Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου Τίτλος: «Διάλογος» Συγγραφή: ΓΕΩΡΓΙΑ (ΓΙΟΥΛΗ) ΑΛΕΞΙΟΥ ` Εφαρμογή: ΓΕΩΡΓΙΑ (ΓΙΟΥΛΗ) ΑΛΕΞΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2013

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας λογοτεχνίας: Βασίλης Βασιλειάδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 48

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Διάλογος Εφαρμογή σεναρίου Γεωργία (Γιούλη) Αλεξίου Δημιουργία σεναρίου Γεωργία (Γιούλη) Αλεξίου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Γ Λυκείου Σχολική μονάδα 1ο Γενικό Λύκειο Συκεών Θεσσαλονίκης Χρονολογία Από 11-09-2013 έως 27-09-2013 Διδακτική/θεματική ενότητα Θεματικός Κύκλος: «Διάλογος» (Θεματικοί κύκλοι σε. 41 48) Παραγωγή κειμένων: άρθρο, ομιλία, επιστολή. Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια 6 διδακτικές ώρες Σελίδα 3 από 48

Χώρος Ι. Φυσικός χώρος: Εντός σχολείου: Αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με Η/Υ με σύνδεση στο διαδίκτυο και βιντεοπροβολέα ή το εργαστήριο της πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος: Facebook Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Σύμφωνα με το σενάριο, επειδή προτείνεται για εφαρμογή στη Γ Λυκείου, είναι περιορισμένες οι δυνατότητες επέκτασης όσον αφορά τη χρονική διάρκεια αλλά και την ευρύτερη αξιοποίηση των ΤΠΕ, εφόσον, όπως όλοι γνωρίζουμε, η διδασκαλία του μαθήματος είναι σε μεγάλο βαθμό υποταγμένη στις απαιτήσεις των Πανελληνίων εξετάσεων. Παρά, όμως, τα ασφυκτικά πλαίσια που οι εξετάσεις αυτές καθορίζουν, παρέχεται αρκετές φορές στους διδάσκοντες η δυνατότητα εφαρμογής άλλων προτύπων διδασκαλίας με τη σύμφωνη γνώμη των μαθητών τους που κατανοούν ότι τέτοιου είδους προσεγγίσεις μπορούν να αποβούν ωφέλιμες σε αυτήν την κατεύθυνση. Ως προϋποθέσεις επομένως για την εφαρμογή του θεωρώ τον απόλυτο έλεγχο του διδάσκοντα όσον αφορά τον χρόνο εντός του οποίου μπορεί να καλυφθεί η διδακτέα ύλη και τη σύμφωνη γνώμη των μαθητών του, ώστε να διασφαλιστεί η ενεργός συμμετοχή τους. Απαραίτητη προϋπόθεση επίσης αποτελεί ο εξοπλισμός της σχολικής αίθουσας με έξι φορητούς υπολογιστές και βιντεοπροβολέα ή η δυνατότητα χρήσης του εργαστηρίου πληροφορικής. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Αλεξίου Γεωργία (Γιούλη), Διάλογος, Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου, 2013. Σελίδα 4 από 48

Το σενάριο αντλεί - Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Όπως διατυπώθηκε κατά τη σύνταξη του σεναρίου, το σενάριο φιλοδοξεί να δείξει στους μαθητές της Γ Λυκείου το μάταιο της αποστήθισης διαγραμμάτων, χωρίων και ιδεών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το θέμα της έκθεσης των Πανελλαδικών εξετάσεων. Παράλληλα θέτει προς συζήτηση το θέμα της χρησιμότητας του διαλόγου και γυμνάζει τους μαθητές στη συγγραφή άρθρου, ομιλίας και επιστολής. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Σύμφωνα με το σενάριο, οι μαθητές ξεκινούν να (συν)εργάζονται (συν)διαμορφώνοντας κείμενα στηριζόμενοι σε όσα ήδη γνωρίζουν και όσον αφορά τον τομέα των γνώσεων αλλά και τα χαρακτηριστικά των κειμενικών ειδών (εποικοδομητισμός). Στη συνέχεια αντλούν από κείμενα που τους δίνονται στα φύλλα εργασίας, αξιοποιούν πληροφορίες που βρίσκουν στο διαδίκτυο, συζητούν και αναθεωρούν/αναμορφώνουν το αποτέλεσμα της εργασίας τους και το επεξεργάζονται ξανά και ξανά υπακούοντας σε νέα επικοινωνιακά πλαίσια. Στο προτεινόμενο σενάριο δίνονται στους μαθητές τα ερεθίσματα ώστε να δραστηριοποιηθούν και σε αλληλεπίδραση με την ομάδα τους να κατασκευάσουν γνώση. Η έρευνα τους ωθεί να ψάξουν, να ανακαλύψουν και, με τη στήριξη του διδάσκοντα, να προσπαθήσουν να αναθεωρήσουν στοιχεία από την έτοιμη γνώση που συνήθως «παπαγαλίζουν» προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των Πανελλαδικών εξετάσεων, τόσο σε επίπεδο ιδεών όσο και στον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος και την επιλογή του κατάλληλου λεξιλογίου. Ο διδάσκων καθοδηγεί σε Σελίδα 5 από 48

ένα βαθμό τα βήματα της έρευνάς τους, ωστόσο τα αποτελέσματα είναι μη καθορισμένα και προκύπτουν από τους ίδιους τους μαθητές. Ο ίδιος στηρίζει τη διερεύνησή τους προτείνοντας βιβλιογραφία και τους βοηθά στην εφαρμογή των μεθοδολογικών εργαλείων και στην προετοιμασία των παρουσιάσεών τους. Ανακαλεί προηγούμενες γνώσεις, ωθεί τους μαθητές στην αξιοποίησή τους και τους ανατροφοδοτεί μετά την παραγωγή των γραπτών κειμένων. Στη διαδικασία αυτή σημαντική είναι η συμβολή της ομάδας, στο πλαίσιο της οποίας κάθε μαθητής λειτουργεί ατομικά αλλά και συνεργάζεται και με τα υπόλοιπα μέλη για την παραγωγή ενός τελικού προϊόντος. Τέλος, σε επίπεδο ολομέλειας, εφαρμόζονται οι πρακτικές της ιδεοθύελλας και του ισότιμου διαλόγου που αξιοποιούν τις εμπειρίες των ίδιων των μαθητών και ενισχύουν περαιτέρω την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Κατά την προτεινόμενη διδασκαλία, η γλώσσα προσεγγίζεται ολιστικά, με έμφαση στην κατανόηση και παραγωγή κειμένων. Η παραγωγή λόγου υπηρετεί την ανάγκη να αντιμετωπισθούν οι απαιτήσεις των απολυτήριων εξετάσεων με τη σύνταξη παραγράφων/κειμένων κατάλληλων για συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση. Υιοθετείται η θεωρία των πολυτροπικών γραμματισμών, στον βαθμό που οι μαθητές καλούνται να ανατρέξουν σε πηγές που συνδυάζουν οπτικούς και γραπτούς τύπους νοήματος. Οι ίδιοι, ωστόσο, δεν απαιτείται να παραγάγουν πολυτροπικά κείμενα. Όσον αφορά τον ρόμβο της γλωσσικής εκπαίδευσης, αγγίζονται όλες οι πλευρές, ωστόσο ενεργοποιούνται κυρίως οι γνώσεις για τον κόσμο, η επανεξέταση στάσεων και αξιών. Έμφαση δίνεται σε γνώσεις για τη γλώσσα αναγκαίες για την αντιμετώπιση των Πανελλαδικών εξετάσεων, ενώ οι διδακτικές πρακτικές που εφαρμόζονται προωθούν σε αρκετό βαθμό τη συνεργασία σε ομάδες. Τέλος, οι μαθητές και μαθήτριες αναπτύσσουν μεταγνωστικές δεξιότητες, καθώς ανιχνεύουν τη διαδικασία της μάθησης που ξεκινά από προγενέστερες γνώσεις και σταδιακά μετεξελίσσεται. Σελίδα 6 από 48

Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Σύμφωνα με το σενάριο, επιδιώκεται: Να αντιληφθούν οι μαθητές το περιεχόμενο της λέξης «διάλογος». Να γνωρίσουν τη σημασία του για την ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων για την εύρεση λύσης στα θέματα που τους απασχολούν καθώς και τη σημασία της εφαρμογής του κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Να εντοπίσουν τις προϋποθέσεις που πρέπει να υφίστανται προκειμένου να διεξάγεται ουσιαστικός διάλογος. Να σκεφτούν τρόπους ουσιαστικής αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Να ενισχυθούν στην ενσυνείδητη, υπεύθυνη και αιτιολογημένη διατύπωση των απόψεών τους. Να καταστούν ικανοί να παρακολουθούν και να συμμετέχουν σε διαλογικές συζητήσεις και να διακρίνουν τα σφάλματα ή τις εσκεμμένες παραλείψεις κατά τη διεξαγωγή του. Γνώσεις για τη γλώσσα Γραμματισμοί Σύμφωνα με το σενάριο επιδιώκεται: Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με μονοτροπικά και πολυτροπικά κείμενα, να τα διαβάσουν κριτικά και να τα αξιοποιήσουν λεξιλογικά και ιδεολογικά. Να ασκηθούν στην παραγωγή παραγράφων με ποικίλους τρόπους ανάπτυξης. Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού (άρθρο, ομιλία, επιστολή) αλλά και προφορικού (παρουσίαση) λόγου, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν επιτυχώς στις απαιτήσεις του Π.Σ. και των Πανελλαδικών εξετάσεων, αλλά και να παρακολουθούν, να επιδιώκουν και να προωθούν ενεργά τη διεξαγωγή Σελίδα 7 από 48

διαλογικών συζητήσεων υιοθετώντας τον διάλογο ως μέσο εύρεσης της αλήθειας. Γραμματισμοί Γλωσσικός Κλασικός γραμματισμός Σύμφωνα με το σενάριο προωθείται: Η ικανότητα σύνταξης δομημένων παραγράφων προλογικών, επιλογικών καθώς και του κυρίου μέρους γραπτών κειμένων όπως άρθρο, ομιλία, επιστολή. Η κατάκτηση κειμενικών ειδών (άρθρο, ομιλία, επιστολή). Η ικανότητα των μαθητών να εκθέτουν με ευκρίνεια προφορικά και γραπτά τις απόψεις τους. Η ικανότητά τους να στηρίζουν την άποψή τους με αξιόπιστα επιχειρήματα και τεκμήρια. Η κατάκτηση και αξιοποίηση λεξιλογίου κατάλληλου για την πραγμάτευση του θέματος που συζητείται. Νέοι γραμματισμοί Οι μαθητές ασκούνται: Στην «ανάγνωση» πολυτροπικών κειμένων. Στην αξιολόγηση και διαχείριση πληροφοριών που αντλούν από το διαδίκτυο. Στην οργάνωση των πληροφοριών και των σκέψεών τους, στην οργάνωση και τη σύνθεση κειμένων. Στην προβολή κειμένων μέσω του διαδικτύου. Κριτικός γραμματισμός Προωθείται: Η άσκησή τους στην αξιολόγηση των πληροφοριών που αντλούν από ποικίλες πηγές και στην απομόνωση όσων τους χρειάζονται για την εκάστοτε εργασία Σελίδα 8 από 48

τους. Ο εθισμός τους στην αξιοποίηση των βιωματικών τους γνώσεων και την κριτική των γνώσεων αυτών. Η κριτική αντιμετώπιση του γύρω τους κόσμου, η ικανότητά τους να εντοπίζουν τις αιτίες και τις συνέπειες φαινομένων που επισυμβαίνουν γύρω τους. Η άσκησή τους στη συνδιαμόρφωση ενός τελικού προϊόντος μέσα από τον διάλογο, τη διαφωνία, την ανταλλαγή απόψεων, γνώσεων και υλικού, την αλληλοδιόρθωση και αλληλοσυμπλήρωση. Η άσκησή τους στο να προβαίνουν σε επιλογές των κατάλληλων για κάθε πλαίσιο επικοινωνίας και επικοινωνιακή περίσταση τύπων κειμένων, ώστε να επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι στόχοι. Διδακτικές πρακτικές Στο σενάριο καταγράφονται οι παρακάτω διδακτικές πρακτικές: Ιδεοθύελλα: Οι μαθητές ανακαλούν γνώσεις, εκφράσεις, στάσεις κτλ. σχετικές με το θέμα, σχηματίζοντας ένα πρόχειρο πλαίσιο πάνω στο οποίο θα ακολουθήσει συζήτηση. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία: Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες μελετούν κείμενα, απομονώνουν θέσεις και ιδέες και στέκονται κριτικά απέναντι σε αυτές. Ανταλλάσσουν μεταξύ τους σκέψεις, μαθαίνοντας να ακούν και να σέβονται τις απόψεις των συμμαθητών τους. Τέλος συνεργάζονται και συνθέτουν από κοινού κείμενα. Χρήση των ΤΠΕ: Ο τρόπος με τον οποίο οι διδάσκοντες χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες και ωθούμε και τους μαθητές να τις χρησιμοποιήσουν στο πλαίσιο του μαθήματος αλλά και στην καθημερινότητά τους συμβάλλει στη διαμόρφωση του είδους «των μαθητικών εγγράμματων ταυτοτήτων που συνεισφέρουμε να συγκροτηθούν με τις επιλογές και προτάσεις μας» Σελίδα 9 από 48

(Κουτσογιάννης 2012:18). Έτσι και στο πλαίσιο αυτού του σεναρίου, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνουν οι νέες τεχνολογίες προσφέροντας αυθεντικά περιβάλλοντα λόγου, επικοινωνίας και μάθησης, προωθεί τη διάπλαση του σύγχρονου πολίτη που γνωρίζει να αποκωδικοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει, να στέκεται κριτικά απέναντί τους, να συνεργάζεται με τους άλλους και να εκφέρει τη δική του άποψη. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Σύμφωνα με το σενάριο, αφετηρία για την ιδέα και τη σύνταξη αυτού του σεναρίου αποτέλεσε από τη μια μεριά η αναγκαιότητα να καλύψω το θέμα «διάλογος», που μπορεί να περιλαμβάνεται στη διδακτέα ύλη της Α Λυκείου, όμως παραμένει ένα από τα υποψήφια θέματα στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Από την άλλη ο προβληματισμός (και ο θυμός) που μου δημιούργησε ο τυποποιημένος και αφυδατωμένος τρόπος πραγμάτευσης του θέματος από τους μαθητές, όπως μου αποκαλύφθηκε κατά τη βαθμολόγηση των γραπτών των Επαναληπτικών Πανελλαδικών εξετάσεων 2013. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Όπως διατυπώθηκε κατά τη σύνταξη του σεναρίου σε ό,τι αφορά τη διδακτέα ύλη, το προτεινόμενο σενάριο στηρίζεται και καλύπτει τμήματά της. Συγκεκριμένα το θέμα περιλαμβάνεται στους Θεματικούς κύκλους (σελ. 41 έως 48). Ικανοποιεί επίσης, τους στόχους που θέτει το Π.Σ. σε ό,τι αφορά την κατανόηση και τη χρήση του γραπτού και προφορικού λόγου σε ποικίλες επικοινωνιακές περιστάσεις, την καλλιέργεια του ψηφιακού γραμματισμού και την απόκτηση γνώσεων που καθιστούν τους μαθητές σκεπτόμενα άτομα και ενεργούς πολίτες Σελίδα 10 από 48

Αξιοποίηση των ΤΠΕ Το σενάριο, όπως διατυπώθηκε κατά τη σύνταξή του, κατευθύνει τους μαθητές σε αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο, όπως η πρόσβαση σε ποικίλα σχετικά με το θέμα κείμενα (το διαδίκτυο χρησιμοποιείται ως πηγή πληροφόρησης), αλλά τους ωθεί παράλληλα στην υιοθέτηση κριτικής στάσης απέναντι στις απόψεις και θέσεις που θα εντοπίσουν σε αυτά. Επίσης, η εργασία στο Facebook δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να παράγουν λόγο, να τον αναρτούν και να τον κοινοποιούν στο πλαίσιο της σχολικής τάξης και να τον βελτιώνουν. Συμβάλλουν έτσι στη δημιουργία νέων ταυτοτήτων ικανών να αναγνωρίζουν, να αποδομούν και να ανασυνθέτουν την κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή προκύπτει στο νέο περιβάλλον γνώσης. Κείμενα Στο σενάριο προτείνονται τα παρακάτω κείμενα: 1. Κουμάκης Γεώργιος, «Διάλογος», Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΗΜΕΡΑ. Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία. Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1994 (Διασκευή). 2. [Άγγελος Τερζάκης, Κρίση κι έλεγχος της εποχή μας] http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/dsgl- C130/601/3949,17591/ Έκθεση Έκφραση για το Ενιαίο Λύκειο, Θεματικοί κύκλοι, ΟΕΔΒ, σελ.46 48 3.Ιωάννα Μπαρτσίδη, Η αξία του διαλόγου http://saskleinoumetomati.blogspot.gr/2010/01/blog-post.html 4.Γελοιογραφία με τίτλο Διάλογος http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/dsgl- C130/601/3949,17591/ Έκθεση Έκφραση για το Ενιαίο Λύκειο, Θεματικοί κύκλοι, ΟΕΔΒ σελ.45 5.Τηλεοπτικός διάλογος (βίντεο), απόσπασμα από δελτίο ειδήσεων του MEGA Σελίδα 11 από 48

http://www.inews.gr/33/akoma-enas-gonimos-tileoptikos-dialogos-video-mega.htm Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1 ο δίωρο 1η διδακτική ώρα Από την προηγούμενη μέρα είχα φροντίσει να δημιουργήσω στο Facebook τη σελίδα του μαθήματος (ΔΙΑΛΟΓΟΣ). Εικόνα 1. Η σελίδα του μαθήματος στο Facebook Εφοδίασα τη σχολική αίθουσα με τέσσερεις Η/Υ συνδεδεμένους στο διαδίκτυο και σύνδεσα έναν πέμπτο με τον βιντεοπροβολέα που υπάρχει στην τάξη. Δεν μπόρεσα να εξασφαλίσω έκτο υπολογιστή. Το σχολείο μας διαθέτει ασύρματο δίκτυο και παρέχεται η δυνατότητα σύνδεσης με αυτό των κινητών τηλεφώνων των μαθητών που διαθέτουν σύνδεση με το ίντερνετ. Όμως, επειδή το σενάριο άρχισε να εφαρμόζεται αμέσως με την έναρξη του σχολικού έτους, το πρώτο διδακτικό δίωρο, δεν γνώριζα αν μπορούν να λειτουργούν στην εντέλεια όλα αυτά τα συστήματα. Εξάλλου, δεν πρόλαβα να πάρω από τη διεύθυνση τη σχετική άδεια να χρησιμοποιήσουν οι μαθητές τα κινητά τους τηλέφωνα την ώρα του μαθήματος. Γι αυτό είχα φροντίσει να έχω εναλλακτικές λύσεις. Οργάνωση τάξης: μετωπική Σελίδα 12 από 48

Βήματα διδασκαλίας: Ανακοίνωσα το θέμα του μαθήματος (διάλογος) και κάλεσα τους μαθητές να πουν ό,τι σχετικό με τη λέξη διάλογος τους έρχεται στο νου (εκφράσεις, σύντομες σκέψεις κτλ). Οι μαθητές άρχισαν να εξωτερικεύουν τις σκέψεις τους, ενώ εγώ κατέγραφα τα αποτελέσματα της ιδεοθύελλας στον πίνακα. «Διάλογος = επικοινωνία», «Διάλογος = συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων», είπαν στην αρχή οι μαθητές και μετά συνέχισαν με επίθετα προσδιοριστικά στη λέξη διάλογος. Μεταξύ αυτών σημειώθηκαν τα εποικοδομητικός, άσκοπος, σκόπιμος, διαφωτιστικός, ολιγόλεπτος, ατελέσφορος, λυσιτελής κα. Εικόνα 2. Ο πίνακας της τάξης με τα αποτελέσματα της ιδεοθύελλας (Την ίδια μέρα εφάρμοσα το ίδιο σενάριο στο άλλο τμήμα της Γ Λυκείου που διδάσκω το μάθημα της Γλώσσας. Τα αποτελέσματα της ιδεοθύελλας ήταν διαφορετικά). Σελίδα 13 από 48

Εικόνα 3. Τα αποτελέσματα της ιδεοθύελλας στο άλλο τμήμα Στη συνέχεια ζήτησα από τους μαθητές να παρατηρήσουν όσα σημειώθηκαν στον πίνακα, να ρωτήσουν αν δεν καταλαβαίνουν κάτι κτλ. Ο μαθητής που πρότεινε το επίθετο λυσιτελής εξήγησε τη σημασία του μετά από ερώτηση συμμαθητή του. Προσπάθησα να συνδέσω/συνθέσω το υλικό που καταγράφηκε στον πίνακα λέγοντας στους μαθητές ότι, μάλλον, θα αποτελέσει αρκετές φορές πηγή έμπνευσης κατά την παραγωγή λόγου που θα ακολουθήσει. Ακολούθως μέσω του βιντεοπροβολέα έγινε προβολή και παράλληλα ανάγνωση από εμένα του κειμένου των επαναληπτικών Πανελλαδικών εξετάσεων 2013. Φρόντισα να μοιραστεί και σε φωτοτυπία στους μαθητές το κείμενο και η άσκηση της παραγωγής λόγου, ώστε να είναι σε θέση να παρακολουθούν καλύτερα και να σημειώνουν (βλ. και 1 ο φύλλο εργασίας). Σελίδα 14 από 48

Εικόνα 4. Το εξεταστικό δοκίμιο προβάλλεται στον πίνακα Ακολούθησε εξομάλυνση (γλωσσική, περιεχομένου) και σύντομη συζήτηση, σχολιασμός. Οι μαθητές διαπίστωσαν τον αρκετά υψηλό βαθμό δυσκολίας του κειμένου. Στην κουβέντα μας σταθήκαμε αρκετά στην αποσπασματικότητα του κειμένου των εξετάσεων και στα προβλήματα που δημιουργεί στους εξεταζόμενους. Παραλείποντας την περίληψη και τις ασκήσεις του εξεταστικού δοκιμίου, σύμφωνα με το σενάριο, εστιάσαμε στην παραγωγή λόγου (άσκηση Γ1). Διάβασα το θέμα των Πανελλαδικών εξετάσεων και ζήτησα από τους μαθητές τις δικές τους προτάσεις για τη δομή του άρθρου που ζητείται. Κατέγραψα στον πίνακα αυτές τις προτάσεις σχηματίζοντας ένα είδος πρόχειρου διαγράμματος της δομής. Παρέλειψα το βήμα που προβλέπεται στο σενάριο «Σύνδεση και εμπλουτισμός του διαγράμματος από το προϊόν της ιδεοθύελλας που προηγήθηκε», γιατί δεν έκρινα κατάλληλο για αυτό τον σκοπό το προϊόν της ιδεοθύελλας στο συγκεκριμένο τμήμα. Με προτάσεις για το περιεχόμενο κάθε μέρους από τους μαθητές, εμπλουτίστηκε το πρόχειρο διάγραμμα δομής που είχε καταγραφεί στον πίνακα. Έτσι, η τάξη κατάρτισε τη δική της απάντηση για το θέμα των εξετάσεων. Στο σημείο αυτό προσπάθησα να συνθέσω προφορικά το υλικό που προτάθηκε και ρώτησα τους μαθητές μου αν θα τους ενδιέφερε να διαβάσουν ένα τέτοιο άρθρο. Ομόφωνα σχεδόν μου απάντησαν Σελίδα 15 από 48

πως όχι, επειδή το έβρισκαν «τυποποιημένο», «συνηθισμένο» και «εκθεσιακό». Τους είπα ότι κι εγώ συμφωνώ, καθώς και η πλειοψηφία των βαθμολογητών του μαθήματος της έκθεσης και τους παρακίνησα να προτείνουν αλλαγές, ώστε το κείμενό μας να αποκτήσει πρωτοτυπία. Δυσκολεύτηκαν αρκετά, πρότειναν ελάχιστες αλλαγές και συμφώνησα μαζί τους πως είναι δύσκολο, πως προς αυτή την κατεύθυνση θα δουλέψουμε όλη τη σχολική χρονιά, προσπαθώντας να μάθουμε να σκεφτόμαστε μόνοι μας και όχι να «καταναλώνουμε έτοιμη γνώση». Βοηθός μας σε αυτή τη δουλειά θα είναι σύγχρονα κείμενα που έχουν «φρέσκο» περιεχόμενο και διαφοροποιούνται από τον «ξύλινο» λόγο. Γι αυτό δεσμευτήκαμε, όποιος εντοπίζει τέτοια κείμενα, να τα φέρνει στην τάξη. Οι μαθητές αντέγραψαν το σχεδιάγραμμα στα τετράδιά τους και χτύπησε το κουδούνι. Εικόνα 5. Οι μαθητές κρατούν σημειώσεις στα τετράδιά τους. 2η διδακτική ώρα (οργάνωση τάξης: σε ομάδες ένας Η/Υ ανά ομάδα) Ζήτησα να χωριστούν οι μαθητές σε πέντε ομάδες με σκοπό να συν-εργαστούν για να απαντήσουν στην άσκηση παραγωγής λόγου των Πανελλαδικών εξετάσεων. Σελίδα 16 από 48

Κατευθείαν οι μαθητές εντόπισαν ότι το είδος του κειμένου που ζητείται είναι άρθρο. Με χαροποίησε το γεγονός ότι δε δυσκολεύτηκαν να απαριθμήσουν τα κύρια χαρακτηριστικά του, με πρώτο πρώτο (εν χορώ) τον τίτλο. Εικόνα 6. Οι ομάδες αρχίζουν να εργάζονται Εικόνα 7. μελετούν τα κείμενα και καταγράφουν τις σκέψεις τους Σελίδα 17 από 48

Εικόνα 8. Άλλοι επιλέγουν πρώτα χειρόγραφα Εικόνα 9. κι άλλοι απευθείας στον υπολογιστή Εικόνα 10. να εκτελέσουν την εργασία τους Οι ομάδες άνοιξαν το ηλεκτρονικό φύλλο εργασίας (2 ο φύλλο εργασίας), που είχα φροντίσει να επικολλήσω στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους, μελέτησαν τα κείμενα που προτείνονται σε αυτό και άρχισαν να γράφουν τον πρόλογο (πρώτη ομάδα), μία έως δύο παραγράφους για το κάθε ένα από τα μέρη του θέματος (υποθέματα, όπως διαμορφώθηκαν και καταγράφηκαν στον πίνακα κατά την προηγούμενη φάση) (δεύτερη, τρίτη, τέταρτη και πέμπτη ομάδα) και τον επίλογο (έκτη ομάδα) υπακούοντας στο επικοινωνιακό πλαίσιο που δίνει το θέμα. Η κάθε Σελίδα 18 από 48

ομάδα έγραψε την εργασία της στο Word, ώστε να μπορεί να προβληθεί κατά την παρουσίασή της και να αναρτηθεί στο Facebook. Καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας τους περιφερόμουν από ομάδα σε ομάδα παρακολουθώντας τη δουλειά τους, συμβουλεύοντας και καθοδηγώντας. Στο τέλος της διδακτικής ώρας ζήτησα από κάθε ομάδα να μου αφήσει την εργασία της στην επιφάνεια εργασίας, ώστε να τις σχολιάσω και να τις ανεβάσω σχολιασμένες στη σελίδα μας στο Facebook. Το ίδιο απόγευμα συγκέντρωσα τις εργασίες των ομάδων σε ένα αρχείο, τις σχολίασα και τις ανέβασα στη σελίδα τoυ μαθήματος στο Facebook, μαζί με άλλα αρχεία (φύλλα εργασίας, φωτογραφίες της ημέρας κτλ.). Σελίδα 19 από 48

Εικόνα 11. Μόλις ανέβηκαν τα κείμενα οι μαθητές άρχισαν να επισκέπτονται τη σελίδα Εικόνα 12. κάνοντας, φυσικά, και το απαραίτητο like 2 ο δίωρο 3η διδακτική ώρα (οργάνωση τάξης: μετωπική σε ομάδες) Παρουσίαση των εργασιών των ομάδων. Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα παρουσίασε το κείμενο που παρήγαγε η ομάδα του, όπως είχε παραδοθεί την προηγούμενη. Την παρουσίαση κάθε ομάδας ακολουθούσε σχολιασμός των κειμένων από την ολομέλεια και όσον αφορά το επικοινωνιακό πλαίσιο και γινόταν προτάσεις βελτίωσης. Σελίδα 20 από 48

Εικόνα 13. Κατά την παρουσίαση άλλοι εκπρόσωποι ομάδων προτίμησαν να διαβάσουν από χειρόγραφες σημειώσεις Εικόνα 14. ενώ άλλοι κατευθείαν από την οθόνη του υπολογιστή Μόλις ολοκληρώθηκε η ανάγνωση, ζήτησα από τις ομάδες να ελέγξουν κατά πόσο το κείμενο που παρήγαγε η τάξη φέρει τα χαρακτηριστικά του άρθρου. Ενώ η συζήτηση άρχισε να περιστρέφεται στα γνωρίσματα ενός καλού τίτλου, χτύπησε το κουδούνι για διάλειμμα. 4η διδακτική ώρα (οργάνωση τάξης: μετωπική σε ομάδες ένας Η/Υ ανά ομάδα με δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο). Όταν γυρίσαμε από το διάλειμμα ζήτησα από τις ομάδες να κάνουν προτάσεις για τον τίτλο. Σημειώσαμε στον πίνακα μερικούς. Είναι αλήθεια ότι οι μαθητές δυσκολεύτηκαν πολύ να διαλέξουν έναν καλό τίτλο για το άρθρο τους. Ίσως και το θέμα να μην είναι πρόσφορο. Προτάθηκαν μόνο τρεις τίτλοι και καταλήξαμε στον τρίτο. Ζήτησα να τον λάβουν υπόψη τους κατά την τελική επεξεργασία του κειμένου και δεσμεύτηκε μία από τις ομάδες να βρει τρόπο να τον συνδέσει με το κείμενο. Σελίδα 21 από 48

Εικόνα 15. Δυστοκία, μόνο τρεις υποψήφιοι τίτλοι! Οι ομάδες άρχισαν να εργάζονται προσαρμόζοντας/αναμορφώνοντας την εργασία τους ανάλογα με τις παρατηρήσεις που τους έγιναν τόσο από μένα (γραπτά σχόλια) όσο και από τους συμμαθητές τους κατά την παρουσίαση. Δε χρειάστηκε να απασχοληθεί κάποιος μαθητής από κάθε ομάδα για να ετοιμάσει τη σύνδεση με την επόμενη παράγραφο, συνεργαζόμενος με έναν μαθητή από την επόμενη ομάδα (όπως προέβλεπε το σενάριο), γιατί οι ομάδες είχαν φροντίσει να διασφαλίσουν τη μετάβαση, σε μεγάλο βαθμό, περιλαμβάνοντας στις θεματικές περιόδους των παραγράφων τους διαρθρωτικές λέξεις. Έτσι, ζήτησα από τους μαθητές να επιμεληθούν περισσότερο τη μετάβαση, συνεργαζόμενοι, αν χρειαζόταν, με μαθητές των άλλων ομάδων. Αυτό έγινε σε δύο περιπτώσεις. Όσο οι ομάδες εργάζονταν, περιφερόμουν παρακολουθώντας τη δουλειά τους, προσφέροντας βοήθεια περισσότερο σε μία από τις ομάδες που έδειχνε να δυσκολεύεται πιο πολύ. Σελίδα 22 από 48

Το κουδούνι χτύπησε, ενώ οι τρεις ομάδες είχαν ολοκληρώσει την εργασία τους. Οι άλλες δύο παρέμειναν και στο διάλειμμα και, πριν αυτό τελειώσει, μου παρέδωσαν τη δουλειά τους. Εικόνα 16. Οι ομάδες εργάζονται βελτιώνοντας τα κείμενά τους Σελίδα 23 από 48

Εικόνα 17. Η ομάδα που ανέλαβε να γράψει τον πρόλογο έδωσε διαδοχικά αυτά τα αποτελέσματα Σελίδα 24 από 48

Σελίδα 25 από 48

Εικόνα 18. Δυσκολότερο, ίσως ήταν το έργο της ομάδας που επεξεργάστηκε το 1ο ζητούμενο του θέματος Εικόνα 19. Αφού τελικά αποφάσισε να το καλύψει σε δύο παραγράφους, μία για κάθε υποερώτημα. 3 ο δίωρο 5η διδακτική ώρα (οργάνωση τάξης: μετωπική σε ομάδες ένας Η/Υ ανά ομάδα) Σύντομα οι ομάδες παρουσίασαν τη δουλειά τους. Και δόθηκε, σύμφωνα με το σενάριο, νέο επικοινωνιακό πλαίσιο για το ίδιο θέμα: Ομιλία (ως εκπρόσωποι των μαθητών στο σχολικό συμβούλιο). Κάποιος μαθητής πρότεινε να σχεδιάσουμε την ομιλία για ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο με θέμα τον διάλογο προσθέτοντας, προφανώς επηρεασμένος από το κείμενο του 2 ου φύλλου εργασίας Η αξία του διαλόγου, πως κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ χρήσιμο για όλους μας (Γονείς-καθηγητέςμαθητές). Συμφωνήσαμε μαζί του και άνοιξε συζήτηση για τα χαρακτηριστικά της Σελίδα 26 από 48

ομιλίας. Με εξέπληξε πάλι ευχάριστα το γεγονός ότι οι μαθητές τα γνώριζαν σε ικανοποιητικό βαθμό. Εικόνα 20. Ο εκπρόσωπος της ομάδας παρουσιάζει Η κάθε ομάδα ανέλαβε να προσαρμόσει την εργασία της στο νέο πλαίσιο, αφού αναζήτησε (όχι όλες οι ομάδες) στο διαδίκτυο πρότυπες ομιλίες. Όλες οι ομάδες, όμως, συζήτησαν και διαμόρφωσαν τα χαρακτηριστικά που επιθυμούσαν να προσδώσουν στο κείμενό τους. Άλλες επέλεξαν να κάνουν τις αλλαγές στο κείμενο χειρόγραφα και μετά να το μεταφέρουν στο Word, ενώ άλλες, εκμεταλλευόμενες τις δυνατότητες που παρέχει ο επεξεργαστής κειμένου, προχώρησαν ευκολότερα στη μετατροπή με αντιγραφή-επικόλληση και τροποποιήσεις. Εγώ, σύμφωνα με το σενάριο, γύριζα από ομάδα σε ομάδα, πρότεινα ηλεκτρονικές διευθύνσεις και καθοδηγούσα την αναζήτηση, βοηθώντας περισσότερο την ομάδα που έδειχνε να δυσκολεύεται. Σελίδα 27 από 48

Εικόνα 21. Αρχικά στο χαρτί και μετά στον υπολογιστή Εικόνα 22. Αντιγραφή επικόλληση και μετά μετατροπές Σελίδα 28 από 48

Εικόνα 23. Από το άρθρο στην ομιλία Εικόνα 24. Αλλαγή στο πρόσωπο του ρήματος Σελίδα 29 από 48

Εικόνα 25. Η προσπάθεια της ομάδας του επιλόγου στις τρεις διαδοχικές εκδοχές της: Άρθρο, 1 η και 2 η προσπάθεια Εικόνα 26. και Ομιλία Σελίδα 30 από 48

Εικόνα 27. Η προσπάθεια μιας άλλης ομάδας από το άρθρο στην ομιλία Εικόνα 28. Συνολικά η προσπάθεια της ομάδας του προλόγου Σελίδα 31 από 48

6η διδακτική ώρα (οργάνωση τάξης: μετωπική σε ομάδες ένας Η/Υ ανά ομάδα) Η επόμενη διδακτική ώρα έγινε με την παρέλευση ενός δεκαημέρου, εφόσον μεσολάβησε απεργία των εκπαιδευτικών και κατάληψη του σχολείου. Έτσι, όταν επανήλθαμε στην τάξη μας, είχαμε απομακρυνθεί κατά πολύ από το θέμα και την πορεία που είχε ακολουθηθεί. Δεν θα εξυπηρετούσε σε τίποτε η παρουσίαση εργασιών που είχαν σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί. Αποφάσισα λοιπόν να παραλείψω το σημείο 18 (Παρουσίαση εργασιών και συζήτηση για το τι άλλαξε από το άρθρο στην ομιλία ύφος, πρόσωπο, λεξιλόγιο, περιεχόμενο). Αντ αυτού επιχείρησα να θυμίσω το θέμα «Διάλογος» συνδέοντάς το με τον διάλογο για τα προβλήματα της εκπαίδευσης που επιχειρήθηκε να γίνει στο πλαίσιο της κατάληψης. Συμφωνήσαμε με τους μαθητές ότι ο συγκεκριμένος διάλογος δεν είχε ουσία, επειδή δεν τηρήθηκαν βασικές προϋποθέσεις. Τότε οι μαθητές μου ζήτησαν να κάνουμε στην τάξη διάλογο σχετικό με τις αδυναμίες του σχολείου και τα όνειρά τους γι αυτό. Συμφώνησα, θέσαμε τους όρους διεξαγωγής και οι μαθητές άρχισαν να μιλούν. Σημείωνα στον πίνακα τις προτάσεις τους, ενώ κάποιοι μαθητές ανέλαβαν να φωτογραφίσουν και να ανεβάσουν πάραυτα τις φωτογραφίες στη σελίδα μας στο Facebook. Εικόνα 29. Προτάσεις των μαθητών Σελίδα 32 από 48

Εικόνα 30. Αυτή τη φορά με περιέλαβαν στο πλάνο τους Εικόνα 31. Η σελίδα του μαθήματος Σελίδα 33 από 48

Στη συνέχεια αποφάσισα να εκμεταλλευτούμε το υλικό που καταγράψαμε σε ατομική εργασία συγγραφής επιστολής σε φιλικό πρόσωπο. Συζητήθηκαν σύντομα τα χαρακτηριστικά της επιστολής και οι μαθητές άρχισαν να γράφουν σύντομες επιστολές σε φίλους/φίλες τους με θέμα τον διάλογο για τα προβλήματα του σύγχρονου σχολείου (ή) και για τα όνειρά τους σχετικά με αυτό. Εικόνα 32. 33, 34, 35: Αποσπάσματα από επιστολές μαθητών Σελίδα 34 από 48

Όταν χτύπησε το κουδούνι οι μαθητές παρέδωσαν τις εργασίες τους. Δεν τους έδωσα την εργασία για το σπίτι που προέβλεπε το σενάριο, γιατί έκρινα πως κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν θα ωφελούσε τους μαθητές. Σελίδα 35 από 48

ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ο φύλλο εργασίας ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 Ο διάλογος είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα. Αυτός σε αντίθεση με το μονόλογο, που είναι πολλές φορές ανιαρός, πληκτικός και μονότονος διακρίνεται για την ευλυγισία, την πολλαπλότητα, τη ζωντάνια και τις αντιθέσεις, ώστε να δίνει μια πιο αληθινή εικόνα του κόσμου, με ζωηρότερα χρώματα. Έτσι διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των ακροατών. Η κατανόηση της αλήθειας αυτής συνετέλεσε, ώστε να δίνεται κατά τη διδασκαλία μεγαλύτερη βαρύτητα στο διάλογο παρά στο μονόλογο. Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθίσταται όλο και περισσότερο αισθητή η αναγκαιότητά του προς αποδοτικότερη και ουσιαστικότερη μάθηση. Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η «ολκή» και η αγωγή των παιδιών προς τον «ορθό λόγο». Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα και ευκολότερα με τη συμμετοχή και τη συνεργασία του μαθητευόμενου στο παιδευτικό έργο, επειδή το ενδιαφέρον διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι δε νοητικές και ψυχικές δυνάμεις των μετεχόντων σ αυτόν βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση. Ο μαθητής, συνεπώς, δεν παραμένει παθητικός δέκτης μιας ψυχρής μετάδοσης έτοιμων γνώσεων, αλλά και ο ίδιος ζητάει να βρει την αλήθεια, με το να ερευνά, να εξετάζει, να ερωτά και να ελέγχει. Βρίσκεται γενικά σε διαλεκτική μάχη συχνών εναλλαγών επίθεσης και άμυνας, με αποτέλεσμα να σημειώνεται πνευματική ανύψωση και ψυχική καλλιέργεια. Με τον τρόπο αυτό, ο διάλογος αποκτά ένα δραματικό στοιχείο, αφού τα δρώντα πρόσωπα δοκιμάζουν μια διαλεκτική περιπέτεια, ανάλογη με εκείνη των ηρώων της τραγωδίας, η οποία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, σε μεταβολή στο αντίθετο των «πραττομένων». Η περιπέτεια των προσώπων του διαλόγου έγκειται στην αμηχανία, στην οποία αυτά περιπίπτουν με τον ειρωνικό Σωκρατικό έλεγχο. Έτσι η παιδεία καθίσταται μια τάση, που διαπερνά όλο τον ανθρώπινο βίο. Ενώ αντικείμενο της τραγωδίας είναι τα σοβαρά και τα σπουδαία, της κωμωδίας είναι τα γελοία. Οι μορφές αυτές του δράματος βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποκτήσει κανείς πλήρη γνώση του ενός, χωρίς να γνωρίζει το άλλο. Στις αντιθετικές έννοιες, στις οποίες συγκαταλέγονται η τραγωδία και η κωμωδία, απαιτείται παράλληλη γνώση και των δύο. Από τη διαπίστωση αυτή ο Πλάτωνας συνάγει την εκείνων των «παιγνίων», που προκαλούν τον γέλωτα. (Το τρίτο είδος είναι το λεγόμενο σατυρικό δράμα). Τόσο η τραγωδία όσο και η κωμωδία έχουν διδακτικό σκοπό, αφού επιδιώκεται να δοθούν ορισμένα μηνύματα. Το ένα είναι αναγκαίο συμπλήρωμα του άλλου. Συστατικά Σελίδα 36 από 48

στοιχεία του δράματος είναι ο διάλογος και η μίμηση. Αυτά ενυπάρχουν στο φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα, αφού ο ίδιος αποκαλεί την «πολιτεία» του, όπως είδαμε, μίμηση του άριστου βίου. Με την τραγωδία, την κωμωδία και το σατυρικό δράμα ολοκληρώνεται το δράμα της ζωής. Τα τρία αυτά ποιητικά είδη, τα οποία σε τελευταία ανάλυση γίνονται δύο, πραγματεύονται τα σπουδαία και τα γελοία, τα σοβαρά και τα αστεία. Αυτά, μεταφερόμενα στην εκπαίδευση, αποκαλούνται από τον Πλάτωνα «παιδιά» και «παιδεία», δηλαδή παιχνίδι και σπουδή. Ο Σωκράτης διαλεγόταν παίζοντας και σπουδάζοντας. Η αναγκαιότητα και η χρησιμότητα του γέλιου, κατά τη μάθηση, τεκμηριώνονται από τον Πλάτωνα και κατ άλλο τρόπο. Υποστηρίζει συγκεκριμένα ότι, επειδή οι παιδικές ψυχές δεν μπορούν να υποφέρουν για πολύ τη σοβαρότητα και την επιμέλεια, είναι ανάγκη να διανθίζεται το μάθημα με τραγούδια και αστεία. Αυτά δεν είναι αυτοσκοπός αλλά απλώς μέσον, προκειμένου να συντελεστεί η μάθηση ευκολότερα. Κάνει μάλιστα μια παρομοίωση του μαθητή με τον ασθενή. Όπως, δηλαδή, προσπαθούν να δώσουν στον άρρωστο το κατάλληλο φάρμακο με νόστιμα και γλυκά εδέσματα, ενώ ό,τι δεν επιτρέπεται να πάρει (πλην όμως τα επιθυμεί) του προσφέρεται με άνοστα φαγητά, έτσι και κατά τη διδασκαλία είναι απαραίτητο το γέλιο. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά συνηθίζουν με ορθό τρόπο να ασπάζονται και να υιοθετούν τα καλά και να αποφεύγουν τα κακά. Αναπόσπαστο λοιπόν στοιχείο της παιδευτικής αξίας του διαλόγου, και συνεπώς συστατικό της διδασκαλίας, είναι και το λεγόμενο χιούμορ του δασκάλου, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα αναγκαίο για επιτυχή μάθηση, ώστε αποκαλείται παιδαγωγική αρετή. Κι αυτό, γιατί η χαρά και η λύπη είναι πρωταρχική αίσθηση και βασικό κριτήριο ενεργειών των παιδιών. Με βάση αυτές, δημιουργούνται η «αρετή» και η «κακία» στην παιδική ψυχή. Η κατάκτηση δε της αρετής ονομάζεται αληθινή παιδεία. Κουμάκης Γεώργιος, «Διάλογος», Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΗΜΕΡΑ. Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία. Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1994 (Διασκευή). ολκή: η έλξη, το τράβηγμα Ερωτήσεις Γ1. Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το κείμενό σας (500-600 λέξεων) πρόκειται να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας. Μονάδες 40 Σελίδα 37 από 48

2 ο φύλλο εργασίας Αφού μελετήσετε τα παρακάτω κείμενα να απαντήσετε στην ερώτηση που αντιστοιχεί στην ομάδα σας: ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Μονόλογος περί διαλόγου [ ] Όλοι σήμερα μιλάνε για διάλογο, στην κυριολεξία του και μεταφορικά στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο κανένας δεν βρίσκεται που να μην τον διεκδικεί και να μην εξαίρει τις αρετές του. Φτάνει έτσι ν αναρωτιέται ο γεμάτος καλή θέληση αφελής, πώς διάβολο γίνεται σε μιαν εποχή τόσο παθιασμένη για διάλογο, να συνεννοούνται τόσο λίγο οι άνθρωποι μεταξύ τους. Είναι σαν να ξεχνάμε την πασίδηλη ανθρώπινη διπροσωπία: όποιος διατυμπανίζει την επιθυμία του για διάλογο, δεν θα πει και πως τον επιθυμεί μεταμφιέζει έτσι την εγωλατρική του προσήλωση στον μονόλογο. Προτείνω το διάλογο μπορεί να σημαίνει: γυρεύω, με πρόσχημα την συνδιάλεξη, ακροατές έχω πεποίθηση στη ρητορική μου δεινότητα ή στη δικολαβική μου ευελιξία και δεν μου κακοφαίνεται να εξασφαλίσω μιαν εύκολη νίκη& σ αποκαλώ συνομιλητή μου αλλά σε κρατάω κάτω από την απειλή της εξουσίας μου: αν σου βαστάει, πες ό,τι πιστεύεις! Η τελευταία τούτη ποικιλία είναι η πασίγνωστη στο διεθνές επίπεδο «συνεννόηση» όπου ο ένας από τους δύο συνομιλητές εκφράζεται από «θέσεως ισχύος», όπως λένε. Ισάριθμες εκδοχές του φαινομένου κακή πίστη. Ο σύγχρονος κόσμος δεν κατορθώνει να συνεννοηθεί γιατί κάνει κατάχρηση αυτής της τακτικής. Είναι ένας κακόπιστος κόσμος [ ] Διάλογος δεν υπάρχει παρά μόνον ανάμεσα σε ίσων δικαιωμάτων συνομιλητές. Όταν ο ένας κρατάει στο χέρι του τον κεραυνό κι ο άλλος βρίσκεται όρθιος, ελάχιστος σαν υπόδικος μπροστά στο βάθρο της εξουσίας, ο διάλογος, κι αν προτείνεται, είναι φενάκη. Ο εξουσιαστής, στην χειρότερη περίπτωση, ξεγελάει τον εαυτό του αν νομίζει πως θ ακούσει την αλήθεια. Η θέση του άλλωστε είναι διπλά ψεύτικη: αν τύχει να βρει αντίκρυ του έναν παλαβό, έναν άνθρωπο παράτολμο, που θα του την πει, θα είναι υποχρεωμένος, για λόγους κύρους, να τον κατακεραυνώσει. Στην περίπτωση τούτη, ο ειλικρινής καταδικάζεται ως αυθάδης. Αν πάλι ο σε μειονεκτική θέση συνομιλητής το γυρίσει, για λόγους άμυνάς του, στην πονηρή κολακεία, ο σε πλεονεκτική θέση δεν θα μάθει ποτέ την αλήθεια. Δέσμιος της εξουσίας του, θα χρειαστεί τότε, για να ξέρει πού βρίσκεται να χρησιμοποιεί επαγγελματίες πληροφοριοδότες, ν ακούει καταδότες, διαβολείς, συκοφάντες, ή αντίθετα κόλακες που τον ξεγελάνε, για να του φαίνονται αρεστοί. Όπου δεν υπάρχει Σελίδα 38 από 48

φυσικός διάλογος, υπάρχει όργιο κατασκοπίας. Ακόμα και σε καθεστώτα φιλελεύθερα, όταν ιδίως είναι «ισχυρά», ο κυβερνήτης δύσκολα μαθαίνει την αλήθεια για το λαϊκό φρόνημα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχασε τις εκλογές του 1920, ενώ το κομματικό του περιβάλλον τον διαβεβαίωνε πως θα τις κερδίσει με τρόπο θριαμβευτικό ύστερα από τόσες εθνικές νίκες. Αυτά στο επίπεδο της εξουσίας. Έχουμε, όμως, και το ανεπίσημο επίπεδο, όχι το ιδιωτικό, αλλά το δημόσιο! Διάλογος ιδεολογικός, διάλογος διαπραγματευτικός, διάλογος πνευματικός, άλλα ακόμα τέτοια. Καμία εποχή δεν έχει οργανώσει τόσους διαλόγους όσους η δική μας. Είναι μια έμμεση ομολογία πόσο δύσκολο το βρίσκει να συνεννοηθεί. Αν εξαιρέσουμε τους ανεγνωρισμένα περιττούς διαλόγους, που γίνονται για λόγους διακοσμητικούς, ελαφρούς, αργόσχολους (συνέδρια, σεμινάρια κτλ.),οι άλλοι έχουν σκοπό να προβάλουν πανηγυρικά οι ομιλητές τις ιδεολογικές τους θέσεις, χωρίς καμιά διάθεση να διαφωτιστούν ή να τις ελέγξουν. Διάλογοι διαφημιστικοί δογμάτων, προορισμένοι να πείσουν εκείνους που δεν χρειάζεται να πειστούν, τους οπαδούς τους, σκληραίνουν παρά που απαλύνουν το διάχυτο κλίμα της διαφωνίας. Ο κόσμος μας εμφανίζεται γεμάτος καλή θέληση κι αδυναμία να ομονοήσει. Φτάνει κανένας ν αναρωτιέται αν πρόκειται για ζήτημα χρόνου, αν δηλαδή βρισκόμαστε ακόμα σ ανωριμότητα, ή αν αντιμετωπίζουμε έτσι κάποιαν οργανική αδυναμία κι ατέλεια του ανθρώπινου γένους. Η ζωή εμφανίζεται ως πεδίο διαμάχης. Χωρίς αυτόν της τον αντιθετικό χαρακτήρα, που ορίζει τον συστατικό δυναμισμό της, θα έφτανε στην αυτοαναίρεση. Ο διάλογος είναι μια ειρηνική προστριβή, συμφωνημένα πλαισιωμένη, περιορισμένη από μερικούς κανόνες, καθώς μια αθλοπαιδιά. Αν παραβώ τους κανόνες του ποδοσφαίρου, αυτό που θα διεξαχθεί στο γήπεδο δεν θα είναι μια ποδοσφαιρική συνάντηση, θα είναι συμφυρμός και συμπλοκή άμορφη, πρωτόγονη, χωρίς το παρααισθητικό ενδιαφέρον της αθλοπαιδιάς. Αλλά η αθλοπαιδιά δεν αποβλέπει σε τίποτα πέρα από τον εαυτό της, δεν είναι μέσο, είναι σκοπός. Ο διάλογος εμφανίζεται ως μέσο: θέλω, με μέσο το διάλογο, να φτάσω κάπου, σε κάτι που τον υπερβαίνει: σε μια συνεννόηση των ανθρώπων μεταξύ τους, ή, πολύ περισσότερο, στην από κοινού αποκάλυψη κάποιας αλήθειας. Εδώ είναι που ορθώνεται το αντικειμενικό ερώτημα για την ορθότητα του διαλόγου. Κι εδώ είναι που διαγράφεται η διαφορά του από τη διαλεκτική. Η διαλεκτική είναι πρόβαση, αλλιώς δεν είναι τίποτα. Ο διάλογος, πρώτο στοιχείο της διαλεκτικής στην αρχαία της σημασία, αλλά και μέσο ενανθρωπισμού της στην νεώτερη, ξεχωρίζει την περιοχή της φυσικής διαλεκτικής από της ανθρώπινης. Αν είμαστε μόνον όργανα μιας διαλεκτικής κι όχι φορείς της, τότε το Σελίδα 39 από 48

οντολογικό πρόβλημα τίθεται διαφορετικά: πλαστήκαμε για να συνεννοούμαστε μόνο στο βασικό, στο χαμηλότατο επίπεδο, εκεί που η λαλιά είναι κενολογία. Το θέατρο του παραλόγου επιβραβεύεται, γιατί το πρόσεξε αυτό και το υπογράμμισε. Σε κάπως υψηλότερο επίπεδο, ο διάλογος αρχίζει να γίνεται «διάλογος κουφών». Άρα κλήρος μας η μοναξιά. Στο κάπως προηγμένο στάδιο όπου έχουμε φτάσει, ή στο κάπως διδαγμένο από μακριά πείρα, ανακαλύπτουμε ξαφνικά, αυτή τη συγκλονιστική πραγματικότητα. Ως τώρα νομίζαμε πως γεννιόμαστε μόνοι και πεθαίνουμε μόνοι. Όταν λέμε πως συνεννοούμαστε, εννοούμε πως συμπλέουμε πάνω σε χωριστά μονόξυλα, μέσα σ έναν ωκεανό δίχως όρια. Συνεννοούμαστε αλληλοπαρεξηγούμενοι αυτός είναι ο καλοπροαίρετος διάλογός μας. Δεν επιτρέπεται να θεωρήσουμε το αίσθημα τούτο απόληξη. Κανένας μας δεν έχει το δικαίωμα να προεξοφλήσει το μέλλον. Διαλεγόμαστε και θα διαλεγόμαστε επίμονα, ασταμάτητα, γιατί αυτό μας είναι ανάγκη ζωτική, συστατικό μας πάθος. Ο πλησίον δεν είναι μόνο κόλαση, όπως το είχε πει ο Σαρτρ, είναι και Παράδεισος: ο μόνος μας απτός Παράδεισος. Ποιος ποτέ φαντάστηκε τον Παράδεισο σαν ερημιά, δίχως συγκατοίκους; Αρμονική κατανομή φυσικού και ανθρώπινου στοιχείου ορίζει το παραδεισιακό μας όραμα, κι αυτό δεν είναι τυχαίο: ξεκινάει από τα βάθη της συλλογικής μνήμης, τότε που η Φύση δεν ήταν καταργημένη από τον άνθρωπο, αλλά εμψυχωμένη από την διακριτική του παρουσία. Άθλημα που μας έχει προταθεί ο διάλογος, θα εμπνέει πάντοτε κάθε ευγενική προσπάθεια να ξεπεραστεί η φυλάκιση μέσα στον εαυτό μας. [Άγγελος Τερζάκης, Κρίση κι έλεγχος της εποχή μας] Έκθεση Έκφραση για το Ενιαίο Λύκειο, Θεματικοί κύκλοι, ΟΕΔΒ, σελ.46 48 ΚΕΙΜΕΝΟ 2 Η αξία του διαλόγου Ο διάλογος (μαζί ίσως με την Εικονομαχία και το φαινόμενο του Θερμοκηπίου) είναι από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα στις σχολικές τάξεις και σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα σος για τις Πανελλήνιες. Εκτός απ αυτό, είναι κατά την άποψή μου, και η μεγαλύτερη ειρωνεία του εκπαιδευτικού συστήματός μας και, αν κάνει κανείς έναν απολογισμό όσων είδε και άκουσε τα τελευταία έντεκα-δώδεκα χρόνια στο σχολείο, η ωραιότερη φάρσα που έτυχε ποτέ να παρακολουθήσουμε. Σελίδα 40 από 48

Τρεις μέρες πριν τα Χριστούγεννα και για καθαρά συμβολικούς λόγους, υπήρξαν κινητοποιήσεις στο σχολείο μου, τέτοιες που είχε να δει από το 1995. Τα όσα συνέβησαν τα θεωρώ πολύ πρωτότυπα. Οι μαθητές κατέλαβαν το σχολείο αλλά επέτρεψαν στους καθηγητές να μπουν μέσα στο κτήριο, συγκάλεσαν γενική συνέλευση σχολείου και στη συνέχεια έκαναν διάλογο με την Διεύθυνση, την Προϊσταμένη Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που κατέφθασε και τον σύλλογο καθηγητών. Την επόμενη μέρα ξαναήρθαν στο σχολείο στις 8.15, κανονική ώρα προσέλευσης, και συνέχισαν τον διάλογο με τον σύλλογο των καθηγητών και την Διεύθυνση για περίπου τέσσερις ώρες. «Ας ελπίσουμε να βρεθούν λύσεις στα προβλήματά μας τώρα που άρχισαν να γίνονται και θαύματα» έλεγε μια φίλη στην αρχή. «Πάλι δεν καταλήξαμε πουθενά. Πάλι δεν κερδίσαμε τίποτα. Για λίγο ήταν και μετά ψόφησε» έλεγε μετά όταν, παρά την υποδειγματική κινητοποίησή μας, είχε μείνει να μετράει τις χαμένες εκδρομές. Αυτή είναι η αξία του διαλόγου. Αυτή ακριβώς. Τόσο μας κόστισε ο διάλογος. Δύο χαμένες εκδρομές για την Πρώτη και την Δευτέρα λυκείου και τους περιπάτους μιας σχολικής χρονιάς. Και ίσως να πρέπει να μετρήσουμε στα χαμένα και την πίστη μας ότι μπορούμε να πετύχουμε κάτι μέσω του διαλόγου, την όποια εμπιστοσύνη μας στα όσα διδασκόμαστε τόσο καιρό. Δεν προεξοφλώ τις αλλαγές που μπορεί να υπάρξουν από μεριάς των καθηγητών μας. Δεν λέω ότι δεν έγινε ίσως ένα βήμα. Ο τρόπος μόνο όμως με τον οποίο διεξήχθη ο διάλογος έφτασε για να δώσει τέλος στην αισιοδοξία μας. «Οι ίδιοι οι καθηγητές φώναζαν και τσίριζαν, μας διέκοπταν και κοιτούσαν να λήξουν τα θέματα. Αυτό δεν είναι διάλογος» λέει μια συμμαθήτρια. «Εκείνοι είχαν όσο χρόνο ήθελαν να μιλήσουν ενώ εμείς πιεζόμασταν από κάθε άποψη, φοβόμασταν μην γίνουμε δακτυλοδεικτούμενοι κι αυτό αν καταφέρναμε να πάρουμε το λόγο» λέει ένας συμμαθητής μας. «Δεν θα αλλάξει ποτέ τίποτα. Χάσαμε έξι ώρες μιλώντας για τα ίδια και τα ίδια.» λέει μια άλλη φίλη. «Τι καταλάβαμε; Χάσαμε κι αυτά που είχαμε» λέει ένας άλλος. «Η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία οπότε ας ελπίσουμε ότι εκείνοι θα πεθάνουν πριν απ αυτήν» έγραψε σε ένα μπλογκ μια φίλη μετά την απογοήτευση. Είπαμε να παίξουμε με τους δικούς τους κανόνες, είπαμε να εφαρμόσουμε όλα τα μοντέλα, είπαμε να κάνουμε μια φορά εμείς το «σωστό». Και το αδιέξοδο ήταν πιο φανερό από ποτέ. «Τι θέλετε να κάνουμε; Να βγούμε να τα διαλύσουμε όλα;» είπε ένας εκτός εαυτού συμμαθητής στην Προϊσταμένη. Μπορεί κάποτε να αναρωτιόμουν αλλά δεν αναρωτιέμαι πια γιατί η γενιά μου «τα σπάει». Τα σπάει γιατί έτσι χάνει λιγότερα απ ότι με κάθε άλλο τρόπο. Ιωάννα Μπαρτσίδη Πηγή: http://saskleinoumetomati.blogspot.gr/2010/01/blog-post.html Σελίδα 41 από 48

ΚΕΙΜΕΝΟ 3 Γελοιογραφία σελ. 45 (Μετά το κείμενο «Η αξία του διαλόγου» του Ε. Παπανούτσου) Έκθεση Έκφραση για το Ενιαίο Λύκειο, Θεματικοί κύκλοι, ΟΕΔΒ σελ.46 48 ΚΕΙΜΕΝΟ 4 Τηλεοπτικός διάλογος, απόσπασμα από δελτίο ειδήσεων του MEGA (Παρακολουθήστε μετά το 1.48) http://www.inews.gr/33/akoma-enas-gonimos-tileoptikos-dialogos-video- MEGA.htm ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ 1: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word τον πρόλογο άρθρου κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». ΟΜΑΔΑ 2: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word το πρώτο μέρος (σύντομα με το σχεδιάγραμμα που καταρτίστηκε στην τάξη) άρθρου (μία έως δύο παράγραφοι) κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». ΟΜΑΔΑ 3: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word το δεύτερο μέρος (σύντομα με το σχεδιάγραμμα που καταρτίστηκε στην τάξη) άρθρου (μία έως δύο παράγραφοι) κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». Σελίδα 42 από 48

ΟΜΑΔΑ 4: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word το τρίτο μέρος (σύντομα με το σχεδιάγραμμα που καταρτίστηκε στην τάξη) άρθρου (μία έως δύο παράγραφοι) κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». ΟΜΑΔΑ 5: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word το τέταρτο μέρος (σύντομα με το σχεδιάγραμμα που καταρτίστηκε στην τάξη) άρθρου (μία έως δύο παράγραφοι) κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». ΟΜΑΔΑ 6: Να γράψετε στον υπολογιστή σας σε έγγραφο word τον επίλογο άρθρου κατάλληλου να δημοσιευθεί σε περιοδικό του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου σας με θέμα: «Ο διάλογος θεωρείται άριστη μορφή επικοινωνίας και καθοριστική μέθοδος ορθής επίλυσης των προβλημάτων. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την παραπάνω θέση και να προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία». Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ - Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο αποφάσισα να το εφαρμόσω το γνωστό κυνήγι του χρόνου με την έναρξη του σχολικού έτους, πριν ακόμη το σχολείο αποκτήσει σταθερό πρόγραμμα, πριν οι σχολικές δραστηριότητες αποκτήσουν ένα ρυθμό. Παρ όλα αυτά κανένας από τους παραπάνω λόγους δεν προξένησε πρόβλημα ούτε αποτέλεσε εμπόδιο στην εφαρμογή. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, πιστεύω, στην εξοικείωση των μαθητών του τμήματος με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη χρήση των ΤΠΕ. Σελίδα 43 από 48

Ανατροπή στην πορεία εφαρμογής του έφερε η κατάληψη του σχολείου, η οποία απομάκρυνε τους μαθητές από την όλη διαδικασία. Έτσι αναγκάστηκα να ελιχθώ, παραλείποντας το 18 ο βήμα της διδακτικής πορείας και προσαρμόζοντας τη διδασκαλία στο κλίμα των ημερών (ιδεοθύελλα για τις αδυναμίες του σύγχρονου σχολείου και τα χαρακτηριστικά του σχολείου που ονειρεύονται οι μαθητές). Έτσι, ελαφρώς παραλλαγμένα ολοκλήρωσα την εφαρμογή του σεναρίου. Όσον αφορά τη χρήση του Facebook πιστεύω ότι λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά για τους μαθητές της Γ Λυκείου, που δεν έχουν χρόνο στη διάθεσή τους για εμπλοκή και ενασχόληση με ένα πχ. Wiki. Πολλοί μου ομολόγησαν πως τους υπενθυμίζει/κινητοποιεί να ασχοληθούν με το μάθημα η λήψη των μηνυμάτων των αναρτήσεων στο κινητό τους. Έτσι διαβάζουν/κρίνουν τις εργασίες των άλλων ομάδων ή προετοιμάζουν τη δική τους στο πλαίσιο ενός «παιχνιδιού». Μάλιστα πρότειναν σε άλλο συνάδελφο να ανοίξουν και στο μάθημά του (κι αυτό Πανελληνίως εξεταζόμενο) σελίδα στο Facebook. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ, Δ. 2011. Μελέτη για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: γενικό πλαίσιο και ιδιαιτερότητες. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, http://www.greeklanguage.gr/ sites/default/files/digital_school/p3.1.2_glwssa_bthmia. pdf [15.11.2010] Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Φιλολογικών Μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο (Σχολικό έτος 2006-2007), ΟΕΔΒ 2006, 101-104, 147. Σελίδα 44 από 48

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Το εξεταστικό δοκίμιο των Επαναληπτικών Πανελλαδικών Εξετάσεων 2013 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΚΕΙΜΕΝΟ Ο διάλογος είτε προέρχεται από ένα πρόσωπο είτε από περισσότερα ασκεί στην ψυχή του ακροατή έντονη παιδευτική επίδραση, όπως άλλωστε όλα τα συνταρακτικά συμβάντα. Αυτός σε αντίθεση με το μονόλογο, που είναι πολλές φορές ανιαρός, πληκτικός και μονότονος διακρίνεται για την ευλυγισία, την πολλαπλότητα, τη ζωντάνια και τις αντιθέσεις, ώστε να δίνει μια πιο αληθινή εικόνα του κόσμου, με ζωηρότερα χρώματα. Έτσι διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των ακροατών. Η κατανόηση της αλήθειας αυτής συνετέλεσε, ώστε να δίνεται κατά τη διδασκαλία μεγαλύτερη βαρύτητα στο διάλογο παρά στο μονόλογο. Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθίσταται όλο και περισσότερο αισθητή η αναγκαιότητά του προς αποδοτικότερη και ουσιαστικότερη μάθηση. Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα, είναι η «ολκή» και η αγωγή των παιδιών προς τον «ορθό λόγο». Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα και ευκολότερα με τη συμμετοχή και τη συνεργασία του μαθητευόμενου στο παιδευτικό έργο, επειδή το ενδιαφέρον διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι δε νοητικές και ψυχικές δυνάμεις των μετεχόντων σ αυτόν βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση. Ο μαθητής, συνεπώς, δεν παραμένει παθητικός δέκτης μιας ψυχρής μετάδοσης έτοιμων γνώσεων, αλλά και ο ίδιος ζητάει να βρει την αλήθεια, με το να ερευνά, να εξετάζει, να ερωτά και να ελέγχει. Βρίσκεται γενικά σε διαλεκτική μάχη συχνών εναλλαγών επίθεσης και άμυνας, με αποτέλεσμα να σημειώνεται πνευματική ανύψωση και ψυχική καλλιέργεια. Με τον τρόπο αυτό, ο διάλογος αποκτά ένα δραματικό στοιχείο, αφού τα δρώντα πρόσωπα δοκιμάζουν μια διαλεκτική περιπέτεια, ανάλογη με εκείνη των ηρώων της τραγωδίας, η οποία συνίσταται, κατά τον Αριστοτέλη, σε μεταβολή στο αντίθετο των «πραττομένων». Η περιπέτεια των προσώπων του διαλόγου έγκειται στην αμηχανία, στην οποία αυτά περιπίπτουν με τον ειρωνικό Σωκρατικό έλεγχο. Έτσι η παιδεία καθίσταται μια τάση, που διαπερνά όλο τον ανθρώπινο βίο. Ενώ αντικείμενο της τραγωδίας είναι τα σοβαρά και τα σπουδαία, της κωμωδίας είναι τα γελοία. Οι μορφές αυτές του δράματος βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποκτήσει κανείς πλήρη γνώση του ενός, χωρίς να γνωρίζει το άλλο. Στις αντιθετικές έννοιες, στις οποίες συγκαταλέγονται η τραγωδία και η κωμωδία, απαιτείται παράλληλη γνώση και των δύο. Από τη διαπίστωση αυτή ο Πλάτωνας συνάγει την εκείνων των «παιγνίων», που προκαλούν τον γέλωτα. (Το τρίτο είδος είναι το λεγόμενο σατυρικό Σελίδα 45 από 48