ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ
Τα περισσότερα χρόνια η παραγωγή σε μια χώρα αυξάνεται και επομένως οι περισσότεροι κάτοικοι απολαμβάνουν ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Ποιοι παράγοντες οδηγούν αυτή τη μακροχρόνια μεγέθυνση;
Σε κάποια χρόνια η οικονομία πέφτει σε ύφεση, δηλαδή η φυσιολογική μεγέθυνση της παραγωγής μιας χώρας διακόπτεται, η ανεργία αυξάνεται και το πραγματικό ΑΕΠ και τα άλλα μεγέθη του εισοδήματος μειώνονται για τουλάχιστον δύο διαδοχικά τρίμηνα. Ποια η διαφορά της οικονομικής ύφεσης από την οικονομική κρίση;
Ονομάστε δύο μακροοικονομικές μεταβλητές που μειώνονται και μια που αυξάνεται, κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης και περιγράψτε τις επιχειρηματικές αποφάσεις.
Στην οικονομική ύφεση η εθνική επένδυση (Ι) μεταβάλλεται περισσότερο, σε σχέση με τις εθνικές καταναλωτικές δαπάνες (C). Γιατί; Ποια κατηγορία καταναλωτικών δαπανών μειώνεται περισσότερο: σε διαρκή, σε μη διαρκή αγαθά ή σε υπηρεσίες;
Είναι προβλέψιμες οι οικονομικές διακυμάνσεις (οικονομικοί κύκλοι -business cycles);
Πως εξηγούνται οι οικονομικές διακυμάνσεις; Σύμφωνα με την κλασσική μακροοικονομική θεωρία η προσφορά χρήματος επηρεάζει τις ονομαστικές, αλλά όχι τις πραγματικές μεταβλητές (κλασική διχοτόμηση ή νομισματική ουδετερότητα). Όταν μελετάμε ετήσιες μεταβολές στην οικονομία, η νομισματική ουδετερότητα δεν ισχύει. Μεταβολές στην προσφορά χρήματος μπορούν προσωρινά να απομακρύνουν την παραγωγή από τη μακροχρόνια τάση της.
Θεωρητικό υπόδειγμα εξήγησης οικονομικών διακυμάνσεων: Υπόδειγμα Συνολικής Ζήτησης και Συνολικής Προσφοράς (model of aggregate demand and aggregate supply)
Συνολική ζήτηση και Συνολική προσφορά Επίπεδο τιµών Συνολική προσφορά Επίπεδο τιµών ισορροπίας Συνολική ζήτηση 0 Παραγωγή (= προϊόν) ισορροπίας Ποσότητα προϊόντος
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ Aggregate Demand
Συνολική ζήτηση Συνολική ζήτηση: η συνολική ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών, την οποία σχεδιάζουν να αγοράσουν τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις, οι αγοραστές του εξωτερικού και η Κυβέρνηση, στα διάφορα επίπεδα τιμών Y = C + I + G + NX
Επίπεδο τιμών: μέσος όρος όλων των τιμών της οικονομίας (μετράται μέσω αριθμοδεικτών) Πραγματικό ΑΕΠ: το εθνικό εισόδημα χωρίς μεταβαλλόμενα επίπεδα πληθωρισμού Συρρίκνωση και επέκταση της συνολικής ζήτησης: η κίνηση πάνω στην καμπύλη ζήτησης, ως αποτέλεσμα μιας μεταβολής του μέσου επιπέδου τιμών και μόνο (σε δεδομένη ποσότητα χρήματος)
Αναπαραστήστε γραφικά την καμπύλη συνολικής ζήτησης (aggregate demand) μιας οικονομίας. Η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση επειδή είναι το οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπυλών ζήτησης για αγαθά. Είναι ορθή αυτή η άποψη; Ποιες θεωρίες αποδεικνύουν ότι η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση;
Θεωρίες που αποδεικνύουν ότι η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση (διαφορετικές αλλά αλληλένδετες) Αποτέλεσμα πλούτου του Pigou (Pigou swealth effect). Αύξηση επιπέδου τιμών (P). Μείωση του πραγματικού εισοδήματος γιατί το χρήμα έχει μικρότερη αξία και άρα μείωση της αγοραστικής δύναμης Μείωση της ζητούμενης ποσότητας καταναλωτικών αγαθών( C). Μείωση επιπέδου τιμών (P). Αύξηση του πραγματικού εισοδήματος γιατί το χρήμα έχει μεγαλύτερη αξία και άρα αύξηση της αγοραστικής δύναμης Αύξηση της ζητούμενης ποσότητας καταναλωτικών αγαθών( C).
Θεωρίες που αποδεικνύουν ότι η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση (διαφορετικές αλλά αλληλένδετες) Αποτέλεσμα επιτοκίου του Keynes (Keynes s interest-rate effect). Αύξηση επιπέδου τιμών (P). Αύξηση της ζήτησης χρήματος για συναλλαγές (μείωση ζήτησης για έντοκα περιουσιακά στοιχεία) και άρα αύξηση του επιτοκίου Αναβολή επενδυτικών σχεδίων και άρα μείωση της ζητούμενης ποσότητας επενδυτικών αγαθών( I). Μείωση επιπέδου τιμών (P). Μείωση της ζήτησης χρήματος για συναλλαγές (αύξηση ζήτησης για έντοκα περιουσιακά στοιχεία) και άρα μείωση του επιτοκίου Ενθάρρυνση υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων και άρα αύξηση ης ζητούμενης ποσότητας επενδυτικών αγαθών( I).
Θεωρίες που αποδεικνύουν ότι η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση (διαφορετικές αλλά αλληλένδετες) Αποτέλεσμα συναλλαγματικής ισοτιμίας (Mundel-Flemming s real exchange-rate effect). Αύξηση επιπέδου τιμών (P). Αυξάνει το επιτόκιο και δελεάζει για κεφαλαιακές τοποθετήσεις, επομένως αύξηση της ζήτησης του εγχωρίου νομίσματος στην αγορά συναλλάγματος και άρα ανατίμησή του, δηλαδή κάθε μονάδα αγοράζει περισσότερο συνάλλαγμα και περισσότερα εισαγόμενα αγαθά, σε σχέση με τα εγχώρια (αύξηση της πραγματικής ισοτιμίας) Μείωση των NCO και NX. Πχ: Υψηλά ευρωπαϊκά επιτόκια ισχυροποιούν το και μειώνεται η ζήτηση αγαθών της Ε.Ε. Μείωση επιπέδου τιμών (P). Μειώνει το επιτόκιο και ενθαρρύνει για κεφαλαιακές τοποθετήσεις μεγαλύτερης απόδοσης στο εξωτερικό, επομένως αύξηση της προσφοράς εγχωρίου νομίσματος στην αγορά συναλλάγματος και άρα υποτίμησή του, δηλαδή κάθε μονάδα αγοράζει λιγότερο συνάλλαγμα και εισαγόμενα αγαθά, σε σχέση με τα εγχώρια (μείωση της πραγματικής ισοτιμίας) Αύξηση των NCO και NX. Πχ: Χαμηλά ευρωπαϊκά επιτόκια εξασθενούν το και αυξάνεται η ζήτηση αγαθών της Ε.Ε.
Επίπεδο τιµών P P 2 1. Μια µείωση στο επίπεδο τιµών Συνολική ζήτηση 0 Y Y 2 2. αυξάνει την ζητούµενη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών. Ποσότητα προϊόντος
Αυξήσεις και μειώσεις της συνολικής ζήτησης: Όταν ολόκληρη η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται, τότε κάτι άλλο, και όχι το μέσο επίπεδο τιμών την έχει προκαλέσει.
Από την C Οι άνθρωποι μεταβάλουν την καταναλωτική τους συμπεριφορά ζητώντας περισσότερα (λιγότερα) αγαθά σε κάθε επίπεδο τιμών(p), άρα η καμπύλη συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά(αριστερά): - ανταποκρινόμενοι σε μια αλλαγή που τους κάνει πλουσιότερους (φτωχότερους), πχ. από άνοδο του χρηματιστηρίου (από αύξηση του επιπέδου φορολογίας) ή/και - λόγω μείωσης (αύξησης) της αβεβαιότητας του μέλλοντος, πχ. από αύξηση (μείωση) των αναμενόμενων επιδομάτων σύνταξης.
Από την I Οι επιχειρήσεις μεταβάλουν τα επενδυτικά τους σχέδια ζητώντας περισσότερα (λιγότερα) επενδυτικά αγαθά σε κάθε επίπεδο τιμών (P), άρα η καμπύλη συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά(αριστερά): - ανταποκρινόμενες σε πτώσεις (ανόδους) των επιτοκίων δανεισμού [από αύξηση (μείωση) της ποσότητας χρήματος] ή/και - λόγω αισιοδοξίας (απαισιοδοξίας) για τις μελλοντικές επιχειρηματικές συνθήκες [από ευοίωνες (δυσοίωνες) προβλέψεις για τη ζήτηση, από μείωση (αύξηση) των επιχειρηματιών φόρων, από ενισχυτικές (εγκατάλειψη) κρατικές επενδυτικές πολιτικές].
Από τις G Οι κυβερνήσεις μεταβάλουν τις πολιτικές δημοσίων δαπανών ζητώντας περισσότερα (λιγότερα) δημόσια αγαθά σε κάθε επίπεδο τιμών (P), άρα η καμπύλη συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά (αριστερά): - υπακούοντας στις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος ή/και - ασκώντας αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική.
Δημοσιονομική πολιτική Η κυβερνητική δράση είτε μέσω της κρατικής δαπάνης είτε μέσω της επιβολής φόρων Δημόσιες Δαπάνες: είτε άμεση παροχή χρημάτων στους πολίτες (συντάξεις, επιδόματα ανεργίας κτλ), είτε δημόσιες επενδύσεις(κατασκευή δρόμων, νοσοκομείων κτλ) Η αύξηση των δημοσίων δαπανών αύξηση ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες μετατόπιση της συνολικής ζήτησης προς τα δεξιά(και αντίστροφα). Κρατικοί φόροι: (α) αν έχουμε αύξηση των αμέσων φόρων λιγότερα χρήματα για να δαπανηθούν και το αντίστροφο (β) αν έχουμε αύξηση των εμμέσων φόρων αύξηση των τιμών και μείωση της καταναλωτικής δαπάνης (και το αντίστροφο). Άρα, αυξημένοι φόροι μείωση συνολικής ζήτησης, ενώ μειωμένοι φόροι αύξηση της συνολικής ζήτησης
Νομισματική πολιτική Η επίδραση στην οικονομία από τις μεταβολές στην προσφορά χρήματος και στα επιτόκια 1. Όσο μεγαλύτερη η ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί, τόσο μεγαλύτερη και η συνολική ζήτηση. Κάθε κίνηση που αυξάνει την προσφορά χρήματος αυξάνει τη ζήτηση (και το αντίστροφο) 2. Η αύξηση των επιτοκίων οδηγεί σε μείωση της ζήτησης πολλών αγαθών και υπηρεσιών (κυρίως σπιτιών) - και το αντίθετο
Από τις NX Οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες μπορεί να αυξάνουν (μειώνουν) τις καθαρές εξαγωγές σε κάθε επίπεδο τιμών (P), άρα η καμπύλη συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά (αριστερά): - σε περιόδους οικονομικής άνθισης (ύφεσης) της διεθνούς οικονομίας ή/και - σε ανατιμήσεις (υποτιμήσεις) του εθνικού νομίσματος, έναντι των κυριοτέρων νομισμάτων.
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Aggregate Supply
Συνολική προσφορά Το σύνολο της προγραμματισμένης παραγωγής από όλες τις επιχειρήσεις και τους κρατικούς οργανισμούς μιας χώρας
Μακροχρόνια περίοδος Ηπερίοδοςκατάτηνοποίαοιτιμέςόλων των παραγωγικών συντελεστών έχουν προσαρμοσθεί σύμφωνα με οποιαδήποτε διαταραχή της αγοράς, έτσι ώστε η συνολική προσφορά και ζήτηση να συμπίπτουν σε όλες τις αγορές συντελεστών παραγωγής. Δηλαδή, μακροχρόνια υπάρχει πλήρης απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών.
Η μακροχρόνια καμπύλη συνολικής προσφοράς Επίπεδο τιµών Μακροχρόνια συνολική προσφορά P P 2 1. Μια µεταβολή στο επίπεδο τιµών 2. δεν επηρεάζει την µακροχρόνια προσφερόµενη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών. 0 Φυσικό ποσοστό παραγωγής Ποσότητα προϊόντος
Εξηγήστε γιατί η μακροχρόνια καμπύλη συνολικής προσφοράς είναι κάθετη. Γιατί οι καμπύλες προσφοράς για συγκεκριμένα αγαθά έχουν θετική κλίση, αφού η καμπύλη συνολικής προσφοράς στη μακροχρόνια περίοδο είναι κάθετη;
Μετατοπίσεις της LRAS Κάθε γεγονός ή πολιτική που αυξάνει (μειώνει) το πραγματικό ΑΕΠ μετατοπίζει την LRAS προς δεξιά (αριστερά). Από την εργασία, πχ. μετανάστευση, φυσικό ποσοστό ανεργίας. Από το κεφάλαιο, φυσικό ή ανθρώπινο. Από τους φυσικούς πόρους, πχ. ορυκτά, καιρικές συνθήκες κλπ. Από την τεχνολογία (και το διεθνές εμπόριο).
Μακροχρόνια ανάπτυξη και πληθωρισμός 2. και η αύξηση της προσφοράς χρήµατος µετατοπίζει την καµπύλη συνολικής ζήτησης Επίπεδο τιµών Μακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς, LRAS1980 LRAS 1980 LRAS 1990 LRAS 2000 4. και στη συνέχιση του πληθωρισµού. P 2000 P 1990 P 1980 AD 1990 1. Μακροχρόνια, η τεχνολογική πρόοδος µετατοπίζει την µακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς Συνολική ζήτηση, AD2000 Y 1980 AD 1980 0 Y 1990 Y 2000 Ποσότητα προϊόντος 3. γεγονός που οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής
Βραχυχρόνια περίοδος Για μια περίοδο ενός ή δύο ετών, μια αύξηση (μείωση) του γενικού επιπέδου τιμών (P) τείνει να αυξήσει (μειώσει) την ποσότητα αγαθών που προσφέρονται(sas). Τι προκαλεί αυτή τη θετική σχέση μεταξύ επιπέδου τιμών και παραγωγής;
Η βραχυχρόνια καμπύλη συνολικής προσφοράς(sas) Επίπεδο τιµών Βραχυχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς P P 2 1. Μια µείωση στο επίπέδο τιµών 2. µειώνει την βραχυχρόνια προσφερόµενη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών 0 Y 2 Y Ποσότητα προϊόντος
Θεωρίες για την εξήγηση της θετικής κλίσης της καμπύλης της συνολικής προσφοράς βραχυχρόνια Θεωρία των άκαμπτων μισθών(keynesian sticky-wage theory) - Ένα απροσδόκητα χαμηλό επίπεδο τιμών αυξάνει τον πραγματικό μισθό, γεγονός που κάνει τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν λιγότερους εργαζόμενους και να παράγουν έτσι μικρότερη ποσότητα αγαθών. Θεωρία περί ακαμψίας τιμών(new Keynesian sticky-price theory) - Σ ένα απροσδόκητα χαμηλό επίπεδο τιμών κάποιες επιχειρήσεις διατηρούν τιμές υψηλότερες από τις επιθυμητές, γεγονός που μειώνει τις πωλήσεις και τις οδηγεί σε μείωση της παραγωγής. Θεωρία περί λανθασμένων αντιλήψεων(new classical misperceptions theory) -Ένα απροσδόκηταχαμηλό επίπεδο τιμών κάνει κάποιους παραγωγούς να σκεφτούν ότι οι σχετικές τους τιμές έχουν μειωθεί, γεγονός που προκαλεί μείωση της παραγωγής.
Οι θεωρίες διαφέρουν, αλλά έχουν κοινό θέμα: Η παραγωγή που προσφέρεται αποκλίνει από το φυσικό της επίπεδο, όταν το επίπεδο τιμών (P) αποκλίνει από το προσδοκώμενο επίπεδο. Όταν αυξάνεται (μειώνεται) πάνω (κάτω) από το αναμενόμενο η παραγωγή αυξάνεται (μειώνεται) πάνω (κάτω) από το φυσικό επίπεδό της.
Οι συνθήκες αυτές δεν επικρατούν για πάντα. Τελικά, οι άνθρωποι αναπροσαρμόζουν τις Τελικά, οι άνθρωποι αναπροσαρμόζουν τις προσδοκίες τους, οι ονομαστικοί μισθοί προσαρμόζονται, οι τιμές μεταβάλλονται και οι λανθασμένες αντιλήψεις διορθώνονται.
Αυξήσεις και μειώσεις της συνολικής προσφοράς: Παράγοντες που μετατοπίζουν την LRAS συν το προσδοκώμενο επίπεδο τιμών, που επηρεάζει τους άκαμπτους μισθούς, τις άκαμπτες τιμές και τις λανθασμένες αντιλήψεις. Πτώση (άνοδος) του προσδοκώμενου P μετατοπίζει τη SAS προς τα δεξιά(αριστερά). Βραχυχρονίως οι προσδοκίες είναι παγιωμένες, αλλά μακροχρονίως μεταβάλλονται και η SAS μετατοπίζεται.
Η μακροχρόνια ισορροπία Επίπεδο τιµών Μακροχρόνια συνολική προσφορά Βραχυχρόνια συνολική προσφορά Τιµή ισορροπίας A Συνολική ζήτηση 0 Φυσικό ποσοστό παραγωγής Ποσότητα προϊόντος
ΟΙ ΔΥΟ ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΩΝ Κύμα απαισιοδοξίας στην οικονομία, που κάνει νοικοκυριά και επιχειρήσεις να αλλάξουν τα σχέδιά τους - πχ. κραχ στο χρηματιστήριο, πόλεμος στη γειτονιά μας, κυβερνητική αποτυχία κλπ. Ξαφνική αύξηση του κόστους παραγωγής - πχ. πόλεμος στη Μέση Ανατολή αιτία αύξησης της τιμής του πετρελαίου, κακοκαιρία κατέστρεψε κάποιες αγροτικές σοδειές κλπ.
Μια συρρίκνωση της συνολικής ζήτησης 2. προκαλεί µείωση της παραγωγής βραχυχρόνια Επίπεδο τιµών Μακροχρόνια συνολική προσφορά Βραχυχρόνια συνολική προσφορά, AS P P 2 P 3 B A C AS 2 3. αλλά µε την πάροδο του χρόνου, η βραχυχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς µετατοπίζεται 1. Μια µείωση της συνολικής ζήτησης Συνολική ζήτηση, AD AD 2 0 Y 2 Y 4. και η παραγωγή επιστρέφει στο φυσικό ύψος της. Ποσότητα προϊόντος
Μια αρνητική μετατόπιση της συνολικής προσφοράς Επίπεδο τιµών 1. Μια αρνητική µετατόπιση της βραχυχρόνιας καµπύλης συνολικής προσφοράς Μακροχρόνια συνολική προσφορά AS 2 Βραχυχρόνια Συνολική προσφορά, AS1 B P 2 P A 3. και την αύξηση του επιπέδου τιµών. Συνολική ζήτηση 0 2. προκαλεί τη µείωση της παραγωγής Y 2 Y Ποσότητα προϊόντος
Χειρισμός μιας αρνητικής μετατόπισης της συνολικής προσφοράς Επίπεδο τιµών 1. Όταν η βραχυχρόνια συνολική προσφορά µειώνεται Μακροχρόνια συνολική προσφορά AS 2 Βραχυχρόνια Συνολική προσφορά, AS1 P 3 P 2 3. γεγονός P που προκαλεί Περαιτέρω αύξηση του επιπέδου τιµών 0 4. αλλά διατηρεί την παραγωγή στο φυσικό της ύψος. A C Φυσικό ύψος παραγωγής 2. οι αρµόδιοι για τη χάραξη πολιτικής µπορούν να χειριστούν την Μετατόπιση επεκτείνοντας τη συνολική ζήτηση AD 2 Συνολική ζήτηση, AD1 Ποσότητα προϊόντος