Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας ΠΜΣ Μάθημα: «Ανάπτυξη και Αναδιάρθρωση της Υπαίθρου» Κοινη Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ): Η ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ
ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΚΑΠ Η συνθήκη της Ρώμης (1957) προσδιορίζει τους στόχους της ΚΑΠ στο άρθρο 39, σήμερα άρθρο 33 στην ενοποιημένη απόδοση μετά τη συνθήκη για την ΕΕ: Βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας του αγροτικού τομέα Εξασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τους αγρότες Σταθεροποίηση των αγορών των αγροτικών προϊόντων Διασφάλιση της προσφοράς και διαθεσιμότητας των αγροτικών προϊόντων Διαμόρφωση λογικών τιμών για τους καταναλωτές
Η εξέλιξη της ΚΑΠ 1962 2013 (Ι) 1957 : Με τη Συνθήκη της Ρώμης ιδρύεται η ΕΟΚ από έξι χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η ΚΓΠ προβλέπεται ως κοινή πολιτική, με στόχους την προσφορά οικονομικά προσιτών τροφίμων στους πολίτες της ΕΕ και ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου για τους αγρότες. 1962 : Ίδρυση της κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), με βασική συνιστώσα τις καλές τιμές για τους γεωργούς. Κάθε χρόνο, οι αγρότες παράγουν περισσότερα τρόφιμα. Ο πρώτος στόχος, η επισιτιστική ασφάλεια, έχει εκπληρωθεί. 1970s-80s: Προσπάθεια διαχείρισης της προσφοράς. Αύξηση της παραγωγής, η οποία υπερτερεί της ζήτησης. Τα πλεονάσματα αποθηκεύονται, δημιουργώντας «βουνά τροφίμων». Θεσπίζονται ειδικά μέτρα για την ευθυγράμμιση της παραγωγής με τις ανάγκες της αγοράς.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΙΣ Γ.Α. Σύστημα εισοδηματικών ενισχύσεων, άμεσες ενισχύσεις στο εισόδημα των γεωργών (Ην. Βασίλειο) Σύστημα στήριξης των τιμών στην εσωτερική αγορά συνδυαζόμενο με εξωτερική προστασία, οι υψηλές τιμές παρακινούν τη γεωργική παραγωγή και την παραγωγικότητα Μεταξύ 1962 1999, η ΚΑΠ μεταρρυθμίστηκε τέσσερις φορές συγχωνεύοντας σταδιακά το σύστημα της στήριξης τιμών με το σύστημα της στήριξης εισοδημάτων
Η εξέλιξη της ΚΑΠ 1962 2013 (ΙΙ) 1992: Η ΚΑΠ αναπροσανατολίζεται από τη στήριξη της αγοράς στη στήριξη των παραγωγών. Η στήριξη των τιμών συρρικνώνεται και αντικαθίσταται από άμεσες ενισχύσεις προς τους γεωργούς. Ενθαρρύνονται να λειτουργούν περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον. Η μεταρρύθμιση συμπίπτει με τη Διάσκεψη για το Περιβάλλον του 1992 στο Ρίο, η οποία καθιερώνει την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης. Μέσα 1990s: Η ΚΑΠ εστιάζει περισσότερο στην ποιότητα των τροφίμων. Στο πλαίσιό της εισάγονται νέα μέτρα για την υποστήριξη των επενδύσεων στις Γ.Ε., την κατάρτιση και τη βελτίωση της μεταποίησης και εμπορίας. Γίνονται βήματα για την προστασία των παραδοσιακών και τοπικών τροφίμων. Τίθεται σε εφαρμογή η πρώτη ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη βιολογική γεωργία. 2000: Η ΚΑΠ επικεντρώνεται στην αγροτική ανάπτυξη. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υπαίθρου. Συνεχίζονται οι μεταρρυθμίσεις που άρχισαν τη δεκαετία του 1990, προκειμένου οι αγρότες να είναι περισσότερο προσανατολισμένοι προς την αγορά.
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΚΑΠ είναι δύο διαφορετικά ταμεία της Ε.Ε: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ): χρηματοδοτεί κυρίως τις δαπάνες για τις κοινές οργανώσεις γεωργικών αγορών (ΚΟΑ) και την εξαγωγή αγροτικών προϊόντων εκτός ΕΕ (άμεσες ενισχύσεις, εξαγωγικές επιδοτήσεις, κτηνιατρικά μέτρα, δράσεις προώθησης γεωργικών προϊόντων και ενημέρωσης αγροτών. 2000s: Α Πυλώνας της ΚΑΠ Γεωργικές Αγορές Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ): παρέχονται οι πόροι για την υλοποίηση της κοινοτικής πρωτοβουλίας Leader+ καθώς και όλων των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης όπως αυτά διαμορφώνονται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. 2000s: B Πυλώνας της ΚΑΠ Αγροτική Ανάπτυξη
Αυξάνοντας την παραγωγικότητα
Η εξέλιξη της ΚΑΠ 1962 2013 (ΙΙΙ) 2003: Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ: αποσύνδεση των επιδοτήσεων από την παραγωγή. Οι αγρότες προσανατολίζονται περισσότερο προς την αγορά λαμβάνουν εισοδηματική ενίσχυση. Οφείλουν να τηρούν αυστηρά πρότυπα όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, το περιβάλλον και την καλή μεταχείριση των ζώων. 2007: Ο γεωργικός πληθυσμός της ΕΕ διπλασιάζεται μετά τη διεύρυνση το 2004 και το 2007 με δώδεκα νέες χώρες. Στην ΕΕ-27 αλλάζει το γεωργικό και αγροτικό τοπίο. 2011: Μια νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ αποσκοπεί στην ενίσχυση της οικονομικής και οικολογικής ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα, την προώθηση της καινοτομίας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τη στήριξη της απασχόλησης και της ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές.
Ιστορική Εξέλιξη της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής Παραγωγικότητα Ανταγωνιστικότητα Αειφορία Τα πρώτα χρόνια 60s Η κρίση.. Μεταρρύθμιση 1992 Ατζέντα 2000 Μεταρρύθμιση 2003 Έλεγχος υγείας 2008 Αυτάρκεια Αύξηση παραγωγικότητας Σταθεροποίηση αγορών Δίκαιο βιοτικό επίπεδο στους γεωργούς Λογικές τιμές στους καταναλωτές Υπερπαραγωγή Εκτίναξη δαπανών Διεθνείς στρεβλώσεις στις αγορές Διαρθρωτικά μέτρα Μείωση πλεονασμάτων Περιβάλλον Σταθεροποίηση εισοδήματος Σταθεροποίηση δαπανών Π/Υ Εμβάθυνση της μεταρρύθμισης Ανταγωνιστικότητα Ανάπτυξη της υπαίθρου Στροφή στην αγορά Ενδιαφέροντα καταναλωτών Γεωργικό εισόδημα Ανάπτυξη υπαίθρου Περιβάλλον Ενίσχυση της μεταρρύθμισης Νέες προκλήσεις Διαχείριση Κινδύνων Πηγή: European Commission, History of the CAP
ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΠ 2003 Οι λόγοι που οδήγησαν στην αναθεώρηση του 2003 ήταν κυρίως: Η ανάγκη τήρησης του παρόντος δημοσιονομικού φακέλου μέχρι το 2013 Η διεύρυνση της ΕΕ και ο τρόπος εφαρμογής της ΚΑΠ στα νέα Κ-Μ Οι διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ Οι νέες απαιτήσεις των ευρωπαίων πολιτών/ καταναλωτών/ φορολογουμένων για ασφαλή παραγωγή ανταγωνιστικών τροφίμων, προστασία του περιβάλλοντος και μια περισσότερο βιώσιμη ανάπτυξη
ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΠ 2003 Προώθηση ενός πολυλειτουργικού Ευρωπαϊκού μοντέλου γεωργίας Απλοποίηση των διαδικασιών εφαρμογής της ΚΑΠ και η διόρθωση υφιστάμενων δυσλειτουργιών. Η ανάγκη για μεγαλύτερη συνοχή και διαφάνεια (κοινωνική δικαιοσύνη) στη χορήγηση των ενισχύσεων Οι εξελίξεις στην τεχνολογία και τις επιπτώσεις τους στην παραγωγή και την απασχόληση στην Ύπαιθρο.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΠ - 2003 Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση (ΕΑΕ): καταβάλλεται στους παραγωγούς ανεξάρτητα από το είδος και το ύψος της παραγωγής τους Πολλαπλή συμμόρφωση: προϋπόθεση της καταβολής ΕΑΕ η τήρηση από πλευράς του παραγωγού της κοινοτικής νομοθεσίας που αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, την καλή διαβίωση των ζώων και την δημόσια υγεία Διαφοροποίηση: οι άμεσες ενισχύσεις που καταβάλλονται στους αγρότες θα μειωθούν σταδιακά κατά 3% το 2005, 4% το 2006 και 5% το 2007 και μετέπειτα. Τα χρήματα που εξοικονομούνται θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης Σύστημα Παροχής Γεωργικών Συμβουλών Αλλαγές στη ΚΟΑ (π.χ. γάλα, σιτηρά, ρύζι)
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2007-2013 Άξονας 1: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα της γεωργίας και της Δασοκομίας βελτίωση και ανάπτυξη της υποδομής στον τομέα της ανάπτυξης και της προσαρμογής της γεωργίας και της δασοκομίας στήριξη των γεωργών που συμμετέχουν σε συστήματα ποιότητας τροφίμων εγκατάσταση νέων γεωργών στήριξη οριακά αυτοσυντηρούμενων γεωργών στα νέα κράτη μέλη προκειμένου να καταστούν ανταγωνιστικοί Άξονας 2: Βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου ενισχύσεις περιοχών με φυσικά μειονεκτήματα και ορεινών περιοχών ενισχύσεις NATURA 2000 αγροπεριβαλλοντικά μέτρα ενισχύσεις καλής διαβίωσης ζώων
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2007-2013 Άξονας 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας διαφοροποίηση εισοδήματος προς μη γεωργικές δραστηριότητες στήριξη της δημιουργίας μικροεπιχειρήσεων ενθάρρυνση του τουρισμού ανάπλαση οικισμών Άξονας 4: Αξονας "Leader" Βασίζεται στην πείρα που έχει αποκτηθεί από τις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες Leader προσφέρει δυνατότητες για: Τοπικές προσεγγίσεις της αγροτικής ανάπτυξης πολυτομεακού χαρακτήρα. Η προσέγγιση Leader περιλαμβάνει τις δράσεις για τον Άξονα 3, καθώς και επιλεγμένες δράσεις του Άξονα 1, π.χ. δράσεις μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων, βελτίωση και ανάπτυξη υποδομών κ.α. Παράλληλα, ενισχύεται η συνεργασία και η δικτύωση μεταξύ περιοχών, φορέων και κλάδων προκειμένου να αναπτυχθούν νέοι τρόποι και διαδικασίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των επιλεγμένων αγροτικών περιοχών. Στο πλαίσιο των τοπικών προγραμμάτων της προσέγγισης Leader, επιδιώκεται η στήριξη της καινοτομίας σε όλους τους τομείς της τοπικής οικονομίας και η ενίσχυση καινοτόμων παρεμβάσεων με θετικά αποτελέσματα στην ανταγωνιστικότητα των περιοχών παρέμβασης και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2007-2013 Αγροτική Ανάπτυξη 2007-2013 Άξονας Leader Άξονας 1: Ανταγωνιστικότητα Άξονας 2: Περιβάλλον & Διαχείριση γης Άξονας 3: Οικονομική διαφοροποίηση & Ποιότητα ζωής Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης Ενιαίοι κανόνες προγραμματισμού, χρηματοδότησης, παρακολούθησης, ελέγχου
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ 2014-2020 Οικονομία Περιβάλλον & Κλιματική αλλαγή Εδαφική/ χωρική ισορροπία Οικονομικές προκλήσεις: -Επισιτιστική ασφάλεια (σε ΕΕ και τρίτες χώρες) - Ανταγωνιστικές τιμές - Οικονομική κρίση Περιβαλλοντικές προκλήσεις: -Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου -Εξάντληση εδάφους -Ποιότητα υδάτων/ αέρα Εδαφικές/ χωρικές προκλήσεις: -Ενίσχυση κοινωνικής συνοχής -Προαγωγή απασχόλησης στην ύπαιθρο -Διαφοροποίηση ευρωπαϊκής γεωργίας - Διατήρηση πληθυσμού / ζωτικότητα υπαίθρου Πηγή: European Commission, 2010 The CAP towards 2020
ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΠ 2014-2020 Oι τρεις κύριοι στόχοι της ΚAΠ προς το 2020 (COM 2010, 672): Στόχος 1: Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων συμβολή στα αγροτικά εισοδήματα και στον περιορισμό της διακύμανσής τους, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα, παροχή αποζημίωσης όσον αφορά δυσκολίες στην παραγωγή σε περιοχές με συγκεκριμένους φυσικούς περιορισμούς καθότι οι εν λόγω περιοχές κινδυνεύουν ιδιαιτέρως από την εγκατάλειψη της γης. Στόχος 2: Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή Βιώσιμες μέθοδοι παραγωγής και ασφαλής και βελτιωμένη παροχή δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών, καθώς πολλές από τις δημόσιες παροχές που προέρχονται από τη γεωργία δεν αμείβονται μέσω της κανονικής λειτουργίας των αγορών. Να ευνοηθεί η οικολογική ανάπτυξη μέσω της καινοτομίας, με υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, την ανάπτυξη νέων προϊόντων, την αλλαγή των παραγωγικών διαδικασιών και την υποστήριξη νέων προτύπων για τη ζήτηση.
ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΠ 2014-2020 Στόχος 3: Ισορροπημένη εδαφική ανάπτυξη στήριξη της αγροτικής απασχόλησης και διατήρηση του κοινωνικού ιστού στις αγροτικές περιοχές. Βελτίωση της αγροτικής οικονομίας και προώθηση της διαφοροποίησης, ώστε να επιτραπεί στους τοπικούς φορείς να αξιοποιήσουν το δυναμικό τους και να βελτιστοποιήσουν τη χρήση πρόσθετων τοπικών πόρων. Να επιτραπεί η ανάπτυξη της διαρθρωτικής ποικιλομορφίας στα συστήματα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, να βελτιωθούν οι προϋποθέσεις για τα μικρά αγροκτήματα και να αναπτυχθούν τοπικές αγορές, καθώς οι ετερογενείς δομές των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και των συστημάτων παραγωγής στην Ευρώπη συμβάλλουν στον ελκυστικό και ιδιαίτερο χαρακτήρα των αγροτικών περιοχών. Στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ διατηρούνται οι δύο Πυλώνες: Αμέσων Ενισχύσεων (Α Πυλώνας) και της Αγροτικής Ανάπτυξης (Β Πυλώνας) αυξάνοντας όμως τους δεσμούς μεταξύ τους.
Η ΚΑΠ προς το 2014-2020 Στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ-MFF) για το 2014-2020 προτείνεται μείωση δαπανών κατά 11,2% Οι πόροι για τη γεωργία 204-2020 αντιπροσωπεύουν το 37,7% του συνολικού Π/Υ σε σύγκριση με το 41,7% της περιόδου 2007-2013. Επισημαίνεται ότι για τους υπόλοιπους τομείς πολιτικής προτείνονται αυξήσεις από 10% (Διοίκηση) έως 61% (Ιθαγένεια& ασφάλεια). Τι σημαίνει αυτό;
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΠ 2014-2020 (Ι) Α Πυλώνας: Άμεσες ενισχύσεις/ περιφερειοποίηση Οι άμεσες ενισχύσεις θα αποτελούνται από τα εξής στοιχεία: Βασική ενίσχυση: θα δίδεται στους γεωργούς με τη μορφή δικαιωμάτων και θα καταβάλλεται για όλες τις επιλέξιμες εκτάσεις με βάσει το περιφερειακό μοντέλο. Όλα τα δικαιώματα σε μία περιφέρεια θα έχουν ίση αξία. Πράσινη ενίσχυση- Πρασίνισμα της ΚΑΠ: Θα καταβάλλεται μία υποχρεωτική πρόσθετη ενίσχυση στους γεωργούς που εφαρμόζουν γεωργικές πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον, οι οποίες υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης (βιολογική γεωργία, αμειψισπορά αγρανάπαυση κ.λπ.)
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΠ 2014-2020 Προαιρετική ενίσχυση στους γεωργούς στις περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα: Στρεμματική ενίσχυση συμπληρωματικής αυτής που παρέχεται στις περιοχές αυτές από το Β πυλώνα) Υποχρεωτική πρόσθετη ενίσχυση για τους νέους αγρότες: Αφορά όσους αρχίζουν τη γεωργική τους δραστηριότητα είναι κάτω των 40 ετών και διαθέτουν επαγγελματικά προσόντα. Συνδεδεμένες ενισχύσεις: Προαιρετικά καθεστώτα ενισχύσεων που συνδέονται με κάποια συγκεκριμένα είδη παραγωγής. Ενίσχυση για τους μικρούς αγρότες: Απλούστευση καθεστώτος για τους μικρούς αγρότες. Οι άμεσες ενισχύσεις θα χορηγούνται μόνο στους ενεργούς αγρότες
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2014-2020 Οι τέσσερεις σημερινοί άξονες καταργούνται και τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης θα βασίζονται στους ευρύτερους πολιτικούς στόχους της ΚΑΠ και θα απαντούν στις μελλοντικές προκλήσεις και θα βοηθούν στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020 σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, τη ενέργεια και τη βιοποικιλότητα. Tα K-M ή οι περιφέρειες θα εξακολουθήσουν να καταρτίζουν τα δικά τους πολυετή προγράμματα βάσει της δέσμης μέτρων που θεσπίζονται σε επίπεδο ΕΕ, για να αντιμετωπίζουν τις ανάγκες των δικών τους αγροτικών περιοχών. Aυτά θα συγχρηματοδοτούνται από τα εθνικά κονδύλια. Προβλέπεται μια περισσότερο ευέλικτη προσέγγιση από ό, τι σήμερα. Τα μέτρα θα πάψουν πλέον να κατατάσσονται σε επίπεδο ΕΕ σε "άξονες" που συνδέονται με ελάχιστες απαιτήσεις ενισχύσεων ανά άξονα. Θα εναπόκειται στα Κ-Μ/στις περιφέρειες να αποφασίζουν ποια μέτρα θα χρησιμοποιούν (και πώς) για να επιτύχουν τους στόχους για έξι ευρείες "προτεραιότητες" και «τομείς εστίασης» (επιμέρους προτεραιότητες).
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2014-2020 Οι στόχοι που τίθενται είναι: Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και της κλιματικής αλλαγής Ισόρροπη εδαφική/ χωρική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών Οι έξι προτεραιότητες θα καλύπτουν τα εξής: προώθηση της μεταφοράς γνώσεων και καινοτομίας βελτίωση της ανταγωνιστικότητας όλων των τύπων γεωργίας και της βιώσιμης διαχείρισης των δασών προώθηση της οργάνωσης της αλυσίδας τροφίμων αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων και της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, προώθηση της κοινωνικής ένταξης, της μείωσης της φτώχειας και της οικονομικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές.
Ενδεικτικές δράσεις που θα στηρίζονται από τους δύο πυλώνες της ΚΑΠ την περίοδο 2014-2020
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ΚΑΠ υπήρξε η μόνη οικονομική πολιτική της ΕΕ η οποία υποκατάστησε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις εθνικές πολιτικές Έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα αρκετές αναθεωρήσεις της ΚΑΠ (1988, 1992, 1999, 2003, 2013) Οι διαδοχικές αναθεωρήσεις της ΚΑΠ έχουν οδηγήσει σε σταδιακή αλλαγή του προσανατολισμού της από την ανάπτυξη της γεωργίας στην ανάπτυξη της υπαίθρου και στην προστασία του περιβάλλοντος Η νέα ΚΑΠ 2014-2020 βασίζεται στις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις και έρχεται να απαντήσει τις νέες προκλήσεις που θέτουν το περιβάλλον και οι καταναλωτές
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το ύψος των δαπανών της ΚΑΠ ήταν ανέκαθεν πεδίο σύγκρουσης. Κατά την ίδρυση της ΚΑΠ απορροφούσε το 75% των πόρων του Π/Υ. Σήμερα το ποσοστό συμμετοχής των γεωργικών δαπανών μειώθηκε κάτω από 40%. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μείωση των δαπανών της ΚΑΠ σε σύγκριση με την αύξηση των δαπανών σε άλλους τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής, αντανακλά τη αλλαγή των προτεραιοτήτων στις πολιτικές της ΕΕ Η μεταρρύθμιση του 2013 θεωρείται από τις πιο βασικές μεταρρυθμίσεις της ΚΑΠ. Αναμένεται να εφαρμοστεί το 2015. Η συζήτηση για την εφαρμογή των μέτρων που προτείνονται και για τη δυνατότητα να επιτύχει τους στόχους της είναι ακόμα ανοικτή