Η ςυμβολι των Chris Freeman και Keith Pavitt και ευρφτερα τθσ Σχολισ του SPRU ςτθ διαμόρφωςθ των «Σπουδών τησ Καινοτομίασ» και τθσ περιοχισ «Επιςτημονικήσ και Τεχνολογικήσ Πολιτικήσ» Γιάννησ Καλογήρου και Αιμιλία Πρωτόγερου (Εργαςτιριο Βιομθχανικισ & Ενεργειακισ Οικονομίασ, ΕΜΠ) Συνεδρία: Όψεισ τθσ Ερευνθτικισ και Τεχνολογικισ Πολιτικισ ςτθν Ευρϊπθ Πανελλινιο Συνζδριο Ιςτορίασ των Επιςτθμϊν και τθσ Τεχνολογίασ, ΕΜΔΙΕΤ/ ΜΙΘΕ, Ακινα, 28-30 Μαρτίου 2013 1
Επικαιρότθτα τθσ ςκζψθσ τουσ, τθσ ερευνθτικισ δουλειάσ τουσ και των προτάςεων δθμόςιασ πολιτικισ Για τθν οικονομικι ςκζψθ: τθν κριτικι ςτθ νεοκλαςικι κεωρία και τθ ςυγκρότθςθ ενόσ εναλλακτικοφ ρεφματοσ. Για τθν οικονομικι και αναπτυξιακι πολιτικι. Για τθν προςζγγιςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ (διαρκρωτικι vs. μοναδιαίο κόςτοσ εργαςίασ). Γνϊςθ, Καινοτόμοσ Επιχειρθματικότθτα, Ανκρϊπινο Δυναμικό: Οι πυλϊνεσ τθσ ανάπτυξθσ. STID policies. Για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ κρίςθσ ςτθν Ελλάδα και τθν Ευρϊπθ. 2
Real-life economics, Cross/ Inter-disciplinarity, fact-finding approach, policy analysis and advice. Chris Freeman (1921-2010), economist by training, Economics of Innovation and Science Policy, founding father of Innovation Studies, history-based generalisations, Social Science Entrepreneur, Μεταςχθματιςμόσ τθσ «ηοφερισ επιςτιμθσ» ςε «επιςτιμθ τθσ ελπίδασ», Policy shaping. Albert Hirschman (1915-2012): A development economist, An Extraordinarily peripatetic practitioner of the dismal science ( Trespassing, Crossing Boundaries from one social science domain to another ), advising. Keith Pavitt (1937-2002): Ο νεότεροσ ζφυγε νωρίτερα, engineereconomist, economics of technology and innovation/ science and technology policy, no formal training in economics, a free rider across disciplines and schools. 3
Οι επιρροζσ: Πρόςωπα που ενζπνευςαν τθν επιςτθμονικι δουλειά τoυs και ευρφτερα του Chris Freeman Marx Bernal Harold Laski Keynes Schumpeter List Του Keith Pavitt Chris Freeman Richard Nelson 4
Freeman Στισ οικονομικζσ επιςτιμεσ το ανάλογο του Hobsbawm ςτθν ιςτορία. - Μαηί με Richard (Dick) Nelson και *Nathan Rosenberg] κορυφαίοι κεμελιωτισ ενόσ ρεφματοσ ςκζψθσ ςτθ ςφγχρονθ οικονομικι ανάλυςθ που από πολφ νωρίσ επικεντρϊνεται ςτθ μελζτθ τθσ τεχνολογικισ αλλαγισ Pavitt Διαφορετικό υπόβακρο: Engineering, 5
Επιςτθμονικι ςυνειςφορά Freeman Μεκοδολογικι προςζγγιςθ: Reasoned history, History- friendly generalisations. Ιςχυρι επίδραςθ από τον Marx και από τον Schumpeter Δθμιουργία ενόσ νζου ακαδθμαϊκοφ κλάδου. Αν και θ αναγνϊριςθ του ρόλου τθσ καινοτομίασ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ πιςτϊνεται ςτον Schumpeter, ο Freeman πιςτϊνεται τθν ολιςτικι (ολόκλθρθ θ διεργαςία από τθν ζρευνα ςτθ διάχυςθ και οι αλλθλεπιδράςεισ τουσ) αλλά και τθ ςυςτημική προςζγγιςθ του ρόλου τθσ καινοτομίασ ςτθν οικονομία και τθν κοινωνία που τον τοποκετεί μαηί με τον Nelson και τον Rosenberg μεταξφ των κεμελιωτϊν και των πιο ςθμαντικϊν εκπροςϊπων του ςυγκεκριμζνου επιςτθμονικοφ πεδίου ςτθ διάρκεια των τελευταίων πενιντα ετϊν. Τρεισ μεγάλεσ κατθγορίεσ επίδραςθσ: α) καινοτομία, β) μακροχρόνια οικονομικι μεγζκυνςθ, γ) εκνικά ςυςτιματα καινοτομίασ και δθμόςιεσ πολιτικζσ για τθν προϊκθςθ τθσ καινοτομίασ, Pavitt Μεκοδολογικι προςζγγιςθ: ζντονα επαγωγικι, ςτθρίηεται ςε εμπειρικι τεκμθρίωςθ, και μετριςιμεσ παρατθριςεισ. Εκλεκτικιςτισ. Λιγότερο Σουμπετεριανόσ και αυτόνομοσ από τθ Μαρξιςτικι παράδοςθ. Problem oriented, κεματολογία από τον πραγματικό κόςμο και κατανοθτι ςτουσ διαμορφωτζσ πολιτικισ και όχι μόνο ςε κάποιουσ μυθμζνουσ. Νζα εργαλεία μζτρθςθσ (innovation count surveys, patent statistics) και οξυδερκείσ παρατθριςεισ για τουσ προςδιοριςτικοφσ παράγοντεσ των καινοτόμων δραςτθριοτιτων. Πιο ςθμαντικι ςυνειςφορά θ ταξινόμθςθ των καινοτόμων επιχειριςεων. ( Sectoral patterns of technical change: Towards a taxonomy and a theory ). Το ςθμαντικότερο ζργο: Pavitt (2000), Technology, Management and Systems of Innovation, Elgar. Μια αναγνωρίςιμθ κζςθ ςε ζνα καλά εδραιωμζνο cluster επιςτθμόνων του κλάδου των οικονομικϊν τθσ καινοτομίασ και τθσ τεχνολογικισ αλλαγισ. 6
Η ςυνειςφορά του Freeman Δθμιουργία ερευνθτικϊν κεςμϊν και οργανωτικϊν δομϊν: SPRU, MERIT, ςυμβολι ςτθν ανάπτυξθ του IKE Aalborg. Το επιςτθμονικό περιοδικό (Research Policy). Το βιβλίο «The Economics of Industrial Innovation (1974, 1982, 1997). Μζτρθςθ (δείκτεσ) τθσ επιςτθμονικισ και τεχνολογικισ δραςτθριότθτασ. Επίδραςθ ςτισ πολιτικζσ του ΟΟΣΑ και τθσ ΕΕ για τθν ζρευνα, τθν τεχνολογία και τθν καινοτομία. Η πολιτικι για τθν Κοινωνία τθσ Πλθροφορίασ για όλουσ. Επίδραςθ ςε εκνικζσ πολιτικζσ. Συνειςφορά ςτθ ςυηιτθςθ μεγάλων κοινωνικοοικονομικϊν προκλιςεων (limits to growth, μεγάλθ διαρκρωτικι τομι ςτθ δεκαετία του 1970 λόγω ΤΠΕ, ΤΠΕ και απαςχόλθςθ, κλιματικι αλλαγι) 7
O Freeman ωσ δάςκαλοσ και δθμιουργόσ ςχολισ Απαράμιλλοσ δάςκαλοσ και ομιλθτισ. Luc Soete και G. Dosi και πάρα πολλοί άλλοι. Σπάνιοσ άνκρωποσ. Η πρακτικι του ςυμβάδιηε ςχεδόν απόλυτα με τισ πεποικιςεισ του. 8
Technical Change and Economic Theory (Pinter, 1988): A preliminary hallmark of this new Economics of Technology and Innovation (Verspagen & Werker, 2004) Edited by: Dosi, Freeman, Nelson, Silverberg and Soete Freeman ςτθν Ειςαγωγι: This book is an exploration of a new approach to economic theory, capable of incorporating technical and institutional change into the mainstream of economic analysis and policy-making, rather treating it as part of the rag-bag of residual or exogenous factors. Not just a critique of mainstream economic theory but also an attempt at an alternative formulation of some of the main issues. First attempt, ambitious aim to analyse in depth the role of technological change in relation to microeconomic behaviour, adjustment process and macroeconomic patterns Συνδρ of Ιςτορίασ transformation Επιςτθμϊν& of Γ.Καλογιρου the economic & Α.Πρωτόγερου "Freeman, system. 9
Danielle Archibugi για τον Pavitt (2000) Economics needed to import fresh blood from other disciplines such as engineering, management, natural sciences, History and philosophy of science, and (practical) knowledge to understand the determinants and impact of technological change, 10
Οι περιςςότεροι ερευνθτζσ των ςυςτθμάτων καινοτομίασ προτιμοφν να δουλεφουν ςε μίκρο επίπεδο. Είναι λίγο φοβιςμζνοι από τθν ιςχφ του νεοκλαςικοφ παραδείγματοσ ςε μακρο-οικονομικό επίπεδο. Αλλά νομίηω προσ τα εκεί πρζπει να εργαςκοφν. Πρζπει να τολμιςουν να «επιτεκοφν» ςτον κεντρικό πυρινα τθσ μακρο-οικονομικισ κεωρίασ. Συμβαίνει, αλλά όχι αρκετά» (αδθμοςίευτθ ςυνζντευξθ, Οκτϊβριοσ του 2003). 11