ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ To δοµικό µοντέλο οικογενειακής θεραπείας Θ. Καλλινικάκη, Θεωρία Κοιν. Εργασίας, Συστηµική Θεραπεία Οικογένειας 1
Οι συστηµικές προσεγγίσεις προέκυψαν από τη Γενική Θεωρία Συστηµάτων που αναπτύχθηκε στη Βιολογία (ανθρώπινος οργανισµός) και στην Κυβερνητική (Οργανισµοί, φορείς και οργανώσεις) Βασικές έννοιες: σύστηµα ανθρώπινα συστήµατα Κάθε ένα σύστηµα αποτελείται από υποσυστήµατα, ενώ ταυτόχρονα το ίδιο αποτελεί µέρος ενός µεγαλύτερου υπερσυστήµατος Θεραπεία Οικογένειας 2
Αλλαγή σε κάποιο συστατικό στοιχείο του συνόλου επηρεάζει ολόκληρο το σύστηµα Τα συστήµατα είναι οµοιοστατικά (οµοιόσταση= έχουν την τάση να διατηρούν µια δυναµική ισορροπία) πολυεπίπεδα µε ιεραρχικές σχέσεις µεταξύ των µελών και των υποσυστηµάτων τους βασίζονται σε µια σειρά κανόνων Τα συστήµατα οργανώνονται µε τέτοιο τρόπο ώστε οι σχέσεις µεταξύ των στοιχείων να δηµιουργούν όρια γύρω από το σύστηµα και από κάθε υποσύστηµά του χαρακτηρίζονται από κυκλική αιτιότητα Θεραπεία Οικογένειας 3
Βασικέςαρχές Η συστηµική θεωρία βλέπει το άτοµο ως ένα ον που δηµιουργεί δεσµούς, ως µια οντότητα που µπορεί να υπάρξει µόνο ως µέρος ενός συνόλου Έµφαση δίνεται στο τι συµβαίνει ΜΕΤΑΞΥ των ανθρώπων κι όχι ΕΝΤΟΣ τους Η συµπεριφορά ιδωµένη µέσα στο κοινωνικό πλαίσιο του ατόµου λαµβάνοντας υπόψη το δίκτυο αλληλεπιδράσεων και τα σχήµατα αλληλεπιδράσεων µεταξύ των µελών του συστήµατος Αιτία προβληµάτων: η δυσλειτουργία του συστήµατος (τρόπος δοµής και επικοινωνίας) Το πρόβληµα δεν εντοπίζεται στο άτοµο αλλά στις αλληλεπιδράσεις µεταξύ των ατόµων Στόχος του συστηµικού θεραπευτή να διευκολύνει την αλλαγή σε συστηµικό επίπεδο Θεραπεία Οικογένειας 4
Βασικός εκπρόσωπος ο Minuchin Σηµαντικότερη θέση: Τα συµπτώµατα ενός ατόµου έχουν τις ρίζες τους µέσαστη δοµή και τα σχήµατα συναλλαγής της οικογένειας του, υποδεικνυόµενος ασθενής: τα συµπτώµατα του χρησιµοποιούνται για τη διατήρηση των προτύπων συναλλαγής που έχει υιοθετήσει η οικογένεια µια αλλαγή στην οργάνωση ή τη δοµή της οικογένειας πρέπει να λάβει χώρα πριν επέλθει ανακούφιση από τα συµπτώµατα ο θεραπευτής πρέπει ν αναλάβει ηγετικό ρόλο για την αλλαγή της δοµής ή του πλαισίου όπου είναι ριζωµένο το σύµπτωµα Θεραπεία Οικογένειας 5
Θέσητου Minuchin Η θεραπεία και η ανακούφιση των συµπτωµάτων επιτυγχάνεται µε αλλαγές στη δοµή της οικογένειας Έµφαση: - στην ολότητα του οικογενειακού συστήµατος - στην επιρροή της ιεραρχικής οργάνωσης της οικογένειας - στην αλληλοεξαρτώµενη λειτουργία των υποσυστηµάτων της ως το σηµαντικότερο παράγοντα καθορισµού της ευηµερίας των µελών της ωςάτοµα Θεραπεία Οικογένειας 6
<οµή Όρια Υποσυστήµατα Ιεραρχία Ευθυγράµµιση <ύναµη Συνασπισµοί/συµµαχίες Θεραπεία Οικογένειας 7
Ο θεραπευτής πρέπει να διερευνήσει τον τρόπο και τον βαθµό στον οποίο το σύµπτωµα του αναφερόµενου ασθενή ή το πρόβληµα της οικογένειας συνδέεται µε τη δοµή του συστήµατος και να αποφασίσει πώς θα παρέµβει για αλλαγές στη δοµή της Αναζητεί τα στοιχεία που συντηρούν το πρόβληµα, τα οποία είναι ενεργά στη δοµή του συστήµατος και γίνονται εµφανή στις αλληλουχίες των δράσεων εντός του Ο θεραπευτής παίζει ενεργητικό ρόλο στις θεραπευτικές συνεδρίες. Μπορεί: Να µετακινείται µε το κάθισµα του, Να αλλάζει τις θέσεις των µελών προκειµένου να δηµιουργήσει ή να διακόψει κάποιες συµµαχίες, Να παρεµποδίζει συγκεκριµένα πρότυπα συµµαχιών Να συµµαχεί ο ίδιος µε διαφορετικά µέλη της οικογένειας Θεραπεία Οικογένειας 8
Θεραπευτική διαδικασία (συνέχεια) Στη θεραπεία οικογένειας ενυπάρχουν Τρία στοιχεία : Η αµφισβήτηση των αντιλήψεων της οικογένειας Η παροχή εναλλακτικών δυνατοτήτων που έχουν νόηµα για την οικογένεια Η δοκιµή νέων προτύπων αλληλεπίδρασης και στη συνέχεια η δηµιουργία νέων σχέσεων και δοµών που είναι αυτοσυντηρούµενες Σκεφτείτε παραδείγµατα : Θεραπεία Οικογένειας 9
1. Γέφυρα µε την οικογένεια (σύνδεσησύµπραξη-joining) 2. Αξιολόγηση της δοµής της οικογένειας 3. <ιατάραξη της ισορροπίας του συστήµατος 4. Αναδόµηση της λειτουργίας Στρατηγικές: -υλοποίηση προτύπων συνδιαλλαγής της οικογένειας -κλιµάκωση του άγχους Θεραπεία Οικογένειας 10
Ο θεραπευτής εισέρχεται στο σύστηµα και αναπτύσσει σχέσεις µε την οικογένεια Προσαρµόζεται στην κουλτούρα, στη διάθεση, το στυλ και στη γλώσσα της. Κάθεται ανάµεσα στα µέλη της οικογένειας και έχει τη δυνατότητα να εµπλακεί µαζί τους Θεραπεία Οικογένειας 11
Στόχος: η εδραίωση ενός θεραπευτικού συστήµατος (θεραπευτής +οικογένεια) Ο θεραπευτής αποτιµά τις εµπειρίες του σχετικά µε τις παρούσες στη συνεδρία οικογενειακές συνδιαλλαγές Συγκεκριµένα: Εξετάζει και µελετά την οικογ.δοµή, τα προτιµώµενα πρότυπα συναλλαγής, τους υιοθετούµενους εναλλακτικούς τρόπους συναλλαγής Αξιολογεί την ευελιξία του συστήµατος και την ικανότητά του για επεξεργασία και αναδόµηση Εξετάζει την αντήχηση του οικογ. συστήµατος: την ευαισθησία του απέναντι στις ενέργειες του κάθε µέλους χωριστά Θεραπεία Οικογένειας 12
εύτεροστάδιο (συνέχεια) Εξετάζει την αντήχηση του οικογ.συστήµατος, την ευαισθησία του απέναντι στις ενέργειες του κάθε µέλους χωριστά Προβαίνει σε µια ανασκόπηση του πλαισίου της οικογ. ζωής, αναλύει τις πηγές υποστήριξης και στρες στο περιβάλλον της οικογένειας Εξετάζει το αναπτυξιακό στάδιο της οικογένειας και την επίδοσή της κατά την εκτέλεση των έργων που αναλογούν στο στάδιο αυτό (Βλ. κοινωνικήλειτουργικότητα) <ιερευνά µε προσοχή τους τρόπους µε τους οποίους τα συµπτώµατα του υποδεικνυόµενου ασθενή χρησιµοποιούνται για τη διατήρηση των προτύπων συναλλαγής που προτιµά η οικογένεια Θεραπεία Οικογένειας 13
Τεχνικές Σύµπραξης - Προσαρµογή - <ιατήρηση - Ανίχνευση ( καθοδήγηση µέσα απ τη συµπόρευση ) - Μίµηση Τεχνικές Αναδόµησης - Παράσταση/ Αναπαράσταση - Οριοθέτηση - Μετακίνηση στο χώρο - Κλιµάκωση της έντασης - Αξιοποίηση του συµπτώµατος - Αναπλαισίωση - Υποστήριξη, εκπαίδευση και καθοδήγηση - Οικογενειακός χάρτης - Ασκήσεις Θεραπεία Οικογένειας 14
«Λάβετεθέσεις»σεσυνεδρίαοικογ. θεραπείας Θεραπεία Οικογένειας 15
1. Ο θεραπευτής ακολουθεί τους πολιτισµικούς κανόνες συµπεριφοράς που απαιτεί η εθιµοτυπία και το πρωτόκολλο (συµπεριφορά σαλονιού ) 2. Ρωτά κάθε µέλος της οικογένειας να του πει ποια είναι, κατά τη γνώµη του, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η οικογένεια (χαρτογράφηση) 3. <ιερευνά τη δοµή της οικογένειας και τη βοηθά να αναπαραστήσει στην πράξη τη συνταρακτική της ιστορία Στόχος 1 ης συνεδρίας: θέσπιση θεραπευτικού συµβολαίου Θεραπεία Οικογένειας 16
Minuchin, S. (2009). Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. McLeod, J. (2003). Εισαγωγή στη Συµβουλευτική. Αθήνα: Μεταίχµιο. Goldenberg I. & Goldenberg H. (2005). Οικογενειακή Θεραπεία: Μια Επισκόπηση, επιµ. Ε. Κοτρωτσίου. Αθήνα: Έλλην Θεραπεία Οικογένειας 17