) που πωλείται της διαδικασίας του τρόπου διανομής (του ενδιάμεσου) Στο παραδοσιακό εμπόριο και οι τρεις διαστάσεις είναι φυσικές Στην πώληση φυσικών προϊόντων (π.χ. CDs, Βιβλίων, Η/Υ) το ΗΕ δεν είναι καθαρό (η διανομή γίνεται με φυσικό/παραδοσιακό τρόπο, π.χ. ταχυδρομείο) Στην πώληση «άυλων» προϊντων (Λογισμικό, μουσική, ταινίες) μπορεί να είναι καθαρό ΗΕ 20
Καθαρό και Μερικό ΗΕ Ψηφιακή Διανομή Φυσική Διανομή Είδος Διανομής Καθαρό ΗΕ Παραδοσιακό Εμπόριο Φυσικό Προϊόν Είδος προϊόντος Ψηφιακό Προϊόν Πηγή: Choi et al, The economics of Electronic Commerce (1997) Πλαίσιο εργασίας για το ΗΕ 21
Ηλεκτρονικές αγορές: ένα απλό μοντέλο 22
Κατηγορίες εφαρμογών ΗΕ Επιχείρηση προς Καταναλωτή (Business to Consumer B2C) Περιλαμβάνει τις πωλήσεις από επιχείρηση (π.χ. ηλεκτρονικό κατάστημα) προς καταναλωτές Επιχείρηση προς Επιχείρηση (Business to Business B2B) Περιλαμβάνει την συνδιαλλαγή μεταξύ επιχειρήσεων, χωρίς να περιοριζόμαστε στα στενά όρια των καθαρά εμπορικών συναλλαγών. Σ αυτή την κατηγορία εντάσσονται και λειτουργίες όπως διαχείριση προμηθειών, έλεγχος αποθήκης Business to Consumer B2C: e-shop 23
Business to Consumer B2C: e-shop Business to Consumer B2C: e-shop 24
Business to Consumer B2C: e-banking Κατηγορίες εφαρμογών ΗΕ Δημόσιοι Φορείς προς το Κοινό Περιλαμβάνει τη δυνατότητα πληροφόρησης, ανταλλαγής πληροφοριών και διεκπεραίωσης λειτουργιών μεταξύ δημοσίων φορέων και των πολιτών. Οι πολίτες (επιχειρηματίες ή μη) χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για να πληροφορηθούν και να φέρουν σε πέρας γραφειοκρατικές διαδικασίες Χωρίζεται σε 2 υποκατηγορίες: Δημόσιος φορέας προς επιχείριση (Government-to-Business, G2B) Φορολογία, προμήθειες δημοσίων έργων εισαγωγές / εξαγωγές μέσω τελωνείων,... Δημόσιος φορέας προς πολίτη (Government-to-Citizen, G2C) Ολοκλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων, προμήθεια πιστοποιητικών και βεβαιώσεων, π.χ. «παραγγελία» πιστοποιητικού γέννησης 25
Government-to-Citizen, G2C: IKA Government-to-Citizen, G2C: Δίκτυο Taxis 26
Κατηγορίες εφαρμογών ΗΕ Καταναλωτής με καταναλωτή (Consumer-to- consumer, C2C) π.χ. διαφήμιση προσωπικών υπηρεσιών στο internet, ηλεκτρονικός πλειστηριασμός, μικρές αγγελίες, κ.α. Kαταναλωτές με Επιχειρήσεις (Consumer -to - Business, C2Β) περιλαμβάνει άτομα που πωλούν προϊόντα ή υπηρεσίες σε οργανισμούς. Οι οργανισμοί που ψάχνουν πωλητές αλληλεπιδρούν με αυτούς και ολοκληρώνουν την συναλλαγή Ενδο-επιχειρηματικές συναλλαγές (Intrabusiness, Businesstο-Employees, B2E) περιλαμβάνονται όλες οι εσωτερικές δραστηριότητες ενός οργανισμού που συνήθως γίνονται σε Intranets / Extranets (ιδιόκτητα επιχειρησιακά δίκτυα) και περιλαμβάνουν ανταλλαγές αγαθών, υπηρεσιών και πληροφοριών, π.χ. πώληση εταιρικών αγαθών σε υπαλλήλους, on line εκπαίδευση Βασικές έννοιες Peer to-peer Η τεχνολογία επιτρέπει τον διαμοιρασμό των δεδομένων και της υπολογιστικής ισχύος μεταξύ διαφορετικών (ισότιμων) Η/Υ. π.χ. για διαμοίραση μουσικών αρχείων (Napster, Gnutella, ) Μobile Commerce (M-commerce) οι συναλλαγές και οι δραστηριότητες γίνονται ολικά ή μερικά σε ασύρματο περιβάλλον π.χ. Τραπεζικές συναλλαγές μέσω κινητών τηλεφώνων Location-based commerce (L-commerce) Συναλλαγές M-commerce που απευθύνονται σε άτομα που βρίσκονται σε συγκεκριμένες τοποθεσίας σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, π.χ. προσφορά ταχύρυθμων μαθημάτων της Ιαπωνικής γλώσσας στο PDA μου μόλις προσγειωθώ στο Τόκιο 27
Βασικές έννοιες Μη επιχειρηματικό ΗΕ π.χ. μη κερδοσκοπικός οργανισμός, θρησκευτικές και κοινωνικές οργανώσεις χρησιμοποιούν διαφόρους τύπους ΗΕ για να μειώσουν τα έξοδά τους (π.χ. να βελτιώσουν τις αγορές τους) ή για να βελτιώσουν τις λειτουργίες και την εξυπηρέτηση των πελατών τους Collaborative Commerce (c-commerce) άτομα ή ομάδες επικοινωνούν ή συνεργάζονται on-line π.χ. συνεργάζονται για να πραγματοποιήσουν μια κοινή αγορά E-Learning On-Line, εξ αποστάσεως εκπαίδευση Open Universities (Ανοικτά Πανεπιστήμια) Πολλές εταιρίες δραστηριοποιούνται στην προσφορά / πώληση online εξειδικευμένων μαθημάτων σε μια ποικιλία θεμάτων, μπορεί ακόμα να προσφέρουν και on-line πτυχία σε όσους παρακολουθήσουν με επιτυχία μια σειρά μαθημάτων 28
Ανάπτυξη ΗΕ (κερδοφορία) Εκτιμώμενη κερδοφορία ΗΕ (2003): $176 (δις) (από πελάτες και επιχειρήσεις Εκτιμώμενη κερδοφορία ΗΕ (2008): $1.2 (τρις), σχεδόν ίσο με το ΑΕΠ της Μεγ. Βρετανίας Χρειάστηκαν 1000 χρόνια για τη Μεγ. Βρετανία να φτάσει σε αυτό το ύψος ΑΕΠ, μόνο 10 χρόνια για το ΗΕ!!! Ανάπτυξη ΗΕ (κερδοφορία) Το φαινόμενο του παγόβουνου Το ορατό μέρος παραλληλίζεται με business-to-consumer (B2C) ΗΕ Κάτω από την επιφάνεια υπάρχει το business-to-business (B2B) ΗΕ (σχεδόν το 70% της συνολικής κερδοφορίας 29
Ανάπτυξη ΗΕ: Δυτική Ευρώπη & Η.Π.Α. Διείσδυση των ηλεκτρονικών αγορών στην ΕΕ 30
Συμπεριφορά e-καταναλωτών (Καναδάς) Φραγμοί στο ΗΕ: έρευνα ανάμεσα στους καταναλωτές 31
Συμπεριφορά καταναλωτών ως προς το ΗΕ 32