ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (FUTURE WORKSHOPS) Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.

ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

ΣΤΟΧΟΣ Εμβάθυνση στη συμμετοχική μέθοδο προοπτικής διερεύνησης για την αντιμετώπιση σχεδιαστικών προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο 3

ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Παρουσίαση Μεθόδου Εργαστηρίων Οραματισμού 2. Παράδειγμα εφαρμογής Orebro -Σουηδία 4

1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ 5

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Εργαλείο μάθησης μέσα από την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, κ.λπ. των συμμετεχόντων Προωθεί τη δημιουργικότητα των συμμετεχόντων στη διερεύνηση των επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων Αποσκοπεί στην εμπλοκή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που το αφορούν Εφαρμογή σε μελέτες σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο 6

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Καταγραφή προβλημάτων από τους συμμετέχοντες - εμπλουτισμός περιεχομένου σχεδιασμού ΣΤΟΧΟΣ Καλύτερη κατανόηση των διαφορετικών απόψεων μεταξύ των συμμετεχόντων εξομάλυνση συγκρούσεων Δημιουργία κοινού οράματος (vision) για ένα ζήτημα δέσμευση συμμετεχόντων Χάραξη πολιτικής για την επίτευξη της επιθυμητής μελλοντικής εικόνας με τη συμμετοχή του κοινού - αποδοχή 7

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟΧΟΣ: Αλληλεπίδραση / συνεργασία - βάση για τη μελέτη της μελλοντικής εξέλιξης ενός ζητήματος / περιοχής ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: οι συμμετέχοντες καθοδηγούνται μέσα από ένα δομημένο πλαίσιο συζήτησης, που εξελίσσεται σε επιμέρους στάδια ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: επιλεγμένα άτομα, μη ειδικοί (αριθμός 5-20), συμμετοχή σε ομάδα εργασίας (workshops) 8

ΣΤΑΔΙΑ ΜΕΘΟΔΟΥ Στάδιο Προετοιμασίας (1) Στάδιο Κριτικής (2) Στάδιο Φαντασίας (3) Στάδιο Εφαρμογής (4) (Barbanente και άλλοι 2002, Stratigea και άλλοι, 2015) 9

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Τα στάδια 1, 2 και 3 περιλαμβάνουν δύο επιμέρους υποστάδια Υποστάδιο Α: Individual brainstorming Kάθε συμμετέχων μεμονωμένα καταγράφει τις σκέψεις και εμπειρίες του Υποστάδιο Β: Collective brainstorming α) επεξεργασία συνολικής πληροφορίας β) επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των συμμετεχόντων π.χ. στα προβλήματα και τις αδυναμίες του προβλήματος που εξετάζεται 10

Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (1) ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ @ Επιλέγεται το πρόβλημα που πρόκειται να μελετηθεί @ Γίνεται η προετοιμασία της δομής της συζήτησης @ Επιλέγονται τα εμπλεκόμενα μέρη (κοινό ομάδες συμφερόντων) @ Γίνεται η παρουσίαση του προβλήματος στόχου και της ακολουθούμενης διαδικασίας @ Στο στάδιο αυτό μπορεί να γίνει συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων για τον καθορισμό των υποστόχων, εάν αυτοί δεν έχουν ήδη τεθεί 11

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (1) ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Αποτελεί το στάδιο της ενημέρωσης του κοινού σχετικά με: το σχεδιαστικό πρόβλημα στόχο τον τρόπο με τον οποίο θα διεξαχθεί η όλη συμμετοχική διαδικασία Απαιτείται προσεκτική επιλογή των εμπλεκομένων ομάδων/ατόμων 12

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ Καταγράφονται οι απόψεις των συμμετεχόντων σε σχέση με τα προβλήματα και τις αρνητικές εμπειρίες που βιώνουν Καταγραφή και οργάνωση των προβλημάτων στην περιοχή μελέτης αλλά και της χωρικής τους διαφοροποίησης Σύνθεση των διαφορετικών απόψεων του κοινού σε μία έκθεση 13

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΔΥΟ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΥΠΟΣΤΑΔΙΑ ΥΠΟΣΤΑΔΙΟ 1: ατομική σκέψη και έκφραση της αρνητικής εμπειρίας των συμμετεχόντων σε σχέση με τα διάφορα ζητήματα (individual concerns brainstorming) ΥΠΟΣΤΑΔΙΟ 2: συλλογική σκέψη και έκφραση των ζητημάτων που έχουν εκφραστεί ατομικά από τους συμμετέχοντες (collective brainstorming) 14

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΜΕ: Παρουσίαση των σκέψεων και εμπειριών κάθε συμμετέχοντα σε στρογγυλό τραπέζι Συλλογική συζήτηση σε σχέση με όλα τα ζητήματα που έχουν τεθεί από το σύνολο της ομάδας Ταξινόμηση σε θεματικές ενότητες Ιεράρχηση θεματικών περιοχών με σειρά σπουδαιότητας για τους συμμετέχοντες - Προτεραιότητες 15

Συμμετέχων 2 Υ2 Υ1 Υ4 Υ3 Υ5 Συμμετέχων 1 Χ1 Χ2 Χ3 Χ4 Συμμετέχων 3 Ζ3 Ζ1 Ζ2 Ζ6 Ζ5 Ζ4 ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Χ1 Ζ1 Ζ4 Υ1 Ζ2 Χ3 Χ4 Ζ6 Υ5 Υ2 Ζ3 Χ2 Υ3 Υ4 Ζ5 π.χ. μεταφορές Υ4 Χ1 Υ1 Ζ6 Ζ5 Ζ4 Υ3 Χ3 Υ2 Χ2 Ζ3 Ζ1 Υ5 Ζ2 π.χ. περιβάλλον Χ4 Συμφωνία σε προβλήματα - Ταξινόμηση ανά τομέα 16

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ 2 Επίτευξη ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ - ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΑΠΟΨΕΩΝ σε σχέση με: τα προβλήματα την ιεράρχησή τους (προτεραιότητες συμμετεχόντων) 17

ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ @ Το κοινό καλείται να «ονειρευτεί» το μέλλον που θα επιθυμούσε για την περιοχή μελέτης - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ @ Στο στάδιο αυτό καταγράφονται επιθυμίες, σκέψεις, φόβοι, ιδέες και απόψεις των συμμετεχόντων σχετικά με τη δυνατή μελλοντική εξέλιξη των ζητημάτων που εξετάζονται για την περιοχή μελέτης 18

ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΔΥΟ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΥΠΟΣΤΑΔΙΑ: ΥΠΟΣΤΑΔΙΟ 1: διατύπωση από κάθε συμμετέχοντα ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ δυνατών και επιθυμητών μελλοντικών εξελίξεων για κάθε ένα από τα ζητήματα που έχουν τεθεί (individual brainstorming) ΥΠΟΣΤΑΔΙΟ 2: συλλογική συζήτηση ΣΥΝΘΕΣΗ ατομικών προσεγγίσεων σε εναλλακτικές συνεκτικές μελλοντικές εικόνες για τα επιμέρους ζητήματα (visionscollective brainstorming) 19

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ 3 ΔΟΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΚΤΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ (VISIONS) για την περιοχή μελέτης/πρόβλημα που εξετάζεται ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ 20

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΟΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ με τη βοήθεια των επιθυμητών εικόνων του προηγούμενου σταδίου περιορισμών που τίθενται από την περιοχή μελέτης, το νομοθετικό πλαίσιο, κ.λπ. πιθανών εξελίξεων στην υπό μελέτη περιοχή / πρόβλημα από εξωγενείς παράγοντες, σχεδιαζόμενα έργα κ.λπ. 21

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Ελέγχεται η εφαρμοσιμότητα κάθε εναλλακτικού σεναρίου ανάλυση περιορισμών και εμποδίων για την εφαρμογή τους Εξετάζονται τα πιθανά μέσα μέτρα πολιτικής για την υλοποίηση κάθε σεναρίου Παραπέρα επεξεργασία των σεναρίων μελλοντικής εξέλιξης της περιοχής σε αντιπαράθεση με τις επιθυμητές εικόνες (visions) 22

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ @ Χάραξη πολιτικής ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ 4 @ Μέτρα πολιτικής για την επίτευξη των στόχων που είναι αποδεκτά από τους συμμετέχοντες - ΔΕΣΜΕΥΣΗ 23

2 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ OREBRO-ΣΟΥΗΔΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ: Τοπικό επίπεδο Σουηδία Κοινότητα ΟREBRO Πρόγραμμα ΟREBRO 2025 Μία συμμετοχική προσέγγιση με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη της συγκεκριμένης τοπικής κοινότητας 24

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΟREBRO 2025 - ΣΟΥΗΔΙΑ ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (Khakee, 1999) 25

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το Παγκόσμιο Επίπεδο ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΡΙΟ - 1992 Το Τοπικό Επίπεδο LOCAL AGENDA 21 Πρωτοβουλία που αποσκοπεί στην προώθηση πρακτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο Το Ατομικό Επίπεδο Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Πρότυπα συμπεριφοράς Αλλαγή στα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης 26

ΣΟΥΗΔΙΑ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ LOCAL AGENDA 21 Δήμοι και Κοινότητες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προώθηση και εφαρμογή της Local Agenda 21 Προετοιμασία για δράση - Προγράμματα που περιγράφουν ΠΩΣ οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης θα επιδιωχθούν/επιτευχθούν στην τοπική κλίμακα Συμμετοχικές προσεγγίσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο ατζέντα περιβαλλοντικών θεμάτων 27

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ OREBRO Εμπλοκή πολιτών στη δόμηση σεναρίων μελλοντικής ανάπτυξης της πόλης στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης - Δημοκρατική συζήτηση ανάμεσα σε όλους τους συντελεστές της κοινότητας Orebro ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Πολιτικά κόμματα Κινήσεις πολιτών Επιχειρήσεις Μέσα επικοινωνίας Πολίτες ΚΥΡΙΑΡΧΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Ζητήματα οικολογίας Κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα Οικονομικά θέματα ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 28

ΤΟ OREBRO ΕΝΤΑΣΣΕΤΑΙ ΣΤΟ ASSOCIATION OF SWEDISH ECOLOGICAL MUNICIPALITIES ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ASEM Συστηματική προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης Φιλοσοφία ανακύκλωσης που διατρέχει τις δραστηριότητες δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Εφαρμογή μιας ολιστικής προσέγγισης σε όλες τις σημαντικές αποφάσεις Η έννοια της οικολογικής κοινότητας ως κυρίαρχη αρχή σε όλες τις δημόσιες συζητήσεις 29

Έκτο μεγαλύτερο αστικό κέντρο στη Σουηδία Πληθυσμός: 122.000 κάτοικοι Έκταση: 1371 km 2 Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ OREBRO Ανήκει στη βιομηχανική ζώνη της κεντρικής Σουηδίας Σε μέση απόσταση από Στοκχόλμη και Goteborg Σημαντικό κέντρο παραγωγής τροφίμων και υποδημάτων στις δεκαετίες 60 και 70 Σήμερα: 21% μεταποίηση και 78% υπηρεσίες Λίγες ρυπογόνες βιομηχανίες στην περιοχή Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες περιβαλλοντικές ομάδες στην περιοχή Περιβαλλοντικά θέματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον: επέκταση αεροδρομίου, ρύπανση λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης και ρύπανση υδατικών πόρων από αγροτικές δραστηριότητες Χαμηλός βαθμός περιβαλλοντικής ενημέρωσης μεταξύ των κατοίκων (1.6% ανήκουν στην τοπική οργάνωση για την Διάσωση της Φύσης) 1988: 4.5% ψήφισε το Κόμμα των Πράσινων 30

ΣΤΟΧΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Δημιουργία ΟΡΑΜΑΤΟΣ OREBRO 2025 - Μία Βιώσιμη Κοινότητα Ποιό είναι το μέλλον που θα ήθελαν οι πολίτες για την πόλη του Orebro το 2025??? 31

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ? Δημιουργία του κατάλληλου φορέα υλοποίησης Συμβούλιο υγείας και περιβαλλοντικής προστασίας Συμβούλια συνοικιών του Orebro Ομάδα για το Περιβάλλον που δημιουργείται στο πλαίσιο της προσπάθειας Orebro 2025 σχεδιάζει και διοργανώνει brainstorming sessions Ένας Οικολόγος επιφορτισμένος με το συντονισμό της Local Agenda 21 και τις δραστηριότητες σχετικά με τη δόμηση σεναρίων μελλοντικής ανάπτυξης του Orebro Αρμόδιοι για την προσπάθεια «2025 OREBRO VISION» 32

OREBRO 2025 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΣΤΑΔΙΟ 1: ΦΑΣΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ 1 Τίθεται το κύριο ερώτημα / πρόβλημα - ΣΤΟΧΟΣ 2 Καθορισμός υποστόχων Ανακύκλωση οικιακών αποβλήτων Car sharing Ενίσχυση χρήσης ποδηλάτου και μέσων μαζικής μεταφοράς Εξοικονόμηση ενέργειας 33

ΣΤΑΔΙΟ 1: ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΟΧΟΙ ΣΤΑΔΙΟ 1: ΦΑΣΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ OREBRO Αρχές και αξίες ΣΤΟΧΟΣ: Βιώσιμη ανάπτυξη Ανακύκλωση οικιακών απορριμμάτων Car sharing ΥΠΟΣΤΟΧΟΙ Ενίσχυση χρήσης ποδηλάτου και μέσων μαζικής μεταφοράς Εξοικονόμηση ενέργειας 34

OREBRO 2025 - ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 3 Καθορισμός χρονικού ορίζοντα, χωρικής αναφοράς, λειτουργίας SCOPE Χρονικός ορίζοντας: 30 χρόνια (1995-2025) Λειτουργία: Έμφαση στη διαδικασία δόμησης σεναρίων - μάθηση επικοινωνία Χωρική αναφορά: 15 περιοχές του δήμου Orebro 4 Καθορισμός συντελεστών (stakeholders) που συμμετέχουν στη διαδικασία δόμησης σεναρίων Πολίτες Επιχειρηματική κοινότητα Δημόσιοι οργανισμοί κ.λπ. 35

OREBRO 2025 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΣΤΑΔΙΟ 1: ΦΑΣΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ 5 ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Συμμετοχική Διαδικασία Έμφαση στη διαδικασία δόμησης σεναρίων Διαδικασία μάθησης Επικοινωνία μηνυμάτων 36

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Διαφορετικοί συντελεστές εμπλέκονται σε μία interactive διαδικασία η οποία προωθεί τη γνώση και την ανταλλαγή πληροφορίας και θέτει με ξεκάθαρο τρόπο τη θέση τους και τα ενδιαφέροντά τους σε σχέση με τα ζητήματα που συζητούνται Η εμπλοκή του κοινού αποσαφηνίζει ποιά είναι τα σημαντικά ζητήματα, ενδυναμώνει το περιεχόμενο της ανάλυσης, και διαμορφώνει το αίσθημα της ιδιοκτησίας των αποτελεσμάτων μεταξύ του κοινού, το οποίο στη συνέχεια συνοδεύεται από ανάλογη δράση Δημιουργία συναίνεσης - Δέσμευση κοινού για δράση 37

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Κοινό από δύο περιοχές του δήμου OREBRO πιλοτική μελέτη Κύριο ζήτημα: ποια η σημασία του βιώσιμου τρόπου ζωής (sustainable lifestyle) για το κοινό ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ OREBRO 2025 Discussion groups Διαφημιστικό Φυλλάδιο Ποιό είναι το μέλλον που θα θέλαμε να έχουμε στο Orebro? Ερωτηματολόγιο 38

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ 40.000 φυλλάδια μοιράστηκαν στα νοικοκυριά Τοποθετήθηκαν επίσης σε δημόσιους χώρους π.χ. Στάσεις λεωφορείων, Κέντρα Υγείας, Εμπορικά Κέντρα και Δημόσιες Βιβλιοθήκες Οι κάτοικοι κλήθηκαν να δώσουν τις απαντήσεις τους είτε γραπτά είτε προφορικά (απευθείας επαφή με τα κέντρα λήψης αποφάσεων) 39

ΑΥΞΗΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Συναντήσεις σε επιμέρους περιοχές του Orebro (Districtwise meetings) Οργάνωση επιμέρους εκπαιδευτικών ενοτήτων σε συνεργασία με εκπαιδευτικές ενώσεις Καλοκαιρινές εκθέσεις, όπου εταιρείες και κοινωνικές οργανώσεις κλήθηκαν να παρουσιάσουν τις απόψεις/ιδέες τους για μία βιώσιμη κοινωνία Κινητές εκθέσεις στα γύρω από την κοινότητα του Orebro μεγάλα αστικά κέντρα ΔΙΑΡΚΕΙΑ 2 χρόνια (1995 1997) 40

ΑΥΞΗΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Διαβουλεύσεις με την επιχειρηματική κοινότητα Ιδέες προτάσεις σε σχέση με τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής Μέτρα πολιτικής για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ Λιανικό εμπόριο Εταιρείες μεταφορών Μεταποίηση Κατασκευαστικές εταιρείες ΔΙΑΡΚΕΙΑ 2 χρόνια (μέσα 1995 μέσα 1997) 41

Επιχειρηματική Κοινότητα ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ OREBRO 2025 Φορείς Πολίτες Brainstorming Συναντήσεις Περιβαλλοντική αντιπροσωπεία Οικολόγοι Experts Χρονικός Ορίζοντας 2050 Δημοκρατική Συζήτηση Προκαταρκτική Μορφή Σεναρίων Μελλοντικής Ανάπτυξης Μεταφορές Ενέργεια & Επικοινωνίες Παραγωγή & Κατανάλωση Βιοποικιλότητα 42

ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ OREBRO 2025 Περίοδος επεξεργασίας: 3 μήνες Προκαταρκτική μορφή σεναρίων Συμβούλια και Υπηρεσίες στο Δημαρχείο Τοπικά Συμβούλια Επιχειρήσεις Φορείς - Ενώσεις Άλλοι οργανισμοί ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 43

ΑΝΑΔΡΑΣΗ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Ο χρονικός ορίζοντας (2050) είναι πολύ μεγάλος, το 2025 κρίνεται ως καταλληλότερο Τα σενάρια δεν θα έπρεπε να περιλαμβάνουν μόνο πέντε τομείς, αντιθέτως θα έπρεπε να ενσωματώνουν περισσότερες διαστάσεις της τοπικής κοινωνίας Θα πρέπει να έχουν περισσότερο γενική διατύπωση Ένα rolling scenario κρίνεται περισσότερο κατάλληλο, που θα αναθεωρείται σε τακτά διαστήματα Διατυπώσεις «ευχολόγια» θα πρέπει να αποφεύγονται 44

NARRATIVE ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ OREBRO 2025 Οι κάτοικοι του Orebro συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία σχεδιασμού που αφορά στο μέλλον της περιοχής τους. Ενώσεις και ομάδες εμπλέκουν όλα τα νοικοκυριά στη συζήτηση που αφορά σε οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα, με στόχο την προώθηση ενός τρόπου ζωής που προστατεύει τη βιοποικιλότητα. Οδιάλογοςμεταξύ κατοίκων, φορέων λήψης αποφάσεων και επιχειρηματικής κοινότητας αποτελεί σημείο-κλειδί της δημοκρατικής διαδικασίας. Εστίαση στο περιβάλλον της γειτονιάς και την κοινωνική αλληλεπίδραση ενισχύουν τη συμμετοχή σε αυτό το διάλογο. Τα σχολεία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την προώθηση της συνειδητοποίησης των νέων πολιτών σε θέματα που αφορούν στην πολιτιστική κληρονομιά, το περιβάλλον και την οικολογική προσέγγιση των ζητημάτων. Η ανακύκλωση παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο Orebro. Τα περισσότερα προϊόντα βασίζονται σε ανακυκλώσιμα υλικά. Προϊόντα που βλάπτουν το περιβάλλον ή έχουν ασαφείς παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις δεν χρησιμοποιούνται. Ο Δήμος έχει αναπτύξει ένα σύστημα ανακύκλωσης που αξιοποιεί τα υπολείμματα όλων των προϊόντων. 45

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ OREBRO Επάρκεια τοπικής διοίκησης και κέντρων λήψης αποφάσεων στη διαχείριση μιας εκτεταμένης συμμετοχικής διαδικασίας με μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων Η εφαρμογή του πιλοτικού σταδίου, το οποίο έδωσε σημαντικές πληροφορίες για το πως το κοινό αντιλαμβάνεται τα ζητήματα και βοήθησε στη διατύπωση των θεμάτων στο ερωτηματολόγιο Η εφαρμογή εκτεταμένων δράσεων increasing awareness για το κοινό και τις επιχειρήσεις Άνεση χρόνου στην υλοποίηση της όλης διαδικασίας (1993-98) 46

ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Αποτελεσματική διαχείριση της διαδικασίας δόμησης σεναρίων αλληλεπίδραση με τις επιμέρους ομάδες Ο ρόλος των κύριων πρωταγωνιστών της προσπάθειας (key persons) προσεκτική επιλογή Ενεργός εμπλοκή συντελεστών Ισορροπία μεταξύ κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων Οργάνωση ενός inclusionary διαλόγου - συμπερίληψη όλων των απόψεων 47

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Δημιουργία οργανωτικής δομής ικανής να διαχειριστεί την όλη διαδικασία, η οποία κινητοποιεί πλατιές μάζες της τοπικής κοινωνίας Η οργανωτική δομή αποτελεί τμήμα της τοπικής διοίκησης και υιοθετεί μία προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω στη συζήτηση Η διατήρηση ενός καινοτόμου πνεύματος καθόλη τη διαδικασία απαιτεί τη στρατολόγηση έμπειρων συντονιστών, ικανών να διαχειριστούν τη διαδικασία δόμησης σεναρίων Η έλλειψη τέτοιων ατόμων μπορεί να ισοφαριστεί από εκτεταμένες brainstorming sessions και άλλες δραστηριότητες που προωθούν τη συμμετοχή και αποτυπώνουν με σαφήνεια τις διαφορετικές οπτικές/απόψεις 48

Ο ΡΟΛΟΣ ΤOY ΣΥΝΤΟΝΙΣΤH Λειτουργεί ως παρατηρητής Η γνώση του για την περιοχή τους είναι πολύτιμη για την εμβάθυνση σε διάφορα ζητήματα Ενθαρρύνει τη διερεύνηση των ζητημάτων Διατηρεί τη συζήτηση στο επιθυμητό πλαίσιο/χρόνο, χωρίς να εμποδίζει την έκφραση Ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων των μελών της ομάδας Προωθεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των συμμετεχόντων 49

ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ (STAKEHOLDERS) Ο εντοπισμός και η εμπλοκή των stakeholders αποτελούν κύρια ζητήματα για τη συμμετοχική προσέγγιση στη δόμηση σεναρίων Η βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο πρέπει να εμπλέκει πρακτικά όλα τα μέλη της τοπικής κοινωνίας σαν stakeholders μία inclusive προσέγγιση Η εμπλοκή όλων των μελών της τοπικής κοινωνίας είναι πρακτικά αδύνατη Οι εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι μόνο το 2% περίπου ενδιαφέρεται πραγματικά να συμμετέχει η αντιπροσωπευτικότητα των συμμετεχόντων είναι κρίσιμο ζήτημα 50

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΦΟΡΕΩΝ Η προετοιμασία και εφαρμογή των συμμετοχικών σεναρίων εμπλέκει διάφορες κατηγορίες συμμετεχόντων Καχυποψία μεταξύ εκπροσώπων συγκεκριμένων ομάδων π.χ. ερευνητών, επαγγελματιών, επιχειρήσεων, κέντρων λήψης αποφάσεων και της τοπικής κοινωνίας Η τοπική κοινωνία έχει πάντα το φόβο ότι οι απόψεις της δεν θα ληφθούν σοβαρά υπόψη Οι εκπρόσωποι των ομάδων αισθάνονται πολλές φορές ότι τα επιχειρήματα της τοπικής κοινωνίας χαρακτηρίζονται από ασάφεια Είναι κρίσιμο να διατηρηθεί ένας ανοικτός διάλογος όπου κάθε άποψη/οπτική είναι εξ ίσου σεβαστή και συζητείται 51

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΣ INCLUSIONARY ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΤΙ ΣΥΖΗΤΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ? Ένας inclusionary διάλογος περιλαμβάνει Διερεύνηση διαφόρων ζητημάτων Διερεύνηση του πως αντιλαμβάνονται οι διάφορες ομάδες τα ζητήματα αυτά Κατανόηση των διαφορετικών οπτικών των ζητημάτων αυτών Μαθαίνοντας ο ένας για τον άλλο Θεώρηση των προβλημάτων και των δυνατών μελλοντικών εικόνων τους με τρόπους οι οποίοι ενσωματώνουν τις κοινωνικές και πολιτιστικές διαφοροποιήσεις 52

INTERPRETING KNOWLEDGE ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΑΞΙΕΣ, ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ, NARRATIVES ΕΝΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ Για να μεταφραστεί όλη η πληροφορία με ένα συνεκτικό τρόπο απαιτείται η ισορροπία μεταξύ της επιστημονικής γνώσης, της εμπειρικής γνώσης και των αξιών Το αποτέλεσμα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα σε κάθε συμμετέχοντα να εντοπίσει τη συμβολή του στην περιγραφή του σχεδιαζόμενου μέλλοντος 53

ΔΟΜΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Έμφαση στο ρόλο των συντελεστών (πολίτες, stakeholders κ.λπ. ) σε ολόκληρη τη διαδικασία «... αυτό που λένε οι διάφοροι συντελεστές ενδιαφέρει και λαμβάνεται υπόψη» 54

ΔΟΜΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Απαιτείται μία προσέγγιση κατά στάδια με feedback loops για τη δόμηση συμμετοχικών μελλοντικών εικόνων Αποτελεί μία διαδικασία μάθησης κατά τη διάρκεια της οποίας δομούνται βήμα - βήμα οι επιθυμητές μελλοντικές εικόνες 55

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Χρήσιμη άσκηση σε τοπικό επίπεδο Διαδικασία «αμοιβαίας μάθησης» μεταξύ κέντρων λήψης αποφάσεων και τοπικών παραγόντων Πλατφόρμα επικοινωνίας σε τοπικό επίπεδο αλληλεπίδραση μεταξύ τοπικών παραγόντων Αύξηση ευαισθητοποίησης σε θέματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ανάληψη ευθύνης 56

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Barbanente A., Khakee, A. and Puglisi, M. (2002), Scenario Building for Metropolitan Tunis, Futures, Volume 34, Nr. 7, pp. 583-596. Khakee, A. (1999), Participatory Scenarios for Sustainable Development, Foresight, Vol.1, No 3, pp. 229-240. Stratigea, A., Kikidou, M., Patelida, M. and Somarakis, G. (2015), Participatory Approaches for Planning the Regeneration of Open Public Spaces The Case of PEDIO-AGORA, Paper presented at the 2nd International Conference on Changing Cities II: Spatial, Morphological, Formal & Socio-economic Dimensions, Porto Heli, Peloponnese Greece, 22-26 June. 57

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 58