Εξέταση: Οικονοµική του Περιβάλλοντος (ενδεικτικές απαντήσεις) Προσοχή: Η εξέταση έχει συνολικά 9 ερωτήσεις (υπολογίζοντας και τις υπό-ερωτήσεις) µε ίδια βαρύτητα στην βαθµολογία. Απαντήστε και τις 9. Να υπολογίζετε περίπου 12 λεπτά ανά ερώτηση. 1. Σε ένα υπόδειγµα εξαντλήσιµων πόρων δύο περιόδων ας υποθέσουµε ότι η αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης (εκφρασµένη σε ευρώ) του πόρου είναι p = 10 0,4 q και το οριακό κόστος (σε ευρώ) απόσπασης είναι MC = 2, όπου p είναι η τιµή του αγαθού και q είναι η ζητούµενη ποσότητα. Η συνάρτηση ζήτησης και οριακού κόστους είναι ίδια και στις δύο περιόδους, και η συνολική ποσότητα του εξαντλήσιµου πόρου είναι Q = 19. (α) Πόση ποσότητα θα επιµεριζόταν στην πρώτη περίοδο και πόση στη δεύτερη, όταν το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι 0,1; q1=10 q2=9 (β) Δείξτε διαγραµµατικά την ζήτηση στις δύο περιόδους και τις τιµές και ποσότητες που εξασφαλίζουν την δυναµική αποτελεσµατικότητα. Δείξτε είσης το οριακό κόστος του χρήστη στο διάγραµµα και εξηγείστε τι σηµαίνει. Το οριακό κόστος του χρήστη είναι το κόστος ευκαιρίας µιας σηµερινής χρήσης σε σχέση µε µελλοντική χρήση. Όταν είναι εξαντλήσιµος ο πόρος µια µονάδα που χρησιµοποιώ σήµερα δεν θα µπορέσω να την χρησιµοποιήσω στο µέλλον. Το οριακό κόστος του χρήστη µού δείχνει την απώλεια οφέλους της µελλοντικής χρήσης της οριακής µονάδας. (γ) Γιατί έχει σηµασία η δυναµική αποτελεσµατικότητα και στο παράδειγµα µας ποια θα έπρεπε να είναι η ποσότητα του συνολικού πόρου για να µην είναι απαραίτητη η χρήση του κριτηρίου δυναµικής αποτελεσµατικότητας; Η δυναµική αποτελεσµατικότητα εξασφαλίζει την αποτελεσµατική κατανοµή των πόρων µέσα στο χρόνο. Όταν κάποιος πόρος µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγµές και δεν φτάνει η συνολική ποσότητα για να µεγιστοποιήσει το όφελος σε κάθε χρονική στιγµή (στατική αποτελεσµατικότητα)τότε πρέπει να συγκριθεί το όφελος που προσφέρει ο πόρος στις διαφορετικές χρονικές στιγµές. Η δυναµική αποτελεσµατικότητα εξασφαλίζει πως η κατανοµή του πόρου µέσα στο χρόνο µεγιστοποιεί την παρούσα αξία του καθαρού οφέλους. Για να µήν χρειάζεται η δυναµική αποτελεσµατικότητα θα έπρεπε να υπάρχει αρκετή ποσότητα του φυσικού πόρου ώστε να (υπερ)καλύψει την στατική αποτελεσµατική κατανοµή. Η στατική αποτελεσµατική κατανοµή απλά µεγιστοποιεί το καθαρό όφελος σε κάποια χρονική στιγµή. Δηλαδή η ποσότητα που εξασφαλίζει πως p=mc ή στην δική µας περίπτωση p = 10 0,4 q =2. Οπότε q=20 για κάθε περίοδο (εφόσον η ζήτηση είναι ίδια). Συνεπώς αν η
ποσότητα του φυσικού πόρου ξεπερνά τις 40 µονάδες δεν θα προκύψει ανάγκη να γίνει χρήση του κριτηρίου της δυναµικής αποτελεσµατικότητας. 2. Δείξτε διαγραµµατικά πώς η βέλτιστη ποσότητα ρύπανσης µπορεί να είναι στο σηµείο που µια επιχείρηση που ρυπαίνει θα επέλεγε έτσι και αλλιώς αν είχε το δικαίωµα να ρυπαίνει ελεύθερα (µηδέν καταστολή). Εξηγείστε µε αναφορά σε παράδειγµα. Απλά πρέπει ακόµα και στο σηµείο της µέγιστης ρύπανσης από µια επιχείρηση το οριακό κόστος ζηµιάς από µια µείωση της ρύπανσης να είναι µικρότερο από το οριακό κόστος ελέγχου. Γενικά θα συµβαίνει αυτό αν η ζηµιά που προκαλεί η ρύπανση είναι είτε µηδενική στο σηµείο µέγιστης ρύπανσης της επιχείρησης είτε η ζηµιά είναι µικρότερη από το κόστος µείωσης της ρύπανσης. Τα παρακάτω διαγράµµατα δείχνουν αυτές τις περιπτώσεις. Το αριστερό διάγραµµα δείχνει την περίπτωση που η ζηµιά που προκαλούν οι αρχικές µονάδες 'ρύπανσης' είναι µηδενική (θα µπορούσε να πει κανείς ότι κακώς τις ονοµάζουµε ρύπανση). Το δεξί διάγραµµα δείχνει την περίπτωση που µια επιχείρηση για να αναλάβει έστω και την πρώτη µονάδα ελέγχου θα πρέπει να πληρώσει µεγάλο αρχικό ποσό, π.χ., ειδικό εξοπλισµό που απαιτεί µεγάλη επένδυση εξ αρχής. 3. (α) Τι εννοούν οι οικονοµολόγοι µε τον όρο 'αποτίµηση της ζωής'; Πώς µπορεί να υπολογιστεί η 'αξία της ζωής' και τι χρησιµότητα έχει; Δεν εννοούν οι οικονοµολόγοι πόσο αποτιµά ο καθένας την ζωή του αλλά πόσο θα ήταν διατεθειµένος να πληρώσει για να µειώσει την πιθανότητα θανάτου που προκύπτει από την µείωση ενός περιβαλλοντικού κινδύνου. Π.χ., τι αξία έχει για τον καθένα µας να µειώσουµε τις πιθανότητες θανάτου από την έκθεση σε αιωρούµενα σωµατίδια ή από την πιθανότητα τροχαίου ατυχήµατος; Η έννοια αναφέρεται στην 'στατιστική αξία της ζωής.
Έχοντας αυτήν την πληροφόρηση µπορούν οι αρχές να αξιολογήσουν καλύτερα διαφορετικά προγράµµατα προστασίας του περιβάλλοντος ή να κατανέµουν τους πόρους τους ώστε να 'σώζουν' περισσότερες ζωές µε λιγότερα έξοδα. Η µέθοδος ηδονικού µισθού χρησιµοποιείται συχνά για την αποτίµηση µιας 'στατιστικής ζωής'. Αυτή η µέθοδος αξιοποιεί το γεγονός ότι οι εργαζόµενοι σε επάγγελµα υψηλού κινδύνου ζητούν υψηλότερο µισθό για να έχουν κίνητρο να αναλάβουν τον κίνδυνο. Δείτε σελ. 110-1 Tietenberg και Lewis (2010). (β) Αναφέρετε τρία από τα κυριότερα προβλήµατα µε την µέθοδο συγκυριακής αποτίµησης (ερωτηµατολόγια) µε σύντοµη εξήγηση. Δείτε σελίδες 96-7 Tietenberg και Lewis (2010). 4. Δύο επιχειρήσεις µπορούν να ελέγξουν τις εκποµπές ρύπων µε το ακόλουθο οριακό κόστος (σε χιλιάδες Ευρώ) η κάθε µία: ΟΚΚ 1 = 40q 1, ΟΚΚ 2 = 10q 2, όπου q 1 και q 2 είναι οι ποσότητες ρύπων που ελέγχουν (µειώνουν) η πρώτη και δεύτερη επιχείρηση αντιστοίχως. Υποθέστε πως όταν απουσιάζει κάθε έλεγχος, κάθε µια επιχείρηση θα εκπέµπει 50 µονάδες ρύπων. Υπολογίστε την κατανοµή των ευθυνών για τον έλεγχο της ρύπανσης που ικανοποιεί τη συνθήκη του αποτελεσµατικού κόστους αν έχει τεθεί ως στόχος να µην εκπέµπονται παραπάνω από 50 µονάδες ρύπων συνολικά. Σε τι ύψος πρέπει να τεθεί ο φόρος ανά εκποµπή για επιτευχθεί αυτή η κατανοµή; Εξηγείστε. q1=10, q2=40 Φόρος = 400 ανά µονάδα εκποµπής. Με αυτόν τον φόρο η κάθε επιχείρηση θα έχει κίνητρο (µεγιστοποιεί τα κέρδη/ελαχιστοποιεί το κόστος) να επιλέξει την ποσότητα ελέγχου έτσι ώστε το συνολικό κόστος καταστολής (και των δύο επιχειρήσεων) να ελαχιστοποιηθεί. 5. Ποια είναι τα οικονοµικά αίτια της κλιµατικής αλλαγής και πώς µπορούµε να προσδιορίσουµε την «σωστή ποσότητα» των εκποµπών αέριων θερµοκηπίου; Οικονοµικά αίτια: κυρίως η οικονοµική και πληθυσµιακή ανάπτυξη µαζί µε το ενεργειακό πρότυπο και τις αδυναµίες της αγοράς και του κράτους: εξωτερικότητες, δικαιώµατα ιδιοκτησίας, πόροι ελεύθερης πρόσβασης, κ.α. Εξηγείστε. «Σωστή ποσότητα»: ανάλυση κόστους οφέλους µε κριτήριο δυναµικής αποτελεσµατικότητας (δηλαδή κερδίζουµε µε φθηνή αλλά βρόµικη ενέργεια όµως ζηµιώνονται οι µελλοντικές γενιές άρα πρέπει να ζυγίσουµε τα βραχυπρόθεσµα οφέλη µε την µακρόχρονη ζηµιά για να καταλήξουµε στην «βέλτιστη έκκληση αερίων θερµοκηπίου» ή «βέλτιστη καταστολή των αερίων»). Εξηγείστε. (β) Εξηγείστε γιατί στην θεωρία ένας φόρος εκποµπών είναι εξίσου αποτελεσµατικός τρόπος ελέγχου της ρύπανσης µε άδειες εκποµπών. Γιατί προτιµούν οι βιοµήχανοι το µηχανισµό εµπορίας αδειών εκποµπών έναντι ενός φόρου στον άνθρακα; Εξηγείστε µε την χρήση διαγράµµατος. Στο πρώτο διάγραµµα παρακάτω (µπορεί να χρησιµοποιηθεί και άλλο διάγραµµα) φαίνεται η θεωρητική ισοτιµία των δύο οικονοµικών εργαλείων. Ένας φόρος στις εκποµπές στο κατάλληλο ύψος εξασφαλίζει την επίτευξη κάποιου στόχου συνολικού
ελέγχου ρύπανσης αλλά και την εξίσωση του ΟΚΚ της µιας επιχείρησης µε την άλλη. Στο δεύτερο διάγραµµα βλέπουµε πως σε µια επιχείρηση που πληρώνει φόρο για τις εκποµπές υποχρεώνεται να πληρώσει για κάθε ρύπο που εκπέµπει (µοβ περιοχή) καθώς και έξοδα για τις εκποµπές που ελέγχει (πράσινη περιοχή). Από την άλλη αν δοθούν άδειες για το ίδιο επίπεδο εκποµπών (µε αυτό της φορολογίας) οι επιχειρήσεις πληρώνουν µόνο για τα έξοδα ελέγχου (πράσινη περιοχή) και γλυτώνουν την φορολόγηση ανά εκποµπή που δεν ελέγχουν (µοβ περιοχή). Αν βέβαια οι άδειες δεν χαρίζονταν αλλά έπρεπε να πληρώσουν για αυτές δεν θα υπήρχε διαφορά.