ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ - ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΠΟΛΥΖΟΣ 1. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ο σκοπός του μαθήματος είναι να συμβάλλει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι οικονομικές, κοινωνικές και άλλες δυνάμεις συμβάλλουν στη δημιουργία, διαμόρφωση και εξέλιξη των πόλεων και των οικισμών γενικότερα. Σε αντίθεση με τις συνήθεις "τεχνικές" προσεγγίσεις, οι οποίες αντιλαμβάνονται τις πόλεις ως ένα σύνολο κτιρίων και υποδομών, το μάθημα αυτό προσεγγίζει τις πόλεις ως ένα σύστημα αλληλεξαρτώμενων οικονομικών σχέσεων και λειτουργιών που σε μεγάλο βαθμό προσδιορίζουν κρίσιμες παραμέτρους όπως το μέγεθος, η διάρθρωση και οι συνθήκες διαβίωσης. Το μάθημα επιδιώκει να δημιουργήσει ένα κατάλληλο θεωρητικό υπόβαθρο για την κατανόηση και κριτική αφομοίωση των πολιτικών και των ρυθμίσεων που αναλύονται και μελετούνται στα μαθήματα της πολεοδομίας και της αστικής - τοπικής ανάπτυξης. 2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ιστορική εξέλιξη των πόλεων, Αστικοποίηση, Συνέπειες της αστικοποίησης, Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις για την αστικοποίηση, Αστικοποίηση και οικονομική ανάπτυξη, Κόστος συμφόρησης και βέλτιστο μέγεθος των πόλεων, Τα στάδια της αστικοποίησης, Σύγχρονες μορφές αστικής ανάπτυξης, Η αστικοποίηση στην Ελλάδα, Μεταφορικό κόστος και χώρος, Η επιλογή της θέσης εγκατάστασης της επιχείρησης σε μονοδιάστατο υπόδειγμα, Η θέση των επιχειρήσεων στο χώρο, Οι θεωρίες von Thünen, Weber, Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους, Η προσέγγιση της χωροθετικής αλληλεξάρτησης Ανάλυση της περιοχής αγοράς, Συμπεριφορικές προσεγγίσεις, Οικονομίες συγκέντρωσης και χωροθέτηση επιχειρήσεων, Κύκλος ζωής των προϊόντων και χωροθέτηση των επιχειρήσεων, Οι μαρξιστικές προσεγγίσεις, Χωρική κατανομή των οικισμών, Οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης, Οι συστάδες ή συμπλέγματα (clusters) επιχειρήσεων, Η προσέγγιση της κεντρικής θέσης του Christaller, Η προσέγγιση της κεντρικής θέσης του Lösch, Το μέγεθος και η ιεραρχία των πόλεων, Το μέγεθος των πόλεων και η ανάπτυξή τους, Η κατανομή του πληθυσμού των οικισμών στην Ελλάδα. Πρότυπα κατανομής πόλεων ανάλογα με τον πληθυσμό τους, Ο κανόνας της τάξεως μεγέθους, Το πρότυπο της πρωτεύουσας πόλης, Αστικές χρήσεις γης, Ο ανταγωνισμός στην αστική αγορά γης κατά κλάδο δραστηριότητας, Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου για κατοικία, Περιβαλλοντικά προβλήματα και υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου για κατοικία, Αστική ανάπτυξη και μεταβολή αξίας ακινήτων, Αστική Πολιτική και φορείς άσκησης αστικής πολιτικής, Αναπλάσεις αστικών περιοχών, Η εισροή των ευπόρων gentrification, Η δημιουργία ζωνών πρασίνου, Νομιμοποιήσεις αυθαίρετα δομηθέντων κτισμάτων, Οικοδομικοί συνεταιρισμοί, Εσωτερική διάρθρωση των πόλεων, Το υπόδειγμα των ομόκεντρων ζωνών concentric zone Burgess, Το υπόδειγμα των ακτινωτών τομέων H. Hoyt, Το υπόδειγμα των πολλαπλών πυρήνων Harris και Ullman, Τα πρότυπα ανάπτυξης των πόλεων στην Ελλάδα, Ο συντελεστής δόμησης και η πυκνότητα δόμησης των πόλεων, Αραιά δομημένη ή πυκνή και συνεκτική πόλη; Το αστικό περιβάλλον, Πόλη, αειφορία και βιωσιμότητα, Χρήσεις γης στην πόλη και το αστικό περιβάλλον, Αστικό πράσινο και η περιβαλλοντική του αξία, Μεταφορικά δίκτυα και αστικό περιβάλλον, Δόμηση και αστικό περιβάλλον 1

3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Πολύζος Σ. (2013), Αστική Ανάπτυξη, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, Βόλος. 2. McCann P. (2003), Αστική και Περιφερειακή Οικονομική, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. 3. Ροβολής Α. (2000), Σημειώσεις Αστικής Οικονομικής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. 4. Πολύζος Σ. (2005) Άρθρα και Σημειώσεις, Βόλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. 5. Πολύζος Σ., Πετράκος Γ. (2001), Χωροθέτηση των Επιχειρήσεων στην Ελλάδα: Ανάλυση Προσδιοριστικών Παραγόντων και εμπειρική διερεύνηση, ΤΟΠΟΣ, 17, 93-123. 6. Πετράκος Γ. Μαρδάκης Π. (1997), Οι πρόσφατες μεταβολές του ελληνικού συστήματος των αστικών κέντρων, ΤΟΠΟΣ, 12, 77-103. 7. Αργύρης Θ. (1987), Οικονομική του Χώρου, Τόμοι Ι, ΙΙ, Θεσσαλονίκη. 8. Petrakos G. Economou D. (2002), The Spatial Aspects of Development in Southeastern Europe, Spatium, 8, 1-13. 9. Πετράκος Γ, Τσουκαλάς Δ. (1999), Μητροπολιτική συγκέντρωση στην Ελλάδα, μια εμπειρική διερεύνηση, στο Οικονόμου Δ. και Πετράκος Γ. (επιμ.) Η ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων, Διεπιστημονικές προσεγγίσεις αστικής ανάλυσης και πολιτικής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. 10. Polyzos S., Minetos D. Niavis S. (2013), Driving factors and empirical analysis of urban sprawl in Greece, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management Journal, vol. 8(1), pp. 5-29. 11. Polyzos S., Minetos D. (2009), Informal housing in Greece: A quantitative spatial analysis, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management Journal, 2(11), pp. 7-33. 12. Christopoulou O., Polyzos S., Minetos D. (2007), "Peri-urban and Urban Forests in Greece: Obstacle or Advantage to Urban Development", Management in Environmental Quality, An International Journal, vol. 18(4), pp. 382-395. 4. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Διάλεξη/ Περιεχόμενο διάλεξης εβδομάδα 1 Ιστορική εξέλιξη των πόλεων 2 Αστικοποίηση, Συνέπειες της αστικοποίησης, Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις για την αστικοποίηση, Αστικοποίηση και οικονομική ανάπτυξη, 3 Κόστος συμφόρησης και βέλτιστο μέγεθος των πόλεων, Τα στάδια της αστικοποίησης, Σύγχρονες μορφές αστικής ανάπτυξης, Η αστικοποίηση στην Ελλάδα 4 Μεταφορικό κόστος και χώρος, Η επιλογή της θέσης εγκατάστασης της επιχείρησης σε μονοδιάστατο υπόδειγμα, 5 Η θέση των επιχειρήσεων στο χώρο, Οι θεωρίες von Thünen, Weber, Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους, Η προσέγγιση της χωροθετικής 2

αλληλεξάρτησης Ανάλυση της περιοχής αγοράς, 6 Συμπεριφορικές προσεγγίσεις, Οικονομίες συγκέντρωσης και χωροθέτηση επιχειρήσεων, Κύκλος ζωής των προϊόντων και χωροθέτηση των επιχειρήσεων, Οι μαρξιστικές προσεγγίσεις, 7 Χωρική κατανομή των οικισμών, Οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης, Οι συστάδες ή συμπλέγματα (clusters) επιχειρήσεων, Η προσέγγιση της κεντρικής θέσης του Christaller, Η προσέγγιση της κεντρικής θέσης του Lösch 8 Το μέγεθος και η ιεραρχία των πόλεων, Το μέγεθος των πόλεων και η ανάπτυξή τους, Η κατανομή του πληθυσμού των οικισμών στην Ελλάδα. Πρότυπα κατανομής πόλεων ανάλογα με τον πληθυσμό τους, Ο κανόνας της τάξεως μεγέθους, Το πρότυπο της πρωτεύουσας πόλης 9 Αστικές χρήσεις γης, Ο ανταγωνισμός στην αστική αγορά γης κατά κλάδο δραστηριότητας, Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου για κατοικία, Περιβαλλοντικά προβλήματα και υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου για κατοικία, Αστική ανάπτυξη και μεταβολή αξίας ακινήτων 10 Αστική Πολιτική και φορείς άσκησης αστικής πολιτικής, Αναπλάσεις αστικών περιοχών, Η εισροή των ευπόρων gentrification, Η δημιουργία ζωνών πρασίνου, Νομιμοποιήσεις αυθαίρετα δομηθέντων κτισμάτων, Οικοδομικοί συνεταιρισμοί, 11 Εσωτερική διάρθρωση των πόλεων, Το υπόδειγμα των ομόκεντρων ζωνών, Το υπόδειγμα των ακτινωτών τομέων, Το υπόδειγμα των πολλαπλών πυρήνων, Τα πρότυπα ανάπτυξης των πόλεων στην Ελλάδα, Ο συντελεστής δόμησης και η πυκνότητα δόμησης των πόλεων, Αραιά δομημένη ή πυκνή και συνεκτική πόλη; 12 Το αστικό περιβάλλον, Πόλη, αειφορία και βιωσιμότητα, Χρήσεις γης στην πόλη και το αστικό περιβάλλον, Αστικό πράσινο και η περιβαλλοντική του αξία, Μεταφορικά δίκτυα και αστικό περιβάλλον, Δόμηση και αστικό περιβάλλον 13 Γενική επανάληψη 3

UNIVERSITY OF THESSALY - SCHOOL OF ENGINEERING DEPARTMENT OF PLANNING AND REGIONAL DEVELOPMENT COURSE: URBAN ECONOMICS, TAUGHT BY: SERAFEIM POLYZOS 1. AIM OF COURSE The aim of the course is the contribution to the comprehension of the way by which the economic, social and other forces act upon to the creation, configuration and development of cities and settlements in general. Contrary to the usual "technical" approaches, which conceive the cities as a total of buildings and infrastructures, this course approaches the cities as a system of interdepended economic relations and functions. This system greatly determines critical parameters, as the size, the structure and the survival conditions. The course seeks to create a suitable theoretical background for the comprehension and critical assimilation of policies and regulations that in the courses of urban planning and urban - local development are analyzed and investigated. 2. CONTENT OF COURSE Historical development of cities. Urbanization, Implications of urbanization, Sociological approaches to urbanization, urbanization and economic development, congestion costs and optimal city size, the stages of urbanization, modern forms of urban development, urbanization in Greece. Transportation Cost and space, the choice of the enterprises location using a one-dimensional model. The theories of enterprises location: von Thünen, Weber, Hotelling, Polander, Analysis of market Area, Behavioral approaches, agglomeration economies and enterprises location, the theory of locational cost Smith, Product Life Cycle and enterprises location, Marxist approaches. Spatial distribution of cities, economic spatial concentration, economic clusters and enterprises location, theory of central places Christaller, the Lösch approach. The size and hierarchy of cities, the size of cities and their development, the distribution of population and settlements in Greece, Rank-Size Rule, The Primary city pattern. Urban land uses, competition in the urban land market, the model bid rent for housing, Bid-rent model and urban residential location, environmental problems in cities and bid rent theory, urban development and property value changes, monocentric or polycentric cities. Urban Policy and institutions for urban policy, urban renewal or regeneration, the gentrification, green zones in cities, legalization of illegal housing, housing associations and companies Internal structure of cities, the concentric zone model of Burgess, the sector model of H. Hoyt, The multi nuclei model of Harris and Ullman, The growth patterns of cities in Greece, Housing and density of cities, Dense structured and coherent city. The urban environment, city, sustainability and viability, land use in city and urban environment, urban green and environmental value, transport networks and urban environment, Housing and urban environment. 3. BIBLIOGRAPHY 1. Polyzos S. (2013), Urban Development, Lecture Notes, University of Thessaly, Volos, (in Greek). 2. McCann P. (2003), Urban and Regional Economics, Athens, Editions KRITIKI (in Greek). 4

3. Rovolis A. (2000), Notes on Urban Economics, Editions of University of Thessaly (in Greek).. 4. Polyzos S. (2005), Articles and Notes, Volos, Editions of University of Thessaly (in Greek). 5. Polyzos S. Petrakos G. (2000), Industrial Location in Creece: Determinant Factors Analysis and Empirical Investigation. TOPOS, vol. 20, 47-58 (in Greek). 6. Petrakos G. and Mardakis P. (1997), The recent changes of Greek Urban System, TOPOS, 12, 77-103 (in Greek). 7. Argyris A. (1987), Economy of Space, Vol. Ι, ΙΙ, Thessaloniki (in Greek). 8. Petrakos G. and Economou D. (2002), The Spatial Aspects of Development in Southeastern Europe, Spatium, 8, 1-13. 9. Petrakos G. and Tsoukalas D. (1999), Metropolitan concentration in Greece: An empirical investigation, in Economou D. and Petrakos G. (eds) The Development of Greek Cities, Interdisciplinary approaches of urban analysis and policy, Editions of University of Thessaly (in Greek). 10. Polyzos S., Minetos D. Niavis S. (2013), Driving factors and empirical analysis of urban sprawl in Greece, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management Journal, vol. 8(1), pp. 5-29. 11. Polyzos S., Minetos D. (2009), Informal housing in Greece: A quantitative spatial analysis, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management Journal, 2(11), pp. 7-33. 12. Christopoulou O., Polyzos S., Minetos D. (2007), "Peri-urban and Urban Forests in Greece: Obstacle or Advantage to Urban Development", Management in Environmental Quality, An International Journal, vol. 18(4), pp. 382-395. 4. SEMESTER PROGRAM OF LECTURES Lecture/ Content of lecture week 1 Review of historical development of cities. 2 Urbanization, Implications of urbanization, Sociological approaches to urbanization, urbanization, economic and regional development. 3 Congestion cost, the stages of urbanization, modern approaches to urban development, urbanization in Greece. 4 Optimum size of cities, Transportation cost and space, the choice of the enterprises location using a one-dimensional model. 5 The theories of enterprises location: theories of von Thünen, Weber, Hotelling, Polander, Analysis of market Area. 6 Behavioral approaches, the Pred model, agglomeration economies and enterprises location, Product Life Cycle and enterprises location, the theory of locational cost and margins of spatial profitability, theory of Smith, Marxist approaches. 7 Spatial distribution of cities, economic spatial concentration, economic clusters and enterprises location, theory of central places Christaller, the Lösch approach. 8 The size and hierarchy of cities, the size of cities and their development, 5

the distribution of population and settlements in Greece, Rank-Size Rule, The Primary city pattern. 9 Urban land uses, competition in the urban land market, the model bid rent for housing, Bid-rent model and urban residential location, environmental problems in cities and bid rent theory, urban development and property value changes, monocentric or polycentric cities. 10 Urban Policy and institutions for urban policy, urban renewal or regeneration, the gentrification, green zones in cities, legalization of illegal housing, housing associations and companies. 11 Internal structure of cities, the concentric zone model of Burgess, the sector model of H. Hoyt, The multi nuclei model of Harris and Ullman, The growth patterns of cities in Greece, Housing and density of cities, Dense structured and coherent city. 12 The urban environment, city, sustainability and viability, land use in city and urban environment, urban green and environmental value, transport networks and urban environment, Housing and urban environment. 13 General review and discussion 6