Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία σχηματίζονται στον ανθρώπινο οργανισμό από τη μη ενζυμική γλυκοζυλίωση πρωτεϊνών, λιπιδίων και νουκλεϊκών οξέων ή προέρχονται από εξωγενείς πηγές (όπως γεύματα ταχυφαγείας, τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες και λιπαρά παρασκευασμένες σε υψηλές θερμοκρασίες, αναψυκτικά και κάπνισμα). Οι ενώσεις αυτές έχουν ποικίλη μοριακή δομή και βιολογική δράση και μπορούν να απορροφηθούν περαιτέρω από τον πεπτικό σωλήνα και τους βλεννογόνους του αναπνευστικού, επηρεάζοντας τα επίπεδα τους στο αίμα και προκαλώντας την εναπόθεση τους στους ιστούς. Η αυξημένη συγκέντρωση των στην κυκλοφορία έχει ενοχοποιηθεί για την παθογένεια διαβητικών επιπλοκών, την πρόωρη γήρανση και την αρτηριοσκλήρυνση. Το αντικείμενο της μελέτης μας ήταν η διερεύνηση των επιπτώσεων των γευμάτων ταχυφαγείας (πλούσιων σε γλυκοτοξίνες, τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης) στο αναπαραγωγικό σύστημα φυσιολογικών γυναικών και γυναικών με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ), με απώτερο σκοπό την ανεύρεση διατροφικών λύσεων που θα βελτιώσουν το μεταβολικό και ορμονικό προφίλ των γυναικών αυτών. Συγκεκριμένα, επιλέξαμε 25 φυσιολογικές γυναίκες και 25 γυναίκες με ΣΠΩ οι οποίες υποβλήθηκαν σε διαφορετικής σύστασης δίαιτες (υποθερμιδική δίαιτα για 2 μήνες, υποθερμιδική δίαιτα με υψηλό ποσοστό γλυκοτοξινών για 2 μήνες, υποθερμιδική δίαιτα με χαμηλό ποσοστό γλυκοτοξινών για 2 μήνες). Οι συμμετέχουσες στη μελέτη ενημερώθηκαν πριν την έναρξη της για τις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν και υπέγραψαν ενημερωτικά φυλλάδια συγκατάθεσης που τους παρείχε η ερευνητική ομάδα. Ο φυσιολογικός πληθυσμός αποτελείτο από εθελοντές του Πανεπιστημιακού χώρου, χωρίς ιστορικό ΣΠΩ, διαταραχών κύκλου ή κλινικές και βιοχημικές ενδείξεις υπερανδρογοναιμίας. Ο επιλεχθείς παθολογικός πληθυσμός αποτελείτο από γυναίκες με ΣΠΩ που εισήρθαν στο Ενδοκρινολογικό τμήμα της Α Παθολογικής κλινικής του Παν/μίου Αθηνών για παρακολούθηση. Η διάγνωση τους επιβεβαιώθηκε βάσει των διαγνωστικών κριτηρίων για το ΣΠΩ (Rotterdam 2002). Οι 2 πληθυσμοί δεν διέφεραν στο βάρος και στην ηλικία κατά την έναρξη της μελέτης. Για να είναι συγκρίσιμες οι φάσεις μελέτης, επειδή οι γυναίκες έχουν ανωοθυλακιορρηκτικούς κύκλους, οι μετρήσεις έγιναν σε φάση αντίστοιχη προς την ωοθυλακική, τεκμηριωμένη με επίπεδα PRG < 5 ng/ml. Βιοχημικές μετρήσεις για τον προσδιορισμό των επιπέδων γλυκοτοξινών στον ορό και οξειδωτικού φορτίου καθώς και ορμονικού (τεστοστερόνη, SHBG) και μεταβολικού (ινσουλίνη, γλυκόζη νηστείας) προφίλ, πραγματοποιήθηκαν πριν και μετά από κάθε διατροφική παρέμβαση.
H στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έδειξε ότι κατά τη διάρκεια της μελέτης δεν υπήρξαν αυξομειώσεις στο σωματικό βάρος, όπως αποδεικνύεται από τη μη στατιστικά σημαντική μεταβολή στο δείκτη μάζας σώματος (BMI) και στο λόγο μέσης προς ισχίο (WHR) στις γυναίκες με ΣΠΩ. Τα αποτελέσματα παραθέτονται στον παρακάτω πίνακα: Ομάδα Μελέτης (ΣΠΩ) Ελεύθερη σε (2 μην) (2 μην) (2 μην) 2 ) BMI (kg/m 25,17 ± 4,61 26,01 ± 5,7 25,3 ± 5,8 25,35 ± 5,66 WHR 0,79 ± 0,07 0,83 ± 0,07 0,79 ± 0,08 0,80 ± 0,05 Στη συνέχεια μελετήθηκαν οι επιδράσεις των διατροφικών παρεμβάσεων επί των ορμονικών επιπέδων και των γλυκοτοξινών του ορού σε ασθενείς με ΣΠΩ. Παρατηρήθηκαν σημαντικές μεταβολές των επιπέδων ορού και της τεστοστερόνης κατά τα στάδια της ς. Συγκεκριμένα, υπήρξε στατιστικά σημαντική πτώση των ΑGEs και της τεστοστερόνης κατά την χαμηλής περιεκτικότητας σε και στατιστικά σημαντική αύξηση της τεστοστερόνης κατά την υψηλή σε. Στον παρακάτω πίνακα παραθέτονται οι τιμές και η στατιστική σημαντικότητα των μετρήσεων:
Ομάδα Μελέτης (ΣΠΩ) Ελεύθερη σε 10,02 ± 1,07 9,67 ± 1,24 11,79 ± 1,52 9,24 ± 1,01 Τεστο/νη 0,90 ± 0,31 0,73 ± 0,41 1,11 ± 0,43 0,76 ± 0,35 Ομάδα Μελέτης (ΣΠΩ) διατροφ ή διατροφ ή Ελεύθερη σε διατροφ ή διατροφ ή διατροφ ή διατροφ ή Τεστο/νη P =0,77 P =0,02 P =0,32 P =0,03 P =0,0 4 P =0, 05 P =0,01 P =0,005 Το σημαντικό εύρημα της μελέτης μας είναι η επίδραση των στο ορμονικό προφίλ, όπως υποδεικνύεται από την πλούσια σε η οποία επιδείνωσε την υπερανδρογοναιμία στις ασθενείς με ΣΠΩ. Το παρακάτω γράφημα απεικονίζει τις μεταβολές στα επίπεδα των κατά τα στάδια της ς στις γυναίκες με ΣΠΩ:
10.400 10.200 10.000 9.800 9.600 9.400 9.200 9.000 8.800 8.600 P 0,02 P 0,03 1 Hypocaloric 2 High 3 Low 4 Base line diet diet diet ΑGEs Ανάλογες μεταβολές παρατηρήθηκαν στα επίπεδα της τεστοστερόνης των γυναικών αυτών κατά τα διάφορα στάδια ς και παραθέτονται στον παρακάτω πίνακα: 1,2 1 0,8 0,6 P =0,04 P =0,01 P =0,005 Τεστο/νη 0,4 0,2 0 1 2 3 4 Base line Hypo caloric diet High diet Low diet Στη συνέχεια παρατηρήθηκαν μεταβολές και στο οξειδωτικό φορτίο κατά τα διάφορα στάδια
της ς με στατιστικά σημαντική μείωση κατά την διάρκεια της χαμηλής σε, όπως αποδεικνύεται από το παρακάτω γράφημα: 600,00 500,00 P =0,01 400,00 300,00 Οξ.φορτί ο 200,00 100,00 0,00 Base 1line Hypocaloric 2 diet High 3 diet Low 4 diet Συμπερασματικά, η με χαμηλές γλυκοτοξίνες έχει ευεργετική επίδραση στο οξειδωτικό φορτίο και ελαττώνει τα επίπεδα των ανδρογόνων και των γλυκοτοξινών () του ορού σε ασθενείς με ΣΠΩ. Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν ότι η χαμηλή σε γλυκοτοξίνες έχει ευεργετική επίδραση και μπορεί να συμπεριλαμβάνεται στις διαιτητικές οδηγίες για την απώλεια βάρους, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των ορμονικών παραμέτρων και των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου όπως το οξειδωτικό φορτίο σε γυναίκες με ΣΠΩ. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν ερευνητικές προσεγγίσεις που να επικεντρώνονται στις ορμονικές και μεταβολικές επιπτώσεις των γευμάτων ταχυφαγείας, τόσο στον φυσιολογικό όσο και στον παθολογικό πληθυσμό των γυναικών με ΣΠΩ. Η παρούσα μελέτη συμπληρώνει πρόσφατα δεδομένα από την ερευνητική ομάδα όπου έχει παρατηρηθεί η συσσώρευση των AGEπρωτεϊνών σε ωοθήκες υγιών γυναικών και γυναικών με ΣΠΩ μαζί με μια αυξημένη έκφραση του υποδοχέα τους, συμβάλλοντας πιθανά στην εξέλιξη αθηρωματικών διαδικασιών, οι οποίες είναι παρούσες τόσο στο γενικό πληθυσμό (μέσω της προοδευτικής γήρανσης), όσο και στο ΣΠΩ. Τα αποτελέσματα της μελέτης είναι σημαντικής επιστημονικής αξίας τόσο για την ερευνητική ομάδα η οποία ασχολείται με την παθογένεια του συνδρόμου όσο και για τις γυναίκες με ΣΠΩ, οι οποίες έχουν πλέον ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης της νόσου πέραν της φαρμακευτικής αγωγής. Τα ευρήματα της μελέτης έχουν παρουσιαστεί στα ακόλουθα συνέδρια:
1) 36ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού. Αλεξανδρούπολη, 811 Απριλίου 2009. Η επίδραση των διατροφικών γλυκοτοξινών [Advanced Glycated End products ()] στο οξειδωτικό στρες και στις ορμονικές παραμέτρους σε ασθενείς με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Ε. Τανταλάκη, Χ. Πιπέρη, Α. Κουλούρη, Χ. Αδαμόπουλος, Α. Ζέρβα, Α. Παπαβασιλείου, Ε. ΔιαμάντηΚανδαράκη. 2) 10 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διατροφής και Διαιτολογίας, Αθήνα, 1315 Νοεμβρίου 2009. Οργάνωση στρογγυλής τράπεζας «Διατροφή και φλεγμονή» με πρόεδρο την Κα ΔιαμάντηΚανδαράκη Ε. Ομιλία 1: Πιπέρη Χ. Προϊόντα μη ενζυμικής γλυκοζυλίωσης Ομιλία 2: ΔιαμάντηΚανδαράκη Ε. Μεταβολικές διαταραχές και γονιμότητα Επίσης, το Εργαστήριο Βιολογικής Χημείας οργάνωσε μια ημερίδα με τίτλο: «ΣΠΩ: Διατροφή και Υγεία» για το ευρύ κοινό όπου πέραν των ομιλιών από την επιστημονική ομάδα διανεμήθηκαν φυλλάδια για την παθοφυσιολογία του συνδρόμου, επισημαίνοντας το ρόλο της ς στη πιθανή βελτίωση της συνολικής υγείας των γυναικών με ΣΠΩ. Ο Επιστημονικός Υπεύθυνος Καθηγητής Αθανάσιος Γ. Παπαβασιλείου