ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: A ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ημερομηνία: Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες «Γλώσσα - νέοι - ξενομανία» Το επίπεδο της γλωσσικής έκφρασης των νέων, συναρτάται, αφενός μεν προς τα γενικότερα ενδιαφέροντα τους, αφετέρου δε προς την ίδια την αντίληψη και γνώση που έχουν για τη γλώσσα μας. Χωρίς να γενικεύουμε, όπως λαθεμένα νομίζω συμβαίνει συχνά, η έλλειψη ευαισθησίας, γνώσης, αγάπης, άρα και ενδιαφέροντος για τη γλώσσα, που παρατηρείται σε πολλούς νέους μας -όχι σε όλους, το επαναλαμβάνω-, είναι φυσικό να παράγει και χαμηλής ποιότητας γλώσσα. Θέλω να τονίσω ωστόσο δύο πλευρές αυτού του θέματος: Πρώτον, δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση ανάμεσα στη γενικότερη χρήση της γλώσσας από τους νέους και στον κώδικα που χρησιμοποιούν πολλοί από τους νέους σε ορισμένες μορφές της επικοινωνίας τους. Η «φοιτητική αργκό» λ.χ. ή η «αργκό των μηχανόβιων» είναι ειδικοί κώδικες επικοινωνίας που δεν μπορούμε να τις εκλαμβάνουμε ως μέτρο κρίσεως της γλωσσικής ικανότητας των νέων, αφού οι ίδιοι σε άλλες μορφές επικοινωνίας τους εμφανίζουν άλλη μορφή γλώσσας, πολύ διαφορετική και πολύ καλύτερη. Το πρόβλημα με τη γλώσσα των νέων είναι άλλο: Πόσο καλά, σε έκταση και σε βάθος, διδάσκονται την ελληνική γλώσσα στο σχολείο; Πόσο έχουν ασκηθεί στη χρήση της (στη σύνταξη διαφόρων τύπων κειμένων); Και συγχρόνως ποια είναι τα ακούσματα και τα διαβάσματα τους στη γλώσσα; Γιατί, βεβαίως, η γνώση και η χρήση της γλώσσας είναι απόρροια της γλωσσικής εμπειρίας μας (διαβάσματα - ακούσματα) και του βαθμού συνειδητοποίησης των μηχανισμών λειτουργίας της (διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο). Η βαθύτερη και δημιουργική χρήση της γλώσσας κατευθύνεται και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό πάνω σ' αυτά που ονομάζουμε πρότυπα γλώσσας, και φυσικά τα γλωσσικά πρότυπα κάθε εθνικής γλώσσας είναι τα κείμενα των μεγάλων λογοτεχνών της και, για γλώσσες όπως η δικιά μας με διάρκεια και συνέχεια, πρότυπα γλώσσας είναι επίσης και τα μεγάλα παλιότερα κείμενα μας. Η γλωσσική συγκρότηση του Έλληνα, το πιστεύω ακράδαντα, θα είναι λειψή και ρηχή αν παράλληλα προς τα μεγάλα νεότερα κείμενα, το Σολωμό και τον Παλαμά, τον Κάλβο και τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη και τον Μυριβήλη, το Σεφέρη και τον Ελύτη, και τόσους άλλους, δεν διαβάσει Ροΐδη και Παπαδιαμάντη, αλλά και Ερωτόκριτο και δημοτική ποίηση και Ρωμανό το Μελωδό και Καινή Διαθήκη και ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 3
Λουκιανό και Ξενοφώντα και Πλάτωνα και Σοφοκλή και Θουκυδίδη και Όμηρο - για να μείνω σε μερικά μόνο από τα μεγάλα μας κείμενα. Κι αυτό γιατί κανένας σοβαρός μελετητής της γλώσσας μας λαμβάνοντας υπόψη τις περιπέτειες της ελληνικής γλώσσας και τα αλλεπάλληλα επιστροφικά της κινήματα (αττικισμό. αρχαϊσμό, καθαρεύουσα), δεν μπορεί πειστικά και ρεαλιστικά να ισχυριστεί ότι η δημιουργική χρήση και κατανόηση της ελληνικής γλώσσας μπορεί να στηριχθεί μόνο σε μια επιφανειακή πρόσκτηση της σύγχρονης «καθοσιώσεως» τη χρήση μιας ξένης λέξης ή να καταλαμβανόμαστε από οίστρο γλωσσικής ξενηλασίας, υπάρχει μεγάλη απόσταση. Γ. Μπαμπινιώτης Β.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Ποιο είναι το βασικότερο πρόβλημα που εντοπίζει ο συγγραφέας αναφορικά με τη χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους νέους; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 50 70 λέξεων. Μονάδες 10 A2. Ποια είναι σύμφωνα με τον συγγραφέα τα γλωσσικά πρότυπα που οφείλει να επιδεικνύει κάθε εθνική γλώσσα; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 50 70. Β1α. Να βρείτε τη δομή της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. Μονάδες 10 Μονάδες 3 Β1β. Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. Μονάδες 4 Β2α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις της πρώτης παραγράφου του κειμένου: συναρτάται, αντίληψη, γνώση, νομίζω, παρατηρείται, φυσικό, χαμηλής. Μονάδες 5 Β2β. Να γράψετε μια αντίθετη λέξη για καθεμιά από τις επιτονισμένες λέξεις της παραγράφου του κειμένου: γενικότερη, ικανότητας, διαφορετική, καλύτερη, γνώση, εμπειρίας. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 3
Μονάδες 5 Β3α. Να δημιουργήσετε μια πρόταση με την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις που να φαίνεται η σημασία τους: γλώσσα, επικοινωνία, ενδιαφέροντα, πρόβλημα, κατανόηση. Μονάδες 4 Β3β. Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους και με το δεύτερο συνθετικό να δημιουργήσετε μια νέα σύνθετη λέξη: εκλαμβάνουμε, συγχρόνως, κατευθύνεται, λογοτεχνών, απόσταση. Μονάδες 6 Γ. Σε άρθρο που θα δημοσιεύει στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναπτύξετε τις απόψεις σας για τους παράγοντες που ευθύνονται για τη μη άρτια χρήση της γλώσσας από τους νέους, καθώς και για τις συνέπειες της γλωσσικής υποβάθμισης στη ζωή μας. (300-400 λέξεις). Μονάδες 40 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 3 ΑΠΟ 3
ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: A ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ημερομηνία: Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου το βασικότερο πρόβλημα που αφορά τη χρήση της γλώσσας από τους σημερινούς νέους σχετίζεται με το βαθμό της ορθής και επαρκούς διδασκαλίας της. Το πρόβλημα δε στρέφεται τόσο γύρω από την περιστασιακά παραλλαγμένη χρήση της ελληνικής γλώσσας, αλλά γύρω από την άσκηση και εμπειρία τους σε διαβάσματα και ακούσματα, που αποδίδουν την ορθή γραμματική και συντακτική της δομή. Επομένως, προβληματίζεται αναφορικά με τη βαθύτερη συνειδητοποίηση των μηχανισμών της λειτουργίας της γλώσσας. A2. Η βαθύτερη και πιο δημιουργική αξιοποίηση της γλώσσας σχετίζεται άμεσα με τα γλωσσικά πρότυπα που έχει να επιδείξει μια εθνική κοινότητα. Τέτοια είναι τα κείμενα των μεγάλων λογοτεχνών, σύγχρονων και παλαιότερων που άντεξαν στο χρόνο και εξακολουθούν να συναρπάζουν γλωσσικά με τη διαχρονικότητά τους. Μέσα από αυτά μπορεί κανείς να διακρίνει το ταξίδι και τις περιπέτειες της γλώσσας και να την κατανοήσει σε βάθος αποφεύγοντας τις επιφανειακές προσεγγίσεις. Β1α. Τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου του κειμένου είναι τα ακόλουθα: Θεματική περίοδος: Θέλω να τονίσω ωστόσο δύο πλευρές αυτού του θέματος. Λεπτομέρειες: Πρώτον, δεν πρέπει τα διαβάσματα τους στη γλώσσα; Κατακλείδα: Γιατί, βεβαίως στο σχολείο). Β1β. Παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας είναι τα ακόλουθα: α. «Πόσο καλά, σε έκταση και σε βάθος, διδάσκονται την ελληνική γλώσσα στο σχολείο;» ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 4
β. «Η βαθύτερη και δημιουργική χρήση της γλώσσας κατευθύνεται και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό πάνω σ' αυτά που ονομάζουμε πρότυπα γλώσσας,» γ. «Η γλωσσική συγκρότηση του Έλληνα, το πιστεύω ακράδαντα, θα είναι λειψή και ρηχή» δ. «.λαμβάνοντας υπόψη τις περιπέτειες της ελληνικής γλώσσας.» Β2α. συναρτάται = συνδέεται αντίληψη = κατανόηση γνώση = μάθηση νομίζω = θεωρώ, πιστεύω παρατηρείται = εντοπίζεται φυσικό = λογικό χαμηλής = μειωμένης Β2β. γενικότερη : ειδικότερη ικανότητας : ανικανότητας διαφορετική : όμοια καλύτερη : χειρότερη γνώση : άγνοια εμπειρίας : απειρίας Β3α. Η γλώσσα είναι ο σημαντικότερος κώδικας επικοινωνίας των ανθρώπων και αναπόσπαστο στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας. Το σχολείο πέρα από γνώσεις που παρέχει βοηθά τους νέους να ενισχύσουν και την επικοινωνία τους με τους άλλους ανθρώπους. Ο ελεύθερος χρόνος θα πρέπει να αξιοποιείται δημιουργικά ανάλογα με τα ενδιαφέροντα κάθε ανθρώπου. Η ανεργία αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα που απασχολεί κυρίως τις κοινωνίες της κρίσης. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 4
Οι γονείς χρειάζεται να στηρίζουν τα παιδιά τους και να δείχνουν κατανόηση στις επιθυμίες και τα προβλήματά τους. Β3β. εκλαμβάνουμε = εκ + λαμβάνουμε: κατάληψη συγχρόνως = συν + χρόνος: χρονοτριβή κατευθύνεται = κατά + ευθύνεται: υπευθυνότητα λογοτεχνών = λόγος + τέχνη: τεχνολογία απόσταση = από + στάση: διάσταση Γ. Τίτλος: Η γλώσσα των νέων: ανανέωση ή κίνδυνος; Πρόλογος: Η γλώσσα αποτελεί τον βασικότερο κώδικα επικοινωνίας των ανθρώπων. Ειδικότερα, για τα μέλη μιας ομόγλωσσης κοινότητας είναι το σημαντικότερο στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας και γι αυτό οφείλουν να τη συντηρούν και παράλληλα να την ανανεώνουν. Δυστυχώς, όμως, πολλοί υποστηρίζουν ότι στις μέρες μας η μητρική μας γλώσσα έχει υποστεί αλλοιώσεις, που οφείλονται κυρίως στην παραποιημένη χρήση της από τους νέους εξαιτίας της άγνοιας και της απειρίας τους. Κύριο Θέμα Παράγοντες γλωσσικής υποβάθμισης 1.Οι φορείς της εκπαίδευσης : Οι γονείς δεν ενδιαφέρονται για τη γλωσσική αγωγή των παιδιών τους από τη νεαρή ηλικία. Το σχολείο δεν αφιερώνει τον απαιτούμενο χρόνο και δεν εφαρμόζει τις κατάλληλες μεθόδους για τη διδασκαλία της γλώσσας, περιορίζει την κριτική σκέψη των μαθητών με τη μηχανιστική μάθηση, δεν προάγει τον διάλογο. 2.Τα Μ.Μ.Ε. (τηλεόραση, τύπος, ραδιόφωνο) Ακρωτηριάζουν τη γλώσσα με τη χρήση συνθηματικού λεξιλογίου. Ο λόγος λειτουργεί συμπληρωματικά στον ήχο και την εικόνα. Προβάλλουν χαμηλής ποιότητας προγράμματα που δεν εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο και δεν οξύνουν τη φαντασία. Καλύπτουν τον ελεύθερο χρόνο και δεν επιτρέπουν πιο δημιουργικές δραστηριότητες. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 3 ΑΠΟ 4
3.Η απομάκρυνση του σύγχρονου ανθρώπου από το βιβλίο και η κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου σε μορφές νόθας ψυχαγωγίας, που δεν ευνοούν την επικοινωνία και την ανάπτυξη διαλόγου. 4.Η γενικότερη κρίση της εποχής μας: Οι σχέσεις των ανθρώπων είναι επιφανειακές και η γλώσσα περιορίζεται στο πλαίσιο μια τυπικής επικοινωνίας. Ο παραγκωνισμός των παραδοσιακών αξιών και της παράδοσης και η προσήλωση στα υλικά αγαθά. Η πολιτιστική αλλοτρίωση και παρακμή Συνέπειες της γλωσσικής υποβάθμισης Υποβάθμιση πνευματικού επιπέδου, στασιμότητα ή και οπισθοδρόμηση επιστημών, τεχνών και γραμμάτων, αδυναμία διαφύλαξης και μετάδοσης αποκτημένων γνώσεων στους μεταγενέστερους. Αδυναμία ομαλής κοινωνικοποίησης εξαιτίας δυσκολιών στη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς απουσιάζει ο διάλογος και δυσχεραίνεται η συνεργασία και η ανταλλαγή απόψεων. Κίνδυνος χειραγώγησης των πολιτών, οι οποίοι καθίστανται παθητικοί δέκτες των εξελίξεων αφού αδυνατούν να συλλάβουν τα βαθύτερα νοήματα. Εσωστρέφεια, μοναξιά, ψυχική απομόνωση καθώς ο άνθρωπος αδυνατεί να εκφράσει τους προβληματισμούς του και να μετριάσει τα άγχη και τις ανησυχίες του. Επίλογος : Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι η γλώσσα σήμερα δεν παρουσιάζει την καλύτερή της εικόνα. Υπεύθυνοι, όμως, δεν είναι τόσο οι νέοι όσο οι φορείς κοινωνικοποίησης που επιδρούν σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς τους. Χρειάζεται, επομένως, ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα από όλους, ώστε η γλώσσα να ξανακερδίσει τη δύναμη και την αίγλη που της αξίζει ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 4 ΑΠΟ 4