Εγκυροποίηση του «Προ-Αγωνιστικού Ερωτηματολογίου» σε αθλητές/τριες μεσαίων αποστάσεων

ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, 24, 3-10 2013 Ε.Α.Ψ. Εγκυροποίηση του «Προ-Αγωνιστικού Ερωτηματολογίου» σε αθλητές/τριες μεσαίων αποστάσεων Κωνσταντίνα Αράπογλου, Ευάγγελος Μπεμπέτσος, Θεόφιλος Πυλιανίδης, & Παναγιώτης Αντωνίου Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Περίληψη Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μελετηθεί η εγκυρότητα και αξιοπιστία των τιμών του Προ-Αγωνιστικού Ερωτηματολογίου των Jones, Swain και Cale (Pre-Race Questionnaire, 1990) και επίσης εάν οι τιμές του ερωτηματολογίου διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες. Το δείγμα αποτέλεσαν 110 αθλητές και αθλήτριες, 61 άνδρες (55.5%) και 49 γυναίκες (44.5%), ηλικίας από 15 έως 28 (Μ = 20.05, ΤΑ = 2.82), οι οποίοι έλαβαν μέρος στους Πανελλήνιους Αγώνες Μεσαίων Αποστάσεων, το 2011. Επίσης, το δείγμα χωρίστηκε σε τρείς ηλικιακές ομάδες. Τα αποτελέσματα της παραγοντικής ανάλυσης και ο έλεγχος αξιοπιστίας υποστηρίζουν τη δομική εγκυρότητα των τιμών του οργάνου μέτρησης. Επιπροσθέτως, παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο από τις τρείς, ηλικιακών ομάδων, και στους πέντε παράγοντες του ερωτηματολογίου. Συμπερασματικά, η έρευνα τονίζει την σημαντική συνεισφορά του ερωτηματολογίου στην αθλητική/αγωνιστική διαδικασία. Λέξεις κλειδιά: Ετοιμότητα, στάση, στόχος κατάταξης, προπονητική επιρροή, εξωτερικό περιβάλλον Abstract The purpose of this study was to assess validity and reliability of the Pre-Race Questionnaire scores (Jones, Swain, & Cale, 1990) and to examine sample variation due to age. The sample consisted of 110 athletes, 61 males (55,5%) and 49 females (44,5%), between 15 and 28 years of age (Μ = 20,05, SD = 2,82). Data were collected during the 2011 Greek National Mid Distance Running Championship. Additionally, the sample was divided into three age groups. The factor analysis yield evidence supportive of the construct validity of the scale scores. Also, differences between two age groups were revealed in all five factors of the questionnaire. In conclusion, this study highlights the significant contribution of the questionnaire in the sport/racing process. Key words: Perceived readiness, attitude, position goal, coach influence, external environment ---------------------------------------- Διεύθυνση αλληλογραφίας: Ευάγγελος Μπεμπέτσος, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, 69100, Κομοτηνή. E-mail: empempet@phyed.duth.gr 3

Κ. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ, Ε. ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ, Θ. ΠΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, & Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αθλητές μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων υπόκεινται σε έντονη ψυχολογική και σωματική καταπόνηση όχι μόνο κατά τη διάρκεια των αγώνων αλλά και κατά την προπόνηση (Jones, Swain, & Cale, 1990). Τις τελευταίες δεκαετίες έρευνες σχετικές με το αγωνιστικό άγχος, έχουν υιοθετήσει μια πολυδιάστατη προσέγγιση σε σχέση με την μονοδιάστατη προσέγγιση των προηγουμένων ετών (Jones, Swain, & Cale, 1990; Jones, Hanton, & Swain, 1994; Martens, Burton, Vealey, Bump, & Smith, 1990). Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στην πολυδιάστατη προσέγγιση, το άγχος διαχωρίζεται σε γνωστικό, το οποίο προσδιορίζεται από τις αρνητικές συνέπειες της επιτυχίας και την αρνητική αυτό-αξιολόγηση και σε σωματικό, το οποίο προσδιορίζεται από τις αρνητικές φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού (Davidson & Schwartz, 1976; Martens, Vealey, & Burton, 1990). Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία οι δύο κύριες αιτίες δημιουργίας άγχους είναι η αβεβαιότητα των αθλητών σχετικά με το αποτέλεσμα και η σημασία του αποτελέσματος έτσι όπως την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι αθλητές (Martens, Vealey, & Burton, 1990). Η ύπαρξη αρνητικών σκέψεων και κακής διάθεσης συνήθως έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ένταση του άγχους των αθλητών πριν από τον αγώνα (Θεοδωράκης, Γούδας & Παπαϊωάννου, 2003). Το άγχος τείνει να προκαλείται από μη λειτουργικούς ψυχολογικούς παράγοντες, όπως είναι: (α) η μειωμένη αυτοπεποίθηση του αθλητή, (β) η αρνητική αξιολόγηση της παρούσας αθλητικής κατάστασης καθώς και (γ) η εστίαση του ατόμου στο αποτέλεσμα παρά στην αγωνιστική διαδικασία (Θεοδωράκης, Γούδας & Παπαϊωάννου, 2003). Από την άλλη πλευρά, η αθλητική επιτυχία εξαρτάται και από την ποσότητα αλλά και από την ποιότητα της προπόνησης (Jones, Swain, & Cale, 1991). Έρευνες στον τομέα της αθλητικής ψυχολογίας έχουν δείξει τη θετική σχέση μεταξύ αυτοπεποίθησης και αθλητικής απόδοσης όπως και την αρνητική σχέση μεταξύ αυτοπεποίθησης και γνωστικού άγχους (Martens et al., 1990; Jones et al., 1990, 1991; Jones & Swain, 1995; Rokka et al., 2009). Ο Martens (1987) περιέγραψε την αυτοπεποίθηση ως τη ρεαλιστική προσδοκία που διακατέχει τους αθλητές όσον αφορά στην επιτυχία τους και στην πίστη στον εαυτό και στις δυνάμεις τους. Εάν το υποσυνείδητο «εμφανίζει» θετικές σκέψεις, τότε το σώμα προγραμματίζεται να εκτελεί επιτυχώς (Brennan, 1993). Έτσι, σε μια προσπάθεια διερεύνησης των παραγόντων του πολυδιάστατου άγχους κατάστασης, οι οποίοι επηρεάζουν την απόδοση αθλητών και αθλητριών μεσαίων αποστάσεων, οι Jones, Swain και Cale (1990) δημιούργησαν ένα ανάλογο ερωτηματολόγιο. Το ερωτηματολόγιο αυτό εξετάζει πώς το άγχος μπορεί να επηρεάσει συγκεκριμένες αγωνιστικές καταστάσεις των αθλητών. Αποτελείται από πέντε παράγοντες: (α) αντιλαμβανόμενη ικανότητα, (β) στάση σχετικά με παρελθοντική επίδοση, (γ) στόχος κατάταξης, (δ) προπονητική επιρροή και (ε) εξωτερικό περιβάλλον. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το γνωστικό άγχος μπορεί να προβλεφθεί από τους τρείς πρώτους παράγοντες ενώ αντιθέτως κανένας παράγοντας δεν πρόβλεψε το σωματικό. Επιπροσθέτως, η έρευνα υποστήριξε την σχέση μεταξύ του γνωστικού άγχους και της αυτοπεποίθησης. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει: (α) την εγκυρότητα των τιμών του «Προ-Αγωνιστικού Ερωτηματολογίου» στα Ελληνικά δεδομένα, (β) την αξιοπιστία των τιμών του, και (γ) εάν οι παράγοντες του ερωτηματολογίου διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία. 4

ΕΓΚΥΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Συμμετέχοντες ΜΕΘΟΔΟΣ Το δείγμα αποτέλεσαν 110 αθλητές και αθλήτριες, 61 άνδρες (55,5%) και 49 γυναίκες (44,5%), ηλικίας από 15 έως 28 (Μ = 20,05, ΤΑ = 2,82), οι οποίοι έλαβαν μέρος στους Πανελλήνιους Αγώνες Μεσαίων Αποστάσεων το 2011. Το δείγμα χωρίστηκε ηλικιακά σε τρείς ομάδες: (α) 15-21 χρονών (Ν = 36, 32,7%), (β) 22-25 χρονών (Ν = 26, 23,6%) και γ) άνω των 26 χρονών (Ν = 48, 36,4%). Ο διαχωρισμός αυτός πραγματοποιήθηκε, διότι όπως αναφέρεται στην βιβλιογραφία, μέχρι την ηλικία των 21 ετών ο αθλητής διανύει περίοδο ανάπτυξης, 22 με 25 ετών, ο αθλητής φτάνει στην μέγιστη αθλητική/αγωνιστική του απόδοση, και πάνω από την ηλικία των 26 ετών ο αθλητής την σταθεροποιεί (αθλητική απόδοση) (Bebetsos & Konstantoulas, 2006). Όργανα μέτρησης Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο μέτρησης το «Pre- Race Questionnaire» των Jones, Swain και Cale (1990), το οποίο περιλαμβάνει 19 ερωτήσεις και μεταφράστηκε στην Ελληνική με τη μέθοδο της αμφίδρομης μετάφρασης (back-translation). Αρχικά, το ερωτηματολόγιο δόθηκε σε δύο ειδήμονες του χώρου για την μετάφραση του στην Ελληνική. Μετά, άλλοι δύο επίσης ειδήμονες του χώρου μετέφρασαν την ελληνική έκδοση πάλι στην αγγλική και εξετάστηκε κατά πόσο η μετάφραση αυτή συμπίπτει με το αρχικό ερωτηματολόγιο. Οι απαντήσεις δόθηκαν σε 9-βάθμια κλίμακα τύπου Likert, η οποία κυμαίνονταν από το 1 (αρνητικό) έως το 9 (θετικό) με επιθετικές περιγραφές από πολύ αρνητικά έως πολύ θετικά, ναι έως όχι, πολύ απογοητευμένος έως πολύ ικανοποιημένος, πολύ δύσκολα έως πολύ εύκολα, καθόλου έως πάρα πολύ και πολύ άσχημα πολύ καλά. Οι παράγοντες που αξιολογεί το ερωτηματολόγιο είναι πέντε: (α) «Αντιλαμβανόμενη Ετοιμότητα» (π.χ., «Πως πιστεύεις ότι ήταν η απόδοση σου στην προπόνηση τις τελευταίες τέσσερεις εβδομάδες;»), (β) «Στάση» (σχετικά με παρελθοντική επίδοση) (π.χ., «Πως ένιωσες σχετικά με την κατάταξη σου στον τελευταίο αγώνα;»), (γ) «Στόχος Κατάταξης» (π.χ., «Σε ποίο βαθμό νομίζεις ότι μπορείς να πετύχεις αυτό τον στόχο;»), (δ) «Προπονητική Επιρροή» (π.χ., «Πως πιστεύεις ότι ο προπονητής σου έχει επηρεάσει την επίδοση σου τις τελευταίες τέσσερεις εβδομάδες;») και (ε) «Εξωτερικό Περιβάλλον» (π.χ., «Είναι οι καιρικές συνθήκες κατάλληλες για σένα σε αυτόν τον αγώνα;»). Διαδικασία μέτρησης Μετά και την διαβεβαίωση των ερευνητών ότι θα κρατηθεί απόλυτη εχεμύθεια και ανωνυμία σχετικά με την έρευνα και τα δεδομένα της, οι συμμετέχοντες και με την σύμφωνη γνώμη των προπονητών τους, συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο εθελοντικά και σύμφωνα με τις οδηγίες των ερευνητών (Jones et al., 1990) μια ώρα πριν από την συμμετοχή τους στον αγώνα. Στατιστική ανάλυση Για τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων της έρευνας, χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS 18 for Windows μέσω του οποίου πραγματοποιήθηκαν: (1) παραγοντική ανάλυση, (2) ανάλυση αξιοπιστίας και (3) αναλύσεις διακύμανσης. 5

Κ. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ, Ε. ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ, Θ. ΠΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, & Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Έλεγχος δομικής εγκυρότητας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Για την προκαταρκτική εξέταση της δομικής εγκυρότητας του «Προ-Aγωνιστικού Ερωτηματολογίου» έγινε διερευνητική παραγοντική ανάλυση κυρίων αξόνων με πλάγια περιστροφή. Από την ανάλυση προέκυψαν παράγοντες που εξηγούσαν το 78% της μεταβλητότητας του ερωτηματολογίου (Πίνακας 1). Στον πρώτο παράγοντα είχαν φορτίσεις επτά ερωτήματα σχετικά με την «Αντιλαμβανόμενη Ετοιμότητα», στο δεύτερο παράγοντα τέσσερα ερωτήματα σχετικά με τη «Στάση», στον τρίτο παράγοντα τρία ερωτήματα σχετικά με το «Στόχο Κατάταξης», στον τέταρτο παράγοντα δύο ερωτήματα σχετικά με την «Προπονητική Επιρροή» και στον πέμπτο παράγοντα τρία ερωτήματα σχετικά με το «Εξωτερικό Περιβάλλον». Πρέπει να σημειωθεί ότι οι παράγοντες στην παρούσα έρευνα παρουσίασαν όμοιες φορτίσεις με αυτούς που αναφέρθηκαν από τους Jones, Swain και Cale (1990). Έλεγχος αξιοπιστίας Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα ελέγχου της αξιοπιστίας του ερωτηματολογίου. Η ανάλυση έδειξε ότι για τον παράγοντα «Αντιλαμβανόμενη Ετοιμότητα» ο συντελεστής α του Cronbach ήταν. 87, για τον παράγοντα «Στάση» ήταν.95, για τον παράγοντα «Στόχος Κατάταξης» ήταν.68, για τον παράγοντα «Προπονητική Επιρροή» ήταν.91 και για τον παράγοντα «Εξωτερικό Περιβάλλον» ήταν.74. Για τους παράγοντες που είχαν χαμηλό δείκτη αξιοπιστίας, η βιβλιογραφία αναφέρει ότι μπορεί ο δείκτης να επηρεάζεται από τον μικρό αριθμό των ερωτήσεων που περιλαμβάνονται στον παράγοντα (Cronbach, 1951). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι πέντε παράγοντες είχαν ικανοποιητική συνοχή. Η επίδραση της ηλικίας Από την εφαρμογή της ανάλυσης διακύμανσης για ανεξάρτητα δείγματα ως προς ένα παράγοντα, διαπιστώθηκε στατιστικώς σημαντική επίδραση των ηλικιακών ομάδων στον παράγοντα «Αντιλαμβανόμενη Ετοιμότητα» (F 2,109 = 5.3; p <.05), «Στάση» (F 2,109 = 7.6; p <.05), «Στόχος Κατάταξης» (F 2,109 = 9; p <.05), «Προπονητική Επιρροή» (F 2,109 = 3.3; p <.05) και «Εξωτερικό Περιβάλλον» (F 2,109 = 6.5; p <.05). Από το τεστ πολλαπλών συγκρίσεων Scheffe διαπιστώθηκαν ωστόσο στατιστικώς σημαντικές διαφορές μόνο μεταξύ της μικρότερης ηλικιακής ομάδας και της μεγαλύτερης (Πίνακας 2). ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ένας από τους στόχους της παρούσας μελέτης ήταν η αρχική εξέταση της δομικής εγκυρότητας των τιμών του Προ-αγωνιστικού Ερωτηματολογίου. Τα αποτελέσματα της παραγοντικής ανάλυσης επιβεβαίωσαν την ύπαρξη των πέντε παραγόντων, όπως αυτοί αναφέρθηκαν από τον Jones και τους συνεργάτες του (1990). Επιπλέον, η ικανοποιητική εσωτερική συνοχή των πέντε παραγόντων του ερωτηματολογίου επιβεβαιώνουν την αξιοπιστία της κλίμακας. Αυτό σημαίνει ότι άλλοι ερευνητές ή/και προπονητές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη συγκεκριμένη κλίμακα για να εξετάσουν το ρόλο παραγόντων όπως το αγωνιστικό άγχος και η αυτοπεποίθηση σε σχέση με την προετοιμασία των αθλητών τους για τον αγώνα. 6

ΕΓΚΥΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Πίνακας 1. Παραγοντική ανάλυση & ανάλυση αξιοπιστίας του «Προ-Aγωνιστικού Ερωτηματολογίου» Ερωτήματα 1) Πως πιστεύεις ότι ήταν η απόδοση σου στην προπόνηση τις τελευταίες 4 εβδομάδες ; 2) Πως πιστεύεις ότι ήταν η επίδοση σου στους αγώνες τις τελευταίες 4 εβδομάδες ; 3) Σε ποιο βαθμό νομίζεις ότι μπορείς να πετύχεις αυτό τον στόχο; 4) Πόσο καλά πιστεύεις ότι τρέχεις αυτήν την περίοδο; 5) Πόσο κουρασμένος/η νιώθεις αυτήν την περίοδο; Αντιλαμβανόμενη Ετοιμότητα.75.83.77.52.81 Στάση (σχετικά με παρελθοντική επίδοση) Στόχος Κατάταξης Προπονητική Επιρροή Εξωτερικό Περιβάλλον 6) Νιώθεις σωματικά.76 έτοιμος/η για τον επόμενο αγώνα; 7) Νιώθεις πνευματικά.67 έτοιμος/η για τον επόμενο αγώνα; 8) Πως ένιωσες σχετικά με.87 την κατάταξη σου στον τελευταίο αγώνα; 9) Πως σχετίζεται η κατάταξη.92 σου, σχετικά με τις προσδοκίες σου πριν τον αγώνα; 10) Πως ένιωσες σχετικά με.90 τον χρόνο σου στον τελευταίο αγώνα; 11) Πως σχετίζεται ο χρόνος.84 σου με τις προσδοκίες σου πριν τον αγώνα; 12) Σε ποίο βαθμό νομίζεις.67 ότι μπορείς να πετύχεις αυτό τον στόχο; 13) Πόσο δύσκολο νομίζεις.87 ότι θα είναι να πετύχεις αυτό τον στόχο; 14) Πόσο δύσκολο νομίζεις.88 ότι θα είναι να πετύχεις αυτό τον στόχο; 15) Πως πιστεύεις ότι ο.82 προπονητής σου έχει επηρεάσει την επίδοση σου τις τελευταίες 4 βδομάδες; 16) Πως πιστεύεις ότι ο.75 προπονητής σου επηρέασε το αποτέλεσμα του τελευταίου σου αγώνα; 17) Πόσο σημαντικό είναι για.66 σένα να τα πάς καλά σε αυτόν τον αγώνα; 18) Είναι οι καιρικές.80 συνθήκες κατάλληλες για σένα στον επόμενο αγώνα; 19) Είναι οι συνθήκες του.76 γηπέδου κατάλληλες για σένα στον επόμενο αγώνα; Ποσοστό Διακύμανσης 28,31 22,32 9,76 9,19 8,39 Ιδιοτιμή 5,4 4,2 1,9 1,8 1,6 Cronbach s alpha.87.95.68.91.74 7

Κ. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ, Ε. ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ, Θ. ΠΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, & Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Πίνακας 2. Διαφορές των μέσων όρων των παραγόντων του Προαγωνιστικού Ερωτηματολογίου ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες 15-21 22-25 26-> ΜΟ ΤΑ MΟ ΤΑ MΟ ΤΑ Αντιλαμβανόμενη 5.5 1.38* 5.8 1.31 6.5 1.52* Ετοιμότητα Στάση 5.1 1.73* 5.5 1.90 6.6 1.81* Στόχος Κατάταξης 4.3 1.58* 4.7 1.39 5.7 1.61* Προπονητική Επιρροή 5.5 2.35* 5.9 2.18 6.6 2.08* Εξωτερικό Περιβάλλον 6.4 1.47* 6.8 1.20 7.4 1.15* Το γεγονός ότι η ύπαρξη των πέντε παραγόντων του Προ-αγωνιστικού Ερωτηματολογίου επιβεβαιώθηκε σε δείγμα ελίτ Βρετανών αθλητών κολεγιακού επιπέδου στην έρευνα του Jones και των συνεργατών του (1990), αλλά και σε δείγμα ελίτ Ελλήνων αθλητών στην παρούσα έρευνα, δείχνει ότι αυτό το όργανο μέτρησης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σε μελλοντικές έρευνες με διαπολιτισμικά δείγματα. Επίσης, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και στους πέντε παράγοντες «Αντιλαμβανόμενη Ικανότητα», «Στάση» (σχετικά με παρελθοντική επίδοση), «Εξωτερικό Περιβάλλον», «Προπονητική Επιρροή» και «Στόχο Κατάταξης» καταγράφηκαν υψηλοτέρα σκορ από τους μεγαλύτερους ηλικιακά αθλητές/τριες. Πιο συγκεκριμένα, για τους τέσσερις από τους πέντε (αντιλαμβανόμενη ικανότητα, στάση, εξωτερικό περιβάλλον και στόχο κατάταξης) οι ερευνητές πιθανολογούν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αθλητές και αθλήτριες, οι οποίοι πιθανά έχουν μεγαλύτερη αθλητική εμπειρία, παρουσιάζονται πιο συγκεντρωμένοι και πιο καλά προετοιμασμένοι για τον επικείμενο αγώνα τους. Η εμπειρία παρουσιάζεται ως ένας από τους βασικούς παράγοντες στην αθλητική/αγωνιστική ζωή, επηρεάζοντας θετικά πολλές γνωστικές διαδικασίες. Προγενέστερες έρευνες τόσο σε ομαδικά αθλήματα όσο και σε ατομικά, παρουσίασαν παρόμοια αποτελέσματα συγκεκριμένα στον Ελλαδικό χώρο (Θεοδωράκης & Μπεμπέτσος, 2003; Bebetsos & Antoniou, 2003; Καραμουσαλίδης, Μπεμπέτσος & Λαπαρίδης, 2006; Σκουρτανιώτη & Μπεμπέτσος, 2008). Φυσικά αξιοσημείωτο είναι ότι δεν παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές σε κανέναν από τους παράγοντες μεταξύ της ενδιάμεσης ηλικιακής ομάδας σε σχέση με τις άλλες δυο. Όπως προαναφέρθηκε, από την επεξεργασία των δεδομένων, το αποτέλεσμα διερεύνησης διαφορών μεταξύ των τριών ηλικιακών ομάδων εντοπίζει στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ της πρώτης και της τρίτης ηλικιακής ομάδας. Σε όλες τις μέσες τιμές των παραγόντων του οργάνου μέτρησης η τρίτη ομάδα έχει υψηλότερες τιμές από τις άλλες δύο και η δεύτερη υψηλότερες από την πρώτη. Έτσι η στατιστικά σημαντική διαφορά εντοπίζεται μόνο μεταξύ πρώτης και τρίτης ως αποτέλεσμα της μεγάλης διαφοροποίησης των μέσων τιμών. Η ερμηνεία του αποτελέσματος αυτού κυρίαρχα έγκειται στις διαφορές μεταξύ των ηλικιών που περιλαμβάνονται στην κατηγοριοποίηση των ηλικιακών ομάδων η οποία προέκυψε σύμφωνα με τους Bebetsos και Konstantoulas (2006). Το σημαντικό κριτήριο έχει να κάνει όπως αναφέρουν οι ερευνητές με την αγωνιστική απόδοση και κατά συνέπεια την προπονητική εμπειρία που υποστηρίζει την αγωνιστική τους παρουσία. Έτσι μέχρι την ηλικία των 21 ετών ο αθλητής διανύει περίοδο ανάπτυξης, 22 με 25 ετών ο αθλητής φτάνει στην μέγιστη αθλητική/αγωνιστική του απόδοση και πάνω από την ηλικία των 26 ετών η αθλητική απόδοση σταθεροποιείται. Συνεπώς προκύπτει πως ο αθλητής που ανήκει στην τρίτη ηλικιακή ομάδα είναι πλέον αρκετά έμπειρος με σταθερή απόδοση, γνωρίζει το άθλημα και τις απαιτήσεις του και έχει ικανότητα αναγνώρισης των δυνάμεων του. 8

ΕΓΚΥΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Τέλος, και στον παράγοντα «Προπονητική Επιρροή», οι μεγαλύτεροι αθλητές και αθλήτριες παρουσίασαν υψηλότερους μέσους όρους από τους νεαρότερους αθλητές. Παρόλο που η βιβλιογραφία αναφέρει ότι οι μεγαλύτεροι και πιο έμπειροι αθλητές συνήθως ασκούν αυστηρότερη κριτική στους εκάστοτε προπονητές τους (Θεοδωράκης & Μπεμπέτσος, 2003), τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας επιβεβαιώνουν την πιο προσωπική σχέση μεταξύ αθλητή και προπονητή (Olympiou, Jowett, & Duda, 2008; Karamousalidis et al., 2009). Ειδικά όταν γίνεται αναφορά σε ατομικά αθλήματα, όπου η σχέση αθλητή/προπονητή είναι ακόμη πιο ιδιαίτερη (Bebetsos & Antoniou, 2003; Jowett, Paull, & Pensgaard, 2005; Jowett, 2006; Σκουρτανιώτη & Μπεμπέτσος, 2008). Η μεγαλύτερη χρονική τριβή με τις ίδιες συνθήκες και δραστηριότητες μαζί με την ηλικιακή ωρίμανση και κοινωνικοποίηση αιτιολογεί την διαφορά στην προπονητική επιρροή. Επιπροσθέτως, πρέπει να αναφερθούν στους περιορισμούς της παρούσας έρευνας ότι τα άτομα του δείγματος ήταν ελίτ αθλητές/τριες. Επίσης, το ότι ο η μεσαία ηλικιακή ομάδα δεν παρουσίασε στατιστικά σημαντικές διαφορές σε σχέση με τις υπόλοιπες δύο σε κανέναν από τους παράγοντες του οργάνου μέτρησης. Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η έρευνα αυτή αναδεικνύει τη σημασία και τη σημαντικότητα των παραγόντων του ερωτηματολογίου (στάση, προπονητική επιρροή, εξωτερικό περιβάλλον, αντιλαμβανόμενη ικανότητα και στόχος κατάταξης) αναφορικά με την μελλοντική αθλητική απόδοση/επίδοση. Είναι αναγκαίο επίσης να επισημανθεί το πόσο σημαντική είναι η κατάλληλη γνωστική προετοιμασία για μια θετικότερη αγωνιστική έκβαση. Ευελπιστούμε ότι η παρούσα μελέτη είναι μόνο μία από τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bebetsos, E., & Antoniou, P. (2003). Psychological skills of Greek badminton athletes. Perceptual and Motor Skills, 97, 1289-1296. Bebetsos, E. & Konstantoulas, D. (2006). Contact sports, moral functioning and planned behavior theory. Perceptual and Motor Skills, 103, 131-144. Brennan, S. (1993). The mental edge: Basketball s peak performance workbook. Omaha, NB: Peak Performance Publishing. Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure tests. Psychometrika, 16, 197-264. Davidson, J. L., & Schwartz, G. E. (1976). The psychobiology of relaxation and related states: A multiprocess theory. In D. I. Mostofsky (Ed.), Behavioral control and modification of physiological activity (pp. 399-442). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Jones, J. G., Hanton, S., & Swain, A. (1994). Intensity and interpretation of anxiety symptoms in elite and non-elite sports performers. Personality and Individual Differences, 17, 657-663. Jones, J. G., & Swain, A. (1995). Predispositions to experience debilitative and facilitative anxiety in elite and non-elite performers. The Sport Psychologist, 9, 201-211. Jones, J. G., Swain, A., & Cale, A. (1990). Antecedents of multidimensional competitive state anxiety and self-confidence in elite intercollegiate middledistance runners. The Sport Psychologist, 4, 107-118. 9

Κ. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ, Ε. ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ, Θ. ΠΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, & Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Jones, J. G., Swain, A., & Cale, A. (1991). Gender differences in precompetition temporal patterning and antecedents of anxiety and self-confidence. Journal of Sport and Exercise Psychology, 13, 1-15. Jowett, S. (2006). Interpersonal and structural features of Greek coach-athlete dyads performing in individual sports. Journal of Applied Sport Psychology, 18, 69-81. Jowett, S, Paull, G., & Pensgaard, A. M. (2005). Coach athlete relationship. In J. Taylor & G. S. Wilson (Eds.), Applying sport psychology: Four perspectives (pp. 153-170). Champaign, IL: Human Kinetics. Θεοδωράκης, Γ., Γούδας, Μ., & Παπαϊωάννου, Α. (2001). Ψυχολογική υπεροχή στον αθλητισμό. Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Θεοδωράκης Ν., & Μπεμπέτσος Ε. (2003). Διερεύνηση της ικανοποίησης αθλητών: Μία πρώτη προσέγγιση. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, 1, 197-203. Καραμουσαλίδης Γ., Μπεμπέτσος Ε., & Λαπαρίδης Κ. (2006). Ψυχολογικές δεξιότητες αθλητών και αθλητριών της Ελληνικής καλαθοσφαίρισης. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, 4, 442-448. Karamousalidis G., Laparidis K., Galazoulas Ch., Bebetsos E., & Zaggelidis G. (2009). Coaching behaviour in team sports of Greece. The Cyprus Journal of Sciences, 7, 93-101. Martens, R. (1987). Coaches guide to sport psychology. Champaign, IL: Human Kinetics. Martens, R., Burton, D., Vealey, R. S., Bump, L. A., & Smith, D. E. (1990). Development and validation of the Competitive State Anxiety Inventory-2 (CSAI-2) (pp. 117-190). In R. Martens, R. S. Vealey, & D. Burton (Eds.), Competitive anxiety in sport. Champaign, IL: Human Kinetics. Martens, R., Vealey, R. S., & Burton, D. (1990). Competitive anxiety in sport. Champaign, IL: Human Kinetics. Olympiou, A., Jowett, S., & Duda, J. (2008). The psychological interface between motivational climate and coach-athlete relationships. The Sport Psychologist, 22, 423-438. Rokka, S., Mavridis, G., Bebetsos, E., & Mavridis, K. (2009). Competitive atate anxiety among junior handball players. The Sport Journal, 12. Accessed from http: //www.thesportjournal.org. ISSN: 1543-9518. Σκουρτανιώτη Γ., & Μπεμπέτσος Ε. (2008, Δεκέμβριος). Διερεύνηση των ψυχολογικών δεξιοτήτων στους αθλητές ρίψεων. 10 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αθλητικής Ψυχολογίας «Άσκηση & αθλητισμός στα παιδιά και τους εφήβους: Ψυχολογική προσέγγιση». Αθήνα. 10