ΑΣΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΤΝΗ Μερικζσ οικονομικζσ όψεισ Βαςίλθσ Θ. Ράπανοσ 1
Οικονομία και Δικαιοςφνθ Όπωσ τονίηεται με ζμφαςθ από πολλζσ εμπειρικζσ μελζτεσ, θ καλι λειτουργία τθσ Δικαιοςφνθσ αποτελεί κρίςιμο παράγοντα τθσ οικονομικισ επίδοςθσ μιασ χϊρασ. Προωκεί τθν αποτελεςματικι παραγωγι και κατανομι αγακϊν και υπθρεςιϊν, με τθ διαςφάλιςθ δφο βαςικϊν προαπαιτοφμενων για τθν εφρυκμθ λειτουργία μιασ οικονομίασ τθσ αγοράσ: 1. Διαςφάλιςθ δικαιωμάτων ιδιοκτθςίασ, και 2. Επιβολι ιςχφοσ των ςυμβάςεων Η διαςφάλιςθ δικαιωμάτων ιδιοκτθςίασ δίνει κίνθτρα ςε άτομα και επιχειριςεισ να αποταμιεφουν και να επενδφουν, με το να προςτατεφεται θ απόδοςθ από αυτζσ τισ δραςτθριότθτεσ. Η επιβολι τθσ ιςχφοσ των ςυμβάςεων δίνει κίνθτρα ςτουσ φορείσ τθσ οικονομίασ να κάνουν ςυναλλαγζσ και να αποφεφγουν ευκαιριακζσ ςυμπεριφορζσ και να μειϊνουν τα ςυναλλακτικά κόςτθ. 2
Προβλιματα ςτθν απονομι Δικαιοςφνθσ τθν πράξθ ζχει διαπιςτωκεί ότι πολλά ςυςτιματα απονομισ δικαιοςφνθσ πάςχουν από μεγάλεσ αναποτελεςματικότθτεσ, με αποτζλεςμα να επθρεάηεται αρνθτικά θ οικονομικι δραςτθριότθτα. τισ χϊρεσ του ΟΟΑ ο μζςοσ χρόνοσ για μια απόφαςθ ςε αςτικό δικαςτιριο πρϊτου βακμοφ είναι περί τισ 240 μζρεσ. ε κάποιεσ χϊρεσ ο χρόνοσ είναι διπλάςιοσ ίςωσ και μεγαλφτεροσ. Πζρα από τθ χρονικι διάρκεια οι αποφάςεισ είναι ςυχνά αβζβαιεσ, με αποτζλεςμα να γίνεται προςφυγι ςε εφετεία και ο χρόνοσ για ζκδοςθ οριςτικισ απόφαςθσ να φτάνει μζχρι και πάνω από επτά χρόνια. Η ςθμαςία τθσ απονομισ τθσ δικαιοςφνθσ ζχει γίνει κατανοθτι από όλουσ και γι αυτό τόςο θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, όςο και ο ΟΟΑ, αλλά και άλλοι φορείσ αςχολοφνται με το κζμα για να βρεκοφν λφςεισ ςτα προβλιματα που απαςχολοφν όλεσ τισ χϊρεσ. 3
Μζτρθςθ επίδοςθσ τθσ Δικαιοςφνθσ Σο ενδιαφζρον για τθν απονομι τθσ Δικαιοςφνθσ ζχει οδθγιςει τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, (European Commission for the Efficiency of Justice, CEPEJ)αλλά και άλλουσ διεκνείσ φορείσ να ζχουν αναπτφξει μεκόδουσ για μζτρθςθ των επιδόςεων τθσ. Εκτόσ από τον ΟΟΑ και ζνασ ςχετικά νζοσ φορζασ, The World Justice Project, εδϊ και λίγα χρόνια δθμοςιεφει δείκτεσ επίδοςθσ όλων των μορφϊν Δικαιοςφνθσ και κάνει διεκνείσ ςυγκρίςεισ. Ασ δοφμε, με βάςθ αυτοφσ τουσ δείκτεσ πωσ ςυγκρίνεται θ Ελλάδα, ςτθν απονομι Αςτικισ Δικαιοςφνθσ, με άλλεσ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Με άριςτο τθ μονάδα (1) γίνεται θ παράκεςθ των διαφόρων χωρϊν 4
1,00 Συνολικι επίδοςθ Δικαιοςφνθσ (2013) 0,90 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 5
0,90 Συνολικι επίδοςθ Αςτικισ Δικαιοςφνθσ 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 6
0,80 Τα άτομα μποροφν να ζχουν πρόςβαςθ και να καταβάλουν το κόςτοσ 0,70 0,50 0,30 0,10 7
1,00 Η Αςτικι Δικαιοςφνθ είναι απαλλαγμζνθ διακρίςεων 0,90 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 8
1,00 Η Αςτικι Δικαιοςφνθ είναι απαλλαγμζνθ διαφκοράσ 0,90 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 9
1,00 Η Αςτικι Δικαιοςφνθ είναι απαλλαγμζνθ κρατικών παρεμβάςεων 0,90 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 10
0,90 Η Αςτικι Δικαιοςφνθ δεν υπόκειται ςε παράλογεσ κακυςτεριςεισ 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 11
1,20 Οι αποφάςεισ τθσ Αςτικισ Δικαιοςφνθσ εφαρμόηονται αποτελεςματικά 1,00 0,80 12
0,90 Εφαρμογι ρυκμιςτικών κανόνων 0,80 0,70 0,50 0,30 0,10 13
1.800 Εφαρμογι ςυμβάςεων:απαιτοφμενοσ χρόνοσ ςε θμζρεσ 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 14
4,5 Εκκακάριςθ πτώχευςθσ (ζτθ) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 15
Κατάταξθ από το World Economic Forum Σιμι (άριςτο 7) Κατάταξθ /144 Δικαιϊματα ιδιοκτθςίασ 3.9 82 Δικαιϊματα πνευματικισ ιδιοκτθςίασ 3.9 57 Ανεξαρτθςία Δικαιοςφνθσ 3.7 70 Αποτελεςματικότθτα νομικοφ πλαιςίου για διευκζτθςθ διαφορϊν 2.7 126 Αποτελεςματικότθτα νομικοφ πλαιςίου για αμφιςβιτθςθ κανονιςτικϊν διατάξεων 2.7 114 16
Αςτικι Δικαιοςφνθ και Οικονομικι Ανάπτυξθ Ανεξάρτθτα από το αν οι δείκτεσ αυτοί είναι ακριβείσ ι όχι, τθν πιο πάνω εικόνα ζχουν όλοι οι ξζνοι επενδυτζσ και οργανιςμοί. Η γενικότερθ αίςκθςθ πάντωσ του μζςου πολίτθ ι τθσ μζςθσ επιχείρθςθσ είναι ότι θ επίλυςθ διαφορϊν μζςα από τθν αςτικι δικαιοςφνθ είναι χρονοβόρα και κοςτοβόρα. Ανάγκθ να μειωκεί θ ηιτθςθ για δικαςτικζσ υπθρεςίεσ από αςτικά δικαςτιρια (π.χ. εξωδικαςτικι επίλυςθ διαφορϊν). Απαραίτθτο να αυξθκεί θ προςφορά υπθρεςιϊν που διευκολφνουν τισ διαδικαςίεσ (βελτίωςθ τεχνικϊν υποδομϊν, αξιοποίθςθ νζων τεχνολογιϊν, κ.λ.π.) 17