ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ ΣΜΑΡΑΓΔΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ MCS ΑΝΑΠΛ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΗ Β +Γ ΚΚ ΙΓΝΘ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο Αριστοτέλης ανέλυσε φιλοσοφικά την ευδαιμονία ταυτίζοντας εννοιολογικά το «ευ ζην» και το «ευ πράττειν». 1960-1970 (Αμερική) καθιερώθηκε η συστηματική αξιολόγηση διασφάλισης της ποιότητας 1970 μετάβαση από επιθεώρηση σε στατιστική ανάλυση μοντέλων φροντίδας
1954-1984 Avedis Donabedian διαμόρφωσε πλαίσιο διασφάλισης ποιότητας στο τρίπτυχο: Σωστές δομές Καλές διαδικασίες Κατάλληλα αποτελέσματα
ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Ο ΠΟΥ ορίζει την ποιότητα ζωής (ΠΖ) ως υποκειμενική αντίληψη του ατόμου για τη θέση του στη ζωή σε συνάρτηση με το πλαίσιο των αξιών των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει των προσωπικών στόχων και κριτηρίων αξιολόγησης των ενδιαφερόντων και ανησυχιών του. (WHO,1991)
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΥΠΗΡΕΣΕΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Σημαίνει παροχή καλύτερης διαθέσιμης περίθαλψης εξασφαλίζοντας το βέλτιστο αποτέλεσμα Διοικητικά σημαίνει: Παροχή αποτελεσματικής φροντίδας με οικονομικό τρόπο ορθολογική κατανομή διαθέσιμων πόρων Ασθενών: Δυνατότητα επιλογής πρόσβασης σε κατάλληλες υπηρεσίες στο συντομότερο χρόνο (Department of Health, UK, 2003)
ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (quality assurance) Περιλαμβάνει: Σχεδιασμό Ανάπτυξη στόχων ποιότητας Καθορισμό προτύπων ποιότητας Προϋποθέτει: Χρήση δεικτών Δράση συμμετοχής όλων Έλεγχοι
ΚΥΚΛΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 9.Επιλογή και σχεδιασμός λύσης 10.Εφαρμογή λύσης 1.Σχεδιασμός και επαναξιολόγηση 2.Καθορισμός προτύπων 8.Μελέτη 3.Ενημέρωση προσωπικού 7.Ομάδα υλοποίησης 4.Ποιοτικός έλεγχος 6.Επιλογή κατά προτεραιότητα 5.Εντόπιση ευκαιριών βελτίωσης
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Αποτελεσματικότητα (effectiveness), αποδοτικότητα (efficiency), τεχνική ικανότητα (technical competence) Ασφάλεια (σωματική ψυχική βλάβη) Προσβασιμότητα των υπηρεσιών, ανάπτυξη με επίκεντρο τον ασθενή Συνέχεια φροντίδας (συνεχή διαδικασία αξιολόγησης) Διαπροσωπικές σχέσεις (συνεργασία)
ΜΕΤΡΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Δομή (ανθρώπινοι πόροι, υποδομές) Διαδικασίες (οργάνωση, λειτουργία, υπηρεσίες) Αποτελέσματα (δράσεων, υπηρεσιών) Ποσοτικά χαρακτηριστικά (εκπαίδευση, χρόνοι αναμονής, βαθμός ικανοποίησης, ποσοστά επιτυχίας θεραπειών )
ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Η ΠΖ πολυδιάστατη έννοια και εξαρτάται «Υποκειμενικούς δείκτες» Αίσθημα ευημερίας Σωματοψυχοκοινωνική ευεξία Ικανοποίηση από το περιβάλλον Προσωπική αξιολόγηση
«Αντικειμενικούς δείκτες» Κοινωνικούς δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης Κοινωνικής ευημερίας Βελτίωση συνθηκών διαβίωσης Υγειονομική κατάσταση ( Σαρρής, 2001)
ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Εργαλεία λειτουργίας τμήματος Δείκτες δομής (εγκαταστάσεις, στελέχωση) Δείκτες διαδικασιών (αναμονή, πληρότητα φακέλου, αριθμός θεραπειών) Δείκτες αποτελέσματος ( ποσοστά επιβίωσης, ποιότητα ζωής)
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΔΕΙΚΤΩΝ Χρησιμότητα (να μετρά μία σημαντική παράμετρο) Εγκυρότητα (βαθμός που μετρά ο δείκτης αυτό που ισχυρίζεται ότι μετρά) Αξιοπιστία (συνέπεια αποτελεσμάτων στο χρόνο και στις συνθήκες) Ανταποκρισιμότητα (ευαισθησία στις μεταβολές) Ειδικότητα (σύγκριση διαφορών ομάδων) Ευαισθησία (ακρίβεια δείκτη, διαφοροποιήσεις) (Παπακωστίδη&Τσουκλάς,2012)
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Γενικά Αποτύπωση ΠΖ Αδυνατούν στον εντοπισμό συγκεκριμένων αλλαγών Αξιολόγηση θεραπευτικών αποτελεσμάτων Ειδικά Διακρίνονται για μέγιστη προσέγγιση ακρίβειας Κλινική ευαισθησία, ικανότητα ανίχνευσης αλλαγών ως προς τη μέτρηση παραμέτρων
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ (The General Health Questionnaire) 3 τύποι (28-30-60) 4 κατηγορίες ερωτήσεων Κατάθλιψη Άγχος Κοινωνική λειτουργία Σωματικά συμπτώματα Εγκυρότητα αξιοπιστία δεν προσεγγίζει σύνολο διαστάσεων ΠΖ (1972)
ΔΕΙΚΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ KARNOFSKY (The Karnofsky Performance Index) Στόχος η εκτίμηση διαστάσεων σωματικών λειτουργιών. 10 επίπεδα ερωτήσεων ποσοστιαία κλίμακα 0-100 Επαγγελματίες υγείας Αδρή αποτίμηση ΠΖ
(Morrow,1978) ΚΛΙΜΑΚΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ Συντίθεται από 45 ερωτήσεις και αφορούν Φροντίδα υγείας, επαγγελματικό εργασιακό περιβάλλον, οικιακό κοινωνικό περιβάλλον, οικογενειακές σχέσεις, ψυχολογική κατάπτωση. 4βαθμη κλίμακα Χρήση νοσηλευτών, ψυχολόγων, κοινωνιολόγων Αξιόπιστο, έγκυρο στις χρόνιες ασθένειες (καρδιοπάθειες).
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ MC GRILL (The Mc Grill Pain Questionnaire) Κλίμακα μέτρησης πόνου 1972 3 κατηγορίες Τρόπος αίσθησης πόνου Ένταση πόνου Συναισθηματική εκδήλωση πόνου Αξιοπιστία εγκυρότητα ( Γείτονα και συν.,1996)
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ NOTTINGHAM (The Nottingham Health Profile) 2 μέρη-38 καταστάσεις ομαδοποιούνται 6 διαστάσεις ενεργητικότητα, πόνο, συναισθηματική αντίδραση, ύπνο, κοινωνική απομόνωση, σωματική κίνηση 7 παράμετροι αυτοσυμπληρούμενοι: οικιακή εργασία, απολαβές, κοινωνική σεξουαλική ζωή προσωπικές σχέσεις δραστηριότητες, ενδιαφέροντα. αξιόπιστο έγκυρο ευαίσθητο (αρνητικές πλευρές υγείας) (Hunt &McEwen,1980)
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ (The Sickness Impact Profile) Αφορά την επίδραση αρρώστιας Συμπεριφορά-λειτουργικότητα 136 ερωτήσεις-12 υποκατηγορίες Αντικειμενικό επικεντρώνεται σε συμπεριφορές όχι σε συναισθήματα Μειονεκτεί στον αριθμό ερωτήσεων-χρόνος Έγκυρο αξιόπιστο εργαλείο (Bergner et al.,1981)
ΔΕΙΚΤΗΣ SPITZER (The Spitzer Quality of Life Index) Αναφέρεται 5 τομείς ζωής: δραστηριότητες, καθημερινή ζωή, αντίληψη υγείας, κοινωνική υποστήριξη, άποψη για τη ζωή Οι απαντήσεις 3βάθμια κλίμακα 0-2 Ιατρός-ασθενής
ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΥΕΞΙΑΣ (quality of well-being scale, QWB) 3 διαστάσεις επιπέδων υγείας : κινητικότητα, σωματική κοινωνική δραστηριότητα, δείκτης αποτελέσματος, κλίμακα ποσοτικοποίησης σε όρους ποιοτικά προσδιορισμένων χρόνων ζωής 1 έτος ευεξίας=1 έτος πλήρους υγείας (Υφαντόπουλος, 2007)
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ SF-36 (The sf-36 Health Survey) Μη εξειδικευμένο-σύγκριση επιπέδου υγείας μεταξύ πληθυσμών (υγιών-ασθενών) ή διαφορετικών θεραπευτικών μεθόδων Υψηλά αξιόπιστο, έγκυρο εργαλείο 36 ερωτήσεις Συνθέτουν 8 κλίμακες (μέσω συνέντευξης ή τηλεφωνικά)
Σωματική λειτουργικότη τα (PF) Σωματικός ρόλος(rp) Φυσική Υγεία Ζωτικότητα (VT) Κοινωνική λειτουργικότητ α(sf) Συναισθηματικός ρόλος (RE) Σωματικός πόνος (BP) Γενική Υγεία(GH) Πνευματική Υγεία Ψυχική υγεία (MH)
SHORT FORM 12 Σύντομη εκδοχή sf-36 12 ερωτήσεις-2 διαστάσεις Φυσικής, διανοητικής υγείας Παραλλαγές sf-6d,sf-8, sf-10,sf-20
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ EQ-15D Ιδανικό για διενέργεια κοινωνικών, δημογραφικών, κλινικών μελετών 15 διαστάσεις υγείας Κινητικότητα, όραση, ακοή, αναπνοή, ύπνος, φαγητό, ομιλία, αφόδευση, συνήθεις δραστηριότητες, νοητικές λειτουργείες, δυσφορία-συμπτώματα, κατάθλιψη, ψυχολογικό stress, ζωτικότητα, σεξουαλική δραστηριότητα
EQ-15D Κάθε διάσταση αξιολογείται σε 5 επίπεδα απαντήσεων Η κλίμακα 0-100 βαθμολογεί κατάσταση υγείας όπως την αξιολογεί ο ίδιος Το 0 αντιπροσωπεύει τη χειρότερη Το100 την καλύτερη (Sintonen,1992)
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ EQ-5D EUROQOL Σκοπός να μετρήσει το επίπεδο υγείας πληθυσμού από διάφορες κοινωνικοοικoνομικές ομάδες - πολιτισμικά πρότυπα 5 διαστάσεις ερωτήσεων για ΠΖ Κάθε διάσταση 3 επίπεδα(κανένα, κάποιο, σημαντικό πρόβλημα) Παράμετροι: κινητικότητα, αυτοεξυπηρέτηση, συνήθεις δραστηριότητες, πόνος, άγχος, κατάθλιψη. Μέτρηση ΠΖ σε ασθενείς με υπέρταση& δυσλιπιδαιμία ( Μάμας και συν.,2011)
Χρήση οπτικής αναλογικής κλίμακας με μορφή θερμομέτρου υγείας τιμές 0-100 Έγκυρο, σύντομο, εύκολο εργαλείο δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία Φυσικό πληθυσμό-δείγματα με ειδικούς νόσους (Υφαντόπουλος και Σαρρής,2001)
Η ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ (Health Related Quality of Life, HRQoL) Επιστημονικό ειδικό πεδίο έρευνας εστιάζεται στην υγεία περιλαμβάνει πλευρές ΠΖ. 3 διαστάσεις Σωματική διάσταση(φυσική υγεία, λειτουργικότητα) Ψυχολογική διάσταση(συναισθηματική ευεξία) Κοινωνική διάσταση(επαγγελματική προσαρμογή). (Υφαντόπουλος, 2007)
ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Σύμφωνα με τον Till «ΠΖ σχετιζόμενη με την υγεία είναι οι υποκειμενικές εμπειρίες ή προτιμήσεις που εκφράζονται σε σχέση με συγκεκριμένες πλευρές της κατάστασης υγείας και καθιστώνται σημαντικές και προσδιορίσιμες».
ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΑ ΕΤΗ ΖΩΗΣ (quality adjusted life years) Δείκτης μέτρησης ΠΖ μέθοδο ανάλυσης κόστους χρησιμότητας για την κοινωνικοοικονομική αξιολόγηση ιατρικών παρεμβάσεων. Το QALY ισοδύναμο ενός έτους πλήρους υγείας Κλίμακα τιμών 0-100 (περίπτωση θανάτουκατάσταση πλήρους υγείας) Παράμετροι: χρόνος επιβίωσης &ΠΖ μέθοδος πολύπλοκη καταγράφει ποιότητα & ποσότητα ζωής. (Αλετράς, 2009)
DALYs (disability adjusted life years) Εναλλακτικό εργαλείο που μετρά τα χρόνια που χάνονται εξαιτίας πρώιμης θνησιμότητας ή χρόνια με αναπηρία / νόσο.
HEYs Όπως τα QALYs δείχνει κερδισμένα ποιοτικώς έτη ζωής αλλά απειροελάχιστα λιγότερες προσωπικές υποθέσεις, καταμετρώντας για παράδειγμα κάθε δυνατή κατάσταση υγείας από άμεσο θάνατο έως ανώτερα έτη ζωής με πλήρη υγεία. (Johannesson, Jonssonet & Karlsson, 1996).
MINNESOTA LIVING WITH HEART FAILURE Ειδικά εργαλεία μέτρησης ΠΖ Κοινή αποδοχή ερευνητών όλα τα εργαλεία και οι δείκτες εξαρτώνται από το πλαίσιο εφαρμογής, όλα έχουν ελλείψεις και προτερήματα οπότε πρέπει να ερευνάται ο σκοπός αλλά η μέτρηση ποιότητας ζωής είναι προϋπόθεση για την εξέλιξη υγειονομικών συστημάτων και πρακτικών με ισότητα και αποδοτικότητα (DeSmedt, Claysetde & Bacquer, 2015).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ απαιτείται εντοπισμός παραγόντων και τεχνικών που θα εξασφαλίσουν την ενσωμάτωση της ποιότητας, τόσο στη λειτουργεία του συστήματος υγείας όσο και στο αποτέλεσμα αυτής
ευχαριστώ!