Απαντήσεις στα ερωτήματα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2006 (6/2/2006) Απαντήσεις στα ερωτήματα Στο κείμενο που ακολουθεί θα βρείτε τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έβαλα στις εξετάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχω και μερικές επιπλέον επεξηγήσεις (τις οποίες δεν ζητούσα από εσάς βλ. π.χ. ερώτημα 3). Επειδή ορισμένες από τις απαντήσεις που διάβασα είναι εξαιρετικές, το παρόν κείμενο θα εμπλουτιστεί σύντομα και με τις δικές σας απαντήσεις. Ο αριθμός σε παρένθεση (μετά τον αύξοντα αριθμό) αντιστοιχεί στις μονάδες που δίνει μία σωστή και πλήρης απάντηση. 1. (1) Η οικονομική ανάλυση του δικαίου γεννήθηκε: Στο Πανεπιστήμιο του Chicago από τους Aaron Director, Ronald Coase, Gary Becker, Richard Posner κ.ά. 2. (3) Υπάρχει λάθος ή λάθη στην παρακάτω πρόταση; «Το κριτήριο αποτελεσματικότητας του Αμερικανού οικονομολόγου Kaldor Hicks πληρούται εάν αυτοί που κερδίζουν μπορούν να αποζημιώσουν όσους χάνουν αλλά και πάλι να μένουν κερδισμένοι (η αποζημίωση όμως δεν είναι απαραίτητη).» Δεν υπάρχει αμερικανός οικονομολόγος Kaldor Hicks. Υπάρχουν δύο άγγλοι οικονομολόγοι: Ο Nicholas Kaldor και ο (νομπελίστας) John R. Hicks. 3. (1) Ο Ronald Coase διατύπωσε για πρώτη φορά το θεώρημά του σε ένα άρθρο του στο Journal of Political Economy που έγινε ευνοϊκότατα δεκτό από την επιστημονική κοινότητα. Ήταν τότε καθηγητής στο London School of Economics. Όλα είναι λάθος. Ο Ronald Coase ήταν καθηγητής εκείνη την εποχή στο University of Virginia, στις Η.Π.Α. Διατύπωσε για πρώτη φορά το θεώρημα στο άρθρο του The Federal Communications Commission που δημοσιεύτηκε στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού Journal of Law & Economics (Οκτώβριος 1959). Αν και ο Aaron Director (διευθυντής του περιοδικού) δημοσίευσε το άρθρο στο συγκεκριμένο τεύχος, όλοι οι μεγάλοι οικονομολόγοι της εποχής θεώρησαν πως ο Coase προφανώς έκανε λάθος. 4. (5) Ποια εκδοχή του θεωρήματος του Coase ενδιαφέρει περισσότερο τη νομική επιστήμη και γιατί; Η κανονιστική εκδοχή (normative Coase theorem). Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή δεδομένων των υψηλών συναλλακτικών εξόδων πολλές φορές τα δικαιώματα δεν θα καταλήξουν σε όσους τα αξιολογούν περισσότερο. Άρα η κατανομή των δικαιωμάτων από το δίκαιο θα είναι και η τελική. Το δίκαιο λοιπόν είναι εξαιρετικά σημαντικό για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων καθώς μπορεί να διορθώσει τις ατέλειες της αγοράς. 5. (3) Ο Steven Levitt και ο John Donohue σε πρόσφατο άρθρο τους συνέδεσαν τις αμβλώσεις με την εγκληματικότητα. Πώς;

Οι Levitt και Donohue παρατήρησαν πως 15-16 χρόνια μετά τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στις Η.Π.Α. (το 1973) η εγκληματικότητα έπεσε κατακόρυφα στις Η.Π.Α. Στις πολιτείες όπου η άμβλωση επετράπη 1-2 χρόνια νωρίτερα (1971-1972) η εγκληματικότητα έ- πεσε (επίσης κατακόρυφα) 1-2 χρόνια νωρίτερα. Προφανώς, πολλά από τα ανεπιθύμητα παιδιά που γεννήθηκαν παρά τη θέληση της μητέρας τους (επειδή της απαγόρευε ο νόμος την άμβλωση) κατέληγαν εγκληματίες. Όταν νομιμοποιήθηκαν οι αμβλώσεις, μειώθηκαν και οι ανεπιθύμητες γέννες αλλά και οι μελλοντικοί υποψήφιοι εγκληματίες. 2 6. (5) Στην Ελλάδα επιτρέπεται η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας αλλά απαγορεύεται το οικονομικό αντάλλαγμα στις σχετικές συμβάσεις. Τι προβλήματα δημιουργεί η απαγόρευση; Πολλά. Επειδή όσοι θέλουν να αποκτήσουν δικό τους παιδί και δεν βρίσκουν κάποια εθελόντρια δανεική μητέρα οπωσδήποτε θα καταφύγουν στη μαύρη αγορά, θα έχουμε δύο κυρίως σοβαρά προβλήματα. Πολλές νέες κοπέλες θα συνάψουν σύμβαση με οικονομικό αντάλλαγμα αλλά τελικώς δεν θα πληρωθούν όσα συμφώνησαν καθώς δεν θα μπορούν να διεκδικήσουν τα χρήματά τους στα δικαστήρια. Αυτό θα δημιουργήσει την ανάγκη προστασίας που οδηγεί σε κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων και «προστασίας» των δανεικών μητέρων από το οργανωμένο έγκλημα. Τα κυκλώματα αυτά θα μπορούν να εκβιάσουν τα ενδιαφερόμενα ζευγάρια με πολλούς τρόπους. Πρόκειται για κλασικά συμπτώματα που παρατηρούνται πάντα σε αγορές που δεν εφαρμόζονται οι συμβάσεις. 7. (3) Η υποχρεωτική ζώνη ασφαλείας για τους οδηγούς οδηγεί σε περισσότερους θανάτους. Συμφωνείτε ή όχι; (δικαιολογείστε την απάντησή σας) Όπως απέδειξε ο Sam Peltzman το 1975, η υποχρεωτική ζώνη ασφαλείας οδηγεί σε περισσότερα ατυχήματα και σε περισσότερους θανάτους γιατί οι οδηγοί οδηγούν πιο ριψοκίνδυνα. Αν και μειώνεται η πιθανότητα να σκοτωθεί κάποιος σε ένα ατύχημα αυξάνεται κατακόρυφα ο αριθμός των ατυχημάτων. 8. (4) Πόσο πιθανό είναι να βρεις τον «τέλειο άνδρα» / ή την «τέλεια γυναίκα;» Η πιθανότητα είναι πολύ μικρή εξαιτίας του τεράστιου κόστους συναλλαγών. Αναγκαστικά το κόστος της συλλογή της απαραίτητης πληροφόρησης θα σε περιορίσει σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου των πιθανών ανδρών/γυναικών. Αναγκαστικά θα περιοριστείς λοιπόν σε ένα μικρό «δείγμα» και η επιλογή σου θα είναι σε κάθε περίπτωση «υποάριστη». Ο David Friedman έχει υπολογίσει την πιθανότητα σε 1/200.000 που είναι ένα σχετικά μεγάλο νούμερο και βασίζεται στην υπόθεση της «ομογαμίας» (marital homogamy). 9. (2) Ποια είναι η διαφορά του εγκλήματος από την αδικοπραξία; Το έγκλημα τιμωρείται από το ποινικό δίκαιο και η αδικοπραξία από το αστικό (δίκαιο των αδικοπραξιών). Επιπλέον το ποινικό δίκαιο εκφράζει την κοινωνική απαξία για μία συγκεκριμένη πράξη ενώ το δίκαιο των αδικοπραξιών αποζημιώνει το θύμα για μια πράξη του υπαίτιου (ανεξάρτητα εάν αυτή θεωρείται ανήθικη ή άδικη). Ο σκοπός του ποινικού δικαίου είναι κυρίως η επιβολή της κοινωνικής ηθικής και η ομαλή κοινωνική συμβίωση, ενώ του δικαίου των αδικοπραξιών η «επανορθωτική δικαιοσύνη» (κατά τον Αριστοτέλη) αλλά και η οικονομική αποτελεσματικότητα (το καλύτερο θεσμικό εργαλείο για την καταπολέμηση των «εξωτερικοτήτων»).

3 10. (1) Η οικονομική ανάλυση του δικαίου γεννήθηκε ουσιαστικά από τη συνεργασία του οικονομολόγου Aaron Director και του Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Chicago Edward Levi. Ο πρώτος άσκησε σκληρή κριτική στον δεύτερο ο οποίος τελικά την αποδέχτηκε και προσχώρησε στις απόψεις του πρώτου. Σωστό. Θα βρείτε την ιστορία στις σημειώσεις μου. 11. (6) Η μουσική πειρατεία σας θυμίζει την τραγωδία των κοινοχρήστων; Η μουσική πειρατεία μακροπρόθεσμα κάνει κακό σε όλους γιατί οδηγεί σε ακραία φαινόμενα εξωτερικοτήτων και λαθρεπιβατών (free-riding). Η μαύρη αγορά CDs δημιουργεί μια θετική εξωτερικότητα για τις εταιρίες παραγωγής (αναλαμβάνουν όλο το κόστος της παραγωγής αλλά χάνουν μεγάλο μέρος του οφέλους). Οι εταιρίες διστάζουν να βγάλουν CD για τους νεότερους καλλιτέχνες καθώς γνωρίζουν πως οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να α- γοράσουν πειρατικό CD. Αντίθετα έχουν περισσότερα κίνητρα να επενδύσουν σε αναγνωρισμένους καλλιτέχνες με πιστό κοινό που ανήκει σε μεγαλύτερες ηλικίες (έτσι προτιμά να αγοράζει τα επίσημα CDs). Αναγκαστικά οι τιμές των CDs παραμένουν υψηλές και αυτό οδηγεί σε φαύλο κύκλο γιατί ο κάθε μελλοντικός αγοραστής αν και γνωρίζει πως η καταπολέμηση της πειρατείας μακροπρόθεσμα θα τον ωφελήσει ξέρει επίσης πως βραχυπρόθεσμα τον συμφέρει να φερθεί σαν λαθρεπιβάτης. 12. (2) Έχουν αυξηθεί οι ένοπλες ληστείες και η κυβέρνηση για να τις αποτρέψει αποφασίζει να τις τιμωρεί με τη θανατική ποινή. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Οι ληστές θα εκτελούν στην τράπεζα τους πάντες. Αυστηρότερη τιμωρία δεν υπάρχει άρα δεν έχουν κανένα κίνητρο να αφήσουν έστω και ένα άτομο ζωντανό. Αντίθετα έχουν κάθε λόγο να σκοτώσουν οποιονδήποτε μάρτυρα μπορεί να οδηγήσει στη σύλληψή τους. 13. (4) Τι οδήγησε στη σεξουαλική επανάσταση; Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως το τέλος της οι κοπέλες που ενηλικιώνονταν και αναζητούσαν άνδρες 5-6 χρόνια μεγαλύτερους αντιμετώπισαν ένα μεγάλο έλλειμμα καθώς οι άνδρες που ήταν 24 ετών το 1964 ή το 1968 είχαν γεννηθεί μέσα στον πόλεμο. Επειδή στη διάρκεια του πολέμου οι γεννήσεις είχαν μειωθεί ιδιαίτερα, οι διαθέσιμοι άνδρες ήταν πολύ λιγότεροι από τις γυναίκες που το 1964 ή το 1968 ήταν 18 ετών (και είχαν γεννηθεί το 1946 ή το 1950, δηλαδή μετά τον πόλεμο). Όταν η προσφορά ενός αγαθού μειώνεται (και δημιουργείται έλλειμμα στην αγορά) αυξάνεται η τιμή του μέχρι να ισορροπήσει η α- γορά. Οι νέες κοπέλες έπρεπε να πληρώσουν ακριβότερα τους άνδρες 14. (5) Ο Αντώνης κατηγορεί τη Βασιλική πως δανείστηκε από αυτόν ένα ακριβό βάζο και το έσπασε. Στην αγωγή που καταθέτει της ζητά 300. Όμως το δικαστήριο θα δυσκολευθεί να αποφασίσει, διότι η Βασιλική αρνείται τα πάντα! Και οι δύο νομίζουν πως έχουν πιθανότητα νίκης 70%, ενώ η δίκη θα τους κοστίσει 50 τον καθένα. Αντίθετα, αν συμβιβαστούν δεν θα τους στοιχίσει τίποτα. Αρχίζουν λοιπόν τη διαπραγμάτευση. Θα συμφωνήσουν; Ο Αντώνης πιστεύει πως με τη δίκη θα κερδίσει τουλάχιστον 160 ( 210 το αναμενόμενο όφελος - 50 τα έξοδα) και η Βασιλική νομίζει πως θα χάσει 140 ( 90 το αναμενόμενο κόστος + 50 τα έξοδα). Ο Αντώνης δεν δέχεται να συμβιβαστεί για κανένα ποσό κάτω

των 160 και η Βασιλική για κανένα ποσό άνω των 140. Λόγω των ασύμβατων πεποιθήσεων που έχουν δεν μπορούν να μοιραστούν το πλεόνασμα των 100 (υπεραισιοδοξία - κλασική περίπτωση κόστους συναλλαγών που εμποδίζει την αποτελεσματική κατανομή των πόρων/δικαιωμάτων του θεωρήματος του Coase). 4 15. (5) Σύμφωνα με το θεώρημα του Coase δεν πρέπει να υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ ελεύθερων μεταγραφών στο ποδόσφαιρο και ενός συστήματος όπου ο παίκτης ανήκει στην ομάδα η οποία μπορεί να τον πουλήσει. Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα (και γιατί); Εάν μία ομάδα αξιολογεί περισσότερο από μία άλλη έναν παίκτη, θα τον κρατήσει υπό οιοδήποτε σύστημα. Όμως εξαιτίας του φαινομένου της «κτητικότητας» (endowment effect) οι άνθρωποι (και οι ομάδες!) ζητούν περισσότερα χρήματα για να πουλήσουν κάτι ενώ ποτέ δεν θα έδιναν τόσα για να το αγοράσουν. Έτσι, πολλές ομάδες δεν δέχονταν μεγάλα ποσά για να πουλήσουν έναν παίκτη αλλά μετά την απελευθέρωση των μεταγραφών δεν έδωσαν αυτά τα ποσά στους παίκτες για να τους διατηρήσουν στην ομάδα. 16. (2) Ποιος κλάδος δικαίου ομοιάζει με παίγνιο μηδενικού αθροίσματος και ποιος με παίγνιο θετικού αθροίσματος; Το κληρονομικό δίκαιο μοιάζει με παίγνιο μηδενικού αθροίσματος (αναδιανομή συγκεκριμένου ποσού), ενώ το δίκαιο των συμβάσεων με παίγνιο θετικού αθροίσματος (καθώς η σύμβαση δημιουργεί πλεόνασμα). 17. (5) Αναφέρετε από ένα παράδειγμα για κάθε είδος προστασίας δικαιωμάτων. Απόλυτη προστασία = ιδιοκτησία ακινήτου Σχετική προστασία = δικαιώματα που προκύπτουν από τις συμβάσεις Αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα = απαγορεύεται η πώληση οργάνων 18. (2) Πώς επηρεάζει ένα μονοπώλιο τα κίνητρα για έρευνα στον κλάδο; Αρνητικά, εφόσον δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Η εταιρία που έχει μονοπωλιακή δύναμη έχει μειωμένα κίνητρα για να επενδύσει στην έρευνα και οι άλλες εταιρίες αποθαρρύνονται από τις θετικές εξωτερικότητες που δημιουργεί η έρευνά τους. 19. (5) Η εταιρία Garland Coal and Mining Company κατάρτισε σύμβαση με τους Willie και Lucille Peevyhouse το Νοέμβριο του 1954 με σκοπό την εκμετάλλευση τους κτήματός τους (εξόρυξη κάρβουνου) στην Οκλαχόμα των Η.Π.Α. για πέντε χρόνια. Στη σύμβαση, η εταιρία ανέλαβε την υποχρέωση να αποκαταστήσει το κτήμα (μέσα στο οποίο οι οικογένεια είχε και την κατοικία της) στην προηγούμενη κατάστασή του. Όταν η εταιρία ανακάλυψε πως δεν υπάρχουν αρκετά κοιτάσματα, αποφάσισε να λύσει τη σύμβαση, χωρίς μάλιστα να αποκαταστήσει το κτήμα. Αν το έκανε, θα έπρεπε να ξοδέψει $29,000. Η οικογένεια κατέφυγε στο δικαστήριο το οποίο της επιδίκασε αποζημίωση $5,000 (λίγο παραπάνω από την αντικειμενική αξία του κτήματος) γιατί θεώρησε πως η αποκατάσταση του κτήματος θα ήταν a waste of money (σπατάλη). Είναι σωστή η απόφαση ή όχι; Αιτιολογήστε την α- πάντησή σας.

Το λάθος της απόφασης ήταν ότι δεν έλαβε υπόψη της τις υποκειμενικές αξιολογήσεις της οικογένειας η οποία μπορεί να είναι μεγαλύτερη των $5.000. Άρα, η αθέτηση δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική. Η ορθή λύση θα ήταν να δώσει στην οικογένεια το δικαίωμα να απαιτήσει την εκπλήρωση της σύμβασης. Έτσι, εάν η οικογένεια αξιολογούσε το κτήμα λιγότερο από $29.000 θα διαπραγματευόταν με την εταιρία (π.χ. αν το αξιολογούσε $10.000 θα διαπραγματευόταν για ένα ενδιάμεσο ποσό). Το δικαίωμα θα κατέληγε οπωσδήποτε στην εταιρία (Coase theorem). Στην απίθανη περίπτωση που το αξιολογούσε περισσότερο από $29.000 δεν θα υπήρχε περιθώριο διαπραγμάτευσης, καθώς το δικαστήριο θα είχε δώσει απευθείας το δικαίωμα σ εκείνον που το αξιολογούσε περισσότερο. 5 20. (2) Για ποιο λόγο είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί μία διεθνής συνθήκη; Αυξημένο κόστος συναλλαγών λόγω των πολλών μερών (διαφοροποίηση συμφερόντων, στρατηγική, ξεροκεφαλιά που εδώ είναι το αποτέλεσμα της επίδρασης της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης, status quo bias, κλπ.) 21. (3) Πέραν του δικαίου, υπάρχει κάποιος άλλος μηχανισμός εφαρμογής των συμβάσεων; Ένα παράδειγμα; Η φήμη. Παραδείγματα: Οι τράπεζες επενδύσεων στο City του Λονδίνου (τεράστια ποσά αλλάζουν χέρια χωρίς καμία απόδειξη ή υπογραφή) και η συνοικία των διαμαντιών στη Νέα Υόρκη. 22. (2) Τι είναι ο ορθολογικός εθισμός; Το άτομο επιλέγει συνειδητά να εθιστεί υπολογίζοντας τα οφέλη του παρόντος και του μέλλοντος και το κόστος στο μέλλον. Προφανώς δίνει μεγαλύτερη αξία στο παρόν από το μέλλον (discounting the future heavily). 23. (4) Στο κατάστημα του Α υπάρχει πιθανότητα 0,15% να συμβεί ένα ατύχημα που θα επιφέρει ζημία 100.000 σε γειτονικά καταστήματα και η οποία μπορεί να αποφευχθεί με ένα μηχανισμό που κοστίζει 200. Σύμφωνα με το φόρμουλα Learned Hand σε περίπτωση ατυχήματος υπάρχει ευθύνη του Α; Το αναμενόμενο κόστος της ζημίας είναι 150. Ο Α μπορεί να τον αποτρέψει με 200. Άρα PL < B (P = 0,15%, L = 100.000, B = 200). Δεν υπάρχει υπαιτιότητα του Α. 24. (6) Τι ακριβώς είναι το παράδοξο της αποζημίωσης στον γάμο; Περιγράψτε το. Το δίκαιο των συμβάσεων θα πρέπει να δημιουργεί κίνητρα για αποτελεσματική αθέτηση της σύμβασης και αποτελεσματική επένδυση με βάση τη σύμβαση. Το οικογενειακό δίκαιο θα πρέπει αντίστοιχα να δημιουργεί κίνητρα για αποτελεσματικό διαζύγιο και αποτελεσματική επένδυση στο γάμο. Ένα εύκολο (αυτόματο) διαζύγιο οδηγεί τα μέρη σε υποάριστη επένδυση στα πλαίσια του γάμου. Ένα δύσκολο διαζύγιο (με υπαιτιότητα) οδηγεί τα μέρη σε υποάριστο αριθμό διαζυγίων. Μακροπρόθεσμα και τα δύο οδηγούν σε υποάριστο αριθμό γάμων. 25. (2) Η ελεύθερη οπλοκατοχή οδηγεί σε μείωση ή αύξηση της εγκληματικότητας;

Η πλειοψηφούσα άποψη ισχυρίζεται πως οδηγεί σε μείωση της εγκληματικότητας καθώς αυξάνεται το κόστος του εγκλήματος. Υπάρχει όμως και σημαντική μειοψηφούσα άποψη που ισχυρίζεται το αντίθετο (η ελεύθερη διακίνηση των όπλων διευκολύνει το έγκλημα). 6 26. (5) Ένας άνεργος απόφοιτος του Ο.Π.Α. αναρωτιέται αν θα πρέπει να ληστέψει μια τράπεζα. Η ποινή για ληστεία τραπέζης είναι (κατά μέσο όρο) 10 χρόνια. Όμως η αστυνομία συλλαμβάνει το 60% των ληστών. Από αυτούς παραπέμπονται σε δίκη το 90% και καταδικάζεται το 70%. Ο μέσος όρος πραγματικής έκτισης της ποινής είναι 8 χρόνια. Πώς θα λάβει την απόφασή του ο πρώην συμφοιτητής σας; Το αναμενόμενο κόστος του εγκλήματος είναι περίπου 3 χρόνια (8 x 0,6 x 0,9 x 0,7). Θα πρέπει να συγκρίνει το αναμενόμενο κόστος με το βέβαιο ή αναμενόμενο όφελος. Αν το θεωρεί μεγαλύτερο από το αναμενόμενο κόστος, θα ληστέψει την τράπεζα. Αν όχι δεν θα τη ληστέψει. Την απόφαση θα την πάρει με βάση τις δικές του υποκειμενικές αξιολογήσεις (de gustibus non est sisputandum). 27. (3) Αναφέρετε ένα παράδειγμα δευτερογενούς (κοινωνικού) κόστους ενός ατυχήματος. Διαφορετικό κόστος έχει μία ζημία 3.000 για έναν ιδιωτικό υπάλληλο και το αφεντικό του. Διαφορετικό είναι το κοινωνικό κόστος των 10.000 όταν το επωμίζεται ένας από το όταν το επωμίζονται 100. 28. (5) Ο Α έχει αγοράσει από τον Β ένα οικόπεδο που για τον Α αξίζει 100.000 (για τον Β αξίζει 80.000). Η τιμή πώλησης είναι 95.000 αλλά στη σύμβαση έχει συμπεριληφθεί ποινική ρήτρα 25.000 για την περίπτωση που ο Β δεν μεταβιβάσει τελικά το οικόπεδο στον Α. Ο Γ προσφέρει στον Β 110.000 για το ίδιο οικόπεδο αλλά ο Β σκέφτεται πως δεν μπορεί να του το πουλήσει λόγω της υψηλής ποινικής ρήτρας. Εσείς τι λέτε; Ο Β προφανώς δεν μπορεί να πουλήσει το οικόπεδο στον Γ γιατί θα χάσει (λόγω της υψηλής ποινικής ρήτρας). Αυτό όμως είναι και το επιχείρημά του απέναντι στο Α. Μπορεί να του πει: Αν εκτελέσω τη σύμβαση θα αποκτήσεις ένα οικόπεδο που θα αξίζει για σένα 100.000. Αν όμως μου επιτρέψεις να την παραβιάσω και δεν απαιτήσεις την ποινική ρήτρα, θα σου δώσω 105.000 (διότι αν την απαιτήσεις δεν θα τη παραβιάσω και θα μείνεις με τα 100.000). Προφανώς η πρόταση συμφέρει στον Α. Συμφέρει και στον Β διότι θα δώσει 105.000 στον Α (τα 95.000 από την πώληση και άλλα 10.000 επιπλέον) και θα πάρει από τον Γ 110.000. Έτσι θα κερδίσει 5.000 επιπλέον καθώς θα πουλήσει ουσιαστικά το κτήμα 100.000 ( 95.000 105.000 + 110.000 = 100.000). 29. (1) Όταν μειώνεται το κόστος του αλκοόλ τι συμβαίνει με τη θνησιμότητα από τα ναρκωτικά; Μειώνεται εφόσον οι αλκοολικοί δεν καταφεύγουν στα ναρκωτικά (ως υποκατάστατο αγαθό). 30. (3) Γράψτε μου δύο παραδείγματα υψηλού κόστους εφαρμογής μιας συμφωνίας. Κόστος εποπτείας εφαρμογής μίας σύμβασης Κόστος τιμωρίας παραβιάσεων της σύμβασης