ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ - ΔΙΚΑΙΟ Τομέας Μεταλλευτικής Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών ΕΝΟΤΗΤΑ 5Α. ΟΔΗΓΙΑ SEVESO Ιωάννης Πασπαλιάρης, Καθηγητής, Τομέας Μεταλλουργίας Γεώργιος Ν. Παναγιώτου, Καθηγητής, Τομέας Μεταλευτικής Κατερίνα Αδάμ, Eπίκουρος Καθηγήτρια, Τομέας Μεταλλευτικής
ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ 3 Εικ. 1 Fire Protective Equipment ΒΑΜΕ: τεχνολογικά ατυχήματα με πολύ σοβαρές συνέπειες τόσο από την άποψη των ανθρώπινων θυμάτων όσο και από εκείνη των επιπτώσεων στο περιβάλλον και τις υλικές ζημιές. Εικ. 2 Tupras Izmit Refinery ΟΔΗΓΙΑ SEVESO 1982-2012
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ 4 Ο κίνδυνος πρόκλησης ΒΑΜΕ συνίσταται στην αστοχία ενός ή περισσότερων συστημάτων κανονικής λειτουργίας ή ασφάλειας, σε εγκαταστάσεις που διαχειρίζονται μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων ουσιών (τοξικών, εύφλεκτων, ραδιενεργών, εκρηκτικών), που θα οδηγήσει σε μεγάλη πυρκαγιά, έκρηξη, απελευθέρωση σημαντικών ποσοτήτων τοξικών ουσιών στην ατμόσφαιρα ή συνδυασμό αυτών. Σημαντικό χαρακτηριστικό των Β/ΤΑΜΕ η μεγάλη πιθανότητα για επέκταση των επιπτώσεων και εκτός του χώρου μιας εγκατάστασης και σε ορισμένες περιπτώσεις εκτός των συνόρων μιας χώρας, ενώ γενικότερα για την αντιμετώπισή τους απαιτείται η συνεργασία πολλών ομάδων παρέμβασης Για μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των κινδύνων ενός μεγάλου ατυχήματος έχει ιδιαίτερη σημασία η τήρηση του συνόλου των κανονισμών που αφορούν στα ατυχήματα μεγάλης έκτασης, την Υγεία και Ασφάλεια Εργαζομένων (ΥΑΕ), την πυροπροστασία, την προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ. με βασικό κριτήριο την πρόληψη. ΟΔΗΓΙΑ SEVESO 1982-2012
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO 5 SEVESO I Το ατύχημα στο Σεβέζο της Ιταλίας 1976,σε εργοστάσιο φυτοφαρμάκων(απελευθέρωση τοξικής διοξίνης),tccd, αφορμή για την υιοθέτηση της Οδηγίας SEVESO Ι (82/501/ΕΟΚ) σχετικά με τον κίνδυνο ατυχημάτων σε ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες Τα σοβαρά ατυχήματα στο Μποπάλ της Ινδίας το 1984 (διαρροη ισοκυανικού μεθυλεστέρα) και της Βασιλείας στην Ελβετία το 1986 (ρύπανση πυροσβεστικών μέσων με υδράργυρο) τροποποίησαν την οδηγία διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της, στον τρόπο αποθήκευσης των επικίνδυνων ουσιών. SEVESO II Στις 9/12/1996, Major Accident Hazards Bureau, MAHB της ΕΕ υιοθέτησε την Οδηγία 96/82/EC, SEVESO II που αντικατέστησε πλήρως την 82/501/ΕΟΚ (SEVESO Ι) Σκοπός της Οδηγίας SEVESO II είναι «η πρόληψη μεγάλων ατυχημάτων σχετιζομένων με επικίνδυνες ουσίες, και ο περιορισμός των συνεπειών τους επί του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, προκειμένου να εξασφαλισθεί κατά συνεκτικό και αποτελεσματικό τρόπο υψηλή διακοινοτική προστασία»
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO 6 Η νέα οδηγία αναθεώρησε και επέκτεινε το πεδίο εφαρμογής, ενώ καθιέρωσε νέες απαιτήσεις σχετικά με την ασφάλεια των συστημάτων διαχείρισης του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης του σχεδιασμού των χρήσεων την ενισχυση των διατάξεων για τις επιθεωρήσεις Η SEVΕSO II, τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2003/105/EC το 2003 έλαβε υπόψη τα ατυχήματα (Baia Mare, διαρροή κυανίου,σε φράγμα τελμάτων εργοστασίου εξόρυξης χρυσού, Enschede, εκρηξη πυροτεχνημάτων, Τουλούζη, εκρηξη σε μονάδα λιπασματων) και τα αποτελέσματα μελετών σε καρκινογόνες ουσίες και ουσίες επικίνδυνες για το περιβάλλον JRC-ISPRA Κυρίες αλλαγές με την 2003/105/EC, στο πεδίο εφαρμογής της SEVESO II 1. επέκταση της ισχύος της για κινδύνους που απορρέουν από εργασίες αποθήκευσης και επεξεργασίας στο πλαίσιο εξορυκτικών δραστηριοτήτων, 2. από εργασίες αποθήκευσης πυροτεχνικών και εκρηκτικών ουσιών 3. από την αποθήκευση νιτρικού αμμωνίου και λιπασμάτων που το έχουν ως βάση
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO 7 SEVESO IΙΙ Η νέα Οδηγία SEVESO IΙI 2012/18/EU που εκδόθηκε το 2012 και αντικαθιστά πλήρως την SEVESO II, πρέπει να εφαρμοστεί από τα Κράτη Μέλη το αργότερο έως τον Ιούνιο του 2015. Η επανεξέταση της Οδηγίας SEVESO II υπαγορεύθηκε κυρίως από την ανάγκη τροποποίησης της, λόγω της αναδιατύπωσης του κανονισμού CLP (Classification, labelling and packaging of substances and mixtures) αλλαγών στο σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ταξινόμηση των επικίνδυνων ουσιών. Οδηγία SEVESO, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει Οδηγία 2012/18/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4/7/2012, για την αντιμετώπιση των κινδύνων μεγάλων ατυχημάτων σχετιζόμενων με επικίνδυνες ουσίες και για την τροποποίηση και στη συνέχεια την κατάργηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου Εναρμόνιση από τα Κράτη Μέλη, μέχρι Ιούνιο 2015
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2000 2008 ΣΤΗΝ ΕΕ 8 (Πηγή: Έκθεση Επιτροπής, σχετικά με την εφαρμογή της Οδηγίας SEVESO ΙΙ)
ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 9 Κ.Υ.Α 12044/613/2007 Καθορισμός μέτρων και όρων για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις ή μονάδες, λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2003/105/ΕΚ «για τροποποίηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου για την αντιμετώπιση των κινδύνων μεγάλων ατυχημάτων σχετιζομένων με επικίνδυνες ουσίες» του ΕΚ και του Συμβουλίου της 16/12/2003. Αντικατάσταση της υπ αριθμ. 5697/590/2000 ΚΥΑ (405/Β/29.3.2000) Σύμφωνα με την ΚΥΑ 12044/613/19-3-2007 ανάλογα με τις ποσότητες των επικίνδυνων ουσιών απαιτείται : η ύπαρξη Πολιτικής Πρόληψης Μεγάλου Ατυχήματος ΠΠΜΑ και η εκπόνηση Μελέτης Ασφάλειας ΜΑ, που θα περιλαμβάνει την εκτίμηση επικινδυνότητας και τα απαιτούμενα μέτρα πρόληψης, η εκπόνηση εσωτερικών (ΣΕΑ) και Εξωτερικών Σχεδίων Έκτακτης Ανάγκης (ΣΑΤΑΜΕ) για κάθε εγκατάσταση και για την ευρύτερη περιοχή, η ενημέρωση του κοινού, η αξιολόγηση των επιπτώσεων ενός Β/ΤΑΜΕ προκειμένου να σχεδιαστούν οι χρήσεις της γης, η πρόληψη ενός φαινομένου ντόμινο (αλυσιδωτού ατυχήματος), η καταγραφή των μεγάλων ατυχημάτων κ.α
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΥΑ 12044/613/2007 10 Η ΚΥΑ 12044/613/2007 εφαρμόζεται : Σε εγκαταστάσεις στις οποίες υπάρχουν επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες, ίσες ή ανώτερες από τις αναφερόμενες στο παράρτημα I (μέρη 1 και 2, στήλη 2) του άρθρου 20 (εγκαταστάσεις κάτω ορίου) και Σε εγκαταστάσεις στις οποίες υπάρχουν επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες, ίσες ή ανώτερες από τις αναφερόμενες στο παράρτημα I (μέρη 1 και 2, στήλη 3) του άρθρου 20 (εγκαταστάσεις άνω ορίου) Η ΚΥΑ 12044/613/2007 εφαρμόζεται και σε εν ενεργεία εγκαταστάσεις διάθεσης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των λιμνών διαχείρισης τελμάτων κατεργασίας στο πλαίσιο της επεξεργασίας ορυκτών (εναρμόνιση με 2003/105/ΕΚ, μετά το ατύχημα Baia Mare) Στη συγκεκριμένη νομοθεσία εντάσσονται σήμερα αρκετές επιχειρήσεις στην Ελλάδα όπως διυλιστήρια πετρελαίου, εγκαταστάσεις υγραερίων και εκρηκτικών, βιομηχανίες φυτοφαρμάκων, μεταλλουργικές επιχειρήσεις
11 Σύμφωνα με στοιχεία ΥΠΕΚΑ (ΕΔΠΠ,2013) στην Ελλάδα λειτουργούν 201 μονάδες (81 άνω και 100 κάτω ορίου) που εμπίπτουν στη νομοθεσία SEVESO Είδη μονάδων SEVESO II ανά είδος δραστηριότητας στην Ελληνική Επικράτεια (Γαλάνη,Α., ΓΓΠΠ,2012)
Υποχρεώσεις που απορρέουν για τις εγκαταστάσεις SEVESO σύμφωνα με ΚΥΑ 12044/613/2007 και Ν.3852/2010 Καλλικράτης 12 Οι κάτω ορίου Υποβολή κοινοποίησης, (παρ. 2α, άρθρο 5 και παρ. 1α, άρθρο 6) Υποβολή Πολιτικής Πρόληψης μεγάλων ατυχημάτων (παρ. 2β, άρθρο 5 και παρ.1, άρθρο 7) Οι άνω ορίου Υποβολή κοινοποίησης (παρ. 2α, άρθρο 5 και παρ. 1α, άρθρο 6) Υποβολή Μελέτης Ασφαλείας (παρ. 2γ, άρθρο 5 και παρ. Α.1, άρθρο 8) Εσωτερικά Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης (παρ. 2γ, άρθρο 5 και παρ. Β.1, άρθρο 9) τα οποία περιλαμβάνονται στη Μελέτη Ασφαλείας της εγκατάστασης
Χαρτογράφηση των επικίνδυνων εγκαταστάσεων (κόκκινο χρώμα) που υπάγονται στην οδηγία Seveso II στην Ελληνική επικράτεια (Σκλαβούνου,Σ.,2006) 13
ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ SEVESO ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΟΡΙΟΥ 14 Μεταλλουργικές επιχειρήσεις SEVESO II Αλουμίνιον Α.Ε. Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα ΑΒΕΕ Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα ΑΒΕΕ Crown Ηellas Can S.A Crown Ηellas Can S.A Μεταλλεμπορική Θ.Μακρής Περιοχή Βοιωτίας, Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας Ελευσίνα, Περιφέρεια Δυτικής Αττικής Λαύριο, Περιφέρεια Ανατολικής Αττικής Πάτρας, Περιφέρεια Πελοποννήσου Κορινθίας, Περιφέρεια Πελοποννήσου Συκουρίου Λαρίσης, Περιφέρεια Θεσσαλίας (στοιχεία 2013 από ΓΓΠΠ)
ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ SEVESO ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΟΡΙΟΥ 15 Μεταλλουργικές επιχειρήσεις SEVESO II Μεταλλεμπορική Θ.Μακρής Αrcelormittal Construction Hellas A.E. Βιομηχανική και Εμπορική εταιρεία μετάλλων,βετ Α. Ελληνική Βιομηχανία Αλουμινίου,ΕΛΒΑΛ Χαλυβουργική Α.Ε Ηeliosphera A.E Fulgor A.E Περιοχή Μελισσοχωρίου Λαρίσης, Περιφέρεια Θεσσαλίας Mαγνησία, ΠεριφέρειαΘεσσαλίας Εύβοια, Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας Βοιωτία, Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος Ελευσίνα, Περιφέρεια Δυτ. Αττικής Αρκαδία, Περιφέρεια Πελοποννήσου Κόρινθος, Περιφέρεια Πελοποννήσου (στοιχεία 2013 από ΓΓΠΠ)
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΡΙΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ / ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 16 Υποχρεώσεις ανάλογα με τις ποσότητες των επικίνδυνων ουσιών/1 Το κάτω όριο απαιτεί: Υποβολή κοινοποίησης Πολιτική πρόληψης μεγάλων ατυχημάτων Σχεδιασμό χρήσεων γης και Επιθεωρήσεις στην εγκατάσταση από τις αρμόδιες αρχές Υποχρεώσεις ανάλογα με τις ποσότητες των επικίνδυνων ουσιών/2 Το άνω όριο επιπρόσθετα απαιτεί: Υποβολή μελέτης ασφαλείας Σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης Πρόβλεψη για ενημέρωση του κοινού
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ 17 o Εικ. 1 Fire Protective Equipment. http://f-seveso.eu-vri.eu/ o Εικ. 2 Τhe massive fire at the TUPRAS Izmit refinery in Korfez, Kocaeli, Turkey, 17 August 1999. http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/bame.1110201632919.pdf
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.