Κατ επιλογήν υποχρεωτικό, 3 ώρες εβδομαδιαίως, Θεωρία, Διδάσκον: 1
Κοινωνική Ευημερία και Ιδιωτικός Τομέας Συνθήκες μεγιστοποίησης κοινωνικής ευημερίας Άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων Πραγματοποίηση ικανοποιητικών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης Σταθεροποίηση της οικονομίας Δίκαιη διανομή του εισοδήματος 2
Αποτυχία της αγοράς και ανάγκη παρέμβασης Τα αίτια αποτυχίας της αγοράς Αναποτελεσματικότητα Δημιουργείται εάν: Δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος στα αγαθά και τους παραγωγικούς συντελεστές Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για να αναζητηθούν οι επικερδείς ευκαιρίες Δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των οικονομικών μονάδων για την κατανομή των κερδών που προκύπτουν από την ανταλλαγή 3
Αναποτελεσματικότητα Ανεπαρκής έλεγχος Ατελής δυνατότητα αποκλεισμού (imperfect excludability) Αδυναμία μεταβίβασης (non-transferability) Ύπαρξη κόστους για την απόκτηση πληροφοριών Μη ύπαρξη συμφωνίας για την κατανομή των κερδών που προκύπτουν από τη συναλλαγή 4
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Μονοπώλιο Pm b P* G a AC=MC MR D Qm Q* 5
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Εξωτερικότητες Θετικές εξωτερικότητες (beneficial externalities) Αρνητικές εξωτερικότητες (detrimental externalities) Αμοιβαίες εξωτερικότητες (reciprocal externalities) 6
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Εξωτερικότητες /x 2 MD 1 =-MB 1 * MB 2 p** a b x 2 ** x 2 * x 2 7
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Κοινοί πόροι (common property resources) wl L* L L 0 L 8
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Η κατανάλωση του αγαθού από κάποιον καταναλωτή δεν μειώνει την ποσότητα του αγαθού που είναι διαθέσιμο για κατανάλωση από άλλους καταναλωτές Προαιρετικά (optional public goods) δημόσια αγαθά Μη προαιρετικά δημόσια αγαθά 9
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Είδη αποτυχίας της αγοράς στην περίπτωση των δημόσιων αγαθών Σε μια ανταγωνιστική οικονομία της αγοράς ένα δημόσιο αγαθό μπορεί να μην προσφέρεται καθόλου Ακόμη και εάν προσφέρεται μπορεί να μην ικανοποιείται η συνθήκη αριστοποίησης 10
Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Λόγοι αποτυχίας της αγοράς Σε πολλά δημόσια αγαθά δεν μπορεί να ισχύσει οαποκλεισμός(non-excludable) Λόγω της φύσης των αγαθών η αγορά είναι μη ανταγωνιστική 11
Κρατικός Παρεμβατισμός και κατά Pareto Αριστοποίηση Λόγοι αποτυχίας Κρατικής Παρέμβασης Περιορισμένη πληροφόρηση του Κράτους Περιοριμένες δυνατότητες επηρεασμού των αποφάσεων των ιδιωτικών φορέων Γραφειοκρατικές διαδικασίες Αίτια Έλλειψη οργανωτικών κινήτρων Έλλειψη ατομικών κινήτρων Πολλαπλότητα ή ασάφεια των στόχων Πολιτικές διαδικασίες Συνέπειες των κρατικών ανεπαρκειών 12
ΗέννοιατηςκατάPareto άριστης κατανομής των πόρων Κατά Pareto άριστη κατανομή των παραγωγικών μέσων έχουμε όταν καμία περαιτέρω ανακατανομή τους δεν μπορεί να βελτιώσει τη θέση ενός ή περισσοτέρων οικονομικών μονάδων, χωρίς να χειροτερεύσει τη θέση κάποιου άλλου. U B Ε Β Γ Η Καμπύλη Δυνατοτήτων Ωφέλειας Α Δ Κατά Pareto άριστη κατανομή και Κοινωνικά δίκαιη κατανομή Ζ U A 13
Η διαδικασία της κατά Pareto αριστοποίησης Η προσπάθεια των ιδιωτικών φορέων για μεγιστοποίηση ευημερίας, κάτω από συνθήκες ανταγωνισμού, οδηγεί σε άριστο κατά Pareto διότι: Το κάθε νοικοκυριό, με δεδομένο το εισόδημά του, διαρθρώνει την δαπάνη του ώστε το πρόσθετο όφελος από την τελευταία μονάδα κάθε αγαθού που αγοράζει να ισούται με την τιμή του Ο κάθε παραγωγός, με δεδομένη την ποσότητα των παραγωγικών μέσων, διαρθρώνει την παραγωγή του ώστε το οριακό κόστος παραγωγής να ισούται με την τιμή πώλησης. P MC=S MU=D Q 14
Αναδιανεμητική πολιτική του Κράτους και άριστο κατά Pareto Στο σύστημα μεικτής οικονομίας Η παραγωγή των αγαθών (και επομένως η κατανομή των παραγωγικών συντελεστών) γίνεται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα και η κρατική παρέμβαση επιβάλλεται για να θεραπευτούν οι ανεπάρκειες της αγοράς Η αναδιανομή του εισοδήματος, σύμφωνα με κάποιους κοινωνικά αποδεκτούς κανόνες, ανήκει κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα του κράτους. Περιορισμοί της Αναδιανεμητικής Πολιτικής: Οι φόροι μειώνουν τις αμοιβές των παραγωγικών συντελεστών εξασθενώντας τα κίνητρα για εργασία, αποταμίευση και επένδυση. Οι μεταβιβαστικές πληρωμές δημιουργούν εισοδήματα εξασθενόντας την πίεση για αναζήτηση εργασίας. Το κριτήριο Pareto δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην αναδιανεμητική πολιτική Το κριτήριο Pareto και η αρχή της αποζημίωσης 15
Δημόσια αγαθά και εξωτερικές οικονομίες Ιδιότητες των δημόσιων αγαθών Ικανοποιούν κοινωνικές ή συλλογικές ανάγκες Ανεπιθύμητο περιορισμού χρήσης Αδύνατο περιορισμού χρήσης Διακρίσεις των δημόσιων αγαθών Αμιγή δημόσια αγαθά Μη αμιγή δημόσια αγαθά Αγαθά που ο αποκλεισμός είναι εφικτός, αλλά ανεπιθύμητος Αγαθά που ο αποκλεισμός είναι επιθυμητός, αλλά ανέφικτος ή πολύ δαπανηρός Αγαθά που ο αποκλεισμός είναι εφικτός, αλλά άλλοτε είναι επιθυμητός και άλλοτε ανεπιθύμητος 16
Επίπεδο παραγωγής των μη αμιγών δημόσιων αγαθών Χαρακτηριστικά: Το όφελος μπορεί να εξατομικευτεί και επομένως, μπορεί να επιβληθεί τιμή Είναι δυνατόν να παραχθούν από ιδιωτικούς φορείς Εάν παράγονται από ιδιωτικούς φορείς μειώνεται η κοινωνική ευημερία (π.χ. γέφυρα που κατασκευάζεται από ιδιωτική εταιρεία) διόδια D P MC O A Αρ. αυτοκινήτων 17
Επίπεδο παραγωγής των δημόσιων αγαθών Πρόβλημα: Τα νοικοκυριά δεν αποκαλύπτουν τις προτιμήσεις τους, επομένως δεν μπορεί να υπολογιστεί το οριακό όφελος, η τιμήκαιη καμπύλη ζήτησης. Το πρόσθετο ποσό φόρου που καταβάλλεται από το κάθε άτομο για να παραχθεί μια επιπλέον μονάδα ενός δημόσιου αγαθού λέγεται φορολογική τιμή (P G ). Έτσι, Y=P C C+P G G (Εισοδηματικός Περιορισμός) Ιδιωτικά αγαθά O Δημόσια αγαθά 18
Δημόσιες Επιχειρήσεις Στόχοι λειτουργίας Βελτίωση κατανομής πόρων Βελτίωση διανομής εισοδήματος Προώθηση Οικονομικής Ανάπτυξης Σταθεροποίηση της οικονομίας Κάλυψη των κενών της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας Δημιουργία εσόδων Ανάληψη δραστηριότητας σε κλάδους που λειτουργούν υπό συνθήκες φθίνοντος κόστους 19
Προβλήματα τιμολογιακής πολιτικής των δημόσιων επιχειρήσεων 1. Τιμολόγηση σύμφωνα με τους κανόνες του ιδιωτικού μονοπωλίου (P=OP 0 ) 2. Τιμολόγηση σύμφωνα με τους κανόνες ενός πλήρως ανταγωνιστικού κλάδου (P=OP 2 ) 3. Τιμολόγηση εξισώνοντας το μέσο κόστος με την τιμή (P=OP 1 ) AC, MC P 0 P 1 Δ Γ AC P 2 Α MR B MC D O Q 2 Q Δημόσια 0 Q Οικονομική 1 Q 20
Μέθοδοι κάλυψης ζημιών των δημοσίων επιχειρήσεων Επιδοτήσεις Διαφοροποίηση τιμών Με βάση την ποσότητα κατανάλωσης Με βάση τον χρόνο κατανάλωσης Με βάση την κατηγοριοποίηση των καταναλωτών Πολιτική της διπλής τιμολόγησης 21
Θεωρία φόρων Χαρακτηριστικά και Διακρίσεις φόρων Οι φόροι είναι: Μονομερής παροχή των φορολογούμενων προς το κράτος Αναγκαστική παροχή Αντικρίζεται από αντιπαροχή (γενική και εξ αδιαιρέτου) Κριτήρια ταξινόμησης φόρων: Σύμφωνα με τη φορολογική βάση Σταθερού ποσού, πάγιοι, κεφαλικοί Εισοδήματος (φυσικών, νομικών προσώπων) Κατανάλωσης (ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης) Περιουσίας (ΦΑΠ, μεταβίβασης ακινήτων) Άμεσοι και Έμμεσοι Σύμφωνα με την φορολογούσα αρχή Κεντρικής διοίκησης Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλειας Τοπικής Αυτοδιοίκησης Προσωπικοί και Απρόσωποι Σύμφωνα με τον χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή Αναλογική φορολογία (σταθερός μέσος φορολογικός συντελεστής) Προοδευτική φορολογία (αυξανόμενοςμέσοςφορολογικόςσυντελεστής) Αντιστρόφως προοδευτική φορολογία (μειούμενος μέσος φορολογικός συντελεστής) 22
Βασικές Αρχές Φορολογίας Καθολικότητα Βεβαιότητα Καταλληλότητα Ορθολογικότητα Επάρκεια Ευκαμψία Οικονομική αποτελεσματικότητα Δικαιοσύνη 23
Οι αντιδράσεις των ιδιωτικών φορέων στη φορολογία Μετακύλιση των Έμμεσων φόρων Εξαρτάται από : Το είδος των φόρων (γενικός ή ειδικός) Τη μορφή της αγοράς Την εξεταζόμενη περίοδο Τους στόχους της επιχείρησης Τις ελαστικότητες προσφοράς και ζήτησης 24
Μετακύλιση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (σε ανταγωνισμό) P P 2 P 1 P 0 Z Β Γ E A S t=ea P (OP 1 ), ΒΓ<t S Δ O Q 1 Q 0 Q 25
Μετακύλιση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (σε ανταγωνισμό) Ολική μετακύλιση φόρου στους καταναλωτές Πλήρως ανελαστική καμπύλη ζήτησης D P S Πλήρως ελαστική καμπύλη προσφοράς D P P 1 t S P 1 t S P 0 P 0 S Q Q 0 Q 1 Q Όταν η καμπύλη ζήτησης είναι πλήρως ελαστική ή η καμπύλη προσφοράς πλήρως ανελαστική ο φόρος καλύπτεται μόνο από τις επιχειρήσεις Q 0 26
Μετακύλιση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (σε μονοπώλιο) P D P 1 P 0 t MC MC MR Q 1 Q 0 Q 27
Επίδραση του φόρου εισοδήματος στο κίνητρο για εργασία Ισορροπία του εργαζόμενου Y Α Το εισοδηματικό αποτέλεσμα (ΕΑ) και το αποτέλεσμα υποκατάστασης (ΑΥ) με αναλογικό φόρο Y Εάν ΕΑ>ΑΥ τότε ο χρόνος εργασίας αυξάνεται κατά L 0 L 1 Y 0 Γ Ι 1 Α Εάν ΑΥ>ΕΑ τότε ο χρόνος εργασίας μειώνεται κατά L 0 L 2 Ο L 0 Β Ώρες ανάπαυσης: ΟL 0 Ώρες εργασίας: ΒL 0 Εισόδημα στα διαφορετικά επίπεδα απασχόλησης :AB Ι L (24 ώρες) Y 0 Δ Ο Γ L 1 L 0 L 2 Ι 2 Β Ι 0 L (24 ώρες) 28