ΙΑΤΡΙΚΉ ΠΑΙΔΕΙΑ 1994; 2: 140-144 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΠΕΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙΔΟΣ ΣΤΟΝ Ν. ΕΒΡΟΥ Α. Χατζη γιαννάκης, Χ. Μπογιατζής, Β. Ράπτης, Δ. Βερέττας, Ε. Κώτσιος, Θ. Μητσίτσικας Ορθοπαιδική Κλινική Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης Περίληψη Παρουσιάζουμε μια μελέτη από 155 ασθενε{ς με κάταγμα τον κάτω πέρατος της κερκ{δας στον Ν Έβρου το 1992. Ο πληθυσμός των κατο{κων άνω των 50 ετών στην απογραφή τον 1991 ήταν 50.509 άτομα. Η ετήσια συχνότητα αυτών των καταγμάτων σε αυτή την ομάδα ηλικιών ήταν 1, 82%0. Σνγκρ{ναμε τα ευρήματά μας με άλλες μελ έτες από Σκανδιναβικές χώρες. Καταγράψαμε την εποχή του έτους που συνέβησαν τα κατάγματα, την κοινωνική θέση των ασθε νών και την αιτ{α της κάκωσης. Επfσης τον τύπο του κατάγματος και την μέθοδο θεραπε{ας αυτών. Εισαγωγή Τα κατάγματα του κάτω πέρατος της κερκίδας είναι τα συχνότερα και συμβαίνουν σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Η συνεχιζόμενη αύξηση του μέσου όρου ζωής αυξάνει τον αριθμό των υποψηφίων ατόμων για τέτοιο κάταγμα. Υλικό και μέθοδοι Στη μελέτη μας συμπεριλήφθησαν όλα τα κατάγματα του κάτω πέρατος της κερκίδας, που συνέβησαν το 1992 στον Ν. Έβρου, σε άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών. Τα κατάγματα αυτά ήταν συνολικά 155 και αντιμετωπίστηκαν στα Νοσοκομεία Αλεξανδρούπολης και Διδυμοτε ίχου. Από αυτά, τα 117 (75,5 %) συν έβησαν σε γυναίκες και τα 38 (24,5%) σε άνδρες. Τα 92 κατάγματα (59%) ήταν σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών. Συγκεκριμένα τα 73/117 (62%) σε γυναίκες και τα 19/38 (50%) σε άνδρες αντίστοιχα. Ο πληθυσμός του Νομού κατά την απογραφή του 1991 ήταν 143.752 κάτοικοι. Ειδικότερα, ο πληθυσμός σε κατοίκους άνω των 50 ετών ήταν 50.509, (25.379 άνδρες και 25.130 γυναίκες). Μ ε τα ανωτέρω στοιχεία, η ετήσια συχνότητα των καταγμάτων του κάτω πέρατος της κερκίδας στον Ν. 'Εβρου για το:~ πλη θυσμό άνω των 50 ετών
ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ 2, 1994 141 ήταν 1,82%0 το 1992. Αναλυτικότερα, η συχνότητα των καταγμάτων αυτών ήταν Ο,74%σ στους άνδρες και 2,9 %σ στις γυναίκες άνω των 50 ετών. Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών και ανδρών ήταν αντίστοιχα 62,2 (21-90) και 42,7 (16-64) χρόνια. Κατά τον χρόνο του ατυχήματος 72/155, ποσοστό 46,5%, ήταν αγρότες και εργάτ ες (Πίνακας 1). Ως μέτριο τραύμα καθορίσθηκε η βία που ασκήθ ηκε σε μια πτώση στο έδαφος και σο βαρ ό τραύ μα οι περιπτώσεις εκείνες στις οποίες ασκήθηκε μεγαλύ τ ε ρη βία. ΠΙΝ ΑΚΑΣ 1 κο ινωνική θέση ασθενών με κάταγμα κάτω πέρατος κερκίδας στον Ν. Έ βρου το 1992 Υπάλληλος Εργάτης Αγρότης Κοινων ι κή θέση Σ υνταξιούχος Οικοκυρά Σπουδαστής Αρ ι θ μός ποσοστό % 12 7,8 30 19.4 42 27 30 19,3 34 22 7 4,5 Τα κατάγματα αυτά ανάλογα με την βαρύτητά τους, ταξινομήθηκαν σύμφωνα με τον FrykmanJ (1967) σε οκτώ τύπους (Εικ. 1). Εικόνα 1. Ταξ ινόμηση των καταγμάτων του κάτω πέρατος της κερκίδος κατά Frykman. Αποτελέσματα Το 51,6% των καταγμάτων συνέβη σαν στους δρόμους από απλή πτώση. Τα περισσότερα κατάγματα αναλογ ι κά, συνέβησαν στη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Συ γκ εκρ ιμ ένα τους μή νες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Νοέμβριο, Δ ε κ έ μβριο, συνέβη το 44,5% των καταγ μάτων. Το ελαφρό έ ως μέτριο τραύμα ήταν αιτία κατάγματος σε ποσοστό άνω του 80% σε ασθενείς άνω των 60 χρόνων. Τα ενδοαρθρικά κ ατάγ ματα (τύποι ΠΙ, IV, VII, VIII κατά Fιykman), ήταν 26,5% και συν έ βησαν σε ποσοστό 24% στις γυναίκες και 34,2% στους άνδρες. Τα κατάγ ματα μ ε απόσπαση της στυλοειδούς απόφυσης τη ς ωλένη ς ήταν 49,5 % (τύπο ι ΙΙ, IV, VI, VIII κατά Frykman) και συν έ βησαν 51,2% και 44,7% αντίστοιχα σε
142 ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ 2, 1994 γυναίκες και άνδρες (Πίνακας 2). Πίνακας 2 Τύπος Γυναίκες Άνδρες Frykman 1 18 11 19 111 12 ιν 6 ν 21 νι 31 νιι 6 νιιι 4 Σύνολο 117 Αριθμός % Αριθμός % 15.3 3 7,9 16,2 4 10,5 10,5 5 13,2 5 3 79 18 10 26.4 26,5 8 21 5 3 7,9 3,5 2 5,2 100 38 100 Από τα 155 κατάγματα, 104 αντιμετωπίστηκαν με κλειστή ανάταξη και γύψο και 8 με ανάταξη και εξωτερική οστεοσύνθεση, δηλαδή συνολικά σε 112 κατάγματα, ποσοστό 72%, απαιτήθηκε ανάταξη. Περισσότερο συχνά χρειάσθηκαν ανάταξη τα κατάγματα των γυναικών, τα 89 από τα 117, ενώ στους άνδρες τα 23 από τα 38 αντίστοιχα. Αναλυτικότερα από τα 41 ενδοαρθρικά κατάγματα, ανατάχθηκαν τα 31 (75,5 %) και από τα 113 με απόσπαση της στυλοειδούς απόφυσης τα 81 (72%) αντίστοιχα. Γενικά η συχνότητα ανάταξης των καταγμάτων ήταν αυξημένη στις γυναίκες με την πάροδο της ηλικίας, ενώ δεν συνέβαινε το ίδιο στους άνδρες, όπου η συχνότητα ήταν κάπως σταθερή. Συζήτηση Παρόμοια μελέτη δεν υπάρχει στην Ελληνική βιβλιογραφία. Έτσι δεν έχουμε την δυνατότητα να συγκρίνουμε τη συχνότητα και άλλους παράγοντες που σχετίζονται με το κάταγμα του κάτω άκρου της κερκίδας με άλλες περιοχές της χώρας μας. Τέτοιες επιδημιολογικές μελέτες έχουν γίν ε ι σε Σκανδιναβικές χώρες, τις οποίες θα χρησιμοποιήσουμε για σύγκριση μ ε την δική μας μελέτη. Ενώ η πλειοψηφία των ασθενών ήταν αγρότες και εργάτες, τα περισσότερα κατάγματα συνέβησαν από απλή πτώση στο δρόμο και λίγα σχετικά κατά την εργασία. Οι καιρικ ές συνθή κες θεωρούμε ότι αποτελούν σημαντικό παράγοντα πρόκλησης των καταγμάτων. Τα μισά σχεδόν από αυτά στη σειρά μας συνέβησαν τους χειμερινούς μήν ες. Η υψηλή αυτή συχνότητα των καταγμάτων στη χειμερινή περίοδο αναφέρεται και από άλλους συγγραφείς, τον Schmalholz (1989) στην Στοκχόλμη 2, τον Robertsson et al. (1990) στο Ρέϊκιαβικ\ οι οποίοι Θεωρούν ότι η χαμηλή θερμοκρασία γύρω στους 0 C και το παγωμένο έδαφος αυξάνει τον κίνδυνο κατάγματος. Η απλή πτώση προκάλεσε το κάταγμα σε ποσοστό άνω του 50%, κυρίως σε άτομα άνω των 50 ετών. Αυτό δείχνει, ότι μια σχετικά απλή αιτία μπορεί να περιορίσε ι σημαντικά ή και να καταρ-
ΙΑ ΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ 2, 1994 143 γήσει τη λειτουργικότητα του άνω άκρου για 6 εβδομάδες τουλάχιστον που διαρκεί η θεραπεία. Τα ενδοαρθρ ικά κατάγματα στη σειρά μας ήταν στο χαμηλότερο ποσοστό (24,6% ). Το υψηλότερο ήταν στην ε ργασία του Frykmanι (64% ), ενώ στο Ρέϊκιαβικ~ ήταν 52% και στην Στοκχόλμη~ 33%. Τα κατάγματα με απόσπαση της σιυλοειδούς απόφυσης στην μελέτη μας (49,5%), ήταν λιγότερο συχνά από ότι στη σειρά Frykman 1 1967 (61%), στο Ρέϊκιαβικ3 1985 (56% ), αλλά περισσότερο συχνά απ' ότι στη Στοκχόλμη ~ στα 1981-82 (47%). Η μεγάλη διαφορά που παρατηρείται στα ποσοστά αυτά, αποδε ικνύ ει τους διαφορετικούς τύπους καταγμάτων του κάτω άκρου της κερκίδας που προκαλούνται σε άτομα ίδιων ηλικιών, μεταξύ διαφορετικών χωρά)ν, που υπέστησαν κάκωση π ερίπου ίδιας βαρύτητας. Γενικά είχα με πολύ υψηλό ποσοστό ανάταξης (72%) των καταγμάτων αυτών σε διαφορά με άλλες σειρές, όπως του Robertsson et al.3 (57% ). Αναλυτικότερα, υπήρξε το ίδιο σχεδόν ποσοστό ανάταξης μεταξύ των ενδοαρ θρικών καταγμάτων (75,5%) και εκείνων με απόσπαση της στυλοειδούς απόφυσης της ωλένης (72% ). Η συχνό - τητα ανάταξης ήταν αυξημ ένη με την ηλικία των ασθενών και κυρίως των γυναικών. Αυτοί οι τύποι καταγμάτων είναι επομένως οι σοβαρότεροι και προκαλούν μεγαλύτερη παρεκτόπιση του περιφερικού τμήματος του κατάγ - ματος. Κατά τα έτη 1980-81, συν έβ ησαν 1914 κατάγματα του περιφερικού άκρου της κερκίδας στο Malmo της Σουηδίας4. Σ ε σύγκριση με άλλη μελέτη s στον ίδιο πληθυσμό στα έτη 1953-57, η συχνότητα σε ηλικιωμέν ες γυναίκες και άνδρες έχει σχ εδόν διπλασιαστεί. Στη σειρά μας, σε ασθενείς άνω των 50 ετών, η αναλογία γυναικών προς άνδρες είναι 3,8:1. Σύμφωνα με άλλες εργασίες s,ιiσε ηλικία άνω των 60 ετών, η συχνότητα είναι επτά φορές μεγαλύτερη στ ις γυναίκ ες από ότι στους άνδρες. Μ ια άλλη μελέτη 7 δείχνει ότι αυτή η υψηλή συχνότητα καταγμάτων στις ηλικιωμ έ νες γυναίκ ες συνοδεύεται με μια μ εγάλη απώλεια της οστικής πυκνότητας στο π ερ ιφερικό άκρο της κερκίδας (77% του φυσιολογ ικού). Συμπ ερασματικά, το κάταγμα της περιφ ερικής κ ερκ ίδας θεωρείται ως κάταγμα των ηλικ ιωμένων ατόμων και κυρίως των γυναικών, στην πρόκληση του οποίου σημαντικό ρόλο παίζει η ελάττωση της οστικής μάζας.
144 ΙΑΤΡΙΚΉ ΠΑΙΔΕΙΑ 2, 1994 Summary EPIDEMIOLOGICAL STUDY OF DISTAL RADIUS FRACTURESINEVROSPREFECTURE. Α. Chaiziyiannakis, C. Boyiatzis, V. Raptis, D. Verettas, Ε. Kotsios, Τ. Mitsitsikas. We present a study of 155 patients, with fractures of distal radius in Evros pi"efecture in 1992. The population of the people above 50 years in 1991 <;ensus was 50,509 people. T11e annual frequency of these fractures in tl1is age gωup was 1,82%0. We compared ουr findings with those in o theι- stυclies from Scandinavian countries. We wrote down the time of the year during w\1ich the fractures happened, the patients' social position and the cause of tl1e injury. Also the fracture type and theil" treatment method. (Medical Education 1994; 2: 140-144) Βιβλιογραφία 1..Frykman G: Fracture of the distal radius including seqυelae, shoulderhand syndrome, distυrbance ίη the distal I"adioulnar joint and impairment of nerve function. Α clίnical and experimental study. Acta Orthop Scand 1967, 38 (suppl. 108). 2. Schmalholz Α: Epidemiology of distal radius fracture ίη Stockl1olm 1981-82. Acta Orthop Scand 1988; 59: 701-703. 3. Robertsson G, Jonsson G, Sigurjonsson Κ: Epidemiology of distal radius fracture ίη Iceland ίη 1985. Acta Orthop Scand 1990; 61: 457-59. 4. Benguer U, Johnell Ο: Increasing incidencc of foiearm fi"actυres. Acta Orthop Scand 1985; 56: 158-60. 5. Alffram Ρ-Α. Bauer G: Epidemiology ot fractui"es of the forearm. Α biomechanical inves tίga tion of bone stiength. J. Bone Joint Surg 44-Α, 105-114. 6. Κnowelden J, Buhr Α, Dunhar Ο: Incidence of fractures in pei"sons over 35 years ot age. Br J Prev Soc Med 1964; 18: 130-41. 7. Hesp R, ΚJ e n erman L, Page L: Decι-eased I"adial bone mass in Colles' frac tυre. Acta Orthop Scand 1984; 55: 573-75.