ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Άσκηση και σκολίωση Επιβλέπων καθηγητής: Παπαβασιλείου Αθανάσιος Φοιτήτρια: Δήμτσα Ευθυμία ΑΕΜ: 15481 Θεσσαλονίκη 2014

ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ: Η πτυχιακή εργασία με τίτλο Άσκηση και σκολίωση γράφτηκε το ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 και αποτελεί το τελευταίο μέρος των σπουδών μου στο τμήμα επιστήμης φυσικής αγωγής και αθλητισμού. Έχει σαν στόχο να περιγράψει αν μπορεί η άσκηση να βοηθήσει στην θεραπεία και αντιμετώπιση της ιδιοπαθούς σκολίωσης που παρατηρείται συχνά στην παιδική και εφηβική ηλικία. Έχω την ανάγκη να ευχαριστήσω με πολύ αγάπη και ευγνωμοσύνη την οικογένεια μου και συγκεκριμένα τους γονείς μου, Γιώργο και Αντιγόνη, που με στήριξαν, με βοήθησαν και με συμβούλευαν σε όλη την διάρκεια των μαθητικών και φοιτητικών μου χρόνων και ήταν δίπλα μου σε κάθε μου επιλογή και βήμα, καθώς ευχαριστώ και τα αδέρφια μου Αντώνη και Γιάννη! Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω τον επιβλέπων καθηγητή κ. Παπαβασιλείου Αθανάσιο για την συνεργασία και για τον χρόνο που διέθεσε και με βοήθησε ώστε να πραγματοποιηθεί και να ολοκληρωθεί η εργασία αυτή. Τέλος, θα ήθελα να πω ένα ευχαριστώ στις φίλες μου για την υπομονή και τη βοήθεια τους όλο αυτό το χρονικό διάστημα μέχρι το τέλος της πτυχιακής εργασίας!

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από 33 ή 34 σπονδύλους και στηρίζει το κεφάλι, τον κορμό και τα άνω άκρα. Αν διαταραχθεί η ισορροπία το σώμα παρεκκλίνει από την φυσιολογική θέση και η σπονδυλική στήλη μπορεί να παρουσιάσει διάφορες παραμορφώσεις όπως κύφωση, σκολίωση και λόρδωση. Η σκολίωση αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης. Διακρίνεται σε οργανική και λειτουργική, με σημαντικότερη την οργανική που στο 90% των περιπτώσεων είναι ιδιοπαθής και εμφανίζεται σε παιδιά ηλικίας 10-16 ετών. Η διάκριση της σκολίωσης γίνεται αντιληπτή κυρίως από τους γονείς του παιδιού, καθώς και από τον καθηγητή φυσικής αγωγής ο οποίος αποτελεί ένα πρόσωπο που συμβάλει στη καλή ψυχολογική υποστήριξη του ατόμου. Στην αντιμετώπισή της μπορεί να βοηθήσει η άσκηση, αφού βελτιώνει την ευκαμψία της σπονδυλικής στήλης, αυξάνει την μυϊκή δύναμη του κορμού και περιορίζει τον πόνο. Στο 5 Ο και 6 Ο κεφάλαιο γίνεται αναφορά σε ασκήσεις και σε δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για άτομα με σκολίωση.

ABSTRACT: The spine consists of 33 or 34 vertebrae and supports head, trunk and upper limbs. If disturbance body deviate from its normal position and the vertebral column can present various deformations such as kyphosis, scoliosis and lordosis. Scoliosis is one of the most significant deformities of the spine.a distinction organic and functional, with significant organic to 90 % cases are idiopathic and occurs in children 10-16. The distinction of scoliosis is perceived mainly the child's parents, as well as physical education teacher who is a person that contributes to good psychological supporting the individual. In fighting it can help exercise, as it improves the flexibility of the spine, increases muscle strength of the trunk and reduces pain. In 5 th and 6th chapter referring to exercises and activities necessary for people with scoliosis.

ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: 1.1 ανατομία σπονδυλικής στήλης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: 2.1 Ορισμός 2.2 Κατηγορίες σκολίωσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: 3.1 Βρεφική- νηπιακή σκολίωση 3.2 Παιδική σκολίωση 3.3 Εφηβική σκολίωση 3.4 Αίτια 3.5 Κλινική εικόνα/ κλινική εξέταση 3.6 Απεικονιστικές εξετάσεις 3.7 Πρόγνωση 3.8 Επιπτώσεις 3.9 Αντιμετώπιση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: 4.1 Ο ρόλος του καθηγητή φυσικής αγωγής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: 5.1 Ποιοι οι στόχοι της άσκησης 5.2 Ασκήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: 6.1 Αθλήματα που επιτρέπονται και απαγορεύονται 6.2 Πως η κολύμβηση βοηθάει στη θεραπεία της σκολίωσης 6.3 Βοηθάει η άσκηση στην αντιμετώπιση της σκολίωσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Η σπονδυλική στήλη είναι μια από τις πιο πολύπλοκες δομές του ανθρώπινου σώματος, διαθέτει πολυάριθμα οστά, αρθρώσεις, συνδέσμους και μυς, τα οποία συμμετέχουν στην κινητικότητά της. Βρίσκεται στο ραχιαίο άκρο του μέσου επιπέδου του κορμού, αρχίζει από την βάση του κρανίου με το οποίο ενώνεται και τερματίζει στον κόκκυγα. Η σπονδυλική στήλη στηρίζει το κεφάλι, τον κορμό και τα άνω άκρα και μεταβιβάζει το βάρος τους στα κάτω άκρα. Επίσης μέσα στην σπονδυλική στήλη προφυλάσσεται και ο νωτιαίος μυελός.( physiokinisi.gr, Αμπατσιδης Γ. 1998) Η σπονδυλική στήλη διαθέτει 33 ή 34 σπονδύλους που χωρίζονται στις εξής μοίρες ( εικόνα 1): α) αυχενική μοίρα ( 7 σπονδύλους): που σκοπός της είναι να στηρίζει το κεφάλι και έχει μεγαλύτερη ευκινησία, β) θωρακική μοίρα (12 σπονδύλους): είναι σχετικά άκαμπτη, γ) οσφυϊκή μοίρα ( 5 σπονδύλους):η οποία έχει τους πιο μεγάλους σπονδύλους αφού δέχεται όλο τα βάρος του σώματος, δ) ιερή μοίρα (5 σπονδύλους) και ε) κοκκυγική μοίρα ( 4 ή 5 σπονδύλους). Η ιερή και η κοκκυγική μοίρα είναι ενωμένες μεταξύ τους και δεν επιτρέπουν κίνηση αλλά έχουν στηρικτικό ρόλο. ( Μανδρουκας Κ. 2004) εικόνα 1 (www.neurocenter.gr)

Ακόμη, κάθε σπόνδυλος αποτελείται από το σπονδυλικό σώμα, το σπονδυλικό τόξο, το σπονδυλικό τρήμα και τις αποφύσεις. Επιπλέον, η σπονδυλική στήλη περιλαμβάνεται από τους μεσοσπονδύλιους δίσκους και η εικόνα της δεν είναι τελείως κάθετη, αλλά παρουσιάζει διάφορες κυρτώσεις ή κυρτώματα, εναλλασσόμενες, δυο εμπρόσθιες και δυο οπίσθιες. Πιο συγκεκριμένα: 1) αυχενική κύρτωση ανοιχτή προς τα πίσω 2) θωρακική κύρτωση ανοιχτή προς τα εμπρός 3) οσφυϊκή κύρτωση ανοιχτή προς τα πίσω και 4) ιεροκοκκυγική κύρτωση ανοιχτή προς τα εμπρός. (el.wikipedia.org) ( εικόνα 2) Εικόνα 2

Τέλος, στη σπονδυλική στήλη αν διαταραχθεί η ισορροπία, το σώμα παρεκκλίνει από την φυσιολογική θέση και παρουσιάζει διάφορες παραμορφώσεις. Τέτοιες είναι: 1) η κύφωση, η υπέρμετρη ανάπτυξη της θωρακικής περιοχής της σπονδυλικής στήλης 2) λόρδωση, η υπερβολική ανάπτυξη του οσφυικού κυρτώματος της σπονδυλικής στήλης 3) σκολίωση. ( Κοκαρίδας Δ. 2010) ( εικόνα 3) ( εικόνα 3)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΚΟΛΙΩΣΗ 2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ: Με τον όρο σκολίωση εννοούμε την πλάγια απόκλιση ή κύρτωση της σπονδυλικής στήλης στο κατά μέτωπο επίπεδο. Εκτός από την πλάγια κλίση χαρακτηρίζεται συχνά με στροφή των σπονδύλων προς το κυρτό μέρος και τις ακανθώδεις αποφύσεις προς το κοίλο. Καθώς κοιτάμε από πίσω παρουσιάζει πλάγια κυρτώματα άλλοτε σε σχήμα << s >> και άλλοτε σε σχήμα << c >>. 2.2 KΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΚΟΛΙΩΣΗΣ: Η σκολίωση διακρίνεται στην οργανική και στην λειτουργική αναλογα με την θέση των σπονδύλων. Πιο συγκεκριμένα: Στην λειτουργική σκολίωση δεν υπάρχει στροφή της σπονδυλικής στήλης, αλλά οφείλεται σε κακή θέση του σώματος κατά την όρθια στάση, τη βάδιση, το κάθισμα. Η αιτία της βρίσκεται εκτός σπονδυλικής στήλης, η οποία αν αποκατασταθεί, οδηγεί σε αποκατάσταση της σκολίωσης ( π.χ ανισοσκελία, δισκοκήλη κτλ.) ( Αγγελοπούλου N. 2004) Στην οργανική σκολίωση υπάρχει στροφή της σπονδυλικής στήλης που οφείλεται κυρίως στις αλλοιώσεις ή παραμορφώσεις της δομής της σπονδυλικής στήλης, είναι ιδιοπαθής στο 90% των περιπτώσεων και εμφανίζεται σε ποσοστό 2-4% σε παιδιά ηλικίας 10-16 ετών και η συχνότερη εμφάνιση βρίσκεται στα κορίτσια. Διακρίνεται στη βρεφικήνηπιακή σκολίωση, στη παιδική σκολίωση και τέλος στην εφηβική. Η οργανική δευτεροπαθής σκολίωση οφείλεται σε παθήσεις σπονδύλων ή παθήσεις οστών, μυών, ή νεύρων, συγγενούς ή επίκτητης αιτιολογίας και διακρίνεται: ( Αγγελοπούλου N. 2004) 1) Στη συγγενή σκολίωση που οφείλεται σε ανωμαλίες κατά την διάπλαση της σπονδυλικής στήλης, κυρίως στο πρώτο τρίμηνο της

κύησης και συχνά συνοδεύεται από ανωμαλίες του νωτιαίου μυελού και άλλων οργάνων. Τα κλινικά ευρήματα των πασχόντων από αυτή την μορφή της σκολίωσης ποικίλουν ιδιαίτερα και εξαρτώνται από τον τύπο των ανωμαλιών των σπονδύλων και το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης στο οποίο παρατηρούνται καθώς και από τον αριθμό των ανώμαλων σπονδύλων. Στις πιο ακραίες εκφάνσεις της, η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ταχέως εξελισσόμενη σκολίωση με σημαντική συνοδό νοσηρότητα σε μικρή παιδική ηλικία, ή μπορεί να οδηγήσει σε ελάχιστη ή και καμία παραμόρφωση σε όλη την διάρκεια της ζωής. (Αγγελοπούλου N. 2004) 2) Στη νευρομυική σκολίωση που αποτελεί κοινή επιπλοκή νευρολογικών και νευρομυικών παθήσεων. Αρχίζει λειτουργική των συμπτωμάτων της πρωτοπαθούς νόσου και εξελίσσεται ως οργανική, δευτεροπαθής. (Αγγελοπούλου N. 2004)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η οργανική ιδιοπαθής σκολίωση που είναι η πιο συχνή μορφή σκολίωσης ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία. Όπως προαναφέρθηκε χωρίζεται στη βρεφική- νηπιακή σκολίωση, στη παιδική σκολίωση και τέλος στην εφηβική. Πιο αναλυτικά: 3.1 Βρεφική- νηπιακή σκολίωση Αφορά την ηλικία κάτω του ενός έτους και είναι σπανιότατη γι αυτό και κάθε περίπτωση βρεφικής σκολίωσης θα πρέπει να ερευνάται στην κατεύθυνση της συγγενούς. Μπορεί να εμφανίζεται μέχρι την ηλικία των 3 ετών, είναι συχνότερη στα αγόρια και αντιμετωπίζεται δύσκολα όταν εξελίσσεται. 3.2 Παιδική σκολίωση Είναι επίσης σπάνια κατάσταση και αφορά την ηλικία 3-10 ετών. Απαντά στην ίδια συχνότητα σε αγόρια και κορίτσια και απαντά στη συχνότητα 15-20%. (www.spondiliki.gr, Αγγελοπούλου N. 2004) 3.3 Εφηβική σκολίωση Είναι η πιο συχνή μορφή της ιδιοπαθούς σκολίωσης εμφανίζεται σε 12 έως 21 τοις εκατό του συνόλου των ασθενών. Η αναλογία αγοριώνκοριτσιών είναι 1/9και εμφανίζεται στην ηλικία 10-15 ετών και η συχνότητα. Ανάλογα με την θέση του κυρτώματος διακρίνεται: α) σε θωρακική β) θωρακοοσφυική γ) οσφυϊκη δ) και διπλή. ( εικόνα 4) ( εικόνα 4)

3.4 ΑΙΤΙΑ: Τα αίτια της σκολίωσης είναι ασαφή και άγνωστα. (Lowe T. 2000, Weinstein S. 2008, Reamy B. 2001). Διάφορες έρευνες που έγιναν σε παιδιά και οικογένειες έδειξαν ότι η εμφάνιση της σκολίωσης είναι πολυπαραγοντική. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι οφείλεται κυρίως σε γενετικούς και κληρονομικούς παράγοντες, σε συγγενείς ανωμαλίες, σε χρωμοσωμικά σύνδρομα, σε διαταραχές συνδετικού ιστού, σε παθήσεις του νευρικού συστήματος και των μυών όπως είναι η εγκεφαλική παράλυση, ηλικία, φύλο.( Simon C. 2012).Ενώ από τις παραπάνω έρευνες προκύπτει ότι, η βαριά τσάντα, η μικρή ανισοσκελία ή η πλατυποδία δεν προκαλεί σκολίωση. Έρευνες που έχουν γίνει σε δίδυμα έδειξαν ότι στα μονοζυγωτικά Δίδυμα η εμφάνιση της σκολίωσης είναι το 76% ενώ στα διζυγωτικά δίδυμα είναι στο 36% λόγω των γενετικών παραγόντων.( Rinsky, 1988). 3.5 ΚΛΙΝΚΗ ΕΙΚΟΝΑ/ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ: Η σκολίωση συνήθως γίνεται αντιληπτή από τους γονείς του παιδιού, από την παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και αν παρατηρήσουν ότι: προβολή της μιας πλευράς της ωμοπλάτης πιο ψηλά από την άλλη. Με προσεκτική παρατήρηση του εφήβου σε όρθια θέση μπορεί να φαίνεται ο ένας ώμος πιο ψηλά από τον άλλο. Ακόμα το ένα ισχίο μπορεί να φαίνεται πιο ψηλά από το άλλο δίνοντας την εντύπωση ότι το ένα πόδι είναι πιο μακρύ από το άλλο. Επίσης μπορεί τα ρούχα να φαίνεται ότι δεν «πέφτουν» σωστά στο σώμα. Από ιατρικής πλευράς, η διάγνωση της σκολίωσης γίνεται με κλινική εξέταση του παιδιού και συγκεκριμένα με την κάμψη του κορμού, ο μπροστά διατηρώντας τα γόνατα τεντωμένα, οπότε ο γιατρός μπορεί να διαπηστώσει αν υπάρχει απόκληση ή στροφή στους σπονδύλους (Adam s test). ( Κίτσιος Α. 1999) ( εικόνα 5)

( εικόνα 5) 3.6 Απεικονιστικές εξετάσεις: Το επόμενο βήμα για τη διάγνωση είναι η ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης. Η ακτινογραφία γίνεται στην όρθια θέση (προσθιοπίσθια), για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη μέτρηση της σκολίωσης (σε μοίρες). Η μέθοδος που χρησιμοποιείται ονομάζεται Cobb έτσι έχουμε την εξής ταξινόμηση : 0-20 ο 20 ο -40 ο > 40 ο ( Κίτσιος A. 1999 ) Στην ακτινογραφία πρέπει να περιέχεται και το άνω μέρος της πυέλου ώστε να παρατηρήσουμε τις γραμμές risser.( εικόνα 6) Συγκεκριμένα: Το 1958, ο Δρ. Joseph Risser έκανε μια σημαντική παρατήρηση κοιτάζοντας τις ακτινογραφίες της πυέλου των εφήβων με σκολίωση. Έτσι, οι γραμμές risser αναφέρεται στο βαθμό οστεοποίησης, στη σκελετική ηλικία, μετράει δηλαδή πόσο ώριμο είναι το οστό που έχει αναπτυχθεί στο άνω μέρος της πυέλου ( λαγόνιο ακρολοφία ). Παρατηρώντας τις ακτίνες-χ δημιουργείται μια κλίμακα από 1-5 που ανάλογα με τον βαθμό καταλαβαίνουμε την σκελετική ωρίμανση καθώς και τα ποσοστά εξέλιξης της σκολίωσης. Έτσι, έχουμε: 1: σε επίπεδο 25% και αντιστοιχεί στη πρόωρη εφηβεία ( μεγαλύτερα ποσοστά εξέλιξης)

2: σε επίπεδο 50% και αντιστοιχεί στο στάδιο πριν και κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης 3: σε επίπεδο 70% και αντιστοιχεί στη επιβράδυνση της ανάπτυξης 4: σχεδόν η σκελετική ανάπτυξη τελειώνει 5: σημαίνει ότι έχει επιτευχθεί πλήρως η σκελετική ωρίμανση με αποτέλεσμα να υπάρχουν μικρότερα ποσοστά εξέλιξης σκολίωσης (www.scoliosisnutty.com, en.wikipedia.org, Kotwicki Τ. 2008, Risser J. 1958) εικόνα 6

3.7 ΠΡΟΓΝΩΣΗ: Η επιδείνωση του σκολιωτικού κυρτώματος εξαρτάται από τους προγνωστικούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το φύλο, το είδος και η θέση της καμπύλης, η καθυστέρηση εμφάνισης της εμμήνου ρύσης. Συγκεκριμένα: η εξέλιξη της ιδιοπαθούς σκολίωσης συμβαίνει κατά την περίοδο της εφηβικής σκελετικής ανάπτυξης, τα διπλά κυρτώματα παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά εξέλιξης σε σχέση με τα μονά κυρτώματα, Τα αγόρια παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά εξέλιξης σε σχέση με τα κορίτσια, Επίσης, η μορφολογία της σπονδυλικής στήλης σχετίζεται με την εξέλιξη του σκολιωτικού κυρτώματος, δηλαδή, οι λεπτές διαστάσεις σπονδυλικές στήλες έδειξαν μεγαλύτερη τάση προς επιδείνωση. Η καθυστέρηση της εμμήνου ρήσεως εμφανίζει μεγαλύτερα ποσοστά εξέλιξης (www.iatrikionline.gr ) 3.8 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ: Σε μικρό βαθμό ιδιοπαθούς σκολίωσης ( για 10 20 μοίρες) δεν προκαλεί πόνο στο άτομο και σχεδόν καθόλου παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης. Όταν το κύρτωμα είναι από 20-40 μοίρες τότε παρατηρείται στην εμφάνιση του σώματος. Αρχίζει ο η παραμόρφωση και η δημιουργία ενός κυρτώματος με αποτέλεσμα ο κορμός να γίνεται πιο κοντός, με αποτέλεσμα το άτομο να έχει ανησυχίες για την εξωτερική του εικόνα. Όταν το κύρτωμα είναι > 40 Ο τότε προκαλεί προβλήματα στο καρδιοαναπνευστικό σύστημα και ιδιαίτερα όταν η σκολίωση εμφανίζεται στην περιοχή της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.

3.10 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: Κυρτώματα που είναι κάτω από 10 μοίρες δεν θεωρούνται σκολίωση αλλά ασυμμετρία της ΣΣ. Αυτά είναι απίθανο να εξελιχθούν και γενικά δεν χρειάζονται καμία μορφή παρακολούθησης ή θεραπείας, εκτός αν το παιδί είναι πολύ μικρό ή ανώριμο, οπότε είναι λογική η παρακολούθηση, που μπορεί να γίνεται και από μη ειδικό ορθοπαιδικό. Αν το κύρτωμα είναι από 20 με 40 μοίρες, τότε εφαρμόζεται κηδεμόνας. Οι ώρες που θα πρέπει να εφαρμοστεί ο κηδεμόνας εξαρτάται από την γωνία του κυρτώματος καθώς και την βιολογική ηλικία του παιδιού. Συνήθως η εφαρμογή του διαρκεί 20 ώρες το 24 ωρο με συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες καθώς και στο μάθημα της φυσικής αγωγής. Η διακοπή της εφαρμογής του κηδεμόνα γίνεται με το τέλος της εφηβείας και της σκελετικής ωρίμανσης. Θα πρέπει να εφαρμόζεται και το βράδυ κυρίως για ψυχολογικούς λόγους. ( www.spondiliki.gr ) ( εικόνα 7 ) Τα κυρτώματα που πιθανόν να συνεχίσουν να αναπτύσσονται μετά την εφηβεία (ως σκολίωση των ενηλίκων πλέον), και είναι μεγαλύτερα των 50 μοιρών, τότε χρειάζεται συνεχείς παρακολούθηση και το άτομο θα πρέπει να φορέσει κηδεμόνα ή ακόμη να υποβληθεί και σε χειρουργική επέμβαση. ( Κοκαρίδας Δ. 2010 ) εικόνα 7 ( spondylos. gr )

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4.1 Ο ρόλος του καθηγητή φυσικής αγωγής Ο καθηγητής φυσικής αγωγής είναι απαραίτητο να ενημερώνει το παιδί, χωρίς να τον εκφοβίζει, σχετικά με το πρόβλημα της σκολίωσης, να συνεργάζεται με τους γονείς και να τους αναφέρει την κατάσταση που βρίσκεται το κύρτωμα, για την εξέλιξή του. Aποτελεί ένα πρόσωπο που συμβάλει στην αποβολή της ψυχολογικής δυσφορίας του σκολιωτικού παιδιού και θα πρέπει να τον ενθαρρύνει συνεχώς για την συμμετοχή του στο μάθημα της γυμναστικής χωρίς φόβο και άγχος για την εξέλιξη του κυρτώματος. Θα πρέπει να του δίνει συνεχώς κίνητρα και ανατροφοδότηση και να επισημαίνει τα θετικά αποτελέσματα της γυμναστικής. Ακόμη, γυμναστής είναι σημαντικό να συνεργάζεται και με τον φυσικοθεραπευτή του μαθητή για την δημιουργία ενός κατάλληλου προγράμματος με ειδικές ασκήσεις σύμφωνα με την γωνία του κυρτώματος του παιδιού για να μην υπάρχει επιπλέον επιβάρυνση αλλά και να επαλλάξει το παιδί από το σύνδρομο κατωτερότητας και μειονεκτικότητας. ( Κίτσιος Α. 1999)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Άσκηση και σκολίωση 5.1 Ποιοι οι στόχοι της άσκησης Η γυμναστική είναι απαραίτητη για ένα παιδί με σκολίωση, για τη βελτίωση της στάσης του σώματος και τη μυϊκή ενδυνάμωση για την διατήρηση καλής κινητικότητας, και αντιρροπιστικής στάσης της σπονδυλικής στήλης, καθώς και για την διευκόλυνση της αναπνευστικής λειτουργείας, διατήρηση της ευελιξίας και αποφυγή εξέλιξης της καμπύλης. ( Αγγελοπούλου Ν. 2004, Negrini S. 2006 ) Πιο συγκεκριμένα: βελτιώνει την ευκαμψία του ατόμου μέσω διάτασης της κοίλης πλευράς της σκολίωσης, αυξάνει τη μυϊκή δύναμη του κορμού καθώς και όλων των μυών υπεύθυνων για τις στροφικές κινήσεις άνω και κάτω άκρων ανακούφιση μυϊκών σπασμών και πόνων βελτίωση του καρδιοαναπνευστικού έργου ψυχολογική στήριξη του ατόμου (www.sigmalive.com ) Πρέπει να σημειωθεί, ότι ο θεραπευτής πριν σχεδιάσει το πρόγραμμα για κάθε άτομο με σκολίωση, να λάβει τις εξής παραμέτρους: την ηλικία σε ποια μοίρα της σπονδυλικής στήλης βρίσκεται η σκολίωση ( αυχενική, θωρακική, οσφυική ) τις μοίρες

Οι ασκήσεις διακρίνονται: Στις προληπτικές, που εφαρμόζονται κυρίως στις μοίρες <20, και αποσκοπούν στην ανάπτυξη της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης και την βοηθούν να είναι πιο εύκαμπτη και με πρωταρχικό στόχο την αποφυγή επιδείνωσης της σκολίωσης. Στις συντηρητικές, που εφαρμόζονται στις μοίρες 20-40, με ειδικό ασκησιολόγιο για την κινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης και την ισχυροποίηση των αδύναμων μυών. ( Κίτσιος Α.1999, Κοκαρίδας Δ.2010) 5.2 ΑΣΚΗΣΕΙΣ Συμμετρικές ασκήσεις ωμορραχιαίων μυών, των κοιλιακών και των κατ ισχίων αρθρώσεων που αναπτύσσουν εξίσου την αριστερή κα την δεξιά πλευρά καθώς και ασκήσεις που δυναμώνουν τους εκτείνοντες μύες της ράχης Ασκήσεις σύσφιξης των μυών, μη συμμετρικές, σύστοιχα με το κυρτό της σκολίωσης Ασκήσεις ισορροπίας και ευθυγράμμισης της σπονδυλικής στήλης Αναπνευστικές ασκήσεις για την διατήρηση ευλυγισίας του στήθους και γίνονται σε συνδυασμό με την σωστή στάση του σώματος. Επίσης, ασκήσεις που ενθαρρύνουν την εμπρόσθια ευλυγισία της σπονδυλικής στήλης καθώς και ασκήσεις που προκαλούν τραυματισμούς( ενόργανη) θα πρέπει να αποφεύγονται. ( Κοκαρίδας Δ. 2010, Αγγελοπούλου Ν. 2004)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 6.1 Αθλήματα που επιτρέπονται και αυτά που χρειάζονται προσοχή. Άτομα με σκολίωση, οφείλουν να αποφεύγουν την συμμετοχή τους που μπορεί να τους προκαλέσει περισσότερο πόνο στην πλάτη καθώς και τραυματισμούς. Έτσι, η ενόργανη γυμναστική, το καλλιτεχνικό πατινάζ είναι κάποια από τα αθλήματα που δεν επιτρέπονται λόγω της συνεχόμενης υπερέκτασης της σπονδυλικής στήλης. Επίσης, το άθλημα της πετοσφαίρισης σε υψηλό επίπεδο δεν είναι αποδεκτό, λόγω του μεγάλου εύρους κίνησης της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Αντίθετα, το ψυχαγωγικό βόλλευ με μικρές εντάσεις και με περισσότερη προσοχή στις κινήσεις της μέσης, επιτρέπεται. ( Omey M. 2000) Υπογραμμίζεται, ότι για την σκολίωση με γωνία μικρότερη από τις 20 μοίρες δεν υπάρχουν περιορισμοί στις αθλητικές δραστηριότητες. Αντίθετα, για τις καμπύλες 20 Ο -30 Ο και 30 Ο 50 Ο θα πρέπει να υπάρχει περιορισμός. Συγκεκριμένα, επιτρέπεται η συμμετοχή στον σχολικό και ψυχαγωγικό αθλητισμό με χαμηλές εντάσεις και φορώντας κηδεμόνα. Έτσι, η ιππασία, το τέννις, το πινγκ- πονγκ, είναι δραστηριότητες με άτομα με σκολίωση, με έμφαση στην ιππασία ( θεραπευτική ιππασία), αφού δημιουργεί σωστή στάση του σώματος, συμμετρία και ευθυγράμμιση, στατική ισορροπία, σταθερότητα της κεφαλής, καθώς και βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης. Αλλά η συμμετοχή στον αγωνιστικό αθλητισμό οφείλουν τα άτομα με σκολίωση να μην συμμετέχουν. Για τις καμπύλες που είναι 50 Ο συνίσταται οι αερόβιες δραστηριότητες ( πχ κολύμβηση, ποδηλασία, πεζοπορία ) ώστε να ενισχύεται η αερόβια ικανότητα και να αυξάνεται η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, ενώ τα αθλήματα επαφής το σκι, ο στίβος και τα παιχνίδια με την μπάλα θα πρέπει να αποφεύγονται. ( Green B. 2009 )

6.2 Πως η κολύμβηση βοηθάει στη θεραπεία της σκολίωσης Οι ασκήσεις για τη θεραπεία της σκολίωσης στοχεύουν στην αύξηση της κινητικότητας του σημείου του κυρτώματος, το οποίο είναι εξαιρετικά δύσκαμπτο καθώς και τη δυνατότερη διόρθωση της παραμόρφωσης. Για αυτό το λόγο πέρα από τις ειδικές ορθοσωματικές ασκήσεις, είναι απαραίτητη, η ενδυνάμωση των αδύναμων μυών με στροφικές και συμμετρικές ασκήσεις, για να επιτευχθεί συμμετρία και ισορροπία στα δύο ημιμόρια. Έτσι, η κολύμβηση είναι ένα από τα αθλήματα που βοηθάει στην επίτευξη των παραπάνω στόχων. Πιο συγκεκριμένα, το ύπτιο και το ελεύθερο αποτελούν την πλέον ενδεδειγμένη άσκηση για μυϊκή ενδυνάμωση με απόλυτη συμμετρία και των δύο ημιμορίων του σώματος. Η συνεχόμενη εναλλασσόμενη συμμετρική κίνηση των άνω άκρων στα δύο αυτά στυλ, με τρόπο ώστε το ένα χέρι έλκει ενώ το άλλο απωθεί το νερό, συμβάλλει στη συμμετρική μυϊκή ενδυνάμωση, γεγονός που βοηθάει στην διόρθωση του σώματος με σκολίωση. (www.care.gr ) Έτσι, με την κολύμβηση έχουμε: Καλή κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης Ανακούφιση από πιθανούς πόνους Σωστή στάση σώματος Αναπτύσσετε καλή καρδιοαναπνευστική λειτουργία σε ένα θώρακα που περιορίζετε λόγο του κηδεμόνα. Ενδείκνυται κατά τη διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα

6.3 Βοηθάει η άσκηση στην αντιμετώπιση της ιδιοπαθούς σκολίωσης; Σε μελέτη που έγινε σε 74 ασθενείς με ιδιοπαθή σκολίωση ( χωρίστηκαν σε δυο ομάδες, η μια ομάδα πραγματοποιούσε επιστημονικές ασκήσεις ενώ η άλλη τη συνηθισμένη φυσικοθεραπεία ) αναφέρει ότι οι ασκήσεις που πραγματοποιούσε η μία ομάδα ήταν πιο αποτελεσματικές σε σύγκριση με την τυπική θεραπεία. Υπογραμμίζεται, ότι ο μέσος όρος της γωνίας cobb ήταν περίπου 20 Ο και οι ασκήσεις ήταν προσαρμοσμένες και εξατομικευμένες σε σχέση με το άτομο και τις μοίρες. ( Nergini S. 2008) ( Mordecai S. 2012) Σε μία άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε δυο ομάδες με ιδιοπαθή σκολίωση που η μία συμμετείχε σε πρόγραμμα ασκήσεων και η άλλη όχι, διαπιστώθηκε ότι η άσκηση είναι αποτελεσματική ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία και η σωστή στάση του σώματος. ( Wess H. 2002) Επίσης, μια άλλη μελέτη, αναφέρει ότι με την συμμετοχή των ατόμων με σκολίωση σε προγράμματα άσκησης και σε αθλητικές δραστηριότητες-κυρίως αερόβιες- αυξάνεται η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου( VO2MAX) και μειώνεται το σωματικό λίπος, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ευεργετικές προσαρμογές σε ανθρωπομετρικές και καρδιοαναπνευστικές παραμέτρους. Γι αυτόν τον λόγο θα πρέπει να ενθαρρύνεται η συμμετοχή στις σωματικές δραστηριότητες σε άτομα κυρίως με μικρή και μέτρια καμπυλότητα. Βέβαια, επισημαίνουν ότι υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί στην συγκεκριμένη έρευνα αφού ο αριθμός των ατόμων ήταν μικρός καθώς και η γωνία που εξετάσθηκε ήταν μικρότερη από 30 μοίρες. ( Bas P. 2011)

Συμπερασματικά, η άσκηση θεωρείται ότι μπορεί και να βοηθάει στη μείωση του ρυθμού εξέλιξης της καμπύλης( κυρίως στις καμπύλες < 30 Ο ) βελτιώνει την αντοχή, την κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης, την ισορροπία και την σωστή στάση του σώματος. ( Fusco C. 2011) ( Weiss H. 2003) Επίσης, η άσκηση είναι μια προσέγγιση για την διατήρηση της ευελιξίας, για την πρόληψη του πόνου καθώς και για την ψυχολογική υποστήριξη του ασθενή που είναι το πιο σημαντικό. ( Nergini S. 2006)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΓΑΦΙΑ ( Ελληνική) : Ν. Αγγελοπούλου- Σακαντάμη. Ειδική αγωγή, αναπτυξιακές διαταραχές και χρόνιες παθήσεις. Εκδόσεις πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2004 Γεωργίου Ι. Αμπατζίδη. Αθλητικές κακώσεις. UNIVERSITY STOYDIO PRESS Θεσσαλονίκη 1999 Αθανάσιος Κίτσιος. Αθλητική φυσικοθεραπεία. Τυποεκδόσεις Τσιαρτσιανής Αθανάσιος, Θεσσαλονίκη 1999 Κοκαρίδας Δημήτρης. Άσκηση και αναπηρία. Εκδόσεις Χριστουδουλίδη, Θεσσαλονίκη 2010 Κωσταντίνος Μανδρούκας. Μυικές διατάσεις, μέτρηση και προπόνηση της κινητικότητας. Εκδόσεις παναπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2004. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Ξένη): Weinstein SL, Dolan LA, Cheng JC, Danielsson A, Morcuende JA, Adolescent idiopathic scoliosis. Lancet 2008; 371: 1527 37 Reamy BA. Adolescent idiopathic scoliosis: review and current concepts. American family physician 2001;64(1):111-117 Rinsky RA, Gamble JG. Adolescent idiopathic scoliosis. West J Med. 1988;148:182 191 Mordecai SC,. Dabke HV. Efficacy of exercise therapy for the treatment of adolescent idiopathic scoliosis: a review of the literature. European spine journal 2012; 21:382 389 Lowe TG, Edgar M.,. Margulies JY, Miller NH, Raso VJ, Reinker KA, Rivard CH. Etiology of Idiopathic Scoliosis: Current Trends in Research. The Journal of Bone and Joint Surgery, 2000;82(A): 1157-1167 Negrini S, Hawes MC, Rigo M, Kotwicki T, Grivas TB, Maruyam T. Physical exercises in the treatment of idiopathic scoliosis at risk of brace treatment, Research. Scoliosis 2006; 11(5):1-6

Kotwicki T. Improved accuracy in riser sing grading with lateral spine radiography. European spine journal. 2008;17:1676-1685 Risser JC. The iliac apophysis. An invaluable sign in the management of scoliosis. Clin Orthop Relat Res 1958; 11:111 119 Omey ML, Micheli LJ, Gerbino PG. Idiopathic scoliosis and spondylolysis in the female athlete Tips for Treatment. Clin Orthop 2000; 372:74-84 Green BN, Johnson C, Moreau W. Is physical activity contraindicated for individuals with scoliosis? A systematic literature review. Journal of chiropractic medicine 2009; 8(1): 25-37 Nergini S, Zaina F, Romano M, Nergini A, Parzini S. Specific exercises reduce brace prescription in adolescent idiopathic scoliosis: a prospective controlled cohort study with worst-case analysis. J Rehabil Med. 2008; 40(6):451-455 Weiss HR, Weiss G. Curvature progression in patients treated with scoliosis in-patient rehabilitation-a sex and age matched controlled study. Stund Health Techol Inform. 2002;91:352-6 Mordecai SC, Dabke HV. Efficacy of exercise therapy for the treatment of adolescent idiopathic scoliosis: a review of the literature. Eur Spine J. 2012; 21( 3): 382-389 Bas P, Romagnoli M, Gomez-Cabrera MC, Bas JL, Aura JV, Bas T. Beneficial effects of aerobic training in adolescent patients with moderate idiopathic scoliosis. Eur Spine J. 2011;20(8):415-9

Fusco C, Zaina F, Atanasio S, Romano M, Nergini A, Nergini S. Physical exercises in the treatment of adolescent idiopathic scoliosis: an updated systematic review. Physiother Theory Pract. 2011;27(1):80-114 Weiss HR, Weiss G, Petermann F. Incidence of curvature progression in idiopathic scoliosis in-patient rehabilitation ( SIR): an age-and sexmatched controlled study. Pediatr Rehabil. 2003;6( 1):23-30 ΙΝΤΕΡΝΕΤ: physio-kinisi.gr www.neurocenter.gr el.wikipedia.org www.scoliosisnutty.com www.iatrikionline.gr spondylos. gr www.sigmalive.com www.care.gr