Κοινωνική Οικονομία Συνεταιριστική Επιχειρηματικότητα Ενότητα 12: Κοινοτικές πρωτοβουλίες για την κοινωνική οικονομία Δρ. Ανδρονίκη Καταραχιά Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να ενημερωθεί ο φοιτητής για βασικές κοινοτικές πρωτοβουλίες της κοινωνικής οικονομίας. 4
Περιεχόμενα ενότητας Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα. Α και Β κοινοτικό πλαίσιο στήριξης. Urban 1 & 2. Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL. Οι οργανισμοί που αντιπροσωπεύουν την Κοινωνική Οικονομία στην Ευρώπη. Δίκτυα οργανισμών. 5
Μέρος 1 6
Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ), 1986-1989 Τα ΜΟΠ περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, χρηματοδότηση για την υποστήριξη των ανθρώπινων πόρων μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) στο πλαίσιο πολυετούς προγραμματισμού. Η υλοποίηση των πρώτων παρεμβάσεων του Ε.Κ.Τ. για την υποστήριξη στους ανθρώπινους πόρους και την ενσωμάτωση της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα πραγματοποιήθηκε μετά από την υιοθέτηση ενός ειδικού διαρθρωτικού Κανονισμού (του Συμβουλίου), πενταετούς αρχικά διάρκειας, αναφορικά με την δημιουργία Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης στην Αθήνα για το σύνολο του πληθυσμού και Κέντρων για την αποκατάσταση ατόμων με νοητικές δυσλειτουργίες (αναπηρίες) σε ολόκληρη τη χώρα (Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013). 7
Α κοινοτικό πλαίσιο στήριξης (1989-1993) (1) Κατά την πρώτη αυτή περίοδο, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο συμμετέχει με τη χρηματοδότηση ενεργειών που συμβάλλουν στην "προώθηση των Ανθρώπινων Πόρων" και καλείται να συνδράμει με ενίσχυση ενεργειών: Της επαγγελματικής κατάρτισης. Του καινοτόμου χαρακτήρα αναφορικά με το περιεχόμενο, τη μεθοδολογία και την οργάνωση της επαγγελματικής κατάρτισης για την ανάπτυξη της απασχόλησης. 8
Α κοινοτικό πλαίσιο στήριξης (1989-1993) (2) Του επαγγελματικού προσανατολισμού και παροχής συμβουλών σε μακροχρόνια άνεργους για εξεύρεση εργασίας. Οι κατηγορίες πληθυσμού που ωφελήθηκαν από τις ενέργειες είναι: οι Βραχυχρόνια άνεργοι, οι Μακροχρόνια άνεργοι και Νέοι. Αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό συμμετοχής των νέων στην εκπαίδευση και βελτιώθηκε η πρόσβαση τόσο στην αρχική εκπαίδευση όσο και στην επαγγελματική κατάρτιση (Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013). 9
Β κοινοτικό πλαίσιο στήριξης (1994-1999) Για την ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού, οι παρεμβάσεις του ΕΚΤ εστιάσθηκαν κυρίως στον Άξονα 4 του ΚΠΣ με τίτλο "ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ", ο οποίος περιελάμβανε τα ακόλουθα Επιχειρησιακά Προγράμματα: "Συνεχιζόμενη Κατάρτιση και Προώθηση της Απασχόλησης" "Καταπολέμηση του Αποκλεισμού από την Αγορά Εργασίας" "Εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης" Στο πλαίσιο της ίδιας προγραμματικής περιόδου υλοποιήθηκαν οι Κοινοτικές Πρωτοβουλίες «ADAPT» και «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ», οι οποίες αφορούσαν άμεσα στην ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού και στην Προώθηση της Απασχόλησης (Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013). 10
Συνεισφορά ΕΚΤ στην Ελλάδα (1) Στη δημιουργία των πρώτων Κέντρων Προώθησης της Απασχόλησης του ΟΑΕΔ. Στην ίδρυση και λειτουργία του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ). Στην εφαρμογή καινοτόμων δράσεων με στόχο την καλύτερη σύνδεση της κατάρτισης με την απασχόληση. Στη συμπληρωματική δράση των προγραμμάτων προώθησης στην απασχόληση του ΟΑΕΔ, σε συνδυασμό με τα προγράμματα κατάρτισης ανέργων. Στην προώθηση της ισότητας ευκαιριών απασχόλησης για τα δύο φύλα, μέσω ειδικών κινήτρων και προγραμμάτων για την υποστήριξη της γυναικείας απασχόλησης και επιχειρηματικότητας (Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013). 11
Συνεισφορά ΕΚΤ στην Ελλάδα (2) Στην εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων για τις ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού που απειλούνταν περισσότερο από την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό 1, με ιδιαίτερη έμφαση στα προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για μετανάστες παλιννοστούντες πρόσφυγες. Στη δημιουργία 190 περίπου Βρεφονηπιακών ή παιδικών Σταθμών και Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης για παιδιά σχολικής ηλικίας καθώς και 191 Κέντρων Κοινωνικής Μέριμνας για την εξυπηρέτηση των ηλικιωμένων σε συνεργασία με τις Δημοτικές Επιχειρήσεις σε όλη τη Χώρα (Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013). 12
URBAN I (1994 1999) «Η πρωτοβουλία URBAN έχει στόχο να δράσει ως καταλύτης στο πλαίσιο μιας προσέγγισης που αφορά την εφαρμογή σχεδίων πλαισίων με στόχο να βοηθηθούν οι μειονεκτούσες αστικές περιοχές να πραγματοποιήσουν σταθερή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους» Η εν λόγω πρωτοβουλία αφορά σε περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονταν από υψηλό ποσοστό ανεργίας, υποβαθμισμένες αστικές υποδομές, κακές συνθήκες στέγασης και ελλείψεις σε κοινωνικές παροχές. 13
URBAN II (2000 2006) Στόχοι α) Η προώθηση της διαμόρφωσης και εφαρμογής ιδιαίτερα καινοτόμων στρατηγικών για την αειφόρο οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση μικρού και μεσαίου μεγέθους κωμοπόλεων και πόλεων ή μειονεκτικών αστικών περιοχών σε μεγαλύτερες πόλεις. β) Η ενίσχυση και η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών σε σχέση με την αειφόρο αστική αναζωογόνηση και ανάπτυξη στην κοινότητα (Ευρωπαϊκή κοινότητα, 2000). 14
Διαφορές μεταξύ URBAN I και URBAN II (1) Το Urban II περιλαμβάνει πόλεις μεσαίου και μικρού μεγέθους, αφού στην περιοχή του προγράμματος πρέπει να διαμένουν 20.000 κάτοικοι 10.000 σε εξαιρετικές περιπτώσεις με επαρκή αιτιολόγηση σε αντίθεση με το Urban I (που απαιτούσε συνολικό πληθυσμό πόλης 100.000). Στο URBAN II ορίζονται πιο σαφή κριτήρια για την επιλογή των περιοχών, και συνεπώς διαδικασίες επιλογής πιο διαφανείς. Νέο πρόγραμμα δικτύωσης για την προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών στο αστικό περιβάλλον. Το URBAN ΙΙ, χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το ΕΤΠΑ, προκειμένου να απλοποιηθεί η διαχείριση του προγράμματος. Διατηρεί πάντως κάποια ευελιξία, αφού επιτρέπει να δαπανηθούν κονδύλια του ΕΤΠΑ σε μέτρα τύπου του ΕΚΤ (κατάρτισης και κοινωνικού αποκλεισμού). 15
Διαφορές μεταξύ URBAN I και URBAN II (2) Νέο και εκσυγχρονισμένο σύστημα διαχείρισης παρακολούθησης και ελέγχου των προγραμμάτων (όπως προκύπτει στον αναθεωρημένο κανονισμό 1260/99). Υποστήριξη της εκ των προτέρων αξιολόγησης των προγραμμάτων. Εφαρμογή κοινωνικών και οικονομικών δεικτών που δίνουν τη δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης των προγραμμάτων. Αύξηση της προγραμματικής περιόδου σε επτά έτη (αφορά όλο το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης - Κ.Π.Σ.).. Χρήση και ανάπτυξη του αστικού ελέγχου ως συστηματικής πηγής πληροφόρησης. Επιπλέον, έχει βελτιωθεί όσον αφορά την ποιότητα και την συνέπεια παρακολούθησης, καθώς θεσπίστηκε ένα κοινό σύνολο δεικτών. 16
Ανακοίνωση 52002DC0308 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το URBAN II Τα κράτη μέλη κατά την κατάρτιση των σχεδίων δράσης επέδειξαν μία ιδιαίτερη προτίμηση στις ακόλουθες προτεραιότητες: Φυσική και Περιβαλλοντική ανάπλαση. Δίνεται έμφαση στην δημιουργία χώρων πρασίνου όσο και στην ανακαίνιση υποβαθμισμένων κτιρίων, τα οποία διατίθενται για διάφορες χρήσεις, οι οποίες πολλές φορές συνδέονται με την επίτευξη των στόχων αύξησης της επιχειρηματικότητας & απασχόλησης καθώς και κοινωνικής ένταξης. Κοινωνική ένταξη. Οι παρεμβάσεις αφορούν τους άνεργους κυρίως μακράς διάρκειας, φτωχούς αλλά και εθνικές μειονότητες, που βρίσκονται στα πρόθυρα του κοινωνικού αποκλεισμού. Ειδικά προγράμματα κατάρτισης, συμβούλευσης αλλά και παροχή διαφόρων κοινωνικών υπηρεσιών, αποτελούν το φάσμα των παρεμβάσεων, που σκοπεύουν στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 17
Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL Η κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL αποσκοπεί στην προώθηση νέων πρακτικών καταπολέμησης όλων των μορφών διακρίσεων και ανισοτήτων στην αγορά εργασίας, σε πλαίσιο εθνικής συνεργασίας, και την ενθάρρυνση της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης των αιτούντων άσυλο. Η Κοινοτική Πρωτοβουλία (ΚΠ) EQUAL εντάσσεται στη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέµηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας ή ηλικίας. Με επίκεντρο την αγορά εργασίας, η ΚΠ EQUAL στηρίζει τις προσπάθειες για την καταπολέµηση των διακρίσεων για όλους τους παραπάνω λόγους, προωθεί τη δηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης και προσπαθεί να εξασφαλίσει τη δυνατότητα όλων να έχουν πρόσβαση στις θέσεις αυτές (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2000). 18
Μέρος 2 19
Οι οργανισμοί που αντιπροσωπεύουν την Κοινωνική Οικονομία στην Ευρώπη (1) 1. Cooperative family: EUROCOOP: European Community of Consumer Cooperatives. CECODHAS: European Liaison Committee for Social Housing cooperative section. CECOP: European Confederation of Workers' Cooperatives, Social Cooperatives and Participative Enterprises. COGECA: General Confederation of Agricultural Cooperatives. GEBC: European Cooperative Banking Group. UEPS: European Union of Social Pharmacies. 20
Οι οργανισμοί που αντιπροσωπεύουν την Κοινωνική Οικονομία στην Ευρώπη (2) 2. Family of mutual societies: AIM: International Association of Mutual Societies. AMICE: Association of Mutual Insurers and Insurance Cooperatives in Europe. 3. Family of associations and social action organisations: CEDAG: European Council of Associations of General Interest. EFC: European Foundation Centre. European Platform of Social NGOs. 21
Οι οργανισμοί που αντιπροσωπεύουν την Κοινωνική Οικονομία στην Ευρώπη (3) 4. Platforms for social enterprises: CEFEC: Social Firms Europe, the Confederation of European Social Firms, Employment Initiatives and Social Cooperatives. 22
Δίκτυα οργανισμών REVES: Ευρωπαϊκά Δίκτυα Πόλεων και Περιφερειακών περιοχών για την Κοινωνική οικονομία. FEDES: Ευρωπαϊκή ομοσπονδία Κοινωνικών υπαλλήλων. ENSIE. 23
Βιβλιογραφία (1) Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, 2013. Ανάκτηση Δεκέμβριος 11, 2013, από http://www.eyeekt.gr/(s(aaxisx55qw413o45rdhnhe45))/eye/intro.aspx Ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης 2007-2013, Ενσωμάτωση αρχών Equal, 2013. Ανάκτηση Δεκέμβριος 11, 2013, από http://www.equal-greece.gr/. 24
Βιβλιογραφία (2) Ευρωπαϊκή κοινότητα, 2000. Ανακοίνωση της Επιτροπής στα κράτη μελή της 28ης Απριλίου 2000 σχετικά με τη θέσπιση γενικών κατευθύνσεων για την ανάληψη κοινοτικής πρωτοβουλίας που αφορά την οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση πόλεων και οικισμών σε κρίση, έτσι ώστε να προωθηθεί η αειφόρος αστική ανάπτυξη Urban II Ανάκτηση Δεκέμβριος 11, 2013, από http://eurlex.europa.eu/lexuris.erv/lexuriserv.do?uri=oj:c:2000:141:0008:0 016:EL:PDF 25
Βιβλιογραφία (3) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2000. Ανακοίνωση της Επιτροπής στα κράτη μέλη, της 14ης Απριλίου 2000, για τη θέσπιση των κατευθυντήριων γραμμών για την κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL που αφορά τη διακρατική συνεργασία για την προαγωγή νέων μεθόδων καταπολέμησης των διακρίσεων και ανισοτήτων πάσης φύσεως σε σχέση με την αγορά εργασίας. Ανάκτηση Δεκέμβριος 11, 2013, από http://europa.eu/legislation_summaries/employment_and_social_ policy/equality_between_men_and_women/c10237_el.htm. 26
Βιβλιογραφία (4) Κοινοτική πρωτοβουλία Urban 2, 2003. Ανάκτηση Δεκέμβριος 11, 2013, από http://www.urban.gr/gr/. Σαμοίλη Ε. (2004). Η συμβολή της κοινοτικής πρωτοβουλίας URBAN στην οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης - μελέτες περιπτώσεων - προοπτικές της URBAN μετά το 2006. Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, Αθήνα. 27