Κυβερνήσεις, Χρηματαγορές και Μακροοικονομία Χρηματαγορές και το διεθνές νομισματικό σύστημα Δυναμική αλληλεπίδραση με απρόβλεπτες συνέπειες
Οδοδείκτης Μέρος Α Βασικές Έννοιες Μέρος Β Αναλύσεις Βραχυχρονίων Διακυμάνσεων Μέρος Γ Νομισματική Πολιτική και Χρηματαγορές Μέρος Δ Βραχυχρόνιες Διακυμάνσεις και Διεθνείς Χρηματαγορές Μέρος Ε Μακροχρόνια Ανάπτυξη Κεφάλαιο 18 2
Οδοδείκτης Μέρος Δ Βραχυχρόνιες Διακυμάνσεις και Διεθνείς Χρηματαγορές Κεφ. 13. Συναλλαγματικές ισοτιμίες Κεφ. 14. Το ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών Κεφ. 15. Το υπόδειγμα Mundell-Fleming Κεφ. 16. Το υπόδειγμα Mundell-Fleming (Μέρος Β ) Κεφ. 17. Διεθνή επενδυτικά κεφάλαια Κεφ. 18. Χρηματαγορές και το διεθνές νομισματικό σύστημα Κεφάλαιο 18 3
Περιεχόμενα Εισαγωγή Σταθερές έναντι μεταβλητών ισοτιμιών Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή Η πορεία προς την ΟΝΕ Αναζητώντας το ιδανικό σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών Κεφάλαιο 18 4
18.1 Εισαγωγή Κεφάλαιο 18 5
Η «μεγάλη» εικόνα The international monetary system is the glue that binds national economies together. Its role is to lend order and stability to foreign exchange markets, to encourage the elimination of balance-of-payments problems, and to provide access to international credits in the event of disruptive shocks. Nations find it difficult to efficiently exploit the gains from trade and foreign lending in the absence of an adequately functioning international monetary mechanism. Any account of the development of the international monetary system is also necessarily an account of the development of international capital markets. Barry Eichengreen, Globalizing Capital A History of the International Monetary System, Princeton University Press, 1996, p. 3. Κεφάλαιο 18 1. Εισαγωγή 6
Με μία ματιά Δεν υπάρχει τέλειο σύστημα ισοτιμιών Συγκεκριμένη συγκυρία Κανένα σύστημα το ίδιο κατάλληλο για όλες τις χώρες Ίδια χώρα Κανένα σύστημα το ίδιο κατάλληλο διαχρονικά Επιλογή συστήματος (κεφάλαιο 18) Επηρεάζεται από τις γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές τάσεις για τον κρατικό παρεμβατισμό για τους στόχους της οικονομικής πολιτικής Οι μεγάλες οικονομικά χώρες έχουν μεγαλύτερο περιθώριο επιλογής. Κεφάλαιο 18 1. Εισαγωγή 7
Με μία ματιά Η υιοθέτηση οποιουδήποτε συστήματος δεν αρκεί για να επιλυθούν προβλήματα και ανισορροπίες που συσσωρεύονται επί μακρόν απελευθερώνει δυνάμεις οι οποίες είναι δύσκολο να προβλεφθούν εκ των προτέρων Και να ελεγχθούν εκ των υστέρων Το τελικό αποτέλεσμα είναι μάλλον απρόβλεπτο και όχι πάντα συμβατό με τις προσδοκίες Κανένα σύστημα δεν μπορεί να υποκαταστήσει μία ολοκληρωμένη οικονομική πολιτική Και τους ισχυρούς θεσμούς οι οποίοι απαιτούνται για την αποτελεσματική εφαρμογή της. Κεφάλαιο 18 1. Εισαγωγή 8
18.2 Σταθερές έναντι μεταβλητών ισοτιμιών Συγκριτικά πλεονεκτήματα των αξιόπιστων σταθερών ισοτιμιών Συγκριτικά πλεονεκτήματα των μεταβλητών ισοτιμιών Κεφάλαιο 18 9
Συγκριτικά πλεονεκτήματα των αξιόπιστων σταθερών ισοτιμιών Καλύτερος προγραμματισμός, μικρότερα κόστη συναλλαγών Απλούστερες αποφάσεις Διαφάνεια και πειθαρχία στην οικονομική πολιτική Αύξηση της αξιοπιστίας των Αρχών Χαμηλότερα επιτόκια και χαμηλότερο κόστος δανεισμού κυβερνήσεων και ιδιωτών Χρηματοοικονομική σταθερότητα. Κεφάλαιο 18 2. Σταθερές έναντι μεταβλητών ισοτιμιών 10
Συγκριτικά πλεονεκτήματα των μεταβλητών ισοτιμιών Αυτονομία της νομισματικής πολιτικής Η κεντρική τράπεζα ως δανειστής τελευταίας καταφυγής Ευελιξία για την αντιμετώπιση των διαταραχών Μικρότερη πιθανότητα κερδοσκοπικών επιθέσεων Μικρότερη πιθανότητα απότομων αλλαγών Περισσότερο αξιόπιστα σήματα από τις τιμές. Κεφάλαιο 18 2. Σταθερές έναντι μεταβλητών ισοτιμιών 11
18.3 Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή Ο Κανόνας του Χρυσού (Gold standard), 1879 1913 Η ταραχώδης περίοδος του Μεσοπολέμου, 1919 1939 Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Κεφάλαιο 18 12
Η μεγάλη εικόνα Εστίαση σε βιομηχανικές χώρες Καθορίζουν τις επιλογές των υπολοίπων χωρών Συστήματα ισοτιμιών Προέλευση Ευφυής σχεδιασμός Σύστημα Bretton Woods ΟΝΕ Κεκτημένη ταχύτητα Κανόνας του Χρυσού Πίεση γεγονότων Συστήματα του Μεσοπολέμου Μεταβλητές ισοτιμίες μετά την κατάρρευση του Bretton Woods. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 13
Η μεγάλη εικόνα Δύο πρωταγωνιστές Διεθνή επενδυτικά κεφάλαια Διαχρονικά αμφιλεγόμενα, πάντοτε παρόντα Γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες Το σύστημα ισοτιμιών επηρεάζεται από τις γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές τάσεις για τον κρατικό παρεμβατισμό για τους στόχους της οικονομικής πολιτικής. Το σύστημα ισοτιμιών επηρεάζει τη μετάδοση των πάσης φύσεως διαταραχών στην εγχώρια οικονομία και τις εγχώριες αγορές τον επιμερισμό του κόστους προσαρμογής στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 14
Σχήμα 18.1. Συστήματα Συναλλαγματικών Ισοτιμιών Μέρος του Γενικότερου Κοινωνικού και Οικονομικού Περιβάλλοντος Ισοτιμία Η μεγάλη εικόνα 1879 1914 1945 1973 Κανόνας του Χρυσού : Σταθερές Ισοτιμίες Οικονομική Πολιτική Επιλογές Περιορισμοί στο Διεθνές Εμπόριο Συναλλαγματικοί Περιορισμοί Κρατικός Παρεμβατισμός Κοινωνικοί & Πολιτικοί Περιορισμοί Όχι Όχι Όχι Α & Β Παγκόσμιος Πόλεμος, Περίοδος Μεσοπολέμου Σύστημα Bretton Woods: Ρυθμιζόμενη Ισοτιμία (Adjustable Peg) Σταδιακή μείωση από το τέλος της δεκαετίας του 1950 Ναι Ναι Κυμαινόμενες Ισοτιμίες: Ελεύθερη (Pure Float) και Ελεγχόμενη Διακύμανση (Managed Float) Περαιτέρω μείωση Σταδιακή άρση από το τέλος της δεκαετίας του 1970 Σταδιακός περιορισμός από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 Όχι Ναι Ναι χρόνος Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 15
Διαχρονικά διλήμματα Εγγενής σύγκρουση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ισορροπίας Αδυναμία ασκήσεως αυτόνομης νομισματικής πολιτικής Δυνητικά αυτο-επιβεβαιούμενες συναλλαγματικές προσδοκίες Κερδοσκοπικές επιθέσεις Διαφορετικές οικονομικές συνθήκες Υπεύθυνη δεσπόζουσα χώρα Διεθνής συνεργασία. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 16
Ο Κανόνας του Χρυσού Κύρια λειτουργικά χαρακτηριστικά Σταθερή ανταλλακτική σχέση των νομισμάτων έναντι του χρυσού Και μεταξύ τους (τριγωνικές ισοτιμίες, ένθετο 13.1) Ελεύθερη μετατροπή του εγχωρίου νομίσματος σε χρυσό Κάλυψη του κυκλοφορούντος χρήματος με χρυσό (ισολογισμός της κεντρικής τραπέζης, σχήμα 12.2) Ελεύθερη διασυνοριακή κίνηση επενδυτικών κεφαλαίων Δεν υπήρχαν συναλλαγματικοί περιορισμοί (ενότητα 17.3) Ελεύθερη κίνηση αγαθών και υπηρεσιών Δεν υπήρχαν περιορισμοί στο διεθνές εμπόριο. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 17
Ο Κανόνας του Χρυσού Ένα αξιόπιστο σύστημα σταθερών ισοτιμιών σε ένα φιλελεύθερο οικονομικό περιβάλλον Και διότι δεν είχε αναπτυχθεί ακόμη η οικονομική επιστήμη Ελλείμματα του ΙΤΣ Διόρθωση Αυτόματος σταθεροποιητικός μηχανισμός David Hume s Price-specie flow mechanism (ένθετο 18.1) Αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα Και στις δύο περιπτώσεις Η επίτευξη της εξωτερικής ισορροπίας (CA = 0) ήταν εις βάρος της εσωτερικής (απασχόληση, μισθοί) Επηρεάζονταν δυσανάλογα οι ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 18
Ο Κανόνας του Χρυσού Ελλείμματα του ΙΤΣ Διόρθωση (συνέχεια) Αυτόματος σταθεροποιητικός μηχανισμός Χρηματοδότηση του ελλείμματος με χρυσό Εκροή χρυσού (ενότητες 2.3 και 2.4) Ενδογενής μείωση της νομισματικής κυκλοφορίας (ενότητα 15.2) Ύφεση (υποδείγματα IS/LM και Mundell-Fleming) Μείωση των τιμών (ενότητα 3.4) και των μισθών Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (ενότητα 13.3) Άνοδος της ανεργίας Η επίτευξη της εξωτερικής ισορροπίας επιτυγχάνετο εις βάρος της εσωτερικής. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 19
Ο Κανόνας του Χρυσού Ελλείμματα του ΙΤΣ Διόρθωση (συνέχεια) Αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα Εισροές επενδυτικών κεφαλαίων Χρηματοδότηση του ελλείμματος από το ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών (ενότητα 2.4) Ύφεση (υποδείγματα IS/LM και Mundell-Fleming) Μείωση των τιμών (ενότητα 3.4) και των μισθών Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (ενότητα 13.3) Άνοδος της ανεργίας Η επίτευξη της εξωτερικής ισορροπίας επιτυγχάνετο εις βάρος της εσωτερικής. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 20
Ο Κανόνας του Χρυσού Ελλείμματα του ΙΤΣ Διόρθωση (συνέχεια) Συνεχής σύγκρουση εσωτερικής και εξωτερικής ισορροπίας Ανάλογη της αδυναμίας ασκήσεως αυτόνομης νομισματικής πολιτικής υπό σταθερές ισοτιμίες (ενότητα 15.5, σχήμα 16.10) Ισχυρός αποσταθεροποιητικός παράγων Η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας σε μία χώρα συνεπαγόταν μείωση σε κάποιες άλλες Η αύξηση της παγκόσμιας νομισματικής κυκλοφορίας εξαρτάτο από την ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων χρυσού Όχι από τις ανάγκες της οικονομίας. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 21
Ο Κανόνας του Χρυσού Σταθεροποιητικοί παράγοντες αλληλοενισχυόμενοι Ο προσανατολισμός της οικονομικής πολιτικής στη διατήρηση της εξωτερικής ισορροπίας Αγνοώντας την εσωτερική ισορροπία Οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες Οι οποίες επέτρεπαν αυτόν τον προσανατολισμό Οι σταθεροποιητικές ροές των επενδυτικών κεφαλαίων Η συνεργασία μεταξύ των κεντρικών τραπεζών Η ύπαρξη μίας υπεύθυνης ηγέτιδας χώρας του ΗΒ. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 22
Ο Κανόνας του Χρυσού Ξέσπασμα του Α παγκοσμίου πολέμου Επιβολή συναλλαγματικών περιορισμών Σταμάτησε η μετατροπή του εγχωρίου νομίσματος σε χρυσό Απαγόρευση εξαγωγής χρυσού από ιδιώτες Κυμαινόμενες ισοτιμίες. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 23
Η ταραχώδης περίοδος του Μεσοπολέμου, 1919 1939 Τρεις υπο-περίοδοι Τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου 1926 Μεταβλητές ισοτιμίες Όπως κατά τη διάρκεια του πολέμου 1926 1931 Σταθερές ισοτιμίες 1926: οι κύριες βιομηχανικές χώρες είχαν επιστρέψει στον Κανόνα του Χρυσού 1931: εγκατάλειψη του Κανόνα από το ΗΒ, η αρχή του τέλους του 1931 ξέσπασμα του Β Παγκοσμίου Πολέμου Ελεγχόμενη διακύμανση με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 24
Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Τρία χαρακτηριστικά Ρυθμιζόμενη ισοτιμία (adjustable peg) (ενότητα 13.5) Σταθερή βραχυπρόθεσμα Μεταβαλλόμενη μακροπρόθεσμα Συναλλαγματικοί περιορισμοί (ενότητες 16.2 και 17.3) Περιθώριο χρόνου στις Αρχές να αντιμετωπίσουν τις όποιες διαταραχές Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ΔΝΤ Εποπτεία των εθνικών οικονομιών Χρηματοδότηση των χωρών με ελλείμματα του ΙΤΣ Για αποτροπή των υποτιμήσεων. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 25
Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Λειτουργικά χαρακτηριστικά Σταθερή ισοτιμία έναντι του χρυσού ή κάποιου νομίσματος το οποίο είχε σταθερή ισοτιμία έναντι του χρυσού Στην πράξη, οι ισοτιμίες ήταν ορισμένες σε σχέση με το δολάριο Βραχυπρόθεσμα, διατήρηση της ισοτιμίας σε ζώνη εύρους 1% (ενότητα 13.5) Μακροπρόθεσμα, μεταβολή της ισοτιμίας όταν υπήρχε θεμελιώδης ανισορροπία στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 26
Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Λειτουργικά χαρακτηριστικά (συνέχεια) Έγκριση των υποτιμήσεων από το ΔΝΤ Προς αποφυγή ανταγωνιστικών υποτιμήσεων Ελεύθερη μετατροπή του εγχωρίου νομίσματος σε ξένο για χρηματοδότηση του εμπορίου Χρήση συναλλαγματικών περιορισμών για αποτροπή των κερδοσκοπικών επιθέσεων Χρηματοδότηση παροδικών ελλειμμάτων του ισοζυγίου πληρωμών Συναλλαγματικά αποθέματα Πιστώσεις από το ΔΝΤ Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 27
Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Λειτουργικά χαρακτηριστικά (συνέχεια) Τα συναλλαγματικά αποθέματα ήταν σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου Οι παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος γίνονταν με δολάρια (ένθετο 14.9) Αδρανοποίηση Για προστασία της εγχώριας νομισματικής κυκλοφορίας από τα ελλείμματα και τα πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών (ενότητα 15.2). Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 28
Το σύστημα Bretton Woods, 1945 1971 Αποσταθεροποιητικοί παράγοντες Απροθυμία μεταβολής της ισοτιμίας (ένθετο 18.5) Το Πρόβλημα Ν-1 Ευθύνη της ηγέτιδας χώρας για την εύρυθμη λειτουργία και τη διατήρηση του συστήματος Το πρόβλημα της διεθνούς ρευστότητας Θεσμική απάντηση: δημιουργία του SDR Νέα μορφή συναλλαγματικών αποθεμάτων Το Δίλημμα του Τρίφφιν Η ανάπτυξη των διεθνών χρηματαγορών Θεσμική απάντηση: Gold Pool Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 29
Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Αρχές δεκαετίας του 1970 Οι αποσταθεροποιητικοί μηχανισμοί σε πλήρη ισχύ Το Πρόβλημα Ν-1 Οι ΗΠΑ έδιναν προτεραιότητα στις δικές τους οικονομικές και πολιτικές επιλογές Το Δίλημμα του Τρίφφιν Μεγάλη ανάπτυξη των διεθνών χρηματαγορών Καθιστούσε αναποτελεσματικούς τους συναλλαγματικούς περιορισμούς (ένθετα 4.5, 17.6, 17.7, 17.8). Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 30
Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Αρχές δεκαετίας του 1970 Κατάρρευση ΗΠΑ: επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική Ελλείμματα του ΙΤΣ (ανάλυση με τα υποδείγματα IS/LM και Mundell-Fleming) Πληθωριστικές πιέσεις (ενότητα 3.4, ένθετο 3.10) Υπόλοιπες χώρες, με προεξάρχουσα τη Γερμανία Συσταλτική νομισματική πολιτική Προσδοκίες υποτιμήσεως τις οποίες ενίσχυε η ασθενής διεθνής συνεργασία (ένθετο 18.7) Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 31
Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Αρχές δεκαετίας του 1970 Κατάρρευση (συνέχεια) Καταλύτες 15 Αυγούστου 1971 Μονομερείς αποφάσεις των ΗΠΑ Υποτίμηση της επίσημης ισοτιμίας του δολαρίου / χρυσού Κατάργηση της δυνατότητας ανταλλαγής χρυσού με δολάρια από τη Fed, με την επίσημη ισοτιμία. Κεφάλαιο 18 3. Συστήματα ισοτιμιών Σύντομη ιστορική αναδρομή 32
18.4 Η πορεία προς την ΟΝΕ Κεφάλαιο 18 33
Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Σταθμοί Συμβούλιο κορυφής της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), 1969 Werner Report, Μάρτιος 1971 Δημιουργία οικονομικής και νομισματικής ενώσεως μέχρι το 1980 Προσπάθεια σταθεροποιήσεως των ενδοευρωπαϊκών ισοτιμιών Snake in the tunnel, Απρίλιος 1972 Μάρτιος 1973 Snake, Μάρτιος 1973 Μάρτιος 1979 (εισαγωγή του ΕΝΣ) Κεφάλαιο 18 4. Η πορεία προς την ΟΝΕ 34
Κυμαινόμενες ισοτιμίες, 1971 Παρόν Σταθμοί (συνέχεια) Δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ, EMS) Πυλώνες Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU) Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ, ERM) Κρίσεις των ετών 1992 1993 (ένθετο 16.3) ΟΝΕ ECU ERM ERM II (προθάλαμος της ΟΝΕ). Κεφάλαιο 18 4. Η πορεία προς την ΟΝΕ 35