Τα κίνητρα θέασης αγώνων ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου

Τεύχος 57 (2016) 67-76 http://ojs.staff.duth.gr/ojs/index.php/exsoc Τα κίνητρα θέασης αγώνων ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου Α. Ζώρζου 1, Ι. Ζώρζου 2*, Δ. Κομποδιέτας 2, Α. Λάιος 1, Ε. Μπεμπέτσος 1, Γ. Ισπυρλίδης 1 1 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 2 Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα μελέτη είχε σκοπό να διερευνήσει τα κίνητρα των θεατών αγώνων του Ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Για το σκοπό αυτό, 2322 φίλαθλοι όλων των ομάδων της πρώτης επαγγελματικής κατηγορίας (Super League) που αγωνίστηκαν στο πρωτάθλημα 2011-2012, συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο σχετικό με τα κίνητρα θέασης ποδοσφαιρικών αγώνων (Socialization, Performance, Excitement, Esteem and Diversion, Funk et al., 2009) και ένα φύλλο ατομικών στοιχείων, μόνο στους εντός έδρας αγώνες των ομάδων και κάθε φορά πριν την έναρξη των αγώνων. Η στατιστική ανάλυση περιλάμβανε δείκτες περιγραφικής στατιστικής, καθώς και παραγοντική ανάλυση του ερωτηματολογίου η οποία ανέδειξε πέντε παράγοντες (κοινωνικοποίηση, επίδοση, διέγερση, επίτευξη και διαφυγή), μέσα από 10 ερωτήματα. Κύριος παράγοντας παρακολούθησης αγώνων ποδοσφαίρου φαίνεται να είναι η «ευχαρίστηση» που αποκομίζουν οι φίλαθλοι, ενώ καθοριστικής σημασίας φαίνεται να είναι τόσο η «κοινωνικοποίησή» τους όσο και η «διαφυγή» από την καθημερινότητα. Συνεπώς η στρατηγική των ποδοσφαιρικών συλλόγων θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ευχαρίστηση που προσφέρουν οι ποδοσφαιρικοί αγώνες πρωτίστως ως θέαμα και όχι ως συγκομιδή βαθμών, ώστε η παρουσία των θεατών να αυξηθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Λέξεις κλειδιά: ποδόσφαιρο, κίνητρα θέασης, φίλαθλοι. Εισαγωγή Το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την κατανάλωση του αθλητικού προϊόντος από το κοινό τις τελευταίες δεκαετίες, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των αθλητικών ομάδων και εταιρειών για την προσέλκυση και την παραμονή περισσότερων φιλάθλων στα γήπεδα. Η εύρεση των παραγόντων που επηρεάζουν την προσέλκυση και τη παραμονή των φιλάθλων, βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ερευνητών αλλά και των επαγγελματιών του χώρου. Οι διοικήσεις των ομάδων απ την πλευρά τους θα μπορούσαν να επωφεληθούν τα μέγιστα γνωρίζοντας τα κίνητρα, τις προσδοκίες και τις ανάγκες των φιλάθλων τους (Θαμνόπουλος, Τζέτζης & Λάιος, 2011). Η αθλητική έρευνα έχει χρησιμοποιήσει μια σειρά διακριτών εκφάνσεων των κινήτρων μεταξύ θεατών και οπαδών με σκοπό την περαιτέρω προσέλκυση θεατών (Funk, Ridinger, & Moorman, 2004; Madrigal, 2006; Pease & Zhang, 2001; Trail & James, 2001; Crompton & Mackay 1997; Wann, 1995) καθώς και τη διατήρησή των ήδη υπαρχόντων (Rosenberg & Czepiel, 1983). Διεύθυνση αλληλογραφίας: E-mail: Αμαλία Ζώρζου Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Πανεπιστημιούπολη, 69100 Κομοτηνή a.zorzou@hotmail.com

Ωστόσο, η διαφορετικότητα που διακρίνει τους φιλάθλους, η αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων αθλητικών και ψυχαγωγικών γεγονότων (Funk, Filo, Beaton & Pritchard, 2009), οι αρνητικές οικονομικές συγκυρίες σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν καταστήσει ιδιαιτέρως σημαντική την ψυχογραφική κατανόηση των ατόμων που επιλέγουν να παραστούν και να παρακολουθήσουν αθλητικά γεγονότα, ξεκινώντας από την κατανόηση των κινήτρων που τους ωθούν (Τσίτσκαρη, Τζέτζη, Βερναδάκης & Κολοβού, 2012). Άλλωστε, σύμφωνα με τον IsoAhola (1982), τα κίνητρα εκφράζουν μία εσωτερική ενεργητική κατάσταση που αφυπνίζει και καθοδηγεί τη συμπεριφορά των ατόμων. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία της αθλητικής αναψυχής, η μελέτη των κινήτρων των συμμετεχόντων έχει επιβεβαιώσει την επίδρασή τους στην καταναλωτική συμπεριφορά (Alexandris, Kouthouris, Funk & Giovani, 2009; Kyle, Absher, Hammit & Cavin, 2006), τη δυναμικότητά τους καθώς και τη διαφοροποίησή τους κατά τη διάρκεια της καταναλωτικής ζωής ενός ατόμου (Beaton & Funk, 2008; Funk et al., 2009). Όσον αφορά στον αθλητισμό θέασης, διάφορες προσεγγίσεις του παρελθόντος είχαν τονίσει τη σημασία του αποτελέσματος και της απόδοσης της ομάδας ή του αθλητή στην ψυχολογία των φιλάθλων (Wann & Dolam, 1994; Wann, Tucker & Schrader, 1996). Οι Fisher και Wakefield (1998) τόνισαν ότι τα κίνητρα των φιλάθλων και η απορρέουσα από αυτά συμπεριφορά τους, δεν εξαρτώνται από το αποτέλεσμα ούτε από την απόδοση της ομάδας ή του αθλητή. Οι Wann, Schrader και Wilson (1999) σε έρευνά τους αναφέρουν ότι το κίνητρο για παρακολούθηση αγώνων μιας ομάδας αντικατοπτρίζει την επιθυμία των φιλάθλων της να είναι με άλλους ανθρώπους. Αυτό το κίνητρο συνεπάγεται την ανάγκη αυτοί οι φίλαθλοι να «ανήκουν κάπου». Με το να γίνονται ενεργοί φίλαθλοι μιας ομάδας και να παρακολουθούν τα παιχνίδια, είναι σε θέση να μοιραστούν την εμπειρία με άλλους φίλους της ίδιας ομάδας. Με τον τρόπο αυτό ικανοποιούν την ανάγκη τους να ανήκουν σε ένα σύνολο. Οι Papakonstantinou, Methenitis και Papakonstantinou (2009) σε ανασκοπική τους μελέτη αναφέρουν ότι τα κύρια κίνητρα που επηρεάζουν το φίλαθλο για το εάν θα πάει στο γήπεδο ή όχι είναι: (α) η «ελκυστικότητα» της ομάδας, όπως οι ατομικές ικανότητες των παικτών, (β) οι «εσωτερικές και εξωτερικές σχέσεις» της ομάδας, όπως οι σχέσεις μεταξύ των παικτών και της διοίκησης, αλλά και οι σχέσεις αυτών με τις αντίπαλες ομάδες και τους φιλάθλους, (γ) ο «οικονομικός» παράγοντας, όπως η τιμή του εισιτηρίου, και (δ) η «προτίμηση» των φιλάθλων, όπως η ποιότητα του σταδίου. Παράλληλα μέσα από τις μελέτες, που εξέταζαν τα κίνητρα των φιλάθλων για την παραμονή και την επαναπροσέλευσή τους στα γήπεδα, διαπίστωσαν ότι ο χώρος στάθμευσης του γηπέδου, η καθαριότητα, το πλήθος φιλάθλων, η υπηρεσία φαγητού και ο έλεγχος της συμπεριφοράς των φιλάθλων αποτελούν τους πιο σημαντικούς παράγοντες. Οι Ζώρζου, Σουγλής, Ζώρζου, Λάϊος, Μπεμπέτσος και Σωτηρόπουλος (2011) σε μελέτη τους διαπίστωσαν ότι αυτοί που παρακολουθούν πιο συχνά ποδοσφαιρικούς αγώνες εμφανίζονται και πιο απαιτητικοί από τους υπόλοιπους φιλάθλους σε ότι αφορά στο κομμάτι των υπηρεσιών που τους προσφέρονται. Αυτό που επηρεάζει πολύ τη συχνότητα της παρακολούθησης αγώνων είναι κυρίως το επίπεδο μόρφωσης, η ηλικία, το φύλο και το επάγγελμα των φιλάθλων. Το γεγονός αυτό θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό διότι αυτοί οι φίλαθλοι έχουν την οικονομική δυνατότητα να ξοδέψουν χρήματα για την ομάδα αρκεί να τους προσφερθούν οι κατάλληλες υπηρεσίες, οι οποίες θα ενισχύσουν τα κίνητρά τους. Έρευνες έχουν πλέον καταλήξει σε συμπεράσματα ανάλογα με αυτά που αναφέρονται στη βιβλιογραφία των κινήτρων συμμετοχής σε δραστηριότητες αθλητικής αναψυχής, δηλαδή τα κίνητρα των φιλάθλων μεταβάλλονται στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από άθλημα σε άθλημα και εξαρτώνται από το βαθμό της συναισθηματικής δέσμευσης των θεατών με το συγκεκριμένο σύλλογο/αθλητή/άθλημα (Funk & James, 2006; Hunt, Bristol & Bashaw, 1999; Koo & Hardin, 2008; Wann, Grieve, Zapalac & Pease, 2008; Won & Kitamura, 2007). 68

Στο πρωτάθλημα της «Super League» συμμετέχουν οι καλύτερες ομάδες οι οποίες διαγωνίζονται για τον τίτλο του πρωταθλητή. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας συνεδριάζει κάθε χρόνο και αποφασίζει για τη διεξαγωγή του πρωταθλήματος, τον αριθμό των ομάδων που αγωνίζονται σε κάθε αγωνιστική περίοδο (κυμαίνετε από 16 έως 18) και για τον αριθμό των ομάδων που θα υποβιβαστούν. Την χρονιά 2011-2012 που διενεργήθηκε η παρούσα μελέτη, στο πρωτάθλημα αναμετρήθηκαν 16 ομάδες. Κάθε επαγγελματική ομάδα είναι απαραίτητο να έχει τη δική της αθλητική εγκατάσταση συγκεκριμένης χωρητικότητας όπως καθορίζεται από τους κανονισμούς της Ε.Π.Ο. Εκεί υποδέχεται τους φιλάθλους της και σε αυτούς του χώρους ανά την Ελλάδα υλοποιήθηκε η συλλογή των δεδομένων. Όπως προκύπτει από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, οι ακριβείς λόγοι για τους οποίους ένας φίλαθλος πηγαίνει στο στάδιο να παρακολουθήσει ένα ποδοσφαιρικό αγώνα, αλλά πολύ περισσότερο να παραμείνει ως μόνιμος θεατής, δεν έχει διερευνηθεί διεξοδικά, ενώ οι πρόσφατες μελέτες παρέχουν διαφορετικά αποτελέσματα. Επομένως, σκοπός της μελέτης αυτής ήταν να καταγράψει και να αξιολογήσει τα κίνητρα παρακολούθησης αγώνων των φιλάθλων όλων των επαγγελματικών Ελληνικών ομάδων της Super League, ώστε να συμβάλλει στην προσπάθεια πρόσκλησης περισσότερων θεατών/φιλάθλων, στα ποδοσφαιρικά στάδια της χώρας. Μέθοδος Συμμετέχοντες Στην έρευνα συμμετείχαν 2322 άντρες φίλαθλοι από όλες τις ομάδες της Super League που αγωνίστηκαν στο πρωτάθλημα 2011-2012, εκ των οποίων 2141 συμπλήρωσαν σωστά τα ερωτηματολόγια και συνεπώς αποτέλεσαν το τελικό δείγμα. Τα χαρακτηριστικά του δείγματος παραθέτονται στον πίνακα 1. Πίνακας 1. Χαρακτηρίστηκα του δείγματος (Ν=2141). Φύλο Ηλικία Μόρφωση Επάγγελμα Εισόδημα Άνδρας (100%) <19 (15,1%) Δημοτικό (2,6%) Μαθητές - Φοιτητές (22,4%) <500 (18,4%) 20-29, (28,6%) Γυμνάσιο (9,0%) Δημόσιοι Υπάλληλοι (12,5%) 501-700 (9,0%) 30-39 (27,1%) 40-49 (17,4%) 50< (11,4%) Λύκειο (38,3%) ΤΕΙ (18,8) ΑΕΙ (21,3%) Μετ/κό-Διδ/κό (7,7%) Ιδιωτικοί Υπάλληλοι (27,3%) Επιχειρηματίες (6,0%) Ελεύθεροι Επαγγελματίες (19,6%) Άνεργοι (6,3%) Άλλο Επάγγελμα (5,2%) 701-1.000 (19,3%) 1.001-1.300 (17,8%) 1.301-1.700 (9,3%) 1.701-2.000 (6,4%) 2.001 < (11,6%) Όργανα Μέτρησης Η συλλογή των δεδομένων όσον αφορά στα κίνητρα παρακολούθησης των θεατών αγώνων Ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου, πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου. Αναλυτικότερα, χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο Κινήτρων (SPEED Socialization, Performance, Excitement, Esteem & Diversion), (Funk et al. 2009) προσαρμοσμένο σε πληθυσμό Ελλήνων φιλάθλων (Τσίτσκαρη, Τζέτζης, Βερναδάκης και Κολοβού, 2012). Οι απαντήσεις στα 10 ερωτήματα του οργάνου δόθηκαν διαμέσου επταβάθμιας κλίμακα τύπου Likert, όπου το 1 69

αντιστοιχούσε στο «διαφωνώ απόλυτα» και το 7 στο «συμφωνώ απόλυτα». Το όργανο αποτελείτο από πέντε παράγοντες, οι οποίοι συνθέτουν και την βασική δομή του, με 2 ερωτήματα να αφορούν κάθε ένα από αυτούς: (1) Κοινωνικοποίηση, (2) Επίδοση, (3) Διέγερση, (4) Επίτευξη και (5) Διαφυγή. Διαδικασία Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν την αγωνιστική περίοδο 2011-2012. Στην έρευνα συμμετείχαν φίλαθλοι όλων των επαγγελματικών ομάδων της Super League, στον πρώτο γύρο του πρωταθλήματος. Μέσα σε κάθε θύρα αθλητικής εγκατάστασης μοιράστηκαν 20 ερωτηματολόγια, ύστερα από σχετική άδεια από την κάθε ομάδα, πριν την έναρξη του αγώνα. Τα ερωτηματολόγια τα συμπλήρωσαν αποκλειστικά οι φίλαθλοι των ομάδων που αγωνίζονταν εντός έδρας, είτε ήταν κάτοχοι εισιτηρίου διαρκείας είτε όχι (περίπου 140 ερωτηματολόγια για κάθε ομάδα, όλα σε ένα αγώνα). Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε εθελοντικά, ανώνυμα και κάτω απ την επίβλεψη και βοήθεια της ερευνητικής ομάδας. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν 10 γυναίκες και 2 άντρες, των οποίων η συμμετοχή εξαρτιόταν από το μέγεθος της αθλητικής εγκατάστασης (αριθμός θυρών), έδιναν τις απαραίτητες διευκρινήσεις και έλυναν τυχόν απορίες στην περίπτωση της μη κατανόησης κάποιας εκ των ερωτήσεων. Στατιστική Ανάλυση Για την επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν από τα παραπάνω ερωτηματολόγια, χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS έκδοση 17.0. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων περιλάμβανε: (α) έλεγχο αξιοπιστίας διαμέσου του δείκτη εσωτερικής συνέπειας (Cronbach alpha) (β) παραγοντική ανάλυση με σκοπό τη διερεύνηση της σημαντικότητας καθενός από τους πέντε παράγοντες που συνθέτουν το ερωτηματολόγιο των κινήτρων καταναλωτών αθλητικού προϊόντος. Αποτελέσματα Πιλοτική μελέτη Έρευνα στα όργανα μέτρησης Για τους σκοπούς της έρευνας και τον έλεγχο αξιοπιστίας του οργάνου μέτρησης πραγματοποιήθηκε πιλοτική έρευνα, στην οποία έλαβαν μέρος 232 φίλαθλοι που παρακολούθησαν επίσημο αγώνα της Εθνικής στα πλαίσια των προκριματικών για το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου του 2012. Η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσω του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε και στην κύρια έρευνα. Η δειγματοληψία ήταν τυχαία, και πραγματοποιήθηκε σε όλες τις θύρες του σταδίου, με ίδιο περίπου αριθμό ερωτηματολογίων από την κάθε μία. Ο έλεγχος αξιοπιστίας του οργάνου, έδειξε σημαντική εσωτερική συνέπεια, πιο συγκεκριμένα βρέθηκε ότι στο σύνολο τους οι 10 ερωτήσεις του ερωτηματολογίου των Κινήτρων (SPEED Socialization, Performance, Excitement, Esteem & Diversion) (Funk et al. 2009) ανέδειξαν συντελεστή Cronbach s alpha =.91. Κύρια Έρευνα Το ερωτηματολόγιο των κινήτρων SPEED αποτελείται από 10 ερωτήσεις και ο δείκτης εσωτερικής συνέπειας alpha του Crobach του ερωτηματολογίου βρέθηκε 0.86, ενώ αναλυτικά για κάθε ένα από τους παράγοντες Κοινωνικοποίηση, Επίδοση, Διέγερση, Επίτευξη και Διαφυγή, ο δείκτης βρέθηκε.89, 074, 0.68, 074 και.84 αντίστοιχα. Στην έρευνα οι 2141 φίλαθλοι απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του συγκεκριμένου ερωτηματολογίου που αντιστοιχεί στο 92,2% των συμμετεχόντων. Παραγοντική Ανάλυση Εφαρμόστηκε παραγοντική ανάλυση για να ελεγχθεί ο τρόπος ομαδοποίησης των 10 ερωτήσεων του ερωτηματολογίου με σκοπό να εξαχθούν οι παράγοντες που διερευνά. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος των κύριων συνιστουσών και για την περιστροφή των παραγοντικών 70

αξόνων εφαρμόστηκε η ορθογώνια περιστροφή (Varimax Rotation). Η τιμή του ΚΜΟ (Kaiser- Meyer-Olkin) ήταν 0,819 και από την παραγοντική ανάλυση προέκυψαν 5 παράγοντες που ερμηνεύουν συνολικά το 84,55% της συνολικής διακύμανσης όλων των ερωτήσεων μεταβλητών. Ως κατώτερο επιτρεπτό επίπεδο φόρτισης συσχέτισης της κάθε ερώτησης με τον κάθε παραγοντικό άξονα επιλέχθηκε (αυθαίρετα) η τιμή 0,4, έτσι ώστε να είναι πιο εύκολος ο εντοπισμός των μεταβλητών ερωτήσεων που συσχετίζονται με τον κάθε παράγοντα. Πίνακας 2. Διερευνητική Παραγοντική της κλίμακας των κινήτρων παρακολούθησης επαγγελματικών αγώνων Super League. Ερωτήματα Παράγοντες 1 2 3 4 5 Q1_1_Κοινωνικοποίηση,918 Q1_2_Κοινωνικοποίηση,914 Q1_3_Απόδοση,820 Q1_4_Απόδοση,782 Q1_5_Διέγερση,794 Q1_6_Διέγερση,859 Q1_7_Εκτίμηση,792 Q1_8_Εκτίμηση,876 Q1_9_Διαφυγή,842 Q1_10_Διαφυγή,888 Ο 1ος παράγοντας με ιδιοτιμή 2,346, ερμηνεύει το 23,458 % της συνολικής διακύμανσης και σχετίζεται με τα εξής ερωτήματα: (α) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο βιώνω τη χαρά του αγώνα» (φόρτιση 0,820). (β) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο, ζω την ομορφιά ενός αγώνα ποδοσφαίρου» (φόρτιση 0,782). (γ) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο απολαμβάνω τον ενθουσιασμό που υπάρχει στους αγώνες» (φόρτιση 0,794). Ο συγκεκριμένος παράγοντας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Απόδοση» από την παρακολούθηση του αγώνα. Ο 2ος παράγοντας με ιδιοτιμή 1,825, ερμηνεύει το 18,246 % της συνολικής διακύμανσης και σχετίζετε με τα εξής ερωτήματα: (α) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο έχω τη δυνατότητα να συναντηθώ με άλλους ανθρώπους» (φόρτιση 0.918). (β) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο έχω τη δυνατότητα να επικοινωνήσω με άλλους» (φόρτιση 0.914). Ο παράγοντας αυτός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Κοινωνικοποίηση». Ο 3ος παράγοντας με ιδιοτιμή 1,724, ερμηνεύει το 17,422 % της συνολικής διακύμανσης και προκύπτει από τα εξής ερωτήματα: (α) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο ξεφεύγω από την ένταση της ζωής μου» (φόρτιση 0.888) (β) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο ξεφεύγω από την καθημερινή μου ρουτίνα» (φόρτιση 0.842) Αυτός ο παράγοντας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Διαφυγή» από την καθημερινότητα. Ο 4ος παράγοντας με ιδιοτιμή 1,592, ερμηνεύει το 15,923 % της συνολικής διακύμανσης και συσχετίζεται με τα ερωτήματα: (α) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο όταν η ομάδα κερδίζει νιώθω ότι έχει επιτευχθεί κάποιος στόχος μου» (φόρτιση 0.876) 71

(β) «Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο όταν η ομάδα κερδίζει νιώθω ότι έχω κερδίσει και εγώ» (φόρτιση 0.792). Ο παράγοντας αυτός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Επίτευξη». Ο 5ος παράγοντας με ιδιοτιμή 0,950, ερμηνεύει το 9,502 % της συνολικής διακύμανσης και σχετίζεται με το ερώτημα: Όταν πηγαίνω σε αγώνες της ομάδας μου στο γήπεδο πιστεύω ότι οι αγώνες είναι συναρπαστικοί» (φόρτιση 0.859) και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Διέγερση». Πίνακας 3. Επεξήγηση συνολικής διακύμανσης της παραγοντικής ανάλυσης. Componen t Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Total % of Varianc Cumulativ e % Total % of Varianc Cumulativ e % Total % of Varianc Cumulativ e % e e e 1 4,54 45,412 45,412 4,54 45,412 45,412 2,34 23,458 23,458 1 1 6 2 1,36 13,615 59,026 1,36 13,615 59,026 1,82 18,246 41,704 1 1 5 3 1,13 11,300 70,327 1,13 11,300 70,327 1,74 17,422 59,125 0 0 2 4,878 8,782 79,109,878 8,782 79,109 1,59 15,923 75,048 2 5,544 5,441 84,550,544 5,441 84,550,950 9,502 84,550 6,415 4,148 88,698 7,364 3,643 92,341 8,301 3,008 95,349 9,262 2,620 97,969 10,203 2,031 100,000 Σχήμα 1. Ποσοστά ερμηνείας παραγόντων ερωτηματολογίου SPEED. Η εγκυρότητα του ερωτηματολογίου αποδείχθηκε από τα αποτελέσματα του αντίστοιχου ελέγχου εγκυρότητας, αφού έδειξαν καλούς συντελεστές. 72

Συζήτηση Ένας από τους στόχους των επαγγελματικών ποδοσφαιρικών σωματείων που είναι η προσέλκυση νέων φιλάθλων και η διατήρηση των ήδη υπαρχόντων. Η εύρεση των παραγόντων που επηρεάζουν την προσέλκυση και τη διατήρηση των φιλάθλων, βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ερευνητών αλλά και των επαγγελματιών του χώρου. Ο σκοπός της μελέτης αυτής ήταν να καταγραφούν τα κίνητρα παρακολούθησης των φιλάθλων των αγώνων όλων των επαγγελματικών Ελληνικών ομάδων της Super League, κατά την περίοδο 2011 2012, μέσω του ερωτηματολογίου SPEED. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα είχε ως σκοπό να εξεταστεί ο τρόπος που οι Έλληνες φίλαθλοι αξιολογούν τα κινητρά τους μέσα από τους παράγοντες Ευχαρίστηση, Διαφυγή, Κοινωνικοποίηση, Επίτευξη και Διέγερση ως παράγοντες των κινήτρων που φέρνουν τους θεατές στους αγώνες και στα γήπεδα της Super League. Το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο έχει δημιουργηθεί από τους Funk και συνεργάτες (2009) και έχει χρησιμοποιηθεί για την έρευνα των κινήτρων 410 θεατών ποδοσφαίρου και 2.421 ατόμων στην Αυστραλία, όπου παρατηρήθηκε ότι ο πληθυσμός των Αυστραλών σε αντίθεση με τον Ελληνικό πληθυσμό, αυτοπαρακινείται χωρίς ιδιαίτερες επιδράσεις από το περιβάλλον του, από την ανάγκη του για κοινωνικοποίηση. Ενώ στην Ελλάδα σύμφωνα με τα αποτελέσματά (Σχήμα 1), πρωταρχικός παράγοντας παρακίνησης των φιλάθλων είναι η ευχαρίστηση που τους προσφέρει η εμπειρία (το θέαμα) ενός αγώνα. Η διαφοροποίηση των διαστάσεων των ερωτηματολογίων από μία κουλτούρα σε μια άλλη αποτελεί ένα σχετικά συχνό και αποδεκτό φαινόμενο στη βιβλιογραφία που μελετά τη συμπεριφορά των αθλητικών καταναλωτών (Vlachopoulos, Ntoumanis & Smith, 2010; Vlachopoulos, Theodorakis & Kyle, 2008). Ωστόσο, στα πλαίσια δυο ακόμη ερευνών για τον Ελληνικό πληθυσμό, το ερωτηματολόγιο μεταφράστηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Τσίτσκαρη και συνεργάτες (2012), καθώς επίσης και από τους Τάχη και συνεργάτες (2013), οι οποίοι μελέτησαν 239 και 750 φιλάθλους αντίστοιχα, που παρακολούθησαν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα της Super League. Τα αποτελέσματα της πρώτης μελέτης έδειξαν τρεις διαστάσεις παραγοντικής δομής του ερωτηματολογίου, ενώ της δεύτερης μελέτης τέσσερις, σε αντίθεση με την παρούσα στην οποία αναδείχτηκαν πέντε κύριοι παράγοντες. Τα διαφορετικά αποτελέσματα ανάμεσα στην παρούσα μελέτη και στις προγενέστερες των Τσίτσκαρη και συνεργατών (2012), καθώς και Τάχη και συνεργατών (2013), ενδεχομένως να οφείλονται στα διαφορετικά μεγέθη δειγμάτων. Συμπεράσματα Τέλος, η έρευνα αυτή είναι ένα αρχικό βήμα για τη διερεύνηση των κινήτρων των φιλάθλων ποδοσφαίρου. Προτείνεται οι μελλοντικές έρευνες να ενσωματώσουν μαζί με τα κίνητρα και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τις μελλοντικές προθέσεις των θεατών, όπως οι οικονομικοί λόγοι καθώς και να διερευνηθούν ανασταλτικοί παράγοντες που επηρεάζουν τα κίνητρα. Επίσης, καλό θα ήταν η έρευνα να επεκταθεί σε περισσότερους θεατές, σε διαφορετικά αθλήματα και εγκαταστάσεις και σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Βιβλιογραφία Alexandris, K., Kouthouris, C., Funk, D., & Giovani, C. (2009). Segmenting winter sport tourists by motivation: The case of recreational skiers. Journal of Hospitality Marketing & Management, 18, 480-499. Beaton, A.A., & Funk, D.C. (2008). An evaluation of theoretical frameworks for studying physically active leisure. Leisure Sciences, 30, 53-70. Brehm, W., & Kurz, D. (1988). Sport ab 50 eine Analyse mit pädagogischem Interesse, am Beispiel einer Kommune (Stadt Bielefeld) und eines Großvereins (Bielefelder Turngemeinschaft). Bielefelder Beiträge zur Sportwissenschaft, 5, S.65 Crompton, J., & Mackay, S. (1997). Motives of visitors attending festival events. Annals of Tourism Research, 24, 425-439. 73

Fisher, R.J., & Wakefield, K. (1998). Factors leading to group identification: a field study of winners & loser. Psychology & Marketing, 15(1), 23-40. Funk, D. C., Filo K., Beaton, A. A., & Pritchard Μ. (2009). Measuring the motives of sport event attendance: Bridging the academic-practitioner divide to Understanding behavior. Sport Marketing Quarterly, 18, 126-138. Funk D. C., (2006). Investigating motivation, attitudinal loyalty and attendance behavior with fans of Australian Football. International Journal of Sport Marketing & Sponsorship, 7(4), 307-317. Funk, D. C., & James, J. (2006). Consumer loyalty: The meaning of attachment in the development of sport team allegiance. Journal of Sport Management, 20, 189-217. Funk, D. C., Ridinger, L. L., & Moorman, A. M. (2004). Exploring origins of involvement: Understanding the relationship between consumer motives and involvement with professional sport teams. Leisure Sciences, 26, 35-61. Funk, D. C., Mahony, D. F., & Ridinger, L. (2002). Characterizing Consumer Motivation as Individual Difference Factor: Augmenting the Sport Interest Inventory (SII) to xplain Level of Spectator Support. Sport Marketing Quarterly, 11(1), 33-43. Ζώρζου, Α., Σουγλής Α., Ζώρζου Ι., Λάϊος Α., Μπεμπέτσος Ε., & Σωτηρόπουλος Α. (2011). Κίνητρα φιλάθλων για την παρακολούθηση ερασιτεχνικών αγώνων ποδοσφαίρου. Πρακτικά 12ου Πανελλήνιου Συνέδριου Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Αθλητισμού. Βόλος, 2-4 / 12, 28-31. Greenwell, T. C., Fink, J. S., & Pastore, D. L. (2002b). Perceptions of the service experience: using demographic and psychographic variables to identify customer segments. Sport Marketing Quarterly, 11, 233-241. Hunt, K. A., Bristol, T., & Bashaw, R. E. (1999). A conceptual approach to classifying sports fans. Journal of Services Marketing, 13(6), 439-452. Θαμνόπουλος, Ι., Τζέτζης, Γ., & Λάιος, Α. (2011). Ο ρόλος της αξίας των αγώνων επαγγελματικού ποδοσφαίρου και η σχέση της με την ικανοποίηση και τις προθέσεις συμπεριφοράς των θεατών. Άθληση και Κοινωνία, 52, 71-78. Iso-Ahola, S. E. (1982). Toward a social psychological theory of tourism motivation: A rejoinder. Annals of Tourism Research, 9, 256-262. Koo, G. Y., & Hardin, R. (2008). Difference in interrelationship between spectator motives and behavioral intentions based on emotional attachment. Sport Marketing Quarterly, 17, 30-43. Kyle, G. T., Absher, J. D., Hammit, W. E., & Cavin, J. (2006). An examination of the motivationinvolvement relationship. Leisure Sciences, 28(5), 467-485. Lambrecht, K. W., Kaefer, F., & Ramenofsky, S. D. (2009). Sportscape factors influencing spectator attendance and satisfaction at a professional golf association tournament. Sport Marketing Quarterly, 18(3), 165-174. Madrigal, R. (2006). Measuring the multidimensional nature of sporting event consumption. Journal of Leisure Research, 38, 267-292. Neale, L., & Funk, D. C. (2006). Investigating motivation, attitudinal loyalty and atten-dance behaviour with fans of Australian Football. International Journal of Sports Marketing and Sponsorship, 7, 307-317. Papakonstantinou, D., Methenitis, S., & Papakonstantinou, N. (2008). Fans motives and administration's tactics for attracting them in fields. 16th International Congress of Physical Education & Sport, Komotini, Greece. Pease, D. G., & Zhang, J. J. (2001). Socio-motivational factors affecting spectator attendance at professional basketball games. International Journal of Sport Management, 2(1), 31-59. Rosenberg, L., & Czepiel, J. (1983). A marketing approach for consumer retention. Journal of Consumer Marketing, 1, 45-51. 74

Τάχης, Σ., Τζέτζης, Γ., & Λάιος, Α. (2013). Ο ρόλος των κινήτρων στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς θεατών σε αγώνες επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Διοίκηση Αθλητισμού & Αναψυχής, 10(2), 20-32. Τσίτσκαρη, Ε., Τζέτζης, Γ., Βερναδάκης, Ν., & Κολοβού, Ε. (2012). Προσαρμογή της κλίμακας αξιολόγησης των κινήτρων παρακολούθησης αγώνων (S.P.E.E.D.) σε Ελληνικό πληθυσμό. Άθληση και Κοινωνία, 53, 28-39. Trail, G. T., & James, J. D. (2001). The motivation scale for sport consumption: Assessment of the scale s psychometric properties. Journal of Sport Behavior, 24, 108-127. Vlachopoulos, S. P., Ntoumanis, N., & Smith, A. L. (2010). The Basic Psychological Needs in Exercise Scale: Translation and Evidence for Cross cultural Validity. International Journal of Sport & Exercise Psychology, 8(4), 394-412. Vlachopoulos, S. P., Theodorakis, N. D., & Kyle, G. T. (2008). Assessing exercise involvement among participants in health and fitness centers. European Sport Management Quarterly, 8(3), 289-304. Wann, D. L., Grieve, F. G., Zapalac, R. K., & Pease, D. G. (2008). Motivational profiles of sport fans of different sports. Sport Marketing Quarterly, 17, 6-19. Wann, D. L., Bayens, C., & Driver, A. (2004). Likelihood of attending a sporting event as a function of ticket scarcity and team identification. Sport Marketing Quarterly, 13(4), 209-215. Wann, D., Schrader, M., & Wilson, A. (1999). Sport fan motivation: Questionnaire validation, comparisons by sport, and relationship to athletic motivation. Journal of Sport Behavior, 22(1), 114-139. Wann, D., Tucker, K. B. & Schrader, M. P. (1996). An exploratory examination of the factors influencing the origination, continuation and cessation of identification with sports teams. Perceptual & Motor Skills, 82, 995-1001. Wann, D. L. (1995). Preliminary validation of the sport fan motivation scale. Journal of Sport and Social Issues, 19, 377-396. Wann, D. L. & Dolan, T. J. (1994). Attributions of highly identified sports spectators. The Journal of Social Psychology, 134(6), 783-792. Won, J. & Kitamura, K. (2007). Comparative analysis of sport consumers motivations between South Korea and Japan. Sport Marketing Quarterly, 16, 93-105. 75

Issue 57 (2016) 67-76 http://ojs.staff.duth.gr/ojs/index.php/exsoc Professional Greek soccer matches attendance motives Ζorzou, Α 1., Ζorzou, Ι 2*., Kobodietas, D 2., Laios, Α 1., Bebetsos, Ε 1., Ispirlidis, G 1. 1. Democritus University of Thrace 2. Kapodistrian University of Athens ABSTRACT The present study aimed to investigate the motives of the spectators to attend matches of the Greek professional soccer league. Due to this purpose, 2322 fans of the Super League teams which competed in the championship of 2011-12, completed a questionnaire relevant with motivations of attending soccer matches (socialization, performance, excitement, esteem and diversion, Funk et al., 2009) and a demographic data sheet. The questionnaires were completed only from the home team fans and every time before the beginning of the games. Statistical analysis included descriptive statistics indices and factorial analysis of the questionnaire which revealed five factors throughout 10 items. Dominant factor of soccer matches attendance revealed "pleasure" derived by the fans, while also determinant factors revealed both of "socialization" and "escape" from the daily grind. Conclusively, the strategy of soccer clubs should focus primarily on pleasure offering soccer matches as a spectacle, rather than as ranking exertion, so the presence of spectators to rise to the greatest possible extent. Key words: soccer matches, attendance motives, spectators. Corresponding author: E-mail: Amalia Zorzou Democritus University of Thrace Department of Physical Education & Sport Sciences University Campus, 69100 Komotini a.zorzou@hotmail.com