Κάνουμε ή όχι μία Κοιν.Σ.Επ.; Και αν την έχουμε πως προχωράμε; Δρ. Θανάσης Μπελίδης Οικονομολόγος Τεχνικός σύμβουλος Δικτύου Κοιν.Σ.Επ.
Προκαταρκτικά Από το 1981 μέχρι σήμερα έγιναν διάφορες προσπάθειες για τη δημιουργία και λειτουργία διάφορων μορφών κοινωνικής-συμμετοχικής επιχειρηματικότητας κυρίως αναφορικά με τους αγροτικούς αλλά και με τους αγροτοτουριστικούς γυναικείους συνεταιρισμούς. Οι προσπάθειες αυτές ήταν χαμηλής αποτελεσματικότητας, κυρίως γιατί εστιάστηκαν στην δημιουργία τους και όχι στη λειτουργία και επιβίωσή τους, ως υγιείς οικονομικές επιχειρήσεις που θα λειτουργούσαν με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Με άλλα λόγια το αυτονόητο, να αποτελούν κέντρα «κέρδους» και όχι «κέντρα κόστους», που να επιβιώνουν με συνεχείς επιδοτήσεις ή επιχορηγήσεις από τον κρατικό κορβανά, δεν λήφθηκε υπόψη. 20
Προκαταρκτικά Δόθηκε έμφαση στη διαδικασία δημιουργίας τους και όχι στην σκοπιμότητα δημιουργίας τους και διαδικασία επιβίωσής τους. Στόχος ήταν η απορρόφηση Ευρωπαϊκών κονδυλίων και η παρουσίαση των αντίστοιχων στατιστικών. Η βιωσιμότητα δεν αποτελούσε κριτήριο και δεν λαμβάνονταν υπόψη. Η δημιουργία τους, άντε και η υποβοήθηση στα πρώτα τους βήματα, έγινε με χρήματα της Ε.Ε. από τα διάφορα κοινωνικά προγράμματα, που όμως έδιναν τη δυνατότητα δημιουργίας ή βελτίωσης υποδομών. 19
Προκαταρκτικά Το επιχειρηματικό σκεπτικό όλων αυτών των δομών ήταν πρόχειρο και βασισμένο στις ιδέες κάποιων καλών κυριών της πρωτεύουσας (ΕΓΕ) που αποφάσισαν, πολύ σοφά, τι ξέρουν να κάνουν οι γυναίκες στα χωριά; «Μαρμελάδες». Άντε γούρια όλες οι Ελληνίδες αγρότισσες να αρχίσουν να φτιάχνουν μαρμελάδες. Τι άλλο ήξεραν ή ήθελαν να κάνουν «ρουμς του λετ». άντε πάλι γέμισαν βουνά και θάλασσες ενοικιαζόμενα δωμάτια, άναρχα χτισμένα, 100% με αυθαιρεσίες και υπερβάσεις, που ήταν ή μαϊμούδες επιτήδειων και δεν έγιναν ποτέ ενοικιαζόμενα, αλλά βίλες ή έγιναν ενοικιαζόμενα χωρίς κανένα σκεπτικό οικονομικής υποστήριξης και βιωσιμότητας. Τέλος μετά τις μαρμελάδες ανακαλύφθηκαν και οι «πίτες» με παρόμοια αποτελέσματα. Το «περέκ» επιβίωσε Για να μην τα ισοπεδώνω όλα, φυσικά και υπήρξαν σοβαρές και πετυχημένες επιχειρηματικές περιπτώσεις, αλλά αναλογικά σε μικρό ποσοστό και μετρημένες στα δάχτυλα. 18
Προκαταρκτικά Όταν διαπιστώθηκε η αδυναμία διαχείρισης των έργων από τον μη ειδικευμένο Κρατικό μηχανισμό, οι διαδικασίες ανατέθηκαν στις Τράπεζες, οι οποίες έναντι αδρής αμοιβής, εκπονούσαν μαζικά επιχειρηματικά σχέδια (πιο σωστά χρηματοοικονομικά), με μοναδικό στόχο, όχι τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων αυτών, αλλά την επανείσπραξη των δανείων που έδιναν στους «επενδυτές» Η επιχειρηματική ηθική των συνεταιριστών ήταν ανύπαρκτη. Γενικά η όλη προσπάθεια αντιμετωπίστηκε ως κλασική περίπτωση «αρπαχτής», εύκολου και γρήγορου πλουτισμού, μιας υπαίθρου παρατημένης και οικονομικά παραμελημένης, που νόμισε ότι βρήκε την ευκαιρία να κάνει και αυτή τη δική της «κονόμα» 17
Προκαταρκτικά συμπεράσματα: Σε ελάχιστες περιπτώσεις αναπτύχθηκε το πνεύμα του συνεταιρισμού, οι συμμετέχοντες αγνοούσαν τις βασικές του αρχές και οι όποιες φωτεινές εξαιρέσεις επιτυχίας υπάρχουν, βασίστηκαν στις ικανότητες και την ηγετικότατο ενός «μπροστάρη», που όσο υπήρχε, όλα δούλευαν ικανοποιητικά και όταν για κάποιο λόγο έφευγε ή τον «έφευγαν», όλα πήγαιναν κατά διαόλου. Τα μέλη των συνεταιρισμών αγνοούσαν, όπως είναι λογικό, βασικές οικονομικές διαδικασίες, λογιστικά, θέματα διοίκησης ή μάρκετινγκ και πωλήσεων. Οι περισσότεροι βρέθηκαν μπλεγμένοι εφοριακά ή κατεστραμμένοι οικονομικά, λόγω της άγνοιας και της σωρείας των λαθών τους. Οι λογιστές που τους αναλάμβαναν ή δεν γνώριζαν επαρκώς τις ιδιαιτερότητές τους ή δεν ενδιαφέρονταν μια και η αμοιβή τους ήταν χαμηλή και η διαδικασία περίπλοκη. Οι εφοριακοί υπάλληλοι, ποτέ δεν τους αντιμετώπισαν με «κοινωνικά κριτήρια», αλλά ως ακόμα ένα δύσκολο φορτίο (μπελάς). Η φράση «τι ήθελαν και έμπλεκαν, αφού είναι ντουβάρια» σας λέει τίποτα; Την άκουσα εγώ προσωπικά από εφοριακό. Χώρια ότι δεν είχαν και λεφτά για «λάδι». 16
Προκαταρκτικά συμπεράσματα: Η ζωής τους διαρκούσε όσο και ο ενθουσιασμός των μελλών τους ή την αντοχή τους να απασχολούνται με πενιχρά μεροκάματα, τα οποία αν και τα δικαιούνταν, τα εισέπρατταν με παράτυπους και παράνομους τρόπους, δημιουργώντας ανυπέρβλητα προβλήματα στο μέλλον. Τέλος η επιμήκυνση της επιβίωσής τους βασίζονταν σε επιπλέον επιχορηγήσεις και παροχές, τόσο από το κράτος όσο και από τους διάφορους τοπικούς φορείς, οι οποίοι καλοπροαίρετα προέβαιναν σε παραχωρήσεις αλλά με αδιαφανείς και μεμπτούς τρόπους και αποφάσεις. Φυσικά από την άλλη πλευρά υπήρξαν περιπτώσεις που ανατέθηκαν έργα από Δημόσιους φορείς, στους συνεταιρισμούς, που ή δεν πληρώθηκαν ΠΟΤΕ ή πληρώθηκαν με καθυστερήσεις ετών, εξαναγκάζοντας τους συνεταιρισμούς σε μαρασμό και εξαφάνιση. 15
Το επενδυτικό περιβάλλον: Έχοντας τα παραπάνω στο μυαλό μας, μπορούμε τώρα να περάσουμε στο επίμαχο θέμα των Κοιν.Σ.Επ. και να δούμε τις δυνατότητες και τους λόγους ύπαρξής τους. Ξεκαθαρίζοντας ότι: οι Κοιν.Σ.Επ. έχουν καθαρά κοινωνικό χαρακτήρα δεν είναι στον τύπο και στην ουσία κερδοσκοπικοί οργανισμοί και κύριο στόχο έχουν να προσφέρουν εργασία, σε όσους το έχουν ανάγκη (ιδρυτικά μέλη ή εργαζόμενους). 14
Το επενδυτικό περιβάλλον: Βασική αρχή και συμβουλή προς κάθε ενδιαφερόμενο: «Ποτέ μην αρχίζεις μία επένδυση με στόχο την επιδότηση οποιασδήποτε μορφής» Η όποια επιδότηση-επιχορήγηση, μπορεί να αποτελέσει απλά τον διευκολυντή στην ανάπτυξη της «ΥΓΙΟΥΣ ΣΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ» 13
Το επενδυτικό περιβάλλον: Ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πριν ξεκινήσουμε την δημιουργία και λειτουργία μιας Κοιν.Σ.Επ. είναι αν τα μέλη ή οι δυνητικοί εργαζόμενοι είναι διατεθειμένοι να απασχοληθούν σε χειρονακτικά και επίπονα επαγγέλματα και μάλιστα, όχι με τις καλύτερες των αμοιβών, κυρίως στα πρώτα χρόνια ύπαρξης και λειτουργίας της, όπως και να ασχοληθούν με την πώληση των προϊόντων τους. 12
Το επενδυτικό περιβάλλον: Θα πρέπει να αποφασίσουμε, μετά από ώριμη σκέψη, αν είμαστε διατεθειμένοι να αναλάβουμε το ΡΙΣΚΟ της δημιουργίας και λειτουργίας μίας Κοιν.Σ.Επ. που ουσιαστικά δεν διαφέρει από αυτό μιας κανονικής επιχείρησης. 11
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Βρίσκουμε και αξιολογούμε το αντικείμενο των δραστηριοτήτων της «ΕΤΑΙΡΙΑΣ» μας. Αυτό δεν γίνεται με απλές καθημερινές υποθέσεις, ούτε με απλή παρατήρηση του κοινωνικού και οικονομικού μας περίγυρου. Το τι κάνουν οι άλλοι, δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο και εγγύηση και για τη δική μας επιτυχία. Θα πρέπει να γίνει μία σοβαρή διερεύνηση (έρευνα) των αναγκών της «αγοράς», και των ενδιαφερόμενων (δυνητικών) πελατών μας. Θα πρέπει να προσδιορίσουμε επακριβώς ποια ανάγκη των καταναλωτών, ικανοποιεί το προϊόν ή η υπηρεσία που θα προσφέρουμε. 10
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Θα πρέπει να προσδιορίσουμε ποιο είναι το κόστος (τιμή) που θα το προσφέρουμε, αν είναι σε θέση ή θέλει να πληρώσει αυτή την τιμή ο πελάτης και αν αυτό που προσφέρουμε βρίσκεται μέσα στα πλαίσια του ανταγωνισμού. Οι τιμές που πουλάνε οι άλλοι δεν αποτελούν ασφαλές κριτήριο, είτε γιατί εμείς «δεν βγαίνουμε» κοστολογικά πουλώντας όσο ο ανταγωνισμός, είτε γιατί θα μπορούσαμε να βγούμε με «δελεαστικότερη τιμή», διαθέτοντας κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι του. 9
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Βασικό ρόλο στη λειτουργία και βιωσιμότητα της «επιχείρησής» μας, παίζει η καλή οικονομική και φορολογική διαχείριση. Απαραίτητα θα πρέπει να συνεργαζόμαστε με κάποιον λογιστή φοροτεχνικό, που να έχει και τις εξειδικευμένες γνώσεις που αφορούν τις Κοιν.Σ.Επ. Έτσι θα αποφύγουμε δυσάρεστες περιπέτειες με αναίτια κόστη και πρόστιμα. 8
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Το σημαντικότερο όμως ρόλο παίζει ο σωστός προγραμματισμός του Μάρκετινγκ και των πωλήσεων, των προϊόντων ή των υπηρεσιών μας. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, χρειαζόμαστε ένα οργανωμένο δίκτυο πωλήσεων για την προώθησή τους στην αγορά. Το σημείο αυτό συνήθως δεν το λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη μας, αναλωνόμαστε στα θέματα διαδικασίας και παραγωγής και φτάνουμε στο σημείο να διαθέτουμε ένα ομολογουμένως θαυμάσιο «προϊόν», το οποίο όμως δεν έχουμε τη δυνατότητα και τις γνώσεις να το πουλήσουμε. 7
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Πολλά από τα προϊόντα που παράγονται από τις Κοιν.Σ.Επ. πιθανότατα χρειάζονται πιστοποιήσεις ποιότητας, κατοχυρώσεις ευρεσιτεχνίας πατέντας, πιστοποίηση προδιαγραφών κ.λ.π.. 6
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Καλό θα ήταν να αντιμετωπίσουμε και τα θέματα διοίκησης της Κοιν.Σ.Επ. Μπορεί να φαίνεται απλό και η αρχή «μία ψήφος ανά άτομο» να βοηθάει τις δημοκρατικές διαδικασίες, αλλά η λειτουργία σε ομάδα, είναι επίπονη και κρύβει πολλές δυσκολίες [μη ξεχνάτε ότι η συνεργασία με άλλους είναι σαν τον γάμο αφού ξεθυμάνει ο έρωτας] και δεν βασίζεται στην ψηφοφορία. Το χτίσιμο της ΟΜΑΔΑΣ (τα μέλη) της Κοιν.Σ.Επ. είναι μία ακόμα σημαντική διαδικασία, με μακροχρόνια και καθοριστικά αποτελέσματα, ανεξάρτητα αν είναι συνεταιριστές ή απλοί εργαζόμενοι. Βασικοί κανόνες ενδεικτικά είναι: α) καλή χημεία, β) κοινή κουλτούρα, γ) κοινοί στόχοι, δ) συμπληρωματικότητα ικανοτήτωνπροσόντων, ε) διάθεση για προσφορά, στ) διάθεση συνεργασίας κ.α. Ειλικρινής δήλωση των προθέσεων του κάθε μέλους από την αρχή. 5
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Η κάθε Κοιν.Σ.Επ., χρειάζεται τη βοήθεια ενός Μέντορα ή ενός Προπονητή (coach) που θα αναλάβει την υποστήριξή της τόσο στα πρώτα της βήματα, όσο και στη συνέχεια. Όλα τα παραπάνω απαιτούν, εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα που πιθανόν να τα συναντάμε για πρώτη φορά: Η διαδικασία της εμπειρικής μάθησης που συνήθως ακολουθείται δεν είναι κακή, αλλά είναι επίπονη, χρονοβόρα, αποσπασματική και υψηλού τελικού κόστους. Η οργανωμένη προσέγγιση των θεμάτων αυτών, μέσα από ολοκληρωμένα προγράμματα εκπαίδευσης ακούγεται καλύτερη, αλλά έχει και αυτή τα δικά της μειονεκτήματα Η πρόταση είναι να γίνεται ένας αποτελεσματικός συνδυασμός και των δύο 4
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Το θέμα της «έδρας» της Κοιν.Σ.Επ. είναι ένα ακόμα μείζον θέμα, που χρειάζεται αντιμετώπιση, μια και αποτελεί ένα από τα υψηλότερα κόστη της. Η πιθανότητα δημιουργία κοινών χώρων έδρας (ανά πόλη ή ανά Δήμο), κάτι σαν την μορφή των «θερμοκοιτήδων» θα μπορούσε να είναι μία εφικτή λύση με ιδανικές συνθήκες και μειωμένο κόστος, που θα έδινε ταυτόχρονα το πλεονέκτημα των συνεργιών μεταξύ των «συγκατοίκων». 3
Προβληματισμοί εκκίνησης μίας Κοιν.Σ.Επ.: Τέλος το θέμα των οικονομικών κονδυλίων, αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα ίδρυσης και λειτουργίας μίας Κοιν.Σ.Επ. Οι λύσεις είναι αρκετές, άλλες είναι εύκολες και εφικτές και άλλες πολύπλοκες και ανέφικτες. 3f Crowdfunding Leasing Venture Capital κ.α. 2
Κάνουμε λοιπόν ή όχι μία Κοιν.Σ.Επ.; Ναι εφόσον έχουμε απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα είμαστε διατεθειμένοι να αντικαταστήσουμε την έλλειψη αρχικών κεφαλαίων με εντατική δουλειά αναλάβουμε το λογικό ρίσκο που απαιτείται πιστέψουμε ότι αυτό που υλοποιούμε είναι μία κανονική επιχείρηση έχουμε αποφασίσει ότι διαθέτουμε έστω και ένα μικρό κεφάλαιο εκκίνησης έχουμε αποφασίσει ότι μπορούμε να συνεργαζόμαστε με άλλους είμαστε διατεθειμένοι να μάθουμε είμαστε διατεθειμένοι να βγούμε να πουλήσουμε βασιζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις και μόνο και δεν ευελπιστούμε σε κρατικές επιχορηγήσεις 1
Κάνουμε λοιπόν ή όχι μία Κοιν.Σ.Επ.; Όχι αν δεν ισχύουν όλα τα παραπάνω μαζί ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ